ПОЭТЪЯС, ЁРТЪЯС, ВОДЗӦ ӦЗЪЯМ ВАЙ!

Поэзия, кыдзи и ставнас литература, век лоӧ ӧта-мӧдӧс ышӧдысьӧн, кыпӧдысьӧн, сьӧлӧм гаж и сьӧлӧм дой восьтысьӧн, торъя мортлысь и уналысь пытшкӧсса русӧ, кӧсйӧмъяссӧ петкӧдлысьӧн. Поэзия, кыдзи и быд жанр, тӧдчӧдӧ кадыслысь, олӧм визулыслысь пас.

Лирика миян, кыдзи и мукӧд жанръяс, республикаса гижысьяслӧн кык съезд кад коластнас, дерт жӧ, петкӧдчис и выльӧн, и яръюгыдӧн, но мыйсюрӧын и вывті ӧтарӧ бана, ӧтнога, ӧтсера лоис. Эз век, эз быдлаын мыччӧдчы социальнӧй этшыс поэзиялӧн. Но та йылысь — вочасӧн, улынджык.

Кор сёрнитам литература йылысь, ми пытшкӧснаным быттьӧкӧ век на кылам лов шысӧ тшӧтш и налысь, кодъяс абу нин ловъяӧсь, но кодъяслӧн творчествоныс, ёрталунныс ӧнӧдз ыззьӧдӧ, йӧткӧ миянӧс водзӧ. Неважӧн мунісны олӧмсьыс поэтъяс Иван Вавилин, Фёдор Щербаков, Илля Вась, Дмитрий Конюхов, и ми, дерт, поэзия могъяс вылӧ уналаті видзӧдам быттьӧ тшӧтш и найӧ синмӧн, найӧ тӧждлунӧн, налӧн и асланым ӧтувтӧм вывтассянь. Быттьӧ Печораӧйлӧн сӧвестьыс, менам мыш сайын, шуам, и Василий Журавлёв-Печорскийлӧн ырыштчӧмыс на кылӧ, ас, муса пельӧс серпасалӧмысь да войтырлысь сьӧлӧмсӧ восьтӧмысь и менсьым кыв кутӧмӧс содтӧ. Да сӧмын ӧмӧй неважӧн кувсьӧм поэтъяс, миян бур тӧдсаяс, миянӧс туйдӧны-зільмӧдӧны, тшӧктӧны асланыс наследиеӧн зільны и миянлы, выль кыв корсьны? Кесйӧдлӧны, ырзьӧдӧны миянӧс ставнымӧс, асланыс творчествоӧн веськӧдӧны кывбурӧн вӧдитчысьясӧс ставӧн, коді миянӧдз тэчис-сӧвмӧдіс литература, прозаикъяс, поэтъяс, драматургъяс, критикъяс. Ӧд и, сідзи кӧ нин шуны, ог сӧмын Комиысь гижысьяссӧ кутӧй тӧд выланым.

Ме чайта и, кор мыйкӧ туянаджык аслам тэчсьӧ-вӧчсьӧ, кыла, кыдзи сьӧлӧмӧс лэптӧ и ӧттшӧтш пельпомӧс личкӧ странаса литератураӧн чукӧртӧм озырлуныс: ӧд медым збыль вылӧ пуктыны асшӧр пай, писькӧдны ассьыд ордым поэзияын, та могысь колӧ кывны и став важся вермӧмсӧ, сы водзын кыв кутӧмсӧ и водзӧ зільны шуны ассьыд кыв, ассьыд ру ыльӧбтыны. Дженьыдджыка кӧ, став сійӧ озырлун дінас, мый эм нин миянӧдз и мый перйӧма миян дырйи, колӧ сяммыны содтыны ассьыным войт, чут, би кинь, мед поэзиялӧн ыджыд югӧрыс ломзис и водзӧ.

