КЫРНЫШЪЯС

Ыджыд пачсӧ ломтыліс да, керкаас ымраліс шоныд, эз на кыпав юрыс юрлӧс вылысь, окота на вӧлі куйлыштны быгалӧм асылын синсӧ восьтӧм бӧрын.

Мӧдӧд во нин чужан грездас, чужан позъяс. Пышйылӧ татчӧ аръяснас вуграсьыштны да сьӧла кыйыштны ыджыд сиктысь. Кӧсйӧ сэсся дзикӧдз локны, коллявны нэм помсӧ. Комын во мысти гортыс кыскӧмӧн кыскис. Челядь жуглӧмаӧсь да, выльысь ӧшинь стеклӧяс пукталіс, пачьяс тэчис, пытшкӧссӧ гажӧдіс. Шипер улын сулалысь керкаыд абу на и вӧрзьылӧма да, зэв на и юр сюянін лоис. Мый дон паччӧрыс ветьӧкӧдз кӧтасьӧм бӧрын. «Сё майбырӧй, олӧмӧй!» сьывсьӧ, йиркысь потасъяс да ув туйяс видзӧдалігмоз. Збыльысь тай мортыд ветымын бӧрын вежӧрсялӧ.

Гашкӧ, мый дыра на куйліс, да пельсӧ косялысь трич-треч матыськодь кыліс. Кос керйысь ли пӧвйысь кӧрт тув перъялігӧн тадзсӧ лӧньыс чашмунлӧ. Видзӧдліс ывлаӧ. Ӧшинь занавес прӧшви гырся лым усис. Ньӧжмыда, веськыда — енэжас и му вылас лӧнь вӧлі. Кодъяскӧ Варлам весьтысь лавкалысь вевтсӧ косялісны. Легӧдчисны таладор помас, но кодъяс — эз тӧд: ылынкодь век жӧ вӧліны, да и лымйыс синъяссӧ шӧйӧвоштіс.

Чаюйтӧм бӧрын нин Ёгор веськӧдчис деревня шызьӧдысьяс дорӧ. Кӧрт тув перъялан чукля кӧрт беддяӧсь да чераӧсь вӧліны керка вылын Катша Володь да Чӧрвӧнь Пиля.

— Мичаджык лун на ӧд воас, — шыасис Ёгор керка кульысьяс дорӧ.

— Миянлы ныма, — чепӧльтіс ныр помсӧ да мынтысис зырымсьыс Чӧрвӧнь Пиля. — Вӧлисти тай слӧймим, картупельыд дыр копрӧдліс да.

Сельпо лавкаыс абу на весиг прамӧя сьӧдӧдӧма. Сир визяӧсь на вӧліны кызіник гожъялӧм керъясыс. Ичӧт дырйиыс киас кӧпейкаяс шамыртӧмӧн котравліс татчӧ Ёгор кампетла ли перӧ-ручкала. Синъяс улас пыр усьлісны пельӧсын моз сулалысь ружьеяс, но мамыс бӧрынджык ньӧбліс ки вылысь: ӧтка нывбабалы колхозса трудоденьяс вылад выльыс эз шед.

Сельпо киссьыліс, лавкаыс важӧн нин тупкыса. Ичӧтик грездӧ пырмунігмоз сувтлӧны быдлаӧ вевъялысь коммерсантъяс. Гашкӧ-и, абу нин лавкаыслӧн кӧзяиныс, эз кӧ администрация босьт. Оз жӧ аснаукӧн чашйыны?

Ёгор юаліс:

— Мый вылӧ нӧ резьӧданныд?

— Пес вылӧ кындзи нинӧм вылӧ нин тайӧ, Ёгор Григорьевич, оз шогмы, подулыс ставнас сісь, — вочавидзис Катша Володь.

— Ёнӧсь на керъясыс да. Подувсӧ кӧ вежны, быдтор вылӧ на шогмас, — эз сет ньылыдсӧ Ёгор. — Би сетан керка вылӧ кӧть. Сёрнитӧны вӧлі.

