ТАЙ

Тай кывторйӧн ми ёнджыка вӧдитчам мӧвпъяс ӧта-мӧдкӧд йитлӧм могысь. Сылы медматысса синоним пыдди мунӧ «вӧлӧмкӧ» кыв, шуам, тані:

— Дружкаяс тай воӧмаӧсь,

Да некытчӧ шогмытӧмӧсь.

(Йӧзкостса сьыланкыв)

Иван Куратов поэзияын тай кывтор кутӧ паськыдджык вежӧртас. Сійӧ мунӧ мукӧд кывъяс пыдди:

— Мый тэа-меа зэв шудтӧмӧсь,

Абу тай гуся.

(«Пасъяс синтӧмлӧн»)

Вайӧдӧм поэтическӧй визьсьыс «тай» кывторсӧ оз позь вежны «вӧлӧмкӧ» кывйӧн. Ёнджыка сы пыдди позьӧ шуны «дзик, ньӧти» кадакывбердъяс, кадакывлысь признаксӧ вынсьӧдан вежӧртаса кывъяс.

— Локтӧ менам вой,

Локтӧ кузь и сьӧд,

Ыджыд воськолӧн,

Мудзӧм оз тай тӧд.

(«Пасъяс синтӧмлӧн»)

Тай кывторйӧн поэт тані тӧдчӧдӧ шогысь мынны позьтӧмлунсӧ: нинӧмӧн он вермы дугӧдны войыслысь (кулӧмлысь, шоглысь) матыстчӧмсӧ. Вой оз мудз, оз сувтлы шойччыштны, локтас, быть ваяс пемыдсӧ, кӧдзыдсӧ. Тай кывтор тані сідзжӧ мунӧ действиелысь признаксӧ ёнмӧдӧм могысь. Сійӧс позьӧ вежны бара, жӧ, ӧд вынсьӧдана служебнӧй кывъясӧн. И. Куратов кывбуръясын тай кывтор кутӧ и мукӧд сикас рӧмъяс:

— Нэмсӧ мамӧс ёрасны:

Менам велӧдысь тай сійӧ.

«Эдвард» нима шотландскӧй балладаын тай кывторйӧн поэт эрдӧдӧ действиелысь помкасӧ. Эдвардлы мамсӧ ёрӧмыс ньӧти абу виччысьтӧмтор: ӧд эня-пиа водзвыв сёрнитчӧмаӧсь вины батьнысӧ. Но лыддьысьысьлы тай кывторйӧн тані гӧгӧрвоӧдсьӧ морт виӧмлӧн помкаыс. «Тай» тані мунӧ «сы вӧсна мый» союз пыдди, коді кутӧ гӧгӧрвоӧдана, эрдӧдана вежӧртас.

«Тай» кывторйӧн ми тӧдчӧдам и виччысьтӧмтор, сійӧн петкӧдлам ассьыным шензьӧмнымӧс, каитчӧмнымӧс.

Галина Бутырева «Казьтылӧм пыдди» нима кывбурын «тай» кывтор отсӧгӧн тэчӧ поэтическӧй серпас, коді шымыртӧ лыддьысьысьлысь сьӧлӧмсӧ нормӧдан руӧн:

— Он тай тэрмась

Меным воча

Табъяг вывсянь...

Он тай пуксьы

Мекӧд орччӧн,

Кор ме вола...

Он тай чышкы

Менсьым синва

Шоныд кинад...

Он тай ректы

Сьӧлӧм шогӧс

Бур кыв-ворнад...

Муса мамӧй,

Он тай, он тай...

Кывбурыс ичӧт, сӧмын 35 кывъя, но сійӧ артмӧдӧ ясыд серпас: ми аддзам шогсьысь поэтӧс мам гу вывсьыс. Мамыс сылӧн куйлӧ стӧча тӧдса местаын — Табъягын. Пожӧмаинсӧ ми шуам ягӧн. Ягъяс век овлӧны вывтасінын, косінын. Коми войтыр важысянь гуавлӧны кулӧмаяссӧ медся кыпыдінын.

Мам вӧлӧма бур сьӧлӧма, зільлӧма став вынсьыс кокньӧдны ныв-пилысь олӧмнысӧ. Поэтлӧн удж вылас, дай олӧмас, тыдалӧ, оз ставыс ладмы кыдзи колӧ, та вӧсна шогыс сылӧн тырмымӧн.

Но медся ёна майшӧдлӧ поэтӧс мамлӧн кувсьӧмыс, коді век овлӧ кадысь водзджык. Кывбурын 35 кыв пиысь «тай» паныдасьлӧ квайтысь, наӧн поэт тӧдчӧдӧ ассьыс сьӧлӧм дойсӧ, лача воштӧмсӧ, мамӧс жалитӧмсӧ.

Медводдза нёль строфаас «тай» кывтор бердын сулалӧны глаголъяс: он тэрмась, он пуксьы, он чышкы, он ректы. Бӧръя строфаас кыкысь орччӧн сувтӧдӧма «тай»-сӧ глаголъястӧг нин, сӧмын соссяна «он» кывторкӧд. Тайӧ кык «он тай» дінас сідзи и содтысьӧны вежӧрад выль «он тай»-яс.

Сідзкӧ, унатор на вӧчлӧма мамыс, мыйӧн ӧні оз нин вермы могмӧдны поэтӧс.

И лыддьысьысьӧс шымыртӧ мӧвп: кутшӧм ёна оз тырмы авторыслы медся муса мортыс, коді абу мудзлӧма кокньӧдны быдлунъя тӧждныссӧ ныв-пиыслысь.

Галина Бутырева ыджыд кужӧмлунӧн вӧдитчӧ «тай» кывторйӧн. Сы отсӧгӧн гижысь чужтӧ поэтическӧй ру, дай бергӧдӧ лыддьысьысьӧс мӧвпнаным мамъясным дінӧ, кодъяс ловъяӧсь на либӧ кувсьӧмаӧсь нин.