ЯГМОРТ Первое прибавление к 1-й песни Ягморта1................ ................ ................ Кытӧн ыджыд чукӧрӧн Лэбалӧны тшыктӧм таръяс... Вежныд петӧ, закуч каръяс?2Мед оз шогсьы тіян пар, Коньӧръясӧй Кардор, Перым, Медся коньӧр Питир кар! Мый на тіянлы ми керим Омӧль, сыысь ӧтар, кор Сӧмын ыстам мустӧмтор?3Сьӧмга, тарлӧн мустӧм кӧрыс Коми мортлы, сы вӧсна Мый эз видлыв кыйсьӧм бӧрас Кӧрсӧ ачыс некор на... Шыблалӧ мый коми, лэптӧ, И эн паськӧдлӧ зэв зептӧ!4Донтӧма-ӧ мынтанныд, Дона-ӧ, мый сійӧ шуад? Коми этша тӧдӧ лыд, Нырӧдыс пыр сійӧс нуад... Донтӧм вӧсна сьӧмгаӧн Он жӧ виньдӧ сёйигӧн!5Ягморт Печӧраын оліс... Енманӧй, сет паметьӧс! Печӧра пыр коркӧ воліс Азияысь мыйта йӧз! Волісны тай Азияысь Биысь моза повзьӧмаӧсь...6Асьныс найӧ вӧлісны Би кодьӧсь, эз видзны нинӧм, Ловъя мортӧс кулисны, Мамлысь вундавлісны кынӧм, Кутюӧс моз питорсӧ Шыбитлісны ывлаӧ...7Дӧзмӧдісны быдся нылӧс, Зонсӧ сылысь вилісны, Ен эз вӧв тай налӧн вылас, Быдсӧ бут-бат вӧчисны. Азияысь, шуам войдӧр, Воліс омӧль, омӧль войтыр!8Медся лёк сэн вӧліс гунн, Вӧв вылас и узьліс сійӧ; Чукля кокалӧн эз вун Кыйны-й лэбачӧс ас киӧ... Сійӧ вӧліс кыдзи царь;9И герул, уйморт и манса, Гот, маджар и суоми Сы бӧр воалісны. Тансӧ, Коми йӧз, тшӧтш вӧлім ми! Сыктыв вылын уна во ми Сэксянь олімӧ нин, коми!10Татчӧс важолысьяс* пыр Лёк йӧзысь сэк пышъялісны, Пышъялісны бӧрдігтыр Лунвылӧ и пуксялісны Мукӧд юяс дорӧ, кӧн Ми ног оз тай синваӧн11Бӧрдны сьӧкыд няньтӧм воӧ! На бӧрысь герул и гунн Вӧтчисны и, гӧгӧрвоӧ, Эз на сё кымын во мун Сы бӧрын, кыдз лёк йӧз бырис, Сійӧ му пытшкӧ моз пырис...12Кӧн Атилла? Кӧні гунн? Дыр-ӧ чорыд кипод улас Ойзіс Рим, код, кыдзи тун, Римлянинӧ вӧй герулӧс Кужис вӧчны? Войтырын Мывкыд — медся ыджыд вын!13Азияса лёк йӧз кежис Войвылӧ, и войвылыс Регыд русӧ налысь вежис. Регыд вир тан дэбаліс, Этша вывті нин — и понмысь Лоис кукань, пӧчӧ — зонмысь...14Ми сэк лоим рамӧсьджык. Туйысь мудзмысьт Сыктыв дінӧ Пуксялім ми ньӧжйӧник. Мукӧд коми мукӧд инӧ Вештысисны; Удӧра Босьтім ми и Печӧра...15Сэсянь кызмырдӧн ми няньӧс Татысь пондім перйыны. Пыр жӧ вӧлімӧ ми шаньӧсь... Ми эг кужлӧ гусясьны, Воас йӧз и миян пачысь Шыд-рок кыскавлывліс ачыс!16Миян вӧлі — лӧсьӧдлӧм Ас ен, кодлы-й юрбитлімӧ. Миян енмӧй тӧдлывлӧм, Мый ми уна шогсьывлімӧ; Сэк мед оз вӧч аслыс шог, «Йӧзӧдз, — шуис, — мый мем мог?»17И Стефан мӧд енмӧс вайис Коми муӧ. Медбур ен! Миянлы и коліс тайӧс. Мукӧд Печӧраӧ сэн Пышйисны бур енмысь! Пама Ачыс сэтчӧ пышйис рама! Второе прибавление к 1-й песни Ягморта28Со ті вӧрысь петінныд, Дзормӧм пуяссӧ тай сэтчӧ Кынмыны ті колинныд... Вуджид грездысь грездӧ; лэччӧ Шонді нин. Сідз сэні лун Дженьыд нэма; сідз сэн ун29Аслыс босьтӧ лун-вой уна. Ош тан узьӧ быдса тӧв... Коми ошлань этша мунӧ, Узиг во-во... Эз кӧ вӧв Сымда узьысь коми... Кылӧ: Эн зэв кайӧ коми вылӧ!30Вӧла-доддя лётӧдӧ Тырӧм туйӧд грездлань. Грездыс Ачыс паныд котӧртӧ Мудзӧм туййӧзлы.