— Сы вылӧ тонӧ склад резьӧдім, — тьӧс улӧ бертыштны зутшнитіс кӧрт бедьсӧ Катша Володь. Морӧснас ӧшӧдчӧмӧн личкис пом вылас, и кодкӧ тыдавтӧм бара чилӧстіс вевт улас. Сьӧлӧм вылас быдсӧн деливӧ лоис Ёгорлы.

— Жаль олӧмыс, бӧрдӧ, — аслысмоз шуис сійӧ, но весь олігмоз тшын пӧлялысь Чӧрвӧнь Пиля кылӧма.

— Шуан жӧ. Вот гӧтырыдлысь кӧ пель дінсӧ серӧдан, вермас бакӧстлыны, а тайӧ сімӧм кӧрт тувъяс дзуртӧны, — жеръяліс мортыд.

Збыльысь жаль вӧлі мый вылӧ кӧ шогмысь на керкаыс, но, босьтчӧмаӧсь да, чашъясны. Мыйкӧ кӧ паныдӧс шуан, кытчӧкӧ ылӧ рочӧн вермасны мӧдӧдны: Ёгор бура тӧдӧ ас грездса войтырӧс.

Легӧны-копрасьӧны керка вылас, лэчкӧ шедӧм дозмӧрӧс быттьӧ кырнышъяс кокалӧны. Шиперысь да тьӧсъясысь мездӧм керка юрыс стрӧпилӧяснас пӧткалӧн корпа кодь и эм. Эштӧдасны да пӧтасны.

— Пайдыштам, колӧ кӧ, — вылісянь лӧсьӧдчис тювгыны прӧстмӧдӧм пӧвсӧ Катша Володь.

— Мый? — эз гӧгӧрво Ёгор.

— Пессӧ нӧ.

— Оз ков. Ме пывсянтӧ тшуплі да, йывъяссьыс бура уна пес петліс, во-мӧд тырмас, — вочавидзис Ёгор. Сылы эз вӧв окота ломтысьны косялӧм лавкаысь пескӧн, ловъявывсьыс мортӧс пӧрччӧдӧм кодь артмӧ да. — Тьӧс эськӧ колыштӧ, да бӧртиджык посёлокысь вая.

— Тьӧскыд миянлы аслыным колӧ, — шыасис Чӧрвӧнь Пиля. — Пилорамаыд абу да, некӧн пилитны.

Кыв-мӧдӧн сэсся и шыбитчисны. Ёгорлы дыш лои сёрнитны аслыныс куралысьяскӧд. Кӧсйис бӧр мунны гортас, да орччӧн моз аддзис ӧттшӧтшъясӧ — Кантук Педӧрӧс, деревняысь медся юысь да кокни киа мортӧс. Сёрнитігад матыстчӧма да, эз и казявлы. Гажакодь вӧлі, тыдалӧ асывсяньыс тяпнитӧма.

— Чолӧм Ёгорлы да привет кӧинъяслы! — Ёгорлы кисӧ чургӧдігмоз гораа гӧлӧсаліс сійӧ.

— Кутшӧм нӧ кӧинъяслы? — йӧй улӧ лэдзчысис Ёгор, быттьӧ эз гӧгӧрво, кодъяс йылысь сёрниыс.

— А этайӧясӧс мӧй он аддзы? — индіс резьӧдчысьяс вылӧ Педӧр. — Ловъявывсьыс кӧинъяс моз и чашйӧны да.

— Тэд, алкашлы, и колӧ шыасьны, — водзӧс босьтіс Чӧрвӧнь Пиля. — Мун син водзысь, а то мыйӧнкӧ лыйсяс.

— Ме вылӧ и во, ассьыд морӧстӧ розьӧда. Ӧтка пуля весиг оз ков, дрӧбйыс тэныд тырмас, — эз повзьы Педӧр.

Вермас, бара-й, Педӧрыд, скӧрмӧдан кӧ. Пукавліс и быдсӧн нин бытшйӧдчӧмысь.