Могыс, дона ёртъяс, поэтъяс, дзор юраяс и сӧмын на олӧм визулас пырӧдчысьяс, век ӧти — восьтыны художествоа кыв отсӧгӧн йӧз олӧмсьыс мыйкӧ выльтор, выльӧс сьӧлӧм дінсьыным чуктӧдны, тырмидз пӧсь да гора кыв шуны войтырыслы, а кывбур пырыс йӧз дорӧ шыӧдчӧмӧн сяммыны висьтавны, мичаа петкӧдлыны сьӧлӧм кылӧмсӧ ассьыным и уналысь, тыдӧдны быд ловъя лов дінӧ муслуннымӧс и быд зывӧктӧдысь дінӧ лӧглуннымӧс, тӧдчӧдны быд лунъя пырыс ыджыдтор, коланатор, донъявны кадыслысь петассӧ.

Мый нӧ поэзияын выльыс, тыдаланаыс, творческӧй вынйӧр мыччӧданаыс вӧлі да эм кык писательскӧй съезд костын?

Ыджыд сӧветскӧй поэт Александр Твардовский на шуліс ӧти томджык поэт-ёртлы письмӧын, мый том поэтыслӧн выль книгаысь пӧ эз аддзы «кутшӧмкӧ генеральнӧй мӧвп», абу пӧ книгаас «кутшӧмкӧ чувствоӧн, могӧн, корсьысьӧмӧн асьтӧ шымыртӧм». Буретш тайӧыс, ӧти шӧр мӧвпӧн зэвтӧдлӧмыс и артмӧдӧ тыдалана гижӧдсӧ. Но тшӧкыда на миянлӧн артмывлӧ мӧдарӧ.

