КУЛӦМ ТОМ МОРТЛӦНІГора вичкоас, Ывлаӧдзным кылӧ, Дзугыля дяк сьылӧ... Тӧдан, абу ас Тайӧ сьылан сылӧн. Оз сідз сьӧлӧм вылын Ловъя гор тай кыв... Сьылысь оз сідз сьыв! Ывлаӧдзным кылӧ — Дзугыля дяк сьылӧ Гора вичкоас: «Локтӧ, чой-вокъяс, Матыстчӧ ті дінам, Менӧ окалӧ Медбӧръяысь. Инам Быдсӧн ӧтлаӧ! Тӧрыт на, эг важӧн, Орччӧн пукалім, Ӧти шогӧн-гажӧн Олім-сёрнитім. Морта-мортлы сиим Водзын нэм и эм, Лун-вой сёйим-виим — Морта-морт ордам Водзӧ кызь во кежӧ Вӧлі — кӧсйысям Локывны. «Ог вежӧ Думӧс! Гажӧдчам!» — Вӧлі шуалам. Да мый лоис? Сотіс Гыркӧс менсьым пыр, Сувтіс, кӧдздіс вир, Сьӧлӧм менам потіс... Кулӧм пӧдтыштіс, М’ог шу кыв нин вомӧн Ловъялы. Кыдз шомӧн Син дор гижталіс, Мичӧс пӧльыштіс Чужӧм вылысь менсьым! И со помасис Олӧмкӧд сідз венсьӧм! И со ӧти лы Куйлӧ ӧні татӧн, Кыдз эг овлывлы Тіян дінын матын! Ловъя чой-вокъяс! Матыстчӧ, эн полӧ — Чужӧм кын, лов олӧ И, дерт, гаралас, Коді окалас!.. Матыстчӧ ті дінам, Менӧ колльӧдӧ... Кольччылад, а инам Коркӧ ӧтлаӧ!»ІІКод сідз корӧ? Пырим, Вичко йӧзӧн тырӧм, Гӧгӧртӧмны горт... Эстшӧм ён пу пӧрас! Куйлӧ вичко шӧрас Кызь арӧса морт. — Сымда-ӧ? — «Эн юась! — Мамыс бӧрдігтыр Шуӧ: Эз на тыр! А со босьт да гуась! Эз вӧв мортлы дон — Сійӧ гортӧс лэптіс, Зилькакыліс зептыс Пыр тай. Менам зон Вӧліс ёсь и ён!» — Зэв жӧ том на вӧлӧм. — Эн шу! Потлӧ сьӧлӧм! Быд ныв лӧсьӧдчис Петны верӧс сайӧ Пи сайӧ, а тайӧ Со тай кулыштіс. Со тай окыштіс Быд ныв ӧні сійӧс Чужӧмас и киас... — Кутшӧм оласног Ӧні лоас тіян? — Ой, эн сёрнит, шог! Ме да ичӧт пиян, Быдмыштасны кӧ, Слуга-казакӧ Петалам. Кӧть пӧрысь Батьыс, — пиян бӧрысь Пондас котравны Бур йӧз видзьяс вылӧ Том морт моза сьылі Ытшкиг коправны. Да нин кузь-ӧ олӧм Сыкӧд лоас мем? Со тай эськӧ волӧм Нюжӧдысь ми нэм, Да тай енлы ковзьӧм Зэвджык, тыдалӧ, Миянысь — и овсьӧм Миян! — оллялӧ Сідз мам. Кӧть ӧліс Ёна юасьны, Тӧдчӧ, рад пыр вӧліс Ачыс сёрнитны Кулан пиыс йылысь. И дзор батьыс сэн Зумыштчӧм, а эн Нинӧм юась сылысь! Оз шу ачыс кыв, Оз и йӧзлысь кыв... Сӧмын шогсӧ тӧдӧ, Гартӧ ки чышкӧд Пельпом вылас, мӧдӧ Медъён войтыркӧд Орччӧн зіля мунны — Гортсӧ пилысь нуны... Дзириг лэптӧ шой... «Менам ёнджык сой, — Кодкӧ сылы шуис, — Вай ме нуа!» — Чур! Эн мырддьы йӧз бур! — И пыр ачыс нуис!ІІІМе тшӧтш колльӧді (Йӧзӧн лои нусьӧм), И кыдз карысь усьӧм, Бокӧ видзӧді... А сэк вӧлі тулыс Сӧмын босьтчӧма Ловзьӧдны, мый куліс И мый вушйӧма, Мыськыштӧм мысьт зэрӧн, Вевттьыны выль серӧн... (1867)