А Чӧрвӧньлы веськодь, буракӧ, вӧлі Кантук Педӧрлӧн грӧзыс, воча шыасис:

— Мун син водзысь, тасянь и кудзала юр вылад.

Ёгор чайтіс, мый Кантук Педӧр чеччыштлӧмӧн матькыштас, а сійӧ сӧмын вомсӧ жернитліс да пыр жӧ и кывъяс аддзис:

— Тэнад люнялӧм мошняӧн кудзасьны и кольӧма. Марпуша-папушатӧ тай туй вӧчысьяс шпоркӧдӧны-а.

«Сідз ӧд и эм», — сӧмын и удитіс мӧвпыштны Ёгор, кыдзи шеныштчис Чӧрвӧнь Пиля да черыс шутёвтіс сыа-Педӧра костын. Дерт, Педӧрлы лыйис Чӧрвӧньыс, но, ылынкодь вӧлі да, эз веськав. Инмис кӧ быттьӧ, чорыда эськӧ дойдіс морттӧ.

Педӧр, гажа юрнад, эз весиг шай-паймунлы. Но воис жӧ, тыдалӧ, вежӧрас, мый вермис лоны, да воськовтіс неылӧ усьӧм черлань. Тайӧ вӧлі вӧсни бана нальсьӧм дора чер, кодӧн мый веськалӧ, сійӧс и кералӧны.

— Вот ӧні ме тэчӧ, Чӧрвӧньӧс, и кодза! — лэптіс черсӧ да резьӧдан керкалань воськовтіс Кантук Педӧр.

Но кыськӧ варышӧн уськӧдчис Митрей пиыс да ӧти здукӧн мырддис батьыслысь черсӧ.

— Этайӧ мыт вӧснаыс он жӧ юртӧ сирав, — шуис сэсся да шыбитіс черсӧ Конӧ Маръялӧн киссьӧм керка вылӧ.

— Менӧ ӧд вины кӧсйис, — нетшкысис Педӧр.

— Асьсӧ водзджык морӧн лыяс, — шляпаӧдзыс кӧрт тув быттьӧ тувъяліс-шуис Митрей да мырдӧн моз кыскис пыксьысь батьсӧ пинясянінысь.

Катша Володь да Чӧрвӧнь Пиля шыбитісны уджнысӧ да видлісны эськӧ кыскыны ас дораныс Ёгорӧс, но сійӧ ыстысис пач вылӧ шыд кольӧмӧн да муніс гортас.

Керка пытшкас вӧчасьыштны кӧсйис, но киас нинӧм эз пыр, син водзас век на сулаліс лоӧмторйыс. Этадзи ӧта-мӧд выланыс лёк кутӧны. Кыдз нӧ тадзсӧ олӧны? Кутшӧм бур нӧ виччысьӧ Ёгорӧс?

Рытъявылыс локтіс Палюр Кӧсьта, коді пӧшти быд лун волывлӧ выль морт дорад, да висьталіс сылы ӧнтаясӧ. Кывлӧма жӧ нин.

— Ме Кантук Педӧртӧ ог дорйы. Гажа юрнас дзик йӧй, — важӧн тӧданасӧ висьталіс Кӧсьта. — А Катша Володьыд да Чӧрвӧнь Пиляыд кырнышъяс и эмӧсь. Гӧгӧр гиль-голь лоис да, кӧзяинтӧгыд унатор нин найӧ чашйисны. Детсадтӧ косялісны, школатӧ косялісны, пекарнятӧ косялісны, скӧтнӧй двортӧ косялісны... А мый и озыс, кушӧсь сулалісны да, видзысь ни кутысь эз лоны да? Начальствоыс на и пессӧ кызвыннас ачыс юрсиктӧ новліс.

— Нинӧм кӧ он шуӧй, дерт.

— Код нӧ шуас, куш дзӧрысьяс колим да? Ёна тай миянӧс кывзасны. Тонӧ тай миллиардъясӧн гусявлӧны да, нинӧм оз вермыны вӧчны-а.

«Сідз ӧд и эм», — аслыс мӧвпаліс Ёгор. Та вылӧ и тырмис вежӧрыс.