Поэтическӧй гижӧдъяс, кодъяс петавлісны «Войвыв кодзув» журналын да Россияса журналъясын, газетъясын и, дерт, торъя книгаясӧн лэдзлӧмъяс петкӧдлӧны, мый поэзия кыдзи искусстволӧн вид, лирика кыдзи литературалӧн род (вож) век жӧ мыйкӧ зілис корсьысьны. Медвойдӧр, ме думысь, колӧ тӧдчӧдны, мый быд поэтлӧн, кутшӧм кӧть сійӧ эз вӧв арлыд сертиыс и сям сертиыс, перӧ увсьыныс мыччӧдчис Рӧдина, ас чужан му тема. Тайӧ ыджыд, мича, кыпыд кыв саяс быдӧнлӧн торйӧн сулалӧ асшӧр сьӧлӧм тшупӧд, пас. Шогыс и гажыс, важыс и выльыс, тӧрытъя бурсӧ тӧдчӧдӧмыс и аскиӧ видзӧдчӧм — со мый вылын подулавсьӧ тайӧ дона кывйыс. И кор, шуам, Серафим Попов, поэзияын уна дас во нин активнӧя уджалысь-мыркысь поэт, гижӧ ӧтилаын: «Асыввылын сувтӧ лун, рытыввылын кусӧ, вот и видлы — кытшовт мун ассьыд чужан мутӧ» («Миян чужан му — СССР»), а мӧдлаысь сылысь жӧ лыддям: «Эг мӧвпалӧй сы йылысь тэкӧд, мый пӧрысьмам коркӧ и томлунным паметьын кольӧ, кыдз зэв мича мойд, а олӧмыд, донаӧй, вӧлӧма тулысся зэв визув шор кодь, а ми — тайӧ шорыслӧн ичӧтик сӧмын кык войт. Но кык войтлысь сӧстӧмлун нэм вуджиг ньӧти эг воштӧй, ог яндысьӧй челядьлы ошкыны сійӧс, мый эм, мед кужисны найӧ тшӧтш сійӧс, мый дорйим да ошким, пыр видзны да содтыны асланыс киясӧн нэм». («Мынтытӧм уджйӧз йылысь»), то, дерт, эмоционально-художественнӧй вын серти, лыддьысьысь сьӧлӧмӧ писькӧдчан ордым-визь серти мӧд цитатаыс ёна вылынджык. Мыйла? Сы вӧсна, мый первойя кывбурас висьталӧма, выльысь юӧртӧма ставлы тӧдсатор, а мӧдас — аслас тшӧтшъяяслӧн да ас нимсянь ӧзйӧдчӧмӧн петкӧдлӧма чужан му понда, сылӧн тӧрытъя, талунъя и аскиа лун понда кыв кутӧм, зумыштчылӧм. Поэтыс тайӧ сьӧлӧм дойнас олӧ — и кывбурыс эз ло веркӧсаӧн, а пытшкӧсса мӧвплӧн югӧрӧн. Колӧ шуны, тайӧ темаыс — Рӧдина, сылӧн ӧніяыс, нравственнӧй сӧстӧмлун, кокниа олӧмысь ӧвсьӧдӧм кылӧ Серафим Поповлӧн став творчествоас, мый йылысь кӧть сійӧ эз гиж. И сэки буретш, кор Серафим Попов кежӧ аслас тайӧ ордымысь, вешйӧ аслас стильысь, сэки вошӧ и сьӧлӧмнас зэвтчылӧмыс, оз ло поэзияас выльсӧ шуӧмыс. Босьтам сылысь жӧ кык поэма — «Победалӧн Знамя» да «Война кадся медся лӧнь вой». Кыкнанныс — Великӧй Отечественнӧй войнакӧд йитчӧм сюрӧсаӧсь, но эмоциональнӧй зарадыс ӧд дзик абу ӧтсяма, гижан серыс, пырӧдчӧмыс абу ӧтвына. Первойяас поэтыс висьталӧма миян земляк йылысь, конкретнӧй морт йылысь, но бара жӧ рифмуйтӧм информация артмӧма. Мӧд поэмаыс лэптӧ колана вылнаӧ поэтлысь донсӧ. И со мый нӧшта ме казялі да кӧсъя тӧдчӧдны. Веркӧссянь кӧ быттьӧ мӧд поэмаас этшаджык пафосыс, горыс, а збыль вылас гижӧдыс буретш аслас неыджыд горнас и вӧрзьӧдӧ, синмӧ шыбитчытӧм пӧсьлуннас. Авторыс быттьӧ полӧ вывті гораасӧ шуны, мед не уськӧдны паметьсӧ боевӧй ёртъяслысь, Ананий Размысловлысь, кодлӧн образыс-паметьыс лоис гижӧд сюрӧсыслӧн содтӧд подулӧн, мӧд слӧйӧн, сійӧ поэмалысь сюжетсӧ водзӧ разьӧ-гӧрддзалӧ. Лыддигмозным гижӧдсьыс ми збыльысь кылам усьӧм коми лириклысь лов шысӧ, югыдлунсӧ, сӧстӧмлунсӧ, кӧть лирическӧй геройлӧн да украинка-аньлӧн туй визьясныс Ананий Размысловлӧн туй помкӧд веськыдасӧ оз вочаасьлыны, оз крестассьывны, но ми век быттьӧ поэтсӧ кыськӧ на дорысь аддзам. «Война кадся медся лӧнь вой» поэма — С. Поповӧн, поэт-фронтовикӧн тэчӧм-лӧсьӧдӧм бур памятник и боевӧй ёртъяслӧн подвигъяслы, и врагкӧд косьын усьӧм коми лириклы, и сӧстӧм сьӧлӧма аньлы: «Нэмӧй кежлӧ паметьын и кольӧ сійӧ, кыдзи дона сьӧлӧм дой. Сылӧн шоныд позйын менам коли война кадӧ волӧм медлӧнь вой».

Менам тшӧтшъяяс эз аддзывны ас синмӧн война бисӧ, но война руыс инмис. И эз весьшӧрӧ, чайта да, Альберт Ванеев кипод улысь пет «Ловъя би» поэма. Тані бара жӧ ылӧ бӧрӧ, воддзаӧ косавлӧм артмӧ. Но вӧвлӧмторсӧ бара жӧ ӧд и донъялӧ нравственность вылнасянь кадыслысь ӧтторъясӧ кылысь морт, коді эскӧ Мортлӧн нэмӧвӧйся бурыслы: «И некод тайӧ эскӧмсӧ оз ви... И пикӧ воӧм мортлы шуны кӧсъя, мый весиг сап пемыдын век жӧ ӧзйӧ быд ловъя мортлы ловъя лача би».