* Ен мездіс Вӧр шӧр вӧрын гегдӧмысь. Аддзам тыв нин потшӧслысь.31Пӧрысь потшӧс ковакылӧ, Кусьыс петӧ коньӧрыд — Ывла вылын кӧдзыд сылы... Со нин матын — аддзанныд? — Кодзув моза шоныд биыс Кӧнкӧ сотчӧ керка пиас...32Со нин пон, дзик кӧин кодь, Ӧтпыр увтыштіс и дугдіс; Со нин керка дінӧ додь Сувтӧма — и лолын югдіс... Шойччыштамӧ ми нин тан! Дерт ӧд кыдзкӧ шойччыштан...33Ӧдзӧс воссис; кӧдзыд руыс Панйис пырысьяссӧ, мед Керкаас на найӧс суас... Сартас зіля синмад тэд Лэдзӧ тшынсӧ; пеша гӧгӧр Чирк моз чеччалӧ тай ӧгыр,34Чеччалӧ и волӧдзад. Тӧрӧкан со пазысь петіс, Сійӧ видзӧдлыны рад, Кутшӧм гӧсьтӧс енмыс сетіс. Коми муын абу вӧй Тӧрӧкан, бур лыддьысьӧй.35Вӧйджык войтыр; найӧс ӧні Лудік-тӧрӧканъясысь Станӧвӧйяс повзьӧдлӧны Ёнджыка. И лудік кысь Морт мындасӧ, колӧ шуны, Мортлысь вирсӧ вермас юны?36Паськыд роч империа; Тані-й бур туйяссӧ колӧ Нюжӧдлыны мичаа; Тані-й туйясысь ті полӧ! Мукӧд муын ньӧжйӧник Воан — карысь кар сэн дзик,37Кыдзи петны йӧрысь йӧрӧ... Мунӧ ті кӧть Кардорӧ, Мунӧ ті кӧть Рочму шӧрӧ, Корсьны пондад весьшӧрӧ Шаньджык станцияяс. Сійӧ Ен нин, буракӧ, сідз сиӧ!38Печӧраын омӧль туй, Гидъяс станцияяс татӧн. Шаньджык пасяд ныртӧ сюй, Доддяд пукав ыджыд матӧн... Весьшӧрӧ эн сӧмын вид Сэні Печӧраса гид...39Кыдзи тані лоны шогмӧ Шаньджык станцияяслы, Кодыр Мӧскуаысь ог ме Шаньджыкъяссӧ аддзывлы? Виччысь колян эбӧсӧдзыд, Гашкӧ, оз ло доддяд кӧдзыд... Третье прибавление к 1-й песни Ягморта41Кымынысь ме вӧлі кыйла Йӧзӧс наян сёрниын? Кымынысь ме шулі: «Мыйла Вывті ачыд сёрнитін?» Сулав! Веськала ме сэсся, Рамджыксӧ он аддзӧ месся! Пидзӧс вылӧ уськӧдча, Ен водзын ме ӧні ёрся, Мый ме тасянь кутчыся Быдся вывтіысь и корся Лолысь эбӧс... Мед кӧть час Сӧмын колан сёрнитсяс! Четвертое прибавление к 1-й песни Ягморта58Тӧда, енвевт лӧз, а видз, Тӧда, нюдзвиж. Сідз жӧ-й вӧръяс. Пелысь, тӧда, гӧрд; дзик сідз Гӧрдӧсь школяръяслӧн бӧръяс... Кыдзи та бӧрын ог гиж: «Корысьяслӧн чужӧм виж?»59Ягморт, код пыр ягын вӧлӧм, Кыдзи-й нимсьыс тыдалӧ, Тайӧс... ставсӧ... эз тӧд. Сьӧлӧм Сылы мыйя-й висьталӧ Югыдысь тан, ен кӧ тӧдӧ! Югыд сійӧс асланьӧдӧ! [1870 — 1873]
