МИЯН КЫВЛӦН РӦДВУЖЪЯС
Коми кыв чужлӧма финн-угор кывъяс семьяын, кытчӧ пырӧны венгерскӧй, финскӧй, эстонскӧй, карельскӧй, мордовскӧй, мари, ханты, манси, удмурт кывъяс. Финн-угор нимӧн условнӧя тайӧ кыв семьясӧ шуӧны сы вӧсна, мый татчӧ пырӧ кык уна морта йӧз котыр: финнъяс (5 миллион морт) да венгръяс (угоръяс, йӧгра) — 15 миллион морт. Финн-угор кывъя йӧз мӧда-мӧдсьыныс торъялісны квайт сюрс во сайын, и ӧні найӧ сӧвмӧны-олӧны ёрта-ёртсьыныс бокын, мукӧд кывъя войтыр кытшын. Сідз, хантыяс да мансияс (йӧгра) олӧны Об ю пӧлӧн, Урал Из сайын, а налӧн медматысса рӧдвужыс — венгръяс — Рытыввыв Европа шӧрын, Дунай ковтысын. Финнъяс — Скандинавияын, а налӧн матысса рӧдвуж — мордва да мари — Волга шӧр юкӧнын. Та ылнаӧ да татшӧм дыр торъялӧмыс вайӧдіс сэтчӧдз, мый торъя финн-угор кывъя йӧз мӧда-мӧднысӧ оз нин гӧгӧрвоны, либӧ гӧгӧрвоӧны омӧля, кыдзи комияс да удмуртъяс, финнъяс да эстонечьяс.
Уна ӧткодь признак финн-угор кывъяслӧн: налӧн абу грамматическӧй род, кыдзи рочын, немецкӧйын; абуӧсь предлогъяс, приставкаяс, эмӧсь кывбӧръяс; числительнӧйяс да местоименньӧяс шуанног боксяньыс зэв матынӧсь; эмӧсь ӧткодь суффиксъяс, сёрни шыяс (ӧ, дж, дз, тш, дь, зь, сь, ть, ль, нь) да с. в.
Вайӧдам некымын пример разнӧй финн-угор кывъясысь, орччӧдӧй найӧс, медым тӧдмавны, мый найӧ артмӧмаӧсь ӧти вужйысь. Финскӧй да венгерскӧй кывъяс подулавсьӧны латинскӧй азбука вылӧ, та вӧсна сетам найӧс латинскӧй шыпасъясӧн.
| коми | коми-пермяцкӧй | удмурт | финн | венгр |
| овны | овны | улыны | elämä | élnі |
| кувны | кувны | кулыны | kuolla | halnі |
| мунны | мунны | мыныны | mennä | mennі |
| ми | ми | ми | me | mі |
| ті | ті | тӥ | te | tі |
| кык | кык | кык | kaksі | két |
| квайт | квать | куать | kuutі | hat |
| пу | пу | пу | puu | fa |
| пи | пи | пи | poіka | fі |
| ки | ки | ки | kesі | kéz |
| син | син | син | sіlmä | szem |
| туй | туй | сюрес | tіe | üt |
| сёйны | сёйны | сиыны | syӧdä | ennі |
| юны | юны | юыны | juoda | іnnі |
Уна сюрс во чӧж торйӧн олігӧн финн-угор кывъя йӧз сёрниын лоалісны посни да гырысьджык вежсьӧмъяс; закономернӧя рӧдвуж кывъясын ӧти гласнӧйлы лӧсялӧ мӧд, ӧти согласнӧй вежсьӧ мӧдӧн.
Босьтам гӧп кыв, сылы лӧсялӧны: удмурт кывйын — гоп, мариын — куп, финскӧйын — киорра, кыдзи аддзам, коми ӧ-лы рӧдвуж кывъясын лӧсялӧ о, либӧ у, либӧ уо, а гора г согласнӧйлы — гортӧм к.
Комилы финн-угор кывъяс пиысь медматын сулалӧны коми-пермяцкӧй да удмурт кывъяс, кӧні сёрниын бергалан кывъяс пиысь 80%-ыс — ӧтласа. Найӧ либӧ дзик ӧтмоз шусьӧны, кыдзи ки, пель, вир, пи, бур, зарни, льӧм пу, пес, кузь, дас, сюрс, дась, выль, тулыс, ар (арӧс) да с. в.; либӧ кыв вужныс налӧн ӧткодь, кыдз комиын — олӧм, шойччыны, а коми-пермяцкӧйын — олан, шоччисьны; либӧ закономернӧя ӧти сёрни шылы лӧсялӧ мӧд, кыдз комиын — муніс-локтіс, а удмуртскӧйын — мынӥз-лыктӥз; комиын — вор, вошис, а коми-пермяцкӧйын — ор, ӧшис...
Позьӧ весиг лӧсьӧдны висьт ӧтласа литературнӧй коми, коми-пермяцкӧй да удмурт кывъясысь, коді лоӧ гӧгӧрвоана кыдзи комилы, сідзи коми-пермяклы да удмуртлы. Со сійӧ:
Ваня, дугды, эн бӧрд! Сьӧрам вайи кампет, сакар, чай, кушман, кык кило сьӧд нянь, ма. Пуксьы, ю пӧсь чай! Ми пуксим, чай юим.
Нималана коми учёнӧй да поэт Илля Вась весиг гижис шмонитана кывбур, кӧні вайӧдіс ӧтласа коми, коми-пермяцкӧй да удмурт кывъяс:
Сьӧд сизь, ветлы нюрын!
Бадь пу вылын юсь.
Пипу йылын тури...