Рочӧн кӧ шуны, преемственностьыс, уна поколениелӧн ӧта-мӧдкӧд оравлытӧм йитӧдсӧ кылӧмыс пыртӧ поэзияӧ выль рӧм-сер, выль шыяс. Ӧд и «Ловъя би» поэмаыс А. Ванеевлӧн кутшӧмакӧ выль том йӧзлы ышӧдан кыв, важсьыс, кольӧмасьыс ӧніяӧ кыскӧм-вайӧдӧм югыдлун, коді йитчӧ талунъяыскӧд. Ӧд Бур да Лёк костын, Збыльлун да Лӧж костын тышыс и талун эз быр, эз кус. Тайӧ гижӧдыс, а сідзжӧ йӧз муясӧ волӧм бӧрын артмӧдӧм гижӧдъяс петкӧдлісны, мый поэт А. Ванеев ёнакодь быдмис-джудждаммис, аслас юбилей кежлӧ матыстчӧ ыджыда ӧзйӧдчӧмӧн.

Поэма жанр йылысь кӧ нин сёрниӧс пані, кыдзи нӧ татӧн ог тӧдчӧд Юрий Васютовлысь «Сиктӧй — шудӧй» поэмасӧ? Тайӧ гижӧдыс — сы творчествоын тыдалана тшупӧд. Тані — лирикалӧн да эпослӧн аслыссяма сплав, кӧртӧд. Ритмиканас, строфасӧ тэчӧмнас поэтыс зільӧ вешйыны шаблонысь, мед ловъя олӧмыслӧн збыльыс, серыс петкӧдчис, а лирическӧй кежавлӧмъяснас авторыс ӧттшӧтш и мӧвпалӧ талунъя йывсьыс, майшасьӧ аски вӧсна и йитӧ-кӧрталӧ сюжетсӧ. Поэтыс и висьтасьӧ, и висьтасьӧм костас мӧвпалӧ, косавлӧ бӧрӧ, ырыштчылӧ водзӧ. Сиктлӧн да сиктсаяслӧн ыджыд мирыскӧд йитӧд йылысь, олӧмыслӧн визув йылысь, мортлӧн быд лунся тӧждысьӧм йылысь тайӧ ыджыд гижӧдыс, чайта, лоас на тырвыйӧджык донъялӧма критикаӧн. А ме сӧмын содта, мый ас чужан му темаыс, чужан мутӧ пелькӧдны коланлуныс поэмаас зэв ясыда тыдалӧ. Ӧд поэтыс ӧлӧдӧ ачыс: «Сьӧлӧмыд кӧ кынмӧ ай-мам муыд дорӧ, ай-мам муыд дорӧ йитӧд-туйыс орӧ».

Великӧй Пушкин на гижліс поэтъяс йылысь:

Они жрецы единых муз;

Единый пламень их волнует.

Тайӧ шуӧмсӧ вынсьӧдӧ ачыс олӧмыс. Ӧд збыль, и олӧма ёртъяс, и шӧр арлыдаяс, и дзик на томъяс — быд поэт аснас, этшнас, асшӧр петкӧдчӧмнас йитӧ асьсӧ народкӧд, пӧльяскӧд и тшӧтшъяяскӧд; ӧти, ставсӧ йитысь-югзьӧдысь би ырзьӧдӧ сьӧлӧмъяснысӧ. И кор, шуам, Владимир Тимин, коді война дырйи вӧлі челядь на, гижӧ: «Война кад! Руд енэж, кӧдзыд школа, нянь карточка шымыртӧма ки... Ас костаным шог юким да олім нывбабаяс, пӧрысьяс да ми», а сылы воча шыасьӧ война бӧрас сизим во мысти чужлӧм Александр Некрасов: «Ме чужи война бӧрын, пеж вӧрӧг мен эз лыйлы, эг тӧдлы кад — нянь шӧрӧм мед эз вӧв пызан вылын», то тайӧ висьталӧ, мый Рӧдинанымлы инмылӧм и коркӧся дойыс-шогыс ас ногыс вӧрзьӧдӧ сьӧлӧмсӧ быд поэтлысь, кыдзи, шуам, и Александр Мальцевлысь, коді ачыс гитлеровецъяслы паныд косьясӧн воӧдчыліс Австрияӧдз да ас вывтіыс вуджӧдӧмсӧ донъялӧ аслас томлун дінӧ шыӧдчӧмӧн: «Но век тэ чужан му моз муса, и муслун биӧс нем оз кусӧд: тэ меным муса, кыдзи май, кор шедіс миянлы Победа».

