ӦТИ МӦВП ПЫДДИ КЫК!

Асланым быдлунъя сёрниын ми огӧ сӧмын юӧртӧй мый йылысь кӧ, но и тшӧкыда зілям петкӧдлыны, кажитчӧ-ӧ сійӧ, мый йылысь юӧртам, али оз, либӧ асьным веськодьӧсь висьталантор дінас.

Татшӧм ногӧн ассьыным видзӧдласнымӧс ми тӧдчӧдам синонимъясӧн — ӧткодь вежӧртаса да юрганногнас торъялысь кывъясӧн.

Шуам, сёйны глаголӧн ми нимтам сёйӧмсӧ мортлысь, лэбачлысь, пемӧслысь, коді миянлы абу мустӧм, кодӧс ми пыдди пуктам.

— Тані яблӧгъясыс вӧліны чорыдджыкӧсь, но чӧскыдӧсь жӧ, и ми малским-сёйим найӧс вомкаличьяс жугавтӧдз (И. Торопов).

Сёйны-малскыны глаголӧн авторыс шмонитӧмӧн юӧртӧ действие вӧчӧм йывсьыс. Ми быттьӧкӧ кылам, кыдзи крепыд пиньяс костын потласьӧны чорыд яблӧг торъясыс. Но сёйны кывнас автор некыдз оз донъяв действие вӧчысьяссӧ, бурӧсь найӧ али мыйӧнкӧ оз кажитчыны. Татшӧм юӧртӧмыс шусьӧ нейтральнӧй стиляӧн. Кӧсйӧ кӧ авторыс петкӧдлыны, мый морт либӧ пемӧс, коді сёйӧ либӧ сёйӧма нин, мыйӧнкӧ оз кажитчы висьталысьыслы, сэки сійӧ вӧдитчӧ сёйны глаголлы увтыртана рӧм сетысь синонимъясӧн, кодъясӧн коми кывным зэв озыр: аджны, жӧритны, зобгыны, лӧдны горшас, рушкусӧ тыртны да с. в.

— Кыркӧтш йылысь мыччысис Стакей, тугъя вӧня, лӧз дӧрӧма, сьӧд ной гача, волялан сапӧга. Пызан сайысь на муртса, буракӧ, чеччӧма, черинянь зобгӧма, гурйысис ӧні кывнас вомкӧтшъясас (Г. Юшков).

Тайӧ висьтас кӧ эз вӧв шуӧма «зобгӧма» кывсӧ, позьӧ эськӧ вӧлі чайтны, мый Стакей кажитчӧ сёрнитысьыслы, ӧд сійӧс мичаа серпасалӧма, сиктад абу быдӧнлӧн татшӧм шензьӧдана паськӧмыс: тугъя вӧньыс, лӧз дӧрӧмыс, сьӧд ной гачыс, волялан сапӧгыс. И сӧмын пажнайтӧма либӧ нуръясьӧма пыдди «зобгӧма» кывйӧн вӧдитчӧмыс тӧдчӧдӧ, кутшӧм мустӧм висьталысьыслы тайӧ мича кӧм-пася Стакейыс. Сёрнитысьыс, дерт, эз аддзыв, кыдзи пажнайтӧма Стакей. Колӧ чайтны, мый сійӧ нуръясьӧма тэрмасьтӧг, ӧд сылӧн, озыра олысьыдлӧн, сёян-юаныс тырмымӧн, некод сійӧс оз удзӧд, сідзкӧ, и тэрмасьны сылы нинӧмла, мӧд кывйӧн кӧ, сійӧ эз зобгы — тэрмасьӧмӧн да горша сёй чериняньсӧ. Но висьталысьыс оз радейт Стакейӧс, коді сылы уна лёксӧ вӧчӧма, и та вӧсна нинӧм оз во сьӧлӧм вылас: ни мича кӧм-пасьыс, ни сёянногыс, и кӧть эз аддзыв сылысь сёйӧмсӧ, мустӧмтӧмӧн нимтӧ сійӧс зобгӧмӧн.

— Вӧрса кӧзяинлӧн арся яйыс зэв чӧскыд да мича. Пачыд ӧдъя на? Пусяс?

— Пусяс, пусяс!

— Но и бур! Ставным чӧсмасьыштам чӧскыд яйӧн. (Г. Фёдоров).

Тайӧ висьтас «сёйны» глаголсӧ автор вежӧ «чӧсмасьныӧн». Тайӧн оз сӧмын тӧдчӧд, мый быдӧн окотапырысь сёйыштасны шоча овлысь сёянсӧ, кодӧс оз быд лун мойвилы пуны, но ӧти сайын и петкӧдлӧ гижысьыс, мый сылы сьӧлӧм вылас воӧны найӧ, кодъяс кутасны номсасьны ош яйысь пуӧм вӧлӧгаӧн.