ЯГМОРТ Первое прибавление к 1-й песни Ягморта1................ ................ ................ Кытӧн ыджыд чукӧрӧн Лэбалӧны тшыктӧм таръяс... Вежныд петӧ, закуч каръяс?2Мед оз шогсьы тіян пар, Коньӧръясӧй Кардор, Перым, Медся коньӧр Питир кар! Мый на тіянлы ми керим Омӧль, сыысь ӧтар, кор Сӧмын ыстам мустӧмтор?3Сьӧмга, тарлӧн мустӧм кӧрыс Коми мортлы, сы вӧсна Мый эз видлыв кыйсьӧм бӧрас Кӧрсӧ ачыс некор на... Шыблалӧ мый коми, лэптӧ, И эн паськӧдлӧ зэв зептӧ!4Донтӧма-ӧ мынтанныд, Дона-ӧ, мый сійӧ шуад? Коми этша тӧдӧ лыд, Нырӧдыс пыр сійӧс нуад... Донтӧм вӧсна сьӧмгаӧн Он жӧ виньдӧ сёйигӧн!5Ягморт Печӧраын оліс... Енманӧй, сет паметьӧс! Печӧра пыр коркӧ воліс Азияысь мыйта йӧз! Волісны тай Азияысь Биысь моза повзьӧмаӧсь...6Асьныс найӧ вӧлісны Би кодьӧсь, эз видзны нинӧм, Ловъя мортӧс кулисны, Мамлысь вундавлісны кынӧм, Кутюӧс моз питорсӧ Шыбитлісны ывлаӧ...7Дӧзмӧдісны быдся нылӧс, Зонсӧ сылысь вилісны, Ен эз вӧв тай налӧн вылас, Быдсӧ бут-бат вӧчисны. Азияысь, шуам войдӧр, Воліс омӧль, омӧль войтыр!8Медся лёк сэн вӧліс гунн, Вӧв вылас и узьліс сійӧ; Чукля кокалӧн эз вун Кыйны-й лэбачӧс ас киӧ... Сійӧ вӧліс кыдзи царь;9И герул, уйморт и манса, Гот, маджар и суоми Сы бӧр воалісны. Тансӧ, Коми йӧз, тшӧтш вӧлім ми! Сыктыв вылын уна во ми Сэксянь олімӧ нин, коми!10Татчӧс важолысьяс* пыр Лёк йӧзысь сэк пышъялісны, Пышъялісны бӧрдігтыр Лунвылӧ и пуксялісны Мукӧд юяс дорӧ, кӧн Ми ног оз тай синваӧн11Бӧрдны сьӧкыд няньтӧм воӧ! На бӧрысь герул и гунн Вӧтчисны и, гӧгӧрвоӧ, Эз на сё кымын во мун Сы бӧрын, кыдз лёк йӧз бырис, Сійӧ му пытшкӧ моз пырис...12Кӧн Атилла? Кӧні гунн? Дыр-ӧ чорыд кипод улас Ойзіс Рим, код, кыдзи тун, Римлянинӧ вӧй герулӧс Кужис вӧчны? Войтырын Мывкыд — медся ыджыд вын!13Азияса лёк йӧз кежис Войвылӧ, и войвылыс Регыд русӧ налысь вежис. Регыд вир тан дэбаліс, Этша вывті нин — и понмысь Лоис кукань, пӧчӧ — зонмысь...14Ми сэк лоим рамӧсьджык. Туйысь мудзмысьт Сыктыв дінӧ Пуксялім ми ньӧжйӧник. Мукӧд коми мукӧд инӧ Вештысисны; Удӧра Босьтім ми и Печӧра...15Сэсянь кызмырдӧн ми няньӧс Татысь пондім перйыны. Пыр жӧ вӧлімӧ ми шаньӧсь... Ми эг кужлӧ гусясьны, Воас йӧз и миян пачысь Шыд-рок кыскавлывліс ачыс!16Миян вӧлі — лӧсьӧдлӧм Ас ен, кодлы-й юрбитлімӧ. Миян енмӧй тӧдлывлӧм, Мый ми уна шогсьывлімӧ; Сэк мед оз вӧч аслыс шог, «Йӧзӧдз, — шуис, — мый мем мог?»17И Стефан мӧд енмӧс вайис Коми муӧ. Медбур ен! Миянлы и коліс тайӧс. Мукӧд Печӧраӧ сэн Пышйисны бур енмысь! Пама Ачыс сэтчӧ пышйис рама! Второе прибавление к 1-й песни Ягморта28Со ті вӧрысь петінныд, Дзормӧм пуяссӧ тай сэтчӧ Кынмыны ті колинныд... Вуджид грездысь грездӧ; лэччӧ Шонді нин. Сідз сэні лун Дженьыд нэма; сідз сэн ун29Аслыс босьтӧ лун-вой уна. Ош тан узьӧ быдса тӧв... Коми ошлань этша мунӧ, Узиг во-во... Эз кӧ вӧв Сымда узьысь коми... Кылӧ: Эн зэв кайӧ коми вылӧ!30Вӧла-доддя лётӧдӧ Тырӧм туйӧд грездлань. Грездыс Ачыс паныд котӧртӧ Мудзӧм туййӧзлы.