Колӧ шуны, мый А. Мальцев, коді важӧнкодь нин лэдзліс «Мелілун» ассьыс книга, а сэсся личмунліс, бӧръя кадас выльысь ӧзйӧдчис. Быттьӧ дырнад чукӧрмӧм гажлуныс и дойыс, сюсьмӧм и ёсьмӧм видзӧдласа мӧвпыс ыльӧбтіс, дзескӧдіс сьӧлӧмсӧ да. Ӧд сӧмын сэк и артмӧ, бара на тӧдчӧда, бурыс, туянаыс, коланаыс, кор «генеральнӧй мӧвпыс» олӧ пытшкӧсад да талантлысь аслыспӧлӧслунсӧ, сылысь позянлунсӧ тырвыйӧджык мыччӧдӧ. А. Мальцевлӧн, дерт, эмӧсь асьсӧ варьируйтӧм кывбуръяс, ӧтсямалун, важ аддзӧмсӧ бара лэптӧм, но ас пырыс лэдзӧм биа томлуныс ыззьӧдӧ сійӧс, тшӧктӧ видзӧдчыны кольӧмас талунъясянь: «Ми важсӧ ыдждӧдлам и ёрам. И паметь сійӧс вунӧдны оз лысьт».

Кыдзи поэт выльысь ас гы вылӧ петӧ Николай Щукин. Ассьыс медводдза «Ме радейта» книга лэдзӧм бӧрын сійӧ шыбласис уналаӧ — ӧтпырйӧ и радиолы репортажъяс вӧчаліс, и очеркъясӧ кутчысьліс, и висьтъяс бердӧ кутчысьліс. А асшӧр биа поэзияыс саймовтчыліс. Буретш «генеральнӧй мӧвпыс» и эз ло, а быдтор ичӧтикаӧн висьталӧм. Мортыслы со регыд ветымын арӧс жӧ нин кучкӧ. И, тӧдӧмысь, пыдісянь зумыштчылӧмыс чуктӧдіс сы морӧсысь «Жов тусьяса пирӧгъяс» кывбур да мукӧд сэтшӧм. Бара жӧ тай война кадкӧд йитчӧма гижӧдыс. Миян поколение, война дырйи велӧдчысьяс, вӧлім челядь руаӧсь на, а вежӧрнаным сибӧдчим ыджыдъяслӧн шог-дойӧ. И со, кымын ылӧджык война кадсяньыс мунам, сымын яръюгыдджыка сувтӧны син водзӧ, вежӧрӧ быдӧнӧн тӧдлӧм асшӧр здукъяс. И, дерт, Н. Щукин эз вермы не гижны: «Жов тусьяса пирӧгъяс, чӧскыдӧсь ті, эк!.. Челядьдырся пӧраӧс вӧтасьлывла век». Тайӧ — кывбурыслӧн панасыс, а помыс сылӧн став сэкся шогсӧ и гажсӧ татшӧма кӧрталӧ: «Кадыс быд дой бурдӧдӧ, тайӧ оз тай быр... Жов тусьяслӧн курыдыс ӧнӧдз вомын пыр». Н. Щукинлӧн бӧръя медбур кывбуръясыс буретш найӧ, кодъяс петӧны грознӧй кад йылысь казьтылӧмысь. Ӧд и «Меным уна оз ков» кывбур миянӧс вӧрзьӧдӧ бара жӧ авторлӧн тайӧ темаас кужӧмӧн пырӧдчӧмӧн.

Со тай и Геннадий Горчаковлӧн, коді оз нимав кыдзи поэт, чуктӧма сьӧлӧмнас пӧсьӧдӧм «Гимнастёрка» кывбур, кодӧс сиӧма усьӧм батьыслы, журналистлы: «Шкапын ӧнӧдз видза батьлысь гимнастёрка, финскӧй вылысь гортӧ мыйӧн воліс коркӧ».

