ЛОХМАТ

Керка стен дорӧдз нин паськалӧм да вожъяснас нюжӧдчӧм льӧм пулӧн тусьясыс, кӧдзыдыс зэр войтъяснас чабыртӧма да, зёлякылісны тӧлыслӧн ырыштчылігъясӧн. Кокньыдика пасьтасьӧмӧн вӧлі ыркыд, но Вась да Коля, Виссарион Ӧдялӧн пияныс, тыдалӧ, ар помыслысь шыбӧлиталӧмсӧ эз кывны, сӧмын чышкышталісны син гуранъяссьыныс солькъясьысь лымсӧ. Найӧ тэрмасисны шонтыны мамныслысь позсӧ, пуктавны ӧшинь рамаясӧ стеклӧ, кодӧс ӧтитӧг код юрнас зёлльӧма дядьныс.

Чорыда ышмылӧ, вежӧр путкыльтчытӧдзыс юас да, во комын сайӧ нин вӧр дорӧ вербуйтчылӧм да кык челядя нывбаба дінӧ кутшӧмкӧ ногӧн сибалӧм роч мортыс. Ӧдзӧстӧ жуглӧ, черӧн весиг кералӧ, ӧшиньтӧ пасьйӧ, деньгатӧ, лёкгоршӧн матькӧмӧн, корӧ. Таво дзик нин йӧймӧма. Мӧдысь со ӧшиньяссӧ лэдзӧ. Жуглӧма да кытчӧкӧ пышйӧма, посёлокыд ыджыд. Мамыс муртса удитӧма Коляӧс корны, а Вась туй вывсянь, муртса самолёт вылысь удитіс чеччыны. Быдтысь-вердысьныс пияныслы шуӧ: стеклӧсӧ пӧ пуктӧй да ме вӧсна кӧть юрсӧ керыштӧй мустӧм адлысь.

— Гадӧс эськӧ зёлльӧм стеклӧ вылас пуксьӧдлыны, — зэлалӧма Вась.

— Сіттӧ ог нин вӧрзьӧдӧй, — шуӧ Коля, вокъяс пиысь ичӧтджыкыс, быттьӧ унджык олӧма да унджык жӧ и вежӧртӧ. — Ачыс морӧн лыяс.

— Кымын во нин морӧн лыйӧ да ӧдвакӧ тайӧс смертьыд босьтас, он кӧ морӧсас сизьдышт.

Коля, ичӧт кага на вӧлі да, дерт, оз, а Вась бура помнитӧ рочьясыслысь сиктаныс локтӧмсӧ да во кык олӧмсӧ. Морт дасӧн найӧ вӧліны. Ӧтияс Микипер Иванъясӧ овмӧдчисны, а мукӧдъяссӧ, деньга быд тӧлысь вештыны кӧсйисны да, мамныс гожся вежӧсӧ лэдзис. Первойсӧ, вежавидзисны ли мый ли да, лӧньӧсь вӧліны, но вочасӧн мортъясыд ышмисны. Быд рыт кутісны юны. Локтасны вӧрысь, кер пӧрӧдчанінысь, нямӧднысӧ да мый да паччӧр вылӧ шыбитасны, и кодкӧ котӧртӧ нин лавкаӧ. Шойччан лунъясӧ эськӧ садь юрнад он нин аддзыв да. Кушӧдз юасны деньганысӧ да сёйнысӧ нинӧм, мамыслысь картупель ведра уджйӧзӧн корӧны. Госӧн жаритасны-банйӧдасны да ӧти здукӧн пуркнитасны, югъялӧ латканыс.

Тӧвъяснад, ывла вылад дыш петнытӧ да, кызвыннас керка помынӧсь. Оз кӧ быттьӧ юны, кодкӧ пружина личалӧм вӧснаыс гӧптасьӧм койка вылас туплясьӧ, кодкӧ тасьті-пань мыськӧ да джодж чышкӧ, кодкӧ нӧшта мыйкӧ вӧчӧ. Но Вась, гежӧдика юрсӧ сюйлӧ вӧлі мӧдарас да, некор эз аддзыв, мед кодкӧ книга лыддис ли мый ли. Вӧлі кӧ ӧнія моз телевизорыд, эськӧ сійӧс, кӧнкӧ, лунтыр видзӧдісны, но сэки сэтшӧм дивӧсӧ таладорын эз на тӧдлыны.

