ОДНОРОДНӦЙ ЧЛЕНЪЯСЛӦН ТӦДЧАНЛУН ЙЫЛЫСЬ

Серпаса мӧвп петкӧдлыны писательяслы да поэтъяслы отсалӧны оз сӧмын эпитетъяс, метафораяс, сравненньӧяс, но и однороднӧй членъяс.

«Мунӧны» поэмаын Илля Вась вайӧдӧ татшӧм серпас:

Олан жӧ вылан тэ, сё муса сикт.

Керкаяс, рынышъяс,

потшӧсъяс, юкмӧсъяс,

Семен дядь, Иван чож, сват!

Бӧр локны воис жӧ кад.

Ӧшиньяс, ӧдзӧсъяс, кильчӧ,

Чой-вокӧй, мам-батьӧй, ёртъяс!

Ставныд ті олад да вылад...

Тіянӧс аддза и кыла!

Кыдзи аддзам, тайӧ серпасас признак тӧдчӧдысь кывъяс ни сравненньӧяс оз бергавны. Поэт вӧдитчӧ сӧмын однороднӧй обращенньӧясӧн, кодъяс пыдди мунӧны ловъя да ловтӧм существительнӧйяс, эмӧсь и однороднӧй сказуемӧйяс.

Поэма юкӧнысь тыдовтчӧ морт, коді дыр абу вӧлӧма чужанінас, сылӧн ёна бырӧма гажыс ставсьыс, мый сійӧс кытшавлӧма ичӧт дырсяньыс. Морт сьӧлӧмсянь радлӧ оз сӧмын тӧдса войтыркӧд: бать-мамкӧд, чой-воккӧд, чожкӧд, ёртъяскӧд аддзысьӧмлы, сылы весиг зэв любӧ сыысь, мый тӧдса предметъяс лыдысь бара аддзӧ сэтшӧмъясӧс, кодъяс быдлунъя олӧмын ньӧти оз шыбитчыны синмӧ: потшӧс, юкмӧс, рыныш, ӧдзӧс...

Морт выльысь аддзӧ ставсӧ тайӧс, кылӧ тӧдса йӧзлысь сёрнисӧ, вермӧ на дінӧ шыӧдчыны, и та вӧсна ёна долыд сьӧлӧм вылас. Серпасавны мортлысь татшӧм кыпыд русӧ поэтлы отсалӧ однороднӧй членъясӧн вӧдитчыны ыджыд кужанлун.

Г. А. Юшков «Задача» нима кывбурын гижӧ ӧтка пӧч йылысь:

Вӧчамӧй вайӧ задача:

Быттьӧкӧ пӧчӧс ми аддзам;

Быттьӧкӧ тӧдам ми содтӧд,

Мый сылы пенсия локтӧ;

Быттьӧкӧ тӧдам и сійӧс,

Мыйла век юкавлӧ киыс —

Тулысын гӧр бӧрся ветліс,

Тӧв воліс — кер лэдзны петліс,

Вой кӧ сэн пӧттӧдзыс узис,

Кык пи дай верӧсыс усис;

Ӧтнас важ керкаас олӧ,

Сикт кодяс быдӧнлы колӧ:

Кыӧ да печкӧ да вурӧ,

Чӧсмӧдӧ важ нога сурӧн,

Ӧлӧдӧ, велӧдӧ, вӧчӧ,

Век на, кыдз шуласны, жӧдзӧ;

Вӧтнас вот кувлӧ да повзьӧ...

Юавсьӧ, кыдз сылы овсьӧ?

Кывбурлӧн дас кӧкъямыс визьысь сувтӧ лыддьысьысь син водзӧ тыр вир-яя олӧма нывбаба, и бара поэт оз вӧдитчы ни эпитетъясӧн, ни сравненньӧясӧн. Сӧмын однороднӧй глаголъясӧн серпасалӧма уджалысь мортлӧн олан туйыс. И тайӧ поэтическӧй приёмыс медся ёна лӧсялӧ пӧч йылысь висьтлы: ӧд нэм чӧжыс нывбаба сьӧлӧмсяньыс мырсис: луннас ӧтувъя удж вылын, рытъясын — гортын, быдтысис, печкис, вурис. Сӧмын действие петкӧдлысь кывъясӧн позьӧ донъявны тайӧ мортсӧ, коді и ӧні, пӧрысьмӧм бӧрас, «сикт кодяс быдӧнлы колӧ». Пӧчлы аслыс кажитчӧ татшӧм активнӧй оласногыс, сійӧн и сьӧлӧм вылӧ воӧ лыддьысьысьлы.

