ЁРТ
Коми литературнӧй кывйын да сёрнисикасъясын ёрт кыв мунӧ тӧварыш, друг пыдди. Сійӧ артмӧдӧ выль кывъяс: вом ёрт — морт, кодкӧд сёрнитӧ кодкӧ, ёрта-ёрт бӧрсянь — ӧта-мӧд бӧрсянь; ёрта вежӧн (Удораса сёрнисикасын) — ӧта-мӧдлы отсалӧмӧн; ёртасьны — лӧсявны; ныв ёрт — пӧдруга, ныв ёртасьны (изьватас сёрнисикасын) — лоны пӧдругаясӧн да с. в.
Кыдзи аддзам, ёрт кыввужйысь артмӧдӧны выль кывсикасъяс. Сідзкӧ, сійӧ важӧн нин олӧ миян сёрниын.
Комилы рӧдвуж войтырлӧн — удмуртъяслӧн — сёрнианыс эм юрганног боксянь матысса кыв — юрттыны, кодлӧн вежӧртасыс отсасьны. Коми «о» шы удмурт кывйын векджык лӧсялӧ «у»-лы. Сідз, кок, ло, морт, сё... пыдди удмуртъяс шуӧны: кук, лу, мурт, сю да с. в. Сідзкӧ, «юрттыны» глаголысь позьӧ торйӧдны «юрт» кыввуж, кодлы комиын весьтас сулалӧ «ёрт», а «т» — кыв артмӧдан суффикс, -ыны- кывйыв. Ӧткодялӧй: коми «куштыны», «ёсьтыны» кывъяс, кӧні «куш» да «ёсь» кыввужъясысь — «т» суффикс сідзжӧ артмӧдӧ выль кадакывъяс — глаголъяс.
Ми аддзам, мый удмурт сёрниысь «юрттыны» глагол да коми «ёрт» кывъяс юрганног боксянь да вежӧртас сертиныс ӧта-мӧд дінас матынӧсь: кыкнанныс тӧдчӧдӧны лӧсялӧмӧн, ладмӧмӧн олӧм, волысьӧм.
Сідзкӧ, ёрт-юрт кыв чужлӧма сюрс вояс сайын нин, кор коми да удмурт войтыр овлӧмаӧсь ӧтлаын на да ёртӧн нимтывлӧмаӧсь сійӧс, кодсянь быдлунъя овмӧс нуӧдӧмын вӧлӧма отсӧг.
Сёрӧнджык нин, кор удмуртъяс веськалӧмаӧсь Казанскӧй ханство кытшӧ да найӧ оласног вылӧ ёна тӧдчӧдӧма тотаралӧн кывйыс, ёрт вежӧртаса «юрт» кыв вежсис татара сёрниысь пырӧм «эш» кывйӧн. Тотаралысь тайӧ жӧ кывсӧ босьтӧмаӧсь и рочьяс татаро-монгольскӧй иго кадӧ. И ӧні на сійӧ юргӧ «товарищ» нимын, кӧні «тӧвар» юкӧныс нимтӧ вузӧс, а ищ (татара ног: эш) — тӧдчӧдӧ ёртӧс, кодкӧд ӧтлаын вузасьлӧмаӧсь.
Удмурт юрттыны кыв индӧ сы вылӧ, мый миян матысса рӧдвужын войдӧр «эш» пыдди шулӧмаӧсь «юрт» (ёрт). Синмӧ шыбитчӧ татшӧм сикас жӧ аслыспӧлӧслун и миянлы ыліса рӧдвуж — манси — кывйын, кӧні отсавны да лоны мичаӧн нимтӧны ӧтнога — нёотункве глаголӧн. Манси сёрниын нёотнэ кыв сідзжӧ кутӧ кык вежӧртас: мича морт да отсасьысь, а нёоттал кывйӧн нимтӧны ӧттшӧтш и мисьтӧмӧс, и мортӧс, коді оз отсась.
Татшӧм примеръясыс отсалӧны сувтӧдны миян син водзӧ важ йӧзлысь мир вылас видзӧдлассӧ. Кор миян пӧльяс да пӧчьяс вӧлӧмаӧсь ӧтласа финн-угор войтырӧн на (удмуртъяскӧд, мансикӧд, венгръяскӧд, финнъяскӧд да с. в. ӧтвыв), налӧн эстетическӧй да нравственнӧй донъяс вӧлӧмаӧсь ӧтвылнаын. Найӧ донъявлӧмаӧсь мортӧс сӧмын пытшкӧсса мичлун серти. Омӧль сяма морт абу вермылӧма лоны мичаӧн. «Ёрт» да «мича» нимъяс вичмылӧмаӧсь сӧмын сэтшӧм йӧзлы, кодъяссянь мукӧдлы вӧлӧма отсӧг.