Татшӧм жӧ торъялӧм тыдовтчӧ кувны да эштыны кывъяс костын.

— Вежа Степан пӧ кулӧма 1396 воын Мӧскуаӧ ветлігас.

Тані «кулӧма» кывнас сӧмын юӧртӧны епископлӧн олӧм помасьӧм йылысь, некутшӧма сійӧс оз донъявны, оз ошкыны ни лёкӧдны. Юӧртӧмыс кутӧ нейтральнӧй рӧм.

— Куим во мысти ми батьӧкӧд кыкӧн колим. Мамӧ друг висьмис да нёль лунӧн и эштіс. (Г. Юшков).

Тайӧ висьтас «эштіс» кадакывйӧн гижысь тӧдчӧдӧ кувсьӧм мамыс вӧсна шогсӧ.

Татшӧм жӧ жалитана рӧм кутӧ «эштӧдчыны» кыв, кодӧн Иван Куратов юӧртӧ олӧм помасьӧм йылысь:

«Мӧд джын олӧмсӧ сідз вештӧдчис,

Вештӧдчис бур морт — и эштӧдчис». («Ӧти бур олӧм»).

Кулысьыд тай оз кыйӧд отпускӧ петысь морт моз бур кадсӧ, нем думышттӧг медся лёк пӧраас, ытва дырйиыс, пӧльыштас ловсӧ (Е. Рочев). «Лов пӧльыштӧмӧн» сідзжӧ нимтӧны кулӧм, но сійӧс шуигӧн тыдовтчӧ сёрнитысьыслӧн юӧртӧм дорас веськодьлуныс, пӧрысь мортлӧн эбӧстӧмлуныс: овнысӧ сылы сьӧкыд, гӧгӧрбок висьӧ да, а кувнысӧ оз вермы.

Татшӧм синонимъяс петкӧдлӧны юӧртанторсӧ вылӧ пуктӧм, либӧ сы вылӧ веськодя видзӧдӧм. Та вӧсна найӧс нимтӧны стиль боксянь тӧдчӧдӧм кывъясӧн. Юӧртӧм вылас ассьыс видзӧдлассӧ висьталысьыс вермӧ петкӧдлыны выразительнӧй кывъясӧн вӧдитчӧм пыдди грамматическӧй позянлунъясӧн. Шуам, ӧти падеж пыдди мӧдӧс босьтӧмӧн, ӧти кад пыдди мӧд кад вайӧдӧмӧн, эскӧдана кыв соссянаӧн вежӧмӧн. Со: «локтӧг ог ов» — шуӧ морт, кор кӧсйӧ тӧдчӧдны, мый быть локтас и татшӧма шуӧмыс ёнджыка мӧрччӧ кывзысьыслы. Либӧ: юӧртана залог пыдди могмӧданаӧн вӧдитчӧ Иван Куратов аслас кывбурын:

«Муса ныланӧй, мича аканьӧй,

Эз вош вӧрын зон, сійӧ вошӧдчис».

Паныд сувтӧдӧ «вошны» да «вошӧдчыны» кадакывъяс, кодъяслӧн вежӧртасныс ӧткодь, но ас костаныс найӧ торъялӧны стиль боксяньыс.

«Вошны» кыв нейтральнӧй стиля, сійӧн сӧмын юӧртӧны, мый морт оз тыдав, оз кывсьы сы йылысь нинӧм.

«Вошӧдчыны» кывйӧн поэт пасйӧ, мый зон ас кӧсйӧм сертиыс саймовтчӧма йӧзсьыс. Тайӧ содтӧд мӧвпсӧ автор тӧдчӧдӧ могмӧдан да возвратнӧй залогъяслысь суффиксъяс орччӧн сувтӧдӧмӧн: -ӧд — суффикс петкӧдлӧ, мый действиесӧ кодкӧ тшӧктӧ вӧчны (вошны зонмыслы), а -ч суффикс индӧ, мый действиеыс вуджӧ вӧчысьыс вылӧ. Татшӧм ногӧн, паныд вежӧртаса суффиксъяс орччӧн сувтӧдӧмӧн поэтлы удайтчис ӧти кывйӧн висьтавны сійӧс, мый ковмис эськӧ гӧгӧрвоӧдны унджык кывйӧн: зон вошис аслас кӧсйӧм сертиыс.

Ми аддзам, мый грамматическӧй синонимъясӧн вӧдитчӧмыс вӧчӧ юӧртӧмсӧ паметьӧ колянаджыкӧн, выразительнӧйджыкӧн.

Видлам торъя кывсикасъяслысь выразительнӧй позянлунъяссӧ.