Сы пыдди олысьяс ёна радейтісны картіасьны. Кор абу деньганыс, «козёлысь» да «дуракысь» шыбласьӧны, а кор удждон сеталасны — «очкоысь» деньга вылӧ ворсӧны. Пызан выв тыр рубаясыд, куимаясыд да витаясыд чукӧрмыласны. Сэтчӧдз ворсасны, мый кодсюрӧ трусик-майка кежсьыс кольлӧ. Ыджыд зык кыптывлӧ, оз кӧ ӧти кывйӧ воны. Пуртӧн весиг шенасьӧны. Сэки Вась асладораныс чепӧсйӧ. Голясӧ вундӧмысь полӧ. Мый татшӧмъясыдлысь босьтан?

Ӧтчыд, гожӧмлань нин вӧлі катовтӧ, вала лэччан туй помын, му борйын картіасисны. Лёкиник пызан пӧв кыськӧ вайӧмаӧсь да сы вылӧ картісӧ шлёчйӧдлісны. Пӧв шӧрас пурт сатшкӧмаӧсь код тӧдас мыйла. Вась вуграсьны мӧдӧдчыліс да ылаліс видзӧдігас. Ворсісны-ворсісны да зэв уна деньга чукӧрмис. Тӧвру пӧльтышталӧмсьыс ли мый ли бумага деньгаыс весиг пӧв вывсьыс турун вылас гылавліс. Банкуйтысьыс, тракторист Витя, лыддис деньгасӧ да шуис:

— Банкын витсё ветымын квайт шайт. Кыдзи аддзанныд, абу этша. Ме казнуйта. Коді смел?

Казнуйтӧ кӧ, сідзкӧ, бӧръяысь ворсӧдӧ. Кодъяс вывті смелӧсь, гачтӧгныс и кольлӧны. Чайтӧны, мый везитас, да уна сьӧм вылӧ горшасьӧны, а карті «перебор» петкӧдлӧ. Сьӧмныс вештысьнысӧ оз тырмы да, абу кӧ сы пыдди пуктыны часі да мый да, вывкышнысӧ и пӧрччылӧны. Быть ӧд: пуртсӧ абу прӧста сатшкӧма. Вась кужӧ жӧ «очкосьыс» ворсны. Школа бӧрын гусьӧникӧн истӧг тув вылӧ да мый да ворслӧны.

Вит ворсысь пиысь нёльсӧ Витя ворсӧдіс. Кодкӧ ичӧтика воис, кодкӧ ворссис. Бӧръяӧн вӧлі потшӧс майӧг кодь кузь да вӧсньыдик Володя, коді, буракӧ, вӧрас увйысис.

— Ноко, вайлы мен ставсӧ, — шуис сійӧ. — Ме бӧръя, мен позьӧ. Мед Енмыс отсалас.

— Понъясьӧмсьыд али мый? — кодлӧнкӧ пыр жӧ петіс серамыс. А Витялӧн чужӧмбаныс зэлаліс, ӧти вир тусь эз коль. А друг да мойвиас Володяыслы? Вель ӧд уна банкас деньгаыс — пӧшти вит тӧлысся удждон.

— Ворссян кӧ, вештысьнытӧ нинӧмӧн лоӧ. Тэнад та мында деньгаыс абу. Мыйта эм, сы дон и ворс, — паныд сувтіс Витя.

— Кыксё ветымыныс менам эм. Тӧрыт да талун ассьыныд вои. Ворсся кӧ, содтӧд вылас часіӧс, пасьтавлытӧм на костюмӧс да пальтоӧс сета, — эз лэдзчысь Володя. Витя эськӧ пыксьыны на босьтчыліс, но мукӧдыс сувтісны сылы паныд. Бӧръя мортлы пӧ позьӧ рискуйтны. Татшӧм, буракӧ, картіасьысьяслӧн законыс.

Володялӧн быдсӧн киясныс тіралісны картіяссӧ босьталігӧн, но со сійӧ радлан гӧлӧсӧн тшӧктіс:

— Меным тырмылас. Ноко, корсьлы аслыд.

