ПАСЫСЬ ПАСӦ ВЕШЙИГӦН
Медвойдӧрся могыс гижысьлӧн — гижны. Гижны олӧмсӧ йӧзлысь и ассьыс — аслас видзӧдласӧн петкӧдлыны-восьтыны олӧм визувсӧ, уджалысь войтырлысь этшсӧ, аскиа лунӧ выныштчӧмсӧ, кывны кадлысь медшӧр сӧнсӧ, аддзыны гырысьтор и ичӧттор, казявны выльсӧ, но и важыслысь ыкшасьлӧмсӧ эрдӧдны.
Аслас гижан пызан сайын ӧтнасӧн пукалігӧн-мӧвпалігӧн писатель быттьӧкӧ сёрнитӧ став мирыскӧд, олӧмсьыс конкретнӧйтор петкӧдлӧмӧн сійӧ быттьӧкӧ ӧттшӧтш корсьӧ и мувывса став йӧзыслы мӧвпсӧ петкӧдлан туй, петкӧдлан ног. Мӧд кывъясӧн кӧ шуны, гижысьыс ассьыс гижӧд-содержаниесӧ бурджыка восьтӧм могысь корсьӧ петан туй, лӧсялана форма. Та могысь гижысьлы быть колӧ ӧтдортчывны йӧзсьыс, мед сы водзладорас вӧлі сӧмын сӧстӧм кабала, а аслас сӧвестьыс ликтіс сёрнитан-гижанторӧ.
Но, мӧдарсянь кӧ босьтны, йӧзӧ петавтӧг нинӧм жӧ оз артмы, йӧзад вочасьліг-зурасьлігъясад жӧ чужӧ гижанторсӧ индысьыс — асшӧр темаыс, темасӧ подулалысь проблемаыс, коді тыдовтчӧ йӧз видзӧдлас пыр, писательлӧн сьӧлӧм-лов пыр. И кыдзи медся тӧдчанатор миян писательскӧй олӧм-вылӧмын, ме чайта, сійӧ, мый кык съезд костас ӧтарӧ содіс и джудждаммис гижысьяслӧн лыддьысьысьяскӧд, трудӧвӧй коллективъяскӧд аддзысьлӧмыс. Республикаӧд да и мукӧдлаті ветлӧдлӧм-паныдасьлӧмъяс вӧліны, ӧти-кӧ, активнӧйӧсь, ыззьӧдісны-ышӧдісны; мӧд-кӧ, миян выступлениеяслӧн качествоыс вылынджык тшупӧдӧ кайис — унджыклаӧ волӧмыс лоис, и сёрнитӧм-висьтасьӧмным, верма шуны, профессиональнӧйджык лоис.
Ньӧти ог кӧсйы омӧльтны воддзасӧ. И кызьӧд-комынӧд воясӧ коми гижысьяс быд пӧлӧс туйясӧд воӧдчывлісны ылі сиктъясӧ, мед ӧтласа сёрни нуӧдны лыддьысьысьяскӧд, тӧдмӧдны асланыс выль гижӧдъясӧн. Но ӧні йӧзас петалӧмыс лоис массӧвӧйӧн — унаӧн и уналаӧ ӧттшӧтш волӧны. Таын бара жӧ миян оландырлӧн пас.
Быдӧнлӧн аслас гижанног, асшӧр видзӧдлас. Но буретш, ме думысь, выль йӧзкӧд тӧдмӧдан, выль йӧзкӧд вочаӧдлан туй вожъяс сетісны панассӧ уна выль гижӧдлы. И та вӧсна ми талун аддзам Геннадий Юшковлысь «Чугра» роман, Иван Тороповлысь «Арся сьыланкыв» да Петр Шаховлысь «Мыйла олам, мыйла колам» повестьяс, Серафим Поповлысь да Валерий Вьюхинлысь дзик мӧд визя-сера кывбуръяс, Василий Лекановлысь «Горш тулыс» да Николай Белыхлысь «Тӧлыс вӧлі кузь да кӧдзыд» пьесаяс. Выль пельӧсъясӧ волӧмныс, выль серпасъяса олӧм бансӧ казялӧмыс чуйдіс гижысьяссӧ индӧм произведениеяс вылас.
Кык съезд костті вынсяліс миян художествоа литература пропагандируйтысь Бюро (юралысьыс Н. Белых). Сы водзмӧстчӧм серти Коми АССР-ын муналісны уна сикас литература Лунъяс, кодъяс петкӧдчисны эз сӧмын мероприятие нуӧданторъясӧн, а коми литературалысь медтӧдчана гижӧдъяссӧ уджалысь йӧзлы петкӧдланторъясӧн, лоис содтӧд туй визь писькӧдӧма морт сьӧлӧмӧ, лӧсьӧдӧма ӧта-мӧдкӧд колана йитӧдъяс.
Ставнымӧс нимкодьӧдантор — Москваса писательскӧй организациякӧд миян республикаса общественнӧй организацияяслӧн ӧтвыв уджалӧм йылысь сёрнитчӧм. Москваса 20 гижысьлӧн Коми муӧ волӧмныс нӧшта на петкӧдліс, мый уджалысь йӧзӧс эстетическӧя воспитайтӧмыс — тшӧтш и миян сайын, писательяс сайын. И странаса медуна йӧза гижысьяслӧн отрядкӧд — Москваса писательяскӧд — ӧтвывъя уджным петкӧдчас, тӧдӧмысь, выль тӧдчана гижӧдъясын, кодъяс оз дугдыны чуксавны мӧвпавны, пырӧдчыны морт гажӧ и дойӧ, радлыны и лӧгавны, донъявны ӧніясӧ и «аскиӧ видзӧдны сюся».
