ПАЧ

Пачӧ, пачӧ, лом, лом,

Тшынӧ, тшынӧ, пет, пет

Бабӧ нянь зыр увті,

Дедӧ керка вывті (Фольк.)

Пач кыв матын шуанног боксяньыс роч печь дінӧ. И збыль, пач да печь кывъяс матыса рӧдвужъяс. Сӧмын комиӧ пач кывлӧн локтан туйыс вӧлӧма кузьджык.

Во нёльсё сайын комияссянь рытыввылынджык (Пинега, Мезень да Войвыв Двина юяс пӧлӧн) овлісны вепсъяс да карелъяс, кодъясӧс шулӧмаӧсь Заволоцкӧй Чудьӧн. Вочасӧн вепсъяс да карелъяс сорласисны войвывса рочьяскӧд да удораса комияскӧд. Ӧні вепсъяслӧн да карелъяслӧн ичӧт юкӧныс олӧ Комисянь ылын: Карелияын, Ленинградскӧй обласьтын. Найӧ важысянь волысьӧмаӧсь рочьяскӧд да насянь велалӧмаӧсь пач тэчны и босьтӧмаӧсь печь кыв. Но вепсъяс сёрниын э-ыс шусьӧ паськыдджыка, пӧшти я моз, пасйысьӧ ӓ-ӧн. И найӧ печь пыдди вӧлі шуӧны пяч.

Коми йӧз чудьяскӧд волысигӧн велалісны на ног пач тэчны и тшӧтш босьтісны пяч кывсӧ. Но комиын паськыд э-ыс абу, сы вӧсна миян пӧльяс да пӧчьяс кутісны шуны а: пач.

Чудьяскӧд волысьтӧдз коми войтыр ломтысьлісны жӧ, но пачнысӧ шулісны горйӧн. Коми-пермякъяс ӧнӧдз на пач пыдди шуӧны гор, а удмуртъяс — гур: удмурт кывйын коми о-лы век лӧсялӧ у (морт — мурт).

Коми кывйын гор кыв бергалӧ на. Сійӧн нимтам пывсян пач. Помнитанныд М. Лебедевлысь «Оліс-выліс сямтӧм баба» нима кывбурлысь юкӧн:

«Пывсян субӧтаӧ ломтіс,

Увъя пескӧн кисьтіс гор».

А мыйла комияс пачсӧ нимтӧны кык ног? Тані миянлы отсӧг вылӧ воӧ «Катша-катша, китш-котш» нима сьыланкыв:

«Сизь ӧшинь писькӧдӧ

Меж пач вартӧ...»

Коми учёнӧй да поэт Илля Вась воис татшӧм мӧвпӧ, мый гор — прӧстӧйджык пач, кодӧс тэчӧны изйысь, сёйтӧг да лыатӧг, трубасӧ оз вӧчны, тшыныс петӧ ӧдзӧсті да стенӧ вӧчӧм розьӧд. Бӧрынджык кутісны тэчны сложнӧйджык пач — эз сӧмын изйысь, но и сёйысь, бӧрвылас и кирпичысь, сёй да лыа содтӧмӧн, трубаӧн, паччӧрӧн, пач подйӧн да с. в. Мӧд ногӧн кӧ, кутісны вартны пачсӧ — лыа сора сёй кучкалӧны ыджыд нӧшкӧн — тадзикӧн вочасӧн пачыс содӧ, кайӧ подувсяньыс вывлань. И татшӧм пачсӧ эз нин кутны нимтыны горйӧн, ӧд тшыныс оз нин керкаӧ пет, оланін лоис сӧстӧм сынӧда. А пывсян важ моз колис тшына, сьӧд, ломтысьӧ горйӧн, пытшкӧсыс регыдджык шоналӧ пӧсь тшыннас. Ӧні, дерт, пывсянъястӧ тшӧтш кутісны вӧчны трубаа пачьясӧн, но пачас изйысь тэчӧны гор, коді пывсигас сетӧ ӧдсӧ.