Ты матын — эн усь.
Думыштӧй да висьталӧй, улын вайӧдӧм примеръясас кутшӧм сёрнитан шыяс закономернӧя лӧсялӧны коми да удмурт кывъяслы:
| коми | удмурт | коми | удмурт |
| борд | бурд | гӧн | гон |
| гожӧм | гужем | гӧрд | горд |
| гор | гур | кӧрт | корт |
| горт (сикт) | гурт | ӧшмӧс | ошмес |
| дон | дун | пӧрт | порт |
| дор | дур | сьӧлӧм | сюлэм |
| кок | кук | тӧв | тол |
| корны | курыны | тӧдны | тодыны |
| морт | мурт | шӧр | шор |
| пом | пум | вӧв | вал |
| сой | суй | кӧв | кал |
| сё | сю | кыв | кыл |
| шор | шур | ныв | ныл |
| рой | ӝуй | геб | кибы |
| рок | ӝук | ном | нымы |
| рушку | ӝуш | пон | пуны |
| рӧмыд | ӝомыт | руч | ӟичы |
| рыт | ӝыт | роч | ӟуч |
| джадж | ӝажы | ай | айы |
| джуджыд | ӝуджыт | моль | мульы |
| кӧдзыд | кезьыт | лым | лымы |
| пемыд | пеймыт | чунь | чуньы |
| сьӧкыд | секыт | мунны | мыныны |
| чӧскыд | ческыт | босьтны | босьтыны |
| шоныд | шуныт | пукавны | пукыны |
| югыд | югыт | юны | юыны |
Финн-угор кывъяс пиысь комияслы медся ылісаӧн лыддьыссьӧ венгерскӧй. Сійӧ зэв важӧн нин торъяліс комиысь, и ӧні венгръяс комияссянь олӧны медся ылын. Но век жӧ коми да венгр кывъяс костын ӧтувъялуныс тыдовтчӧ и фонетикаын, и морфологияын, и синтаксисын, и лексикаын. Эмӧсь кывъяс, кодъяс коми да венгр сёрниын ӧтмоз шусьӧны да кутӧны ӧткодь вежӧртас, шуам: тэ, ми, ті, вир, вый, кутьӧ, лап да с. в. Уна кыв ӧтмоз шусьӧ, но торъялӧ сӧмын кутшӧмкӧ сёрнитан шыӧн, татшӧм торъялӧмъясыс артмисны уна сюрс во чӧжӧн, найӧ лоисны аслыс сикас законъяс серти. Венгерскӧй гижӧд подулавсьӧ латинскӧй алфавит вылӧ, но ӧткымын согласнӧй пасйысьӧ аслыс ногӧн, шуам: с — sz, ш — s, з — z, ж — zs, ч — cs, нь — nу, ть — ty, дь — dy, в — v, x — h.
Лыддьӧй улын вайӧдӧм примеръяссӧ да висьталӧй, кутшӧм сёрнитан шыясӧн торъялӧны мӧда-мӧдсьыныс ӧнія коми да венгерскӧй кывъяс, кодъяс уна сюрс во сайын шусьылӧмаӧсь ӧткодя.
| коми | венгр | коми | венгр |
| пу | fa | вӧлі | volt |
| пи | fі | чукӧр | csokor |
| повны | felnі | зеп | zseb |
| пӧв | fel | джек | szék |
| пуны | főnі | лӧдз, гут | légy |
| пӧжны | főznі | видзчысь | vіgyáz |
| пон (куль) | fene | чибӧ | csіkó |
| пель | fül | сэтӧр | szeder |
| ва | vіz | корны | kérnі |
| ки | kéz | лыйны | lӧnі |
| ма | méz | ньӧв | nyіl |
| сё | száz | нювны | nyálnі |
| сёйны | ennі | овны | élnі |
| сӧн | іn | кувны | halnі |
| сӧп | epe | векни | vékony |
| сідз | іgy | кузь | hosszu |
| сулавны | álln | йи | jég |
| сійӧ | ӧ | тӧв | fél |
| мунны | mennі | коді | kі |
| вурны | varrnі | сӧс | szesz |
| тӧдны | tudnі | мый | mі |
| куньны | hunynі | ты | tó |
| кызны | hіznі | сов | só |
| кывны | hallnі | вит | ӧt |
| кулӧм (сеть) | haló | вой | éj |
| кыдзи | hogy | вуг | ág |
| кӧ | ha | энь | anya |
| кызь | húsz | ныв | nӧ |
| лоны | lennі | син | szem |
| лоас | lesz | шом | szén |
Венгрияын да Финляндияын, ичӧт классын велӧдчигӧн на, школьникъяс тӧдмалӧны, мый эмӧсь комияс, удмуртъяс, хантъяс, мансияс, эстонецъяс да мукӧд финно-угорскӧй кывъя йӧз, кодъяс ас костаныс — рӧдвужъяс. Коми кыв велӧдсьӧ Венгрияса, Финляндияса да мукӧд странаясса университетъясын. Сыктывкарса университетын студентъяс сідз жӧ велӧдӧны венгерскӧй, финскӧй да удмурт кывъяс.
Эмӧсь полиглотъяс — уна кыв тӧдысьяс — разнӧй странаясын, кодъяс тшӧтш тӧдӧны бура и коми кыв. Татшӧм йӧзыс эмӧсь Англияын, Рытыв Германияын, ГДР-ын, Италияын, Чехословакияын, Сӧветскӧй Союзса республикаясын: Эстонияын, Латвияын да с. в. Сідзкӧ, коми сёрнитӧ уналаын вермасны гӧгӧрвоны.
