СЬЫЛЫСЬЯС

Найӧ клубынӧсь нин, кор Олег Васильевич пырӧ репетируйтчан жырйӧ. Дерт, абу ставнысӧсь. Кыкнад да куимнад век сёрмӧны. То мӧсныс дыр абу локтӧма, то вотчӧмӧн ылалӧмаӧсь, то верӧснаныс тӧрасьӧмаӧсь, то нӧшта мыйкӧ манитӧма. Дӧзмӧ таысь, аддзӧны, мый оз мича синъясӧн видзӧд, но быд лун сёрмӧны. И водзӧ кутасны сёрмыны, сы вӧсна мый олӧмыд эм олӧм. Тыдалӧ, Олег Васильевичлы, найӧс сьывны-йӧктыны велӧдысьлы, ковмас бурасьны.

Арлыд серти кӧ, эмӧсь и школаӧ на ветлысьяс, и том ичмоньяс, и нэм джынйысь нин петӧмаяс. Мед кӧть код локтас, сьывтӧгыс кӧ оз вермы овны. Мед сӧмын сьӧлӧмсӧ пуктӧ, а оз горзы.

Буретш налӧн горзӧмыс ку пиысь Олег Васильевичӧс и петкӧдӧ. Воддза гудӧкасьысьыс зэв гораа вӧлӧм ворсӧ да сійӧс вевттьыны велалӧмаӧсь, оз сьывны, а косялӧны. Сёысь нин висьталіс, мый сьылӧм — абу горзӧм, но сьӧкыда мынтӧдчӧны сыысь, пыдӧдз нин вужъясьӧма да.

— Сьӧлӧмнаныд сьылӧй, сьӧлӧмнаныд, — корӧ найӧс. — Кывъяссьыс да музыкасьыс шуд да шог пыдзыртӧй. Лов петмӧнныд эн пычкысьӧй. Кодлы колӧ — кылас.

Быд лун тадзи кевмысьӧ, но эз на ставныс лӧньӧдчыны, эмӧсь на рака моз кравзысьясыс. Олег Васильевичлы ньӧти абу жаль, оз кӧ быттьӧ сэсся найӧ волыны, но мынсьӧма — быд репетиция вылӧ буретш найӧ и локтӧны. Торйӧн нин азыма Мила (ним жӧ пуктасны) чашйӧ, вӧлявывса тувсов йӧлӧга кодь.

— Мила, ен могысьӧн, лӧньджыка, — репетиция чӧж шуышталӧ Олег Васильевич, пыр ичмоньыс вунӧдчӧ да. А кодсюрӧӧс, мӧдарӧ, гораджыка сьывны корӧ, ӧдва кылӧны да. Сылы хор колӧ, а оз ызі-базі чукӧр.

Гораджыка индылӧ мӧд гӧлӧсӧн сьылысьяслы, некыдзи оз велавны да, кӧть ӧтиторсӧ витсё ветымынысь нин дӧжналісны. А кыдзи артмас, абу сьывлӧмаӧсь да, сӧмын Зина ас окотасьыс, кыдзи кужӧма, мӧд гӧлӧссӧ лэдзлӧма? Содтіс сы дінӧ куимӧс, мырдӧн моз орччӧн пуксьӧдіс, оз окотитны да. Сідз и эсідз висьталіс, мый хорыдлы, этша вылӧ, кык гӧлӧснад быть колӧ сьывны, сэки кык пӧв мичаджыка сьыланкывйыс кылӧ. Воас кад — куим гӧлӧсӧн кутасны сьывны, йӧзсӧ быдсӧн чуймӧдасны, карӧ кутасны концертъяснад корлыны.

Нюмъялӧны, видзӧдӧмпырысь, сьӧкыда эскӧны. Олег Васильевичлы абу жальӧсь бур кывъясыс. Аддзӧ: школаын велӧдчысьяслы моз шмонитӧмыс да ышӧдӧмыс лӧсялӧ. Том дырйиыс сійӧ велӧдліс школаад да, сэтысь, буракӧ, уськӧдіс юрас татшӧмторсӧ. Неуна артмыштас да пыр и шуыштӧ:

— Да, да! Тадз кымын и колӧ, сӧмын ещӧ бурджыка. И эн сёрнитӧй, мый он кужӧй. Оз на ков Кужйӧ ветлыны, асьным велӧдчам.