Ӧні Витя кутіс кыскавны киас кутан колодасьыс картісӧ аслыс. И колӧ жӧ сідзи лоны — «очко» артмис — кызь ӧти син: туз, семёрка да дама. Но талы эз эскы Володя.

— Плутуйтін! Ме аддзылі, кыдзи тэ мӧд карті кыскин. Тэ — вӧр, йӧз зептӧ пыран! Некутшӧм деньга ме тэныд, дука гадлы, ог сет! — горзіс сійӧ.

— Ак тэ, сука! — ӧти здукӧн чеччис пидзӧсчань вывсьыс Витя. Эз пукав му вылын и Володя. Воисны косьӧ. Кинаныс вачкасьӧны и кокнаныс кытчӧ веськалӧ чужйӧны. Трактористыд ёнджык вӧлі да, вель ёна косньӧдіник морттӧ вачкаліс. Володялӧн быдсӧн вир нырсьыс чепӧсйис. Медтӧ мездыны кодкӧ уськӧдчис, видзӧдісны сӧмын. Сэсся Витяыс шенасьӧмысь дугдіс да друг пызан вывсьыд пурттӧ нетшыштіс. Код тӧдас мый эськӧ вермис лоны, эз кӧ быттьӧ Володя кыр горув котӧрт да ваӧ уськӧдчы. Витя эськӧ видліс жӧ бӧрсяньыс вартчыны да ю шӧрсяньыс бергӧдчис бӧр. Тыдалӧ, гӧгӧрвоис, мый мӧдар берегас сылы бурӧн не петны. Матыстчигас Володяыс юрас потшкӧн ли мыйӧн вартас — и став делӧ.

Кыдз-мый помасьліс деньга кузяыс веныс, кодныс коднысӧ пӧръялісны сэки, Вась оз тӧд, но аддзыліс, кыдзи сійӧ рытнас на мӧдлапӧв кыр йылын Володяыс пукаліс, эз лысьт таладорас вуджнысӧ да.

Тешкодьӧн вӧліны тайӧ рочьясыс. Мӧд тулысас, вина-водка магазинысь бырис да, став одеколонсӧ юисны. Сиктысь верстьӧ йӧз весиг шемӧсӧ усисны, абу на тӧдлӧмаӧсь, мый одеколонтӧ юны позьӧ. Васьяслӧн керка дорын тырыс треугольник кодь «Ландыш» доз туплясьны кутіс. Ковмис гу кодйыны да тыртны.

Зэв тышкасьысьӧсь вӧліны, а вот сиктсаяс вылад каттьысьнытӧ эз жӧ лысьтны. Полісны, тыдалӧ, мужикуловсьыд. Найӧ ӧд кызвыннас вӧралысьясӧн вӧліны, чер да пищаль керка поманыс видзисны. Дерт, ёна ропкӧдчисны, мый рочьяс локтісны да сикт гӧгӧрысь пожӧма ягъяссӧ жугӧдны кутісны, но ропкӧм кежсьыныс и кольлісны. Эз жӧ паныд сувтны и рочьяслӧн кутшӧмсюрӧ бабаяс дорӧ волӧмысь. Мӧдарӧ, ыззьӧдісны да сералісны. Сідз ли, тадз ли, а некод локтӧмаясыслысь трактор-машинасӧ эз чишкав, стӧрӧж ни некод эз вӧв да.

Рочьясыс эз жӧ ставныс ӧткодьӧсь вӧвны, кӧть ставныс мастера юисны. Ӧти зэв ёна вуграсьны радейтіс. Николайӧн шуисны. Уна вугыр, сэки сійӧ некытысь на оз вӧлі сюр да, Васьлы козьнавліс. Ком кыян кузь кока вугыръяс быдсӧн, кодъяс гежӧдлӧн сиктас вӧліны. Ёна сылы чериыд шедліс, век гырысьясӧс вайліс. Некор джын нидзувнад эз вуграсьлы, век ловъяӧс пысавліс да черилӧн нетшыштӧм бӧрас вежліс. Сійӧ и велӧдіс ӧти местаын пукалӧмӧн, муӧдз вугырсӧ лэдзӧмӧн вуграсьны. Сёйысь чериыд пӧ пыдын олӧ. А таӧдзсӧ Вась мукӧд челядь моз жӧ табсӧ век кылӧдліс сідзи, медым ю пыдӧсса лоптас вугырыс эз крукась. Воштан кӧ, мыйӧн сэсся кыйсян?