Автор юалӧ, кыдзи овсьӧ пӧчлы. И ми ньӧти падъявтӧг вочавидзам: олӧма нывбабалӧн олан туйыс вӧлі сьӧкыд, но веськыд. Тайӧс пӧч ачыс гӧгӧрвоӧ и ӧні оз кӧсйы кежны тайӧ йӧзлы колана туйсьыс. Кӧть и абу ставыс тырмымӧн пӧчлы, но йӧз пӧвстын овны сылы бур. Тайӧ мӧвпас вайӧдӧ миянӧс поэтлӧн однороднӧй членъясӧн кужӧмӧн вӧдитчӧм.

Однороднӧй членъяс вӧчӧны сёрнисӧ да гижӧдсӧ серпасаӧн, уна боксянь гӧгӧрвоӧдӧны висьталанторсӧ, коді син водзӧ сувтӧ ловъяӧн, вежӧрӧ пуксянаӧн.

Но однороднӧй членъясӧн вермӧны лоны сӧмын ӧткодь кывсикаса да ӧти (ӧтувъя) кыв дінӧ йитчӧм кывъяс. Тайӧс кӧ огӧ кутӧй тӧд вылын, сэки сёрниыс кутас сӧмын дӧзмӧдны кывзысьӧс да лыддьысьысьӧс.

Шуам, гижӧма: «Том йӧз пиысь унаӧн армия бӧрын локтӧны чужан сиктӧ, кодъяслы муса гортса вӧр-ваыс да радейтӧны вӧравны». (Ю. т.) Тані да союз йитӧ муса да радейтӧны кывъяс. Ӧти-кӧ, тайӧ разнӧй кывсикасъяс, мӧд-кӧ, радейтӧны кыв корӧ, мед местоименньӧыс сулаліс нимтан падежын. Татшӧм кывъясыс, кодъясӧс ӧтувтӧма однороднӧй членъяс лыдӧ, сӧмын сьӧдмӧдӧны пель.

Вайӧдӧм примеръяссьыс корсялӧй кывъяссӧ, кодъясӧс йитлӧма однороднӧй членъяс пыдди. Лӧсьӧдӧй предложенньӧяссӧ правильнӧя.

1. Сэсся ми тіянкӧд, гашкӧ, огӧ нин аддзысьлӧй? — шуис Николай и кутіс виччысьны, мый вочавидзас Агния, карса да мича ныв (С. М.) 2. Коляс неуна кад, и миян нефтьысь вӧчӧм бензинӧн, маслӧӧн заправитӧм танкъяс, самолётъяс, карабъяс кутасны бырӧдны фашистъясӧс и му, и ва вылын, сынӧдын. (Б. Ш.) 3. Журнал оз босьт тӧд вылӧ кык да джын миллион французсӧ, кодъяс олӧны зэв гӧля да збыль вылас вӧтлӧма обществоысь. (Ю. т.) 4. Нывбабалӧн гырысь, сьӧкыд уджӧн чорзьӧм кияс. Ичӧтсянь отсасьӧма мамыслы. (Ю. т.) 5. Он и тӧдлы, верман зурасьны ошкӧд. Тулысъявыв ӧткӧн да пищальтӧг ӧпаснӧ. (Ю. т.)

Воча кывъяс

1. ...мый вочавидзас Агния, карса мича ныв. 2. ...кутасны бырӧдны фашистъясӧс му вылын, ва вылын, сынӧдын. 3. ...кодъяс олӧны зэв гӧля да кодъясӧс збыль вылас вӧтлӧма обществоысь. 4. Нывбаба ичӧтысянь отсасьӧма мамыслы, сьӧкыд уджысь гырысь киясыс сылӧн чорзьӧмаӧсь. 5. Тулысъявыв ӧткӧн пищальтӧг ветлӧдлыны вӧрӧд ӧпаснӧ.