Москваса, Ленинградса, Тюменьса, Архангельскса, Вологдаса, Карелияса писательяскӧд миян ӧтвывъя выступлениеяс сетісны ыджыд пӧльза и лыддьысьысьяслы, и, шуам, коми гижысьяслы, а сідзкӧ, и ставнас сӧветскӧй литератураыслы. Ленинградса поэт Николай Малышев рочӧдіс Фёдор Щербаковлысь быдса кывбура книга «Годы, расскажите о себе». Ленинградса поэтъясӧн жӧ рочӧдӧм книгаяс петісны и Серафим Поповлӧн «Вечный огонь» да «Память» (кыкнансӧ рочӧдіс Игорь Михайлов), Альберт Ванеевлӧн «Надпись на снегу» (рочӧдіс Вячеслав Кузнецов). Ассянь аттьӧ кӧсъя шуны Александр Романовлы (Вологда) и Николай Журавлёвлы (Архангельск) менсьым унакодь кывбур роч вылӧ вуджӧдӧмысь. Некыдз тані оз позь казьтышттӧг кольны Александр Лыюровлысь, Петр Шаховлысь, Михаил Игнатовлысь, Иван Тороповлысь, Геннадий Юшковлысь, Владимир Безносиковлысь прозаа книгаяссӧ, кодъяс петісны Сыктывкарын и Москваын рочӧдӧмнас, а роч вылӧ вуджӧдысьясыс Дмитрий Ушаков, Юрий Галкин, Владимир Ерёмин (куимнанныс — Москва), Станислав Панкратов (Петрозаводск), Эдуард Шим (Москва), Вячеслав Стерин (Москва). Комиӧ волӧмӧн либӧ рукописьӧн тӧдмасьӧмӧн казялісны индӧм коми писательяслысь аслыспӧлӧслунсӧ, выльсӧ, сьӧлӧм кылӧмсӧ — и ёртасьӧм подув вылын ыджыд сӧветскӧй литератураӧ пырисны и коми прозаикъяслӧн книгаяс. Неыджыд, но асшӧр дзирдӧн югъялысь кодзув моз петкӧдчис литература енэжын Геннадий Фёдоровлӧн «Зын турун» повестьыс, коді неважӧн на петіс и Москваын (рочӧдысьыс ачыс авторыс). Йӧзкостса ёртасьӧмлӧн тыдаланторйӧн лоисны украина кыв вылын коми поэтъяслӧн ӧтвывъя книга («Карпаты» издательство) да «Карпат сайса висьтъяс» книга (Коми издательство).
Тӧдчӧдыштны кӧсъя сиктын олысь-уджалысь гижысьясысь Владимир Безносиковӧс да Юрий Васютовӧс. Налӧн прозаа книгаяс «Вильыш Вӧръю» (воддзаыслӧн) да «Быдӧнлӧн аслас сьӧлӧм» — тыдалана воськов водзӧ налӧн литературнӧй туй вылын, сям-мастерство сӧвмӧдӧмын, олӧм вылас сюся видзӧдӧмныс синмӧ шыбитчӧ.
Ме рад сыысь, мый кузякодь чӧв олӧм бӧрын выльысь ыпнитіс-ӧзйис — выль кывбуръясӧн локтіс журналӧ Александр Мальцев. Том вынйӧрӧн мыччӧдчӧ Василий Власов. Сылӧн «Шуд» книгаыс висьталӧ та йылысь.
Геннадий Беляевлӧн «Книгаын да олӧмын» статья чукӧрыс тыр вынӧн петкӧдлӧ, мый миян критика оз чӧв ов, мый сы син улын кыдзи ставнас литературнӧй овмӧсным, сідзи и торъя произведениеяс, торъя гижысьяслӧн стиль, манера, аслыспӧлӧслун.
И сідз, литература, кыдзи уджалысь йӧзлысь, народлысь историясӧ да сьӧлӧмсӧ петкӧдлысь-восьтысь, сӧвмӧ-кыптӧ водзӧ. И меным тшӧтш нимкодь казьтыштны тані, мый и томджык коми гижысьяс литературнӧй процессас асшӧр кыв шуисны. На лыдысь медвойдӧр индам Нина Куратоваӧс, Владимир Тиминӧс, Василий Лодыгинӧс, Александра Мишаринаӧс, Александр Некрасовӧс. Но и Вячеслав Третьяков да Борис Шахов, Анатолий Ракин да Владимир Логинов, Михаил Елькин да Евгений Козлов, Евгений Афанасьев да Алексей Одинцов, Евгений Уляшев да мукӧд ӧтвывъя бипурйӧ асланыс сьӧлӧмысь чирснитісны жӧ нин казялана би киньӧн.
Дерт, абу на ставыс шань — и кӧдзыдлуныс, и ляпкыдлуныс, и тыртӧмлуныс на тшӧкыда овлӧ миян гижӧдъясын.
Но ас костын водзӧ ёртасьӧмным, ордйысьӧм-зільӧмным, мукӧд республикаясса, областьясса писательяскӧд волысьӧмным, уджалысь йӧзкӧд топыд йитӧдъясным — выль бур гижӧдъяслы подув.
Квайтӧд веха-пас пуктім коми литература туй вылӧ. Мед нӧ пасысь пасӧ вешйигӧн мунан туйыс нимкодьӧдӧ миянлысь лыддьысьысьнымӧс — мед унджык сьӧлӧм вӧрзьӧдысь, олӧм визувсӧ тӧдчӧдысь гижӧд петӧ миян кипод улысь!