«Кужйӧ ветлӧмсӧ» шмонитӧм ради жӧ гарыштӧ. Наладорын збыльысь Куж сикт эм, и важысянь шуӧны: он кӧ пӧ куж, Кужйӧ ветлы дай — велӧдасны. Торъя кужысьяс, кыдз тӧдӧ, сэні абуӧсь. Тыдалӧ, рифма радиыс кывберитӧмаӧсь.

Эмӧсь сьыланкывъяс, кодъясӧс йӧктігмоз сьывнысӧ велӧдӧны. Тані делӧясыс — ойя да ойя! Арлыдаджыкъяс эськӧ томдырся тапъялӧмсьыныс мыйсюрӧ помнитӧны, а томъяс весиг вальс йӧктыны оз сяммыны, бекнаныс вежньӧдлыны да чеччавны сӧмын кужӧны, кыськӧ воӧм йӧйталӧмас велалӧмаӧсь да. Кыдз нӧ абу ойя! Весиг ойя жӧ дай ойя!

Водзсасьӧны Олег Васильевичкӧд:

— Ковмылас ещӧ йӧктыны. Сулалӧмӧн сьылыштам дай.

— Тувччышталӧмнас ӧд гажаджык жӧ сулалӧм дорысь, — оз сетчы налы, жмитӧ ассьыс. — Абу ӧд мыръяс ті, а артистъяс. Кыланныд — артистъяс!

Сійӧ нарошнӧ оз шу «самодеятельнӧй артистъяс». Непӧштӧ оз радейт «самодеятельнӧй» кывсӧ, а мустӧмтӧ. Морт вылын тешитчӧм кылӧ тайӧ кывсьыс, а оз пыдди пуктӧм. Артистъяс — мӧд делӧ: донъявны да ышӧдны позьӧ.

Но артистъясӧ пуктӧмыс сьылысьяслы да йӧктысьяслы пӧсь гор вылӧ ва койыштӧм кодь: дзуж — и быттьӧ абу вӧвлӧма, быттьӧ абу шулӧма и абу кывлӧма.

Векжӧ кыдзкӧ да мыйкӧ воӧны ӧти кывйӧ, мый колӧ и йӧктыштны. Шулӧны, мый ӧткӧн вермасьны он вермы, а, видзӧдтӧ, корсюрӧ и кывйӧ сетчӧны.

Но, Енмӧй-Господьӧй! Бобувъяс моз лэбалӧм пыдди коркӧя «Комилес» кӧбылаяс моз восьлалӧны, тыра додь быттьӧ кыскӧны. Ӧткымынлӧн воськолыс — йӧра бӧрся быттьӧ ош вӧтчӧ. Морӧснысӧ водзӧ тургӧдӧм пыдди юрнысӧ улӧ лэдзӧмаӧсь.

Кывъясыд Олег Васильевичлы сюрӧны, оз дзеб дӧзмӧмсӧ, но шмонитігмоз янӧдӧ ышкысь-пошкысьясӧс:

— Картупель мешӧкъяссӧ мед верӧсъясныд новлӧны, коснытӧ чеганныд, дугдӧй асьнытӧ мучитӧмысь, ӧні жӧ шыбитӧй мыш вывсьыныд.

Гӧгӧрвоӧны нин сылысь бӧрӧн сёрнитӧмсӧ, нюмъялӧны. Дӧзмысьыс эм жӧ. Тайӧ Лиза — клубӧн веськӧдлысьыс:

— Нинӧм Тіянлы ми ог кужӧй. Быд праздник дырйи жӧ тай концертасьлім-а.

Гӧгӧрвоана, кыдзи найӧ «концертасьлісны». Та вӧсна ӧд и йӧзыс клубӧ омӧля локтӧны. Ӧти концерт дасьтылісны да залын кызь морт пукаліс.