Мӧд морт черӧн-пилаӧн вӧдитчыны вӧлӧм кужӧ. Выль керкасьыныс ӧти жыр вӧчтӧм на вӧлі да, джоджаліс и пӧтӧлӧкаліс, куричаліс и ӧдзӧс ӧшӧдіс. Рамаяс сӧмын мӧд морт вӧчліс, асланыс сиктса.

Но мыйлакӧ мамыс абу найӧс казялӧма, а зэв сьӧд да сук юрсиа Лёняӧс, кодӧс весиг сиктса йӧз нин эз яндысьны шуны Лохматӧн. Уна юрсисьыс, коді век вӧлі сынавтӧм, тыдалӧ, ёртъясыс татшӧм нимсӧ сетӧмаӧсь. Абу и мича ачыс. Наперво, нырыс тай зэв ыджыд-а.

Сідзсӧ тайӧ Лёняыс, кӧть и юис мукӧд мындаыс жӧ, эз вӧв тышкасьысьӧн. Косяд некор эз пыр, а бокын сулаліс. Пырджык картупель весаліс да пусис. Ёртъясыс ошкылісны весиг:

— Чӧскыда, другӧ, тэнад артмӧ.

Ӧтлаын олӧмсӧ мамыслысь да Лёняыслысь эз аддзыв, эз тӧдлы, а кор кутісны рочьясыс сиктсьыныс мунны, мамыс сьылі вылас сук юрсиаыслы быдсӧн ӧшӧдчыліс. Эз жӧ тай окасьны-а. Йӧзыс кӧ эз вӧвны, колӧкӧ. Васьӧс быттьӧ кӧдзыд ваӧн сэки койыштісны. Кӧкъямысӧд классад велӧдчигӧн вежӧрттӧг эз ов, мый мыйкӧ мамыслӧн да рочыслӧн вӧлӧма нин. Но нинӧм эз шу. Надейтчис, мый та вылын и помасяс.

Эз тай помась. Коркӧ арнас, картупель керӧм бӧрын, волӧма Лохматыд да лэччӧдӧма мамсӧ да воксӧ комын верстсайса посёлокӧ. Вась сэки интернатын, мӧд сиктын вӧлі, кытчӧ ӧкмысӧд классӧ велӧдчыны муніс. Эськӧ эз лэдз вӧрзьӧдчынысӧ да. Арся каникулъяс вылӧ сиктӧ кайис, ыджыд мамысъясӧ пырис, посёлокӧ эз мун. Сылы ӧткодь мустӧмӧн вӧліны и рочыс, и мамыс. Жаль сӧмын вокыс вӧлі.

Мамыс локтіс да ырзӧмӧн бӧрдны кутіс:

— Тэ тай, пиӧ, менӧ ньӧти нин мам туйӧ он пукты. Ме ӧд тэнӧ велӧдӧм ради рочыскӧд муні да лесопунктас уджавны пыри. Тані, колхозас, ӧд деньгаыд нинӧм оз во. Кыдз нӧ ме тіянӧс ӧтнам кӧмӧда-пасьтӧда, верда-юктала, йӧзыс менӧ, батьтӧм морттӧ, пыр дзескӧдны видзӧдӧны да. Сійӧн на ӧд и пышйи татысь.

— Эз на эськӧ, Ӧдя, ков тэрмасьны. Зэв жӧ юӧ рочыд да деньгатӧ ӧдвакӧ кутан аддзывны. Бурджыкӧс на нелямыннад позис корсьны, — Вась дор вӧлі ыджыд мамыс.

— Кодлыкӧ ме кык чурканад кола, — нӧшта на ӧддзис мамыслӧн синваыс.