Важас косавлӧмыс, чайта, сы вӧсна ӧні поэзияаным лоис тшӧкыд, мый том выль поэтыс абу нин сэтшӧм унаӧн, а ми, ставӧн ыджыд арлыдаяс нин, быттьӧ выль рӧм-серӧн аддзам коркӧсясӧ, бурнас и лёкнас миян вывті вуджлӧмасӧ и зілям, талунъяыскӧд йитӧмӧн, арлыд чук йывсянь выль ног донъявны важсӧ. Со, шуам, Николай Щукин гижӧ «Войпук йылысь» неыджыд кывбур, кӧні сійӧ оз сӧмын фиксируйт лоӧмторсӧ, а гражданскӧй видзӧдласа тӧждлунсӧ петкӧдлӧ: «Праздникъясным выльӧсь, важсӧ сьылам, нӧдам... Но, а войпук йылысь та мында и тӧдам». Ышлолалан, тӧждысяна гы вылас авторыс лэптӧ и миянӧс, лыддьысьысьясӧс. Ачымӧс кӧ босьтны, сӧмын ӧні тай жӧ мыйлакӧ другысьӧн ыльӧбтіс вежӧрам и сьӧлӧмам серпас, кутшӧмӧс Печора бокын быдмигам аддзывлі уна, и чуктіс пытшкӧсын «1941 вося июль, Кыдзкар сикт горув» кывбур. Ассьым сэкся дойсӧ быттьӧ ӧні колана ног кылі: «Арся войын моз син водзам пемдылӧ ӧнӧдз, Сэкся асывсӧ тӧд вылам уськӧда кор».

Но здӧвӧленӧсь, пытшкӧсӧн лӧньӧсь огӧ вермӧ лоны. Ӧтсямалунным синмӧ шыбитчывлӧ, таысь колӧ мездысьны. Выль кыв корсьысь лыддьысьысьӧс оз могмӧдны сэтшӧм сяма кывбура гижӧдъясыс, кӧні ыджыд тема, ставлы донатор восьтӧма шаблоннӧя, коса, кӧдзыда, ляпкыда, гудыра: «Возей» В. Тиминлӧн, «Миян чужан му — СССР» Серафим Поповлӧн, «Октябрь пом» В. Лодыгинлӧн, «Ловъя муслун» А. Ванеевлӧн, «Оз нин сэтшӧм уна ков» Г. Юшковлӧн, «Октябрлӧн кыа» В. Власовлӧн.

Ми олам Войвылын. Чужанінным тайӧ миян. И некутшӧм грек ме ог аддзы, кор поэтъяс зільӧны, кӧсйӧны серпасавны ывла, найӧс кытшалысь ягъяс, ёльяс, сёнъяс, расъяс, юяс, чужан сиктъяс. Та кузя ыджыд мастерӧн важӧн кывсьӧ Сер. Попов. Уна пейзажнӧй кывбур сылӧн лоисны хрестоматийнӧйясӧн, кӧть бӧръя кадас нималысь поэт, кыдзи и мукӧд, важыслы вариантъяс артмӧдлӧ. Да и томъяс корсюрӧ зэв аслыспӧлӧс, стӧч и вына образъяс аддзывлӧны. Со тай и Александр Некрасов социальнӧй тӧдчанлуна строфаӧн помалӧ «Ю вывті мунӧм» кывбурсӧ: «Да, олӧм юыд вына, Он ӧти пелыс чег... Ми быдӧн ас ног сынам, А юыс гыа век». Аслысногӧн строфасӧ тэчис да, зэв югыд и кыпыд артмӧма Евгений Козловлӧн «Сьӧд зарни бисеръясӧн ворсӧдчыштіс ёль» кывбур. Дыр чӧв олӧм бӧрын шыасьысь Алексей Филиппов сяммис тыртны мортӧс вынсьӧдысь мӧвпӧн ассьыс «Петрунь» да «Бадь» кывбуръяс, авторъяслӧн быдмӧм вылӧ водзӧ лача сетӧны Петр Бушеневлӧн «Битор» да Александр Лужиковлӧн «Август» кывбуръяс. Асшӧр гӧлӧс шыӧн чуксасьӧ-пырӧ поэзияӧ Вячеслав Бабин.

Медся томъясысь, пӧжалуй, активнӧя пырӧдчисны, медся ас ногӧн мыччӧдчисны, асланыс ордым вылӧ петӧны Михаил Елькин да вылынджык казьтӧм А. Лужиков да Е. Козлов.