Олег Васильевич Лизалы воча:

— Ме нӧшта ӧтчыд тіянлы шуа: сьывнытӧ да йӧктынытӧ велӧдчыны колӧ. Тайӧ абу сур лагуна пызан сайын кыдз веськалӧ равзӧм. Тайӧ удж и зэв сьӧкыд удж. Дыш кӧ, сідзи и шуӧй, гортаным разӧдчам дай.

Но та выйӧдз оз жӧ воӧдчыны. Скӧрмылӧм бӧраныс нывбабаяс бурасьӧны, асьныс на и отсалӧны аддзыны мичаджык кок песанъяс. Хореограф ни балетмейстер клубад штат серти абуӧсь, мый тӧдӧны да кыдзи кужӧны, сідзи и, кыдз шулӧны, нянялӧны. Но Олег Васильевич Лизаӧс ыстыліс нин орчча сиктса культура керкаӧ велӧдчыштны дай ачыс ветліс. Музыкальнӧй грамотатӧ тӧдыштӧ да любӧй сьылӧм да йӧктӧм баян вылад сетчӧ, мед сӧмын нотаяс вӧліны. Зэв окота бура сьылысь да йӧктысь котыр вӧчны, мед став районын кывсис.

Школаын уджалӧмсянь кольӧма комиӧн мичаа сёрнитны велӧдӧм. Терпитны оз вермы «ӧ» буква пыдди «э» шуӧм да сьылӧм, юрыс быдсӧн висьмӧ.

— Абу тае, муна, локта, ворса, сёе, а тайӧ, мунӧ, локтӧ, ворсӧ, сёйӧ. Ен могысьӧн, дугдӧй экайтӧмысь, абу ӧд ті баляяс, — сюйӧ воча пукалысьяслы юраныс, кодъяслы, дерт, дышӧдіс нин кывзыны Олег Васильевичлысь кратайтчӧмсӧ. А сылы дышӧдіс дӧжнавны ӧтиторсӧ.

Бур нин кӧть сійӧ, мый «вӧв» пыдди «вӧл» оз шуны, наладорын тадзи сёрнитӧны да. Эськӧ «Гӧлбӧчын пӧл вылын малтӧм кӧлдумыд» и артмис, кыдзи шмонитлӧны войтырыс.

Мый нӧшта вермас Олег Васильевич аслыс кӧвъялӧм «висьӧм» йылысь висьтавны? Быд репетиция вылӧ кукань ыджда пон волывлӧ. Пырас жырйӧ да сьылысьяслӧн кок улӧ гыпкысяс. Куньтыралас-куньтыралас синсӧ лӧвтӧм-горзӧм шы улӧ да, сё майбырӧй, ланьтас. Йӧктыны кӧ ковмас, видлы сійӧс вештыны.

Унаысь нин ӧлӧдліс кӧзяйкасӧ, мед эз вайӧд аскӧдыс понсӧ, но Барстӧг (тадзи нимтӧны сьыланкыв радейтысь пемӧссӧ) эз на кольлы ни ӧти репетиция. Татшӧм жӧ эськӧ дисциплина сьылысьяслы, кодъяс ӧти лун эмӧсь, а мӧдӧ оз петкӧдчыны.

Но и талы коркӧ лоӧ пом. Либӧ пон, либӧ Олег Васильевич. Мед бӧрйӧны. Оз на быд потшӧс дорын нота серти гудӧкасьысьыд туплясь. Оз жӧ кут видзӧдны, кыдзи сьывны да йӧктыны велӧдчӧм пыдди понлӧн очсалӧм вылӧ жеръялӧны.