* Ен мездіс Вӧр шӧр вӧрын гегдӧмысь. Аддзам тыв нин потшӧслысь.31Пӧрысь потшӧс ковакылӧ, Кусьыс петӧ коньӧрыд — Ывла вылын кӧдзыд сылы... Со нин матын — аддзанныд? — Кодзув моза шоныд биыс Кӧнкӧ сотчӧ керка пиас...32Со нин пон, дзик кӧин кодь, Ӧтпыр увтыштіс и дугдіс; Со нин керка дінӧ додь Сувтӧма — и лолын югдіс... Шойччыштамӧ ми нин тан! Дерт ӧд кыдзкӧ шойччыштан...133Ӧдзӧс воссис; кӧдзыд руыс Панйис пырысьяссӧ, мед Керкаас на найӧс суас... Сартас зіля синмад тэд Лэдзӧ тшынсӧ; пеша гӧгӧр Чирк моз чеччалӧ тай ӧгыр,34Чеччалӧ и волӧдзад. Тӧрӧкан со пазысь петіс, Сійӧ видзӧдлыны рад, Кутшӧм гӧсьтӧс енмыс сетіс. Коми муын абу вӧй Тӧрӧкан, бур лыддьысьӧй.35Вӧйджык войтыр; найӧс ӧні Лудік-тӧрӧканъясысь Станӧвӧйяс повзьӧдлӧны Ёнджыка. И лудік кысь Морт мындасӧ, колӧ шуны, Мортлысь вирсӧ вермас юны?36Паськыд роч империа; Тані-й бур туйяссӧ колӧ Нюжӧдлыны мичаа; Тані-й туйясысь ті полӧ! Мукӧд муын ньӧжйӧник Воан — карысь кар сэн дзик,37Кыдзи петны йӧрысь йӧрӧ... Мунӧ ті кӧть Кардорӧ, Мунӧ ті кӧть Рочму шӧрӧ, Корсьны пондад весьшӧрӧ Шаньджык станцияяс. Сійӧ Ен нин, буракӧ, сідз сиӧ!38Печӧраын омӧль туй, Гидъяс станцияяс татӧн. Шаньджык пасяд ныртӧ сюй, Доддяд пукав ыджыд матӧн... Весьшӧрӧ эн сӧмын вид Сэні Печӧраса гид...39Кыдзи тані лоны шогмӧ Шаньджык станцияяслы, Кодыр Мӧскуаысь ог ме Шаньджыкъяссӧ аддзывлы? Виччысь колян эбӧсӧдзыд, Гашкӧ, оз ло доддяд кӧдзыд... Третье прибавление к 1-й песни Ягморта41Кымынысь ме вӧлі кыйла Йӧзӧс наян сёрниын? Кымынысь ме шулі: «Мыйла Вывті ачыд сёрнитін?» Сулав! Веськала ме сэсся, Рамджыксӧ он аддзӧ месся! Пидзӧс вылӧ уськӧдча, Ен водзын ме ӧні ёрся, Мый ме тасянь кутчыся Быдся вывтіысь и корся Лолысь эбӧс... Мед кӧть час Сӧмын колан сёрнитсяс! Четвертое прибавление к 1-й песни Ягморта58Тӧда, енвевт лӧз, а видз, Тӧда, нюдзвиж. Сідз жӧ-й вӧръяс. Пелысь, тӧда, гӧрд; дзик сідз Гӧрдӧсь школяръяслӧн бӧръяс... Кыдзи та бӧрын ог гиж: «Корысьяслӧн чужӧм виж?»59Ягморт, код пыр ягын вӧлӧм, Кыдзи-й нимсьыс тыдалӧ, Тайӧс... ставсӧ... эз тӧд. Сьӧлӧм Сылы мыйя-й висьталӧ Югыдысь тан, ен кӧ тӧдӧ! Югыд сійӧс асланьӧдӧ! [1870 — 1873]Гижысь:ГижӧдЯгмортЖанр:Гижан кад:Ӧшмӧс:Пасйӧд:* Важолысь – тайӧ кывнас И. А. Куратов шуӧ нэмӧвӧйя татчӧс олысьяссӧ, аборигенъяссӧ. – Е. Г.
* Туййӧз – И. А. Куратовлӧн неологизм, кодлӧн вежӧртасыс “туйвывса йӧз”, рочӧн кӧ “путники”. – Е. Г.
lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej
