КӦНТАР

Коми войтыр важысянь вӧралӧны, та вӧсна бура тӧдӧны вӧр-васӧ, сэні олысь лэбачьяссӧ да пемӧсъяссӧ. Любӧпырысь коми йӧз нимтӧны йӧраӧс вӧр мӧскӧн, кӧчӧс — вӧр понйӧн, рысьӧс — вӧр каньӧн да с. в.

Кызвын вӧрса пӧткалӧн нимыс ёна нин важся, та вӧсна сійӧ юрганног боксяньыс матын рӧдвуж финн-угор кывъясын. А ӧд финн-угор кывъяс торъявлӧмаӧсь ӧта-мӧдсьыныс некымын сюрс во сайын нин. Шуам: дозмӧр, сизь удмурт ног дозмер, сизь; ур — мари ног — ур, финскӧйӧн — орава, эстонскӧйӧн — орав; байдӧг, катша, тури — венгерскӧйӧн: файд, кача (уткаӧс сідзи нимтӧны), дару; тар, тури, юсь — финскӧйӧн: тээри, курки, ёуксен да с. в.

Вӧрса лэбачьясӧс да пемӧсъясӧс, кодъяс кутӧны ыджыд тӧдчанлун вӧралысьяс овмӧсын, важысянь нин нимтіганыс торйӧдӧны арлыд сертиыс да ай-эньладорсяньыс.

Тар да дозмӧр — гырысь лэбачьяс, налӧн яйныс чӧскыд, дай уна. Ай дозмӧрсӧ кыйсьысьяс шуӧны чукчиӧн, а эньсӧ — дозмӧрӧн, либӧ кӧндозмӧрӧн, дозмӧрлысь писӧ, тавосясӧ, коді абу на удитӧма сӧвмыны дозмӧрӧдз либӧ чукчиӧдз, нимтӧны вийӧрӧн. Вийӧр кывйыс миян сёрниын тшӧтш кутӧ и донъялан рӧм, сійӧн тӧдчӧдӧны ичӧт эбӧса мортӧс либӧ пемӧсӧс.

Тарлӧн энь пӧлыс — кӧнтар. «Кӧн» юкӧныс тайӧ лэбач нимъясас ӧні торйӧнсӧ оз нин паныдасьлы, а войдӧр сійӧн пасйылӧмаӧсь горт олӧм, керка видзӧм.

Та вылӧ индӧны рӧдвуж финн-угор кывъяс. Коми «кӧн»-лы финн кывйын весьтас сулалӧ котона (гортын), миян сёрниын кывшӧрса гласнӧйяс костысь гортӧм усьӧма и кыв помысь гласнӧйыс, ӧткодялӧй: коми яла (нитш) — финскӧй якеля (ягель), татшӧм ногӧн, «котона»-ысь лои «кӧн». Венгр кывйын коми «кӧн»-лы вежӧртас боксянь да юрганног серти матын «хон» — горт вежӧртаса кыв: оттхон — сэні, гортын; иттхон — тані, гортын; хонфоглалаш — чужанін босьтӧм, овмӧдӧм: хон — горт, оланін; фоглалаш — босьтӧм, овмӧдӧм. Тайӧ терминнас венгръяс нимтӧны ӧнія оланінаныс воӧмныссӧ да овмӧдчӧмныссӧ. Дунай ковтысӧ найӧ вӧлӧмаӧсь сюрс во сайын на, 896-ӧд воын, асыввывсянь, миянладорсянь, финн-угор подув йӧзысь торйӧдчӧм мысти некымын ӧтувтчӧм тырвыйӧ вына котырӧн. Кыв водзын коми «к»-лы венгерскӧйын векджык лӧсялӧ «х»; ӧткодялӧй:

коми — кыдз, кӧні, кузь, кымын, кывны;

венгерскӧй — ходь, хол, хоссу, хус, хань, халлні да с. в.

Сідзкӧ, кӧнтар, кӧндозмӧр кывъясысь «кӧн» юкӧныс тӧдчӧдӧ энь пӧвъяссӧ пӧткалысь, налысь оласногсӧ, кодъяс керка видзысь аньяс моз жӧ пукалӧны позъяныс, пӧжӧны пиянныссӧ, а сэсся велӧдӧны найӧс лэбавны да сёян корсьны, видзӧны ас борд уланыс варышъясысь, кыйсьысьясысь.