Серпасыс оз ло тырвыйӧ, оз кӧ ло казьтыштӧма палявлытӧм Зосьӧс — ӧти сьылысьлысь верӧссӧ. Локтас да кодалӧмнас дӧсадитчӧ, сьылан-йӧктан жырйӧ мырдӧн пырӧ да. Барсӧс моз вӧтлыласны нывбабаяс кортӧм гӧсьтӧс, но сійӧ бара нин пыкталӧм пӧдансӧ ӧдзӧсӧ сюйӧма, гӧтырыслысь «Троя» вылад, буракӧ, сьӧм дзайгӧ. Висьталісны, мый гӧтыр дінас Олег Васильевичӧс вежӧгтӧ, пув васӧ кӧсйӧ кисьтны, да ӧд грӧзитчӧ сӧмын: юӧмнас лы да кучик сӧмын кольӧма, кысь нин код вылӧ кӧ ки лэптыны. Гӧтырыс кӧ быттьӧ сьӧлӧм вылас воис, эськӧ сылысь эз юась, мед дозйыскӧд и топӧдчыліс водзӧ, но мичаджыкъяс эмӧсь. Гашкӧ, и ышмылас коркӧ. Ставыслы аслас кад. Ставыс на, кыдз шуласны, водзын.

А сідзсӧ айловъяс Олег Васильевичлы колӧны хорас сьывны. Мужик гӧлӧстӧгыд баба чукӧрыдлӧн лимзалӧмыд абу ёна мича. Эштыліс жӧ нин эськӧ корны, мед клуб дорын волейболӧн ворсысьяс на дорӧ кежавлісны, но некод на нырсӧ эз мыччыв. И клубӧн веськӧдлысьлы некод на абу кӧсйысьӧма локны. Но Олег Васильевич чайтӧ: коркӧ и налӧн сьӧлӧмыс вӧрзяс, аддзыны кутасны, мый аньяслӧн артмӧ да.

Со кытчӧ Олег Васильевич юрсӧ сираліс. Весиг ачыс аслыс жаль лолӧ. Но ӧд и радлун вичмыштӧ. Кывзысьтӧм аньясыскӧд да нывъясыскӧд ассьыс сьыланкывъяссӧ велӧдӧ, кодъясӧс бура важӧн нин гижны босьтчис да весиг мукӧд котыръяс сьылӧны. Зэв пӧ и лӧсьыдӧсь, аньясыд шулӧны. Ошкыштӧмыд лӧсялӧ жӧ, сьӧлӧмӧдыс быттьӧ шоныд визув шуньгас.

Асьнысӧ пыдди пуктысь да вежоннас кӧть кыкысь репетируйтчысь котыръяс моз кӧ уджалісны, эськӧ водзӧ мунӧмыс ӧдйӧджык лоис, да кутшӧмкӧ праздник кежлӧ концертӧдз лун дасӧн ли вежонӧн водз сӧмын аньяс дасьтысьны уськӧдчылӧны, Олег Васильевичӧс ворсны корлӧны. Унасӧ пӧ ог эштӧй, тырыс удж да, шуӧны. Эштӧны ли, оз ли, а водзӧ тшӧкыдджыка кутасны чукӧртчывны. Олег Васильевичлы збыльысь йӧзсӧ чуймӧдны окота, мый налӧн сиктсаяс вермӧны татшӧм мичаа сьывны да йӧктыны. Мед весиг асьныс сцена вылӧ петысьясыс ас выланыс чуймалӧны.

Казяліс нин, мый вӧрзьыштӧмыс эм. Районса культураын мырсьысь-бергалысьяс зільӧмнысӧ казялӧмаӧсь да некымын номерӧн сьыланкывъяса фестиваль вылӧ корлісны нин. Олег Васильевич аддзыліс аслас нывъяслысь-бабаяслысь, кыдзи банйӧмаӧсь вӧлі налӧн чужӧмбанъясныс, кыдзи ӧзйӧны вӧлі синъясныс, кыдзи кыпалӧма вӧлі ловныс. Сетан кӧ вороп — му шарсӧ бергӧдасны.

Оз ло сійӧ мортӧн, оз кӧ Эжва весьтын сьыланкывъяссӧ кыпӧд. Буракӧ, нывбабаяс вылын ӧтарӧ ыждалӧмсьыс эновтчыны колӧ. Аски жӧ мунны да терпитысьяслы ыджыд аттьӧ шуны. Тадзи и ковмас вӧчны.