ЧЕРТЫШ ВАНЬ ДА ЗУК ЁГОР
Коми йӧз важысянь асьнысӧ нимтігӧн казьтывлісны батьлысь да пӧльлысь нимсӧ. Ӧткымын коми писатель псевдоним пыдди босьтісны йӧзкостса нимнысӧ, кодӧн найӧс шулісны ичӧт дырйиыс: Тима Вень, Илля Вась, Митрук Як, Иван Вась (В. Елькин), Игӧ Вась Володь (В. Тимин)...
Морт век олӧ йӧз пӧвстын, и йӧз сійӧс донъялӧ сы серти, ёна-ӧ сійӧ тӧждысьӧ ӧтувъя удж вӧсна, пыдди-ӧ пуктӧ ас грездса войтырсӧ, уджач-ӧ, зіль-ӧ. Кор мортлӧн оласногысь тыдовтчӧ кутшӧмкӧ синмӧ шыбитчантор, йӧзсянь сылы пуксьӧ выль ним (прӧзвище), коді вермӧ вуджны челядьлы, внукъясыслы. И нинӧмӧн сійӧс он бырӧд. Татшӧм йӧзлӧн судыс.
Коми фольклорын да литератураын эмӧсь нималана образъяс, кодъяс гӧгӧрвоанаӧсь ставлы кыдзи отрицательнӧй либӧ положительнӧй персонажъяс: Парпонь, Пашӧ-пиӧ, Сюзь Матвей, Трипан Вась, Бур ань.
М. Лебедев опереткаясын эмӧсь геройяс — Чертыш Вань, Кӧин Гриш; И. Пыстин висьтын — Зук Егор. Йӧзкост нимъясыс асьныс висьталӧны литературнӧй геройяс характер йылысь.
1. Улын сетӧм гижӧдъясысь корсьӧй морт прӧзвищеяссӧ да думыштӧй, мыйла йӧз костын бергалӧны тайӧ нимъясыс, мый йылысь найӧ висьталӧны.
а) Локны кӧсйис Ошпи Макар,
Комын ошкӧс чергӧдысь,
А кань куын ветлӧдлысь...
Локтас Кельчипи Тарас,
Коді олӧ юкӧд, тыкӧд,
Куль моз кодлӧн чери сьӧм
Ӧтторъя пыр кутчысьӧм
Ныр-вомас, а ачыс некор
Эз на ректыв юква бекар. (И. К.)
б) Пызан сайын пукалӧны
Став рӧдвужыс:
Ласей Мӧсей, Чукля Педӧр,
Пӧрысь Ярӧ, Ныртӧм Петыр,
Варгыль Кӧсьта,
Гӧгрӧс Ӧгрӧ, Куран Марья,
Кекур Надьӧ, Бырган Дарья —
Дона гӧстяс. (Н. В.)
в) Ме вӧлі буретш пукала жара ломтысьысь кӧрт пач водзын, стеклӧторйӧн шыльӧда выль черпу. Ме видзӧда Ош Анна вылӧ и кыла, кыдзи вочасӧн пузьӧ вирӧй сылӧн горзӧмысь, сылӧн шыльыд яя пӧтӧс тушаысь... сыысь, мый ёна омӧльтчӧм, висьысь мамӧ сэтшӧм коньӧр кодьӧн сы дінын кажитчӧ. И кыдзи тай горӧда: «Весасьӧй керкасьыс! — горза и шенася лы кодь кос черпуӧн. — Ӧні жӧ весасьӧй!» Ош Анна виччысьтӧмысла чур-чермунлі. (И. Т.).
г) Серамсорӧн ли, скӧрысла ли нимтылӧма сюсь коми мортыс ассьыс позсӧ Ырсканӧн, кӧні чепӧль мында шедліс гажлуныс да пӧттӧдз, кыдзи Печӧралысь синва кодь сӧдз васӧ, ырскыліс быд сикас сьӧкыдторсӧ (Е. Р.).
д) Первой председательнас бӧрйисны медсюсь мужиксӧ — Кӧин Даньӧӧс. Дерт, Даниил ньӧти эз мун кӧин вылӧ, некод вылӧ эз эравлы, некодӧс эз пурлы, мӧдарӧ, зэв уджач да шань морт вӧлі. И век жӧ син сайын сиктсаяс нимтывлісны сійӧс Кӧинӧн. Даньӧлӧн быдлаӧ судзсьыліс киыс: керка-карта дортӧ век пелькӧдӧма, вӧрсьыс и васьыс медуна вайӧ. Мукӧдыс мӧвпалӧны на тӧдса вис тупкыны, кватитчасны, а сэтысь черисӧ Даньӧ солалӧма нин. (Е. Р.)
в) Ловтӧ сир тор моз он сьӧвзьы,
Ош моз пев помсьыд он пӧт.
Нэмсӧ коми морт эз ӧвсьыв,
Йирксьыд ув лыдтӧ эз тӧд.
И со ӧнӧдз татысь кылам,
Быттьӧ сё восайса гор:
Якӧ ласта, Педьӧ тыла,
Иван чомъя, Илля дор.
Мусюр сайысь весигтӧ пӧ
Нимтӧм-пастӧмин оз сюр:
Мишӧ егыр, Пильӧ йӧнӧд,
Кирӧ яг и Петыр нюр. (Г. Ю.)
2. Думыштӧй, мыйла ми кокниа гӧгӧрвоам, код йылысь мунӧ кывбурас сёрниыс, кӧть и абу висьталӧма лэбачьяслысь да гортса пемӧсъяслысь нимъяссӧ.
Юрсӧ лэптас вылӧ,
«Кукуруллю» сьылӧ.
«Кот-кот, кот-кот-кот,
Кольк тэд вайи вот!»
«Тив-тив-тив»-тӧ тэ эн тивӧст:
Сэн кыйӧдчӧ уска дивӧ,
Уськӧдчис со «няв!» —
Сильӧяс — сюв-сяв.
Дзиръя дорын «ув!
Шышлысь лэдза сюв!»
«Му-му! — горзӧ, оз ов чӧв
Кодлы колӧ чӧскыд йӧв?»
«Ба! Туруныс веж» —
Люкыштас ӧд... кеж!
Майӧг йылын «крав!»
Вот и сэсся став. (И. В.)