Жаль, зэв жаль вӧлі тайӧ здукас Васьлы мамыс, но кыв эз лэдз сылы. Бӧрдӧм чужӧмӧн и лэччис дона мортыс посёлокас, кӧні пывсян вӧдитны босьтчӧма.

Но вочасӧн ковмис жӧ небзьӧдчыны. Кыдзи тайӧ артмис, Вась ачыс эз тӧдлы. Первой Лохматыслысь лыжи примитіс, а сэсся велосипед, коді гежӧдлӧн на вӧлі. Зэв на и любӧ лоліс. Институтын велӧдчигӧн каникулъяс дырйи рочыскӧд весиг стопка-мӧд пӧрӧдліс и деньгатӧ эз бӧрыньтлы, кодӧс мамыс морӧс зептас сюйлывліс либӧ почта пыр карӧдзыс переводӧн мӧдӧдліс. Сӧмын эз во сьӧлӧм вылас, мый рочыс ни черӧн, ни пилаӧн овмӧс кутысь тӧлка морт моз вӧдитчыны оз куж, нинӧм горт гӧгӧрын оз бергӧд, а ӧтарӧ стопка пыдӧсӧ видзӧдӧ. Он бара ӧткодяв мамыскӧд, коді став мужикулов уджсӧ вӧчӧ, весиг керка пельӧстӧ тшупӧ. Видліс эськӧ ӧтчыд дивитны, да «не твоё дело» вочасӧ кыліс. Не твоё кӧ, и ладнӧ. Мед олӧ, кыдз кужӧ. Дядьӧн ли мыйӧн ли, пыдди пуктыны кӧ быттьӧ, мортсӧ коліс шуны, но эз велав шуны некыдзи. Эз кӧ лӧсявлы гортас, зэв нин юавліс мамыслысь: «Кӧні нӧ рочыс?» Эз примит дзикӧдз сьӧлӧмыс мам дінас сибалӧм мортсӧ. Йи тор кодьӧн сійӧ вӧлі, эз сыв. Сы вӧсна на, буракӧ, и институт бӧрас эз вӧзйысь посёлокас, а муніс велӧдны челядьӧс мӧд сиктӧ. Кыдз нӧ верман овны быд лун морткӧд, коді юас да ӧтитор пыр дӧжналӧ:

— Ме тэнӧ бать моз быдті-воспитайті, а тэ менӧ синнад он аддзы. Эг кӧ отсав, ӧдвакӧ эськӧ институттӧ помалін да мортӧ воин.

Ӧтчыд муртса тышкӧ эз воны Лохматыскӧд, мамсӧ видлігмоз посёлокас воис да. Вась пукаліс диван мыш вылӧ лэччысьӧмӧн, телевизор видзӧдіс, а мамыс веранда вылын джодждӧра кыис. Гожся рытпом вӧлі. Друг пельясыс ясыда кылісны:

— Вай, колӧкӧ, сука, деньгасӧ, а то юртӧ керала!

Вась петіс посводзӧ да аддзис дядьсӧ. Былялӧм синъяса, вежон-мӧд нин бритчывтӧм, усьӧм гача, кизявтӧм дӧрӧма. Шатласьӧ, кулаксӧ чабыртӧма, вом доръяссӧ топӧдӧма.

— Тэнӧ али мый тадзи? — юаліс мамыслысь.

— Кодӧс нӧ сэсся? Кинас кӧть оз во да сійӧ ладнӧ. Этша тай ад голяыслы лоӧма да абутӧм деньгасӧ корӧ. Век тадзи пӧгибӧ воштӧ. Ассьыс юас да менсьым сэсся пычкӧ.

Васьлӧн пузис вирыс, сьӧлӧм дінсӧ весиг сотыштіс, быттьӧ кутшӧмкӧ вӧсньыдик сі сэтысь орис. Окота вӧлі шамыртны морӧсӧдыс полӧкалӧ кодь тайӧ ӧбразинасӧ да швачкыны стенӧ, мед торпыригӧн джоджас гылаліс, но кыдзкӧ лӧньӧдіс асьсӧ да сӧдзӧдіс пинь пырыс:

— Бурӧн висьтала, мун син водзысь, чернас керавсян.

— Зэв ӧд ёна важӧн нин мам вылад тешитчӧ Лохматыд, оз кӧть тіянлы элясьлы-а, — сэки жӧ локтіс мамыс дорӧ рытпукны Марья ичиньыс. — Шуа: Ӧдя, вӧтлы дыш гурдейӧс, а оз, видзӧ мыйлакӧ, вердӧ-юкталӧ. Общежитиеыс тай эм, мед мунӧ. Ме кӧ, бара, эг терпит. Тӧндзи вӧлі кӧлуйсӧ юӧма. Тайӧ ӧд абу нин морт.

— Морт кӧ ӧд вӧлі, мамсӧ эськӧ дзебны ветліс. Телеграммаӧн корлісны да, эз весиг места вывсьыс вӧрзьыв, — шуис мамыс.

— Тӧдан да видзан, — кӧритіс чойыс.

— Оз жӧ ӧд ставсӧ ю, мыйсюрӧ ӧд дзебыштла жӧ. Колялӧн со челядьыс уна да деньганад отсыштны колӧ.

— Лоӧма нин тэнад Коля. Мый кузя вольпасьыс, мед сы кузя и нюжӧдчӧ. Асьтӧ жалитышт, эн вийсьы. Дзикӧдз нин косьмӧмыд, коньӧрӧй.

Сэки Лохматыс юысь другъясыскӧд да кодкӧд да лун дас посёлокӧдыс бовъялӧма, абу волӧма, но сэсся мамыс примитӧма жӧ. А бӧрынджык кыдз сӧмын рочыс эз кикимеритчыв. То кӧзӧдсьыд яйтӧ петкӧдас да вузалас, то выль костюмсӧ дозйысь сетас, то парникысь гусялӧм ӧгурцы вылӧ покмелитчас, то куричтӧ кералӧмӧн томан сайӧ пырас да мыйкӧ пышйӧдас.

Дас вит сутки кежлад пуксьӧдлісны, вина юӧмсьыд мырдӧн бурдӧдлісны, кымыныськӧ удж вывсьыс вӧтлывлісны. Лӧньлас да бара. Лӧньлас да бара. И мыйлакӧ мисьтӧм чужӧмлӧн ӧти пӧлӧс мода: то ӧшинь жуглӧ, оз сюр юнысӧ да, то кисӧ бритваӧн вундалӧ да сідзи и улич кузяыс ветлӧдлӧ. А ёрччӧ да — дас юр кӧ вӧлі, ставыс эськӧ усис.

Первойысь кор ӧшиньсӧ зёллис, Вась нарошнӧ самолётӧн мам ордас воліс. Думсьыс пом пуктыны. Но сёрни на артмис, Лохматыс садьӧн матыстчис мӧд луннас да, кор стеклӧыс пуктавсис.

— Прӧстит, Василь, дуракӧс. Ог ачым тӧд, мый вӧча. Бӧръяысь, ен могысьӧн, прӧстит. Эг жӧ ӧд этша ме тэныд бурсӧ вӧч, пи пыдди видзи. Дугда юӧмысь, мамыдлы кыв ни джын ог шулы, — кевмысис сійӧ.

Вась бура тӧдіс, мый тайӧ мортыслы эскыны оз позь, эз нин кӧсйы яндзимсӧ дзикӧдз воштӧм мортыслы шыӧдчыны, да петісны на тай кывъяс:

— Прӧститны тэнӧ оз позь. А ещӧ кӧ мамӧс дӧсадитны кутан, локта да двустволкаӧн морӧс шӧрад и лыя. Менӧ тэ тӧдан: ылӧсас ог быззьы.

А мамыскӧд сёрнитіс тадзи:

— Вай, збыльысь и эм, вӧтлы сӧтанаӧс. Мед морӧн лыйӧ кӧ. Челядь тай ни нинӧм эз артмыв. Ньӧти абу жаль. Некутшӧм деньга нин сысянь тэныд оз ков. Аслад пенсияыд тырмас. Кодлы колӧ, мед сійӧ и нажӧвитӧ. Мен да Колялы кӧть быд лун миллион сет.

— Василь, — бура дыр чӧв олӧм бӧрын шыасис мамыс. — Збыль кӧ ӧд шуны, Лёняыд ёна отсаліс, ӧні кӧть йӧймис-а. Деньгасьыд, ачыд тӧдан, эн орлы. Велӧдчыны вермин да бур удж вылын, а кодъяс колхоз деньга кежсьыд колисны, ӧні кер дорын да кӧн да тільскӧны. Сэсся, комын во ӧтлаын олӧма да, абу жӧ дзик быттьӧ бокӧвӧй. Гижсьылім со быдсӧн. Оз кӧ ю, мыйсюрӧ вӧчӧ жӧ. Меысь дас кык арӧсӧн том да, быдторсӧ на вермӧ. Ме ӧд, пиӧ, сизимдаснад абу нин пес кералысь. Тіянӧс век он чукӧст. Тэ ылын олан, а Коляыд керка вӧчӧмнас оз удитлы пыравны. Челядьыскӧд дасысь велӧда да вӧлисти нырсӧ мыччылас. Эн бара вӧрзьӧд тэ йӧйсӧ, сы вӧсна юртӧ петляӧ эн сюй. Мед олӧ, мый олӧ. Чирыштін да, гашкӧ, ӧвсяс.

Скӧрмыны кӧсйис та бӧрын мам вылас, но эз вермы, нэм джынъяд матыстчигӧн мыйсюрӧ олӧмсьыс вежӧртіс нин. Век жӧ неуна кӧритыштіс:

— Эштылі ме тэнӧ ас ордӧ нуӧдны, да он мун. Коляясӧ он жӧ кӧсйы. Гортад этійӧ йӧйыс овнытӧ оз сет, но вердны-юктавны на кӧсъян. Ме, мамӧ, тэнӧ весиг ог гӧгӧрво и ог куж, мый вӧчны.

— Мен, Васильӧй — пиӧй, нинӧмыс оз ков. Лӧсьыда семьяяснаныд олӧй — со и гажыс меным. Да тшӧкыдджыка волӧй. Гежӧда зэв талань кок туйтӧ вӧчланныд.

Во джын колис тайӧ сёрнисяньыс. И со бара лунвывладорсьыс пӧшти стен пасьтаыс вӧчӧм ӧшиньсьыс Лохматыд став стеклӧсӧ лэдзӧма. Абу мӧрччӧма Васьлӧн кывйыс, абу повзьӧма морӧс шӧрас двустволканад дзенгӧмысь.

Тэрмасьӧны вокъяс шонтыны мамыслысь позсӧ. Бур, мый пывсьӧм бӧрын телевизор видзӧдігмоз мамныс Марья чойясас ветлӧма да сэтчӧ ланьтӧма. Эськӧ кыдзи кӧдзыд керкаад войыс колис, рытнас нин, тыдалӧ, рочыс ӧшиньсӧ тойлӧма да? Тӧдӧмнад ӧд керкатӧ он эновт.

Вась град йӧрӧ сувтӧдӧм пызан вылӧ кильчӧ бокӧ нёрӧдӧм стеклӧ листъяс ваялӧ. Коля алмазӧн вундалӧ.

— Тадз жӧ голясӧ колӧ мутивӧйлысь чилснитны, — водзӧ ызйӧдӧ асьсӧ и думсьыс воксӧ Вась, коді муртса на самолёт вылысь воис, быттьӧ тӧдӧма лоӧмторсӧ. И мамыслысь юалӧ: — Кыдз тэ думайтан, мамӧ?

Мамыс кылӧ да оз кыв. Ӧнтай пӧсьйывсьыс юрсӧ керавны тшӧктіс, а ӧні, стеклӧыс пуктавсьыны кутіс да, оз нин сэтшӧм лёксӧ мортыслы кӧсйы. И сійӧ нинӧм оз вочавидз пиыслы.

Медбӧрын, стеклӧыс пуктавсьӧ. Буретш удитісны, рӧмдӧ нин вӧлі. Кык вок пырӧны мамысъясӧ. Жургӧ нин плитаа пач, и мыйкӧ сы вылын жаритчӧ. Зэв чӧскыд кӧрыс.

— Но, мый нӧ сэсся вӧчны кутам? — юалӧ Вась.

Вочавидзны некод оз тэрмась.