Колӧ шуны весиг, мый олӧм вылас выль, свеж видзӧдласа том поэтъяслӧн йӧзӧдлӧм кывбуръясыс овлӧны корсюрӧ вылынджыкӧсь, тэчасног сертиыс лӧсьыдджыкӧсь, образнӧй сям сертиыс вынаджыкӧсь. Со и журналлӧн этайӧ номерас Евгений Уляшевлӧн кывбуръясыс образностьнас да стӧчлуннас вензьӧны журналас жӧ йӧзӧдӧм Сер. Поповлӧн да В. Тиминлӧн кывбуръяскӧд. Буретш сы вӧсна Е. Уляшевлӧн кывбуръясыс поэтичнӧйӧсь, небыд шынас босьтысьӧсь, мый гижан объектыс сылӧн куйлӧ сьӧлӧм дінас, вежӧрас кыдз быдлунсятор. Да нӧшта сы вӧсна, мый мортыс тайӧ объект йывсьыс оз век думайт гижӧдӧ пыртӧм могысь, а новлӧдлӧ пытшкас — видзӧм-бурмӧдӧм йылысь мӧвпъясӧн.

Уна кывбур сиис аслас чужан Гарья сиктлы В. Тимин. И буретш сы пыр поэтыс восьтӧ сьӧлӧмсӧ, мир вылӧ видзӧдлассӧ. Босьтам кӧть тайӧ кывбурсӧ: «Кор петан гортысь ылі туйӧ (век кыскӧ мортӧс тӧдтӧмтор), кӧть ставсӧ петтӧдзыд на шуин, мед унджык морӧс пытшкад нуин — эн вунӧд видзӧдлыны бӧр. Со яг тэд мыйкӧ шувгӧ-сиӧ, со войтыр, сьӧлӧмшӧрӧдз ас, со нывка колльӧдысьяс пиын, а орччӧн мамыд пӧрысь киӧн тэд гусьӧн чӧвтӧ пернапас». Татшӧмторсӧ колӧ аддзывны, казявны — и кужны петкӧдлыны. Шуӧма лӧня, но абу веськодьпырысь, сьӧлӧмнас шыӧдчӧмыс оз пӧр идилличностьӧ.

Ас чужан парма — и мамлӧн образыс уналаын ӧтвывтчӧны Василий Лодыгин творчествоын. Йӧзлӧн лача, нырччӧм, сьӧлӧм мич тыдалӧ кӧть нин тайӧ строфаысь: «Мамлӧн керка муса Эжва йылын век на ассьыс пӧрысьлун оз кыв. Лёклы паныд — квайтнан пельӧс сылӧн, гӧстьлы воча — паськыд кильчӧ выв».

Колӧ пасйыны, мый В. Тимин да В. Лодыгин (кыкнаннысӧ ӧттшӧтш во сайын примитісны СССР-са писательяс союзӧ) тӧдчымӧн личмунісны, этшаджык кутіс кывны налӧн поэзияын воддзаджык кывбуръясас кодь шуӧм-мӧвпалӧмыс.

Аслас муса Висер вожлӧн рӧм-серыс воссис Александра Мишариналӧн поэзияын. Том поэтесса чужан пельӧслӧн серпасъяс пыр кужис уна бур, мича кыв шуны мортлӧн медся пӧсь чувствояс йылысь. «Войвыв дзоридз» да «Коми муӧй, сьӧлӧмшӧрӧй» сылӧн книгаяс лоисны асшӧр козинӧн лыддьысьысьлы, но поэзияас ӧтарӧасьӧмыс вывті нин кутіс тыдавны А. Мишариналӧн.

Синлы и сьӧлӧмлы воссьӧм мич дінӧ сибӧдысь строкаясыс А. Мишариналӧн: «Югыд кодзув енэжын кӧ ворсӧ, эскыссьӧ мен, быттьӧ тайӧ тэ. Эзысь тӧлысь петӧ рытъядорсӧ, бара тэӧн сійӧс чайта ме. Кодыр шонді петӧ кымӧр костысь, сылӧн тэ кодь стӧч жӧ чужӧмбан. Кор тэ орччӧн, менам сьӧлӧм косьтысь, шондітӧгыс шондіа мен тан» — дерт жӧ, сыӧн вермӧм, перйӧм кинь. Но киньясыс кутісны дрӧбитчыны. Выльсӧ водзӧ корсьӧмыс оз тыдав.

Лёклы, зывӧклы паныд и поэтъяс веськӧдӧны асьныссӧ. И кор, шуам, миян ветеран Серафим Попов сибӧдчӧ сатира бердӧ, омӧльыс нем абу. Лёк сӧмын сійӧ, мый сатира кывбуръясыс сылӧн кежӧны поэзиялӧн правдаысь, видчана кывъяс, натуралистичность оз сетны тыр вир-яя образ, ловъя серпас. Вошӧ поэтлӧн афористичностьыс сэки.

Поэзияын сатираӧн кужӧмӧн вӧдитчӧмсӧ, пӧжалуй, ме эськӧ пасйи Геннадий Юшковлысь, коді бӧръя кадас журнал лист бокъясын йӧзӧдіс кывбуръяслысь кык цикл. Наын сьӧлӧм дойыс, эрдӧдӧмыс, янӧдӧмыс петӧ-артмӧ кывбур фактурасьыс, образнӧй тэчасногсьыс вешйывтӧг артмӧ сӧвесть дінӧ шыӧдчӧмыс. Мыйсюрӧ ӧтарӧджык, гашкӧ, синӧма, но вӧчӧма поэзия средствоясӧн. Босьтам кӧть «Кокньыда овны да чӧскыда сёйны», «Кор ёртӧс гуалім, сэк юим» кывбуръяс. Лыддян да, петкӧдчывлысь оласногысь лолӧ шог. Ӧттшӧтш кывбуръясас выль ног, ас ног петкӧдчис и чужан му меліа радейтӧм визь. И асьсӧ гижысьыс некыдз оз торйӧд-янсӧд тайӧ мусьыс: «Ме, гашкӧ, сӧмын ӧти ем, Но ловъя пулӧн парма шӧрын».

Поэтъяс тшӧкыдакодь кутчысьлӧны фольклор бердӧ, кор ас ног зільӧны бергӧдны сюжетсӧ, образнӧй визьсӧ, мед висьтавны асшӧр кыв талунъясянь. Василий Власовлӧн «Зарни Ань» притча-поэмаыс — пример сылы, кыдзи позьӧ и колӧ «выльмӧдны» важ легенда: «Ог тӧд, кодлы сюрӧ Зарни Аньлань визь. Таысь менам юрӧй талун оз нин вись», — сійӧ тӧдчӧдӧ, мый йӧзас олысь легендасӧ и водзӧ вылӧ ас ногыс, ас рӧм-серӧн босьтасны выль войтыр.

Ӧні на вежӧрам, син водзам Виктор Напалковлӧн аддзӧм образ: кыр йылын сулалысь, шувгысь пожӧмъяс, шондіӧн зарниӧдӧмъяс, быттьӧ пывсянысь петӧм батьяс миян, кодъяс мунлісны война вылӧ да ӧнӧдз эз локны. Со кыдзи челядьдырся шогыс-дойыс мыччӧдчӧ талун, ӧнія вывтас-кыр йывсянь. И колӧ, мед эськӧ В. Напалков нималіс буретш татшӧм яръюгыд аддзӧмторъясӧн, а эз мыйӧнкӧ ковтӧмторъясӧн.

Кык съезд костын петісны выль книгаяс Серафим Поповлӧн, Владимир Тиминлӧн, Юрий Васютовлӧн, Александра Мишариналӧн, Василий Власовлӧн, Александр Некрасовлӧн, Владимир Поповлӧн, роч поэтъяслӧн — Сыктывкарын и Москваын. Петавліс «Коми поэзия антология» рочӧдӧмӧн, роч том поэтъяслӧн «Гамма» коллективнӧй гижӧд чукӧр. Ставыс тайӧ мыйтакӧ паськӧдіс вежтассӧ поэзия енэжлысь.

Поэзия — абу конвейер, оз быд лун ӧтмоза артмы. Но вежӧртӧ да сьӧлӧмтӧ зэвтлыны збыль джуджыд поэзия вӧсна колӧ! Поэтъяс, ёртъяс, водзӧ ӧзъям вай!