КУЛӦМ ТОМ МОРТЛӦНІГора вичкоас, Ывлаӧдзным кылӧ, Дзугыля дяк сьылӧ... Тӧдан, абу ас Тайӧ сьылан сылӧн. Оз сідз сьӧлӧм вылын Ловъя гор тай кыв... Сьылысь оз сідз сьыв! Ывлаӧдзным кылӧ — Дзугыля дяк сьылӧ Гора вичкоас: «Локтӧ, чой-вокъяс, Матыстчӧ ті дінам, Менӧ окалӧ Медбӧръяысь. Инам Быдсӧн ӧтлаӧ! Тӧрыт на, эг важӧн, Орччӧн пукалім, Ӧти шогӧн-гажӧн Олім-сёрнитім. Морта-мортлы сиим Водзын нэм и эм, Лун-вой сёйим-виим — Морта-морт ордам Водзӧ кызь во кежӧ Вӧлі — кӧсйысям Локывны. «Ог вежӧ Думӧс! Гажӧдчам!» — Вӧлі шуалам. Да мый лоис? Сотіс Гыркӧс менсьым пыр, Сувтіс, кӧдздіс вир, Сьӧлӧм менам потіс... Кулӧм пӧдтыштіс, М’ог шу кыв нин вомӧн Ловъялы. Кыдз шомӧн Син дор гижталіс, Мичӧс пӧльыштіс Чужӧм вылысь менсьым! И со помасис Олӧмкӧд сідз венсьӧм! И со ӧти лы Куйлӧ ӧні татӧн, Кыдз эг овлывлы Тіян дінын матын! Ловъя чой-вокъяс! Матыстчӧ, эн полӧ — Чужӧм кын, лов олӧ И, дерт, гаралас, Коді окалас!.. Матыстчӧ ті дінам, Менӧ колльӧдӧ... Кольччылад, а инам Коркӧ ӧтлаӧ!»ІІКод сідз корӧ? Пырим, Вичко йӧзӧн тырӧм, Гӧгӧртӧмны горт... Эстшӧм ён пу пӧрас! Куйлӧ вичко шӧрас Кызь арӧса морт. — Сымда-ӧ? — «Эн юась! — Мамыс бӧрдігтыр Шуӧ: Эз на тыр! А со босьт да гуась! Эз вӧв мортлы дон — Сійӧ гортӧс лэптіс, Зилькакыліс зептыс Пыр тай. Менам зон Вӧліс ёсь и ён!» — Зэв жӧ том на вӧлӧм. — Эн шу! Потлӧ сьӧлӧм! Быд ныв лӧсьӧдчис Петны верӧс сайӧ Пи сайӧ, а тайӧ Со тай кулыштіс. Со тай окыштіс Быд ныв ӧні сійӧс Чужӧмас и киас... — Кутшӧм оласног Ӧні лоас тіян? — Ой, эн сёрнит, шог! Ме да ичӧт пиян, Быдмыштасны кӧ, Слуга-казакӧ Петалам. Кӧть пӧрысь Батьыс, — пиян бӧрысь Пондас котравны Бур йӧз видзьяс вылӧ Том морт моза сьылі Ытшкиг коправны. Да нин кузь-ӧ олӧм Сыкӧд лоас мем? Со тай эськӧ волӧм Нюжӧдысь ми нэм, Да тай енлы ковзьӧм Зэвджык, тыдалӧ, Миянысь — и овсьӧм Миян! — оллялӧ Сідз мам. Кӧть ӧліс Ёна юасьны, Тӧдчӧ, рад пыр вӧліс Ачыс сёрнитны Кулан пиыс йылысь. И дзор батьыс сэн Зумыштчӧм, а эн Нинӧм юась сылысь! Оз шу ачыс кыв, Оз и йӧзлысь кыв... Сӧмын шогсӧ тӧдӧ, Гартӧ ки чышкӧд Пельпом вылас, мӧдӧ Медъён войтыркӧд Орччӧн зіля мунны — Гортсӧ пилысь нуны... Дзириг лэптӧ шой... «Менам ёнджык сой, — Кодкӧ сылы шуис, — Вай ме нуа!» — Чур! Эн мырддьы йӧз бур! — И пыр ачыс нуис!ІІІМе тшӧтш колльӧді (Йӧзӧн лои нусьӧм), И кыдз карысь усьӧм, Бокӧ видзӧді... А сэк вӧлі тулыс Сӧмын босьтчӧма Ловзьӧдны, мый куліс И мый вушйӧма, Мыськыштӧм мысьт зэрӧн, Вевттьыны выль серӧн... (1867)lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej
