ВАРЛАМУВ
Варламув. Тадзи шусьӧ чужан грезд горувса ты бок, кытчӧ коркӧ важӧн вӧчлӧмаӧсь видз, а менам челядь дырйи нин кулисны эжасӧ да лӧсьӧдісны му торъяс, кутісны быдтыны сёркни да капуста. Васӧ тысьыс матын ваявны киськавнысӧ да, сы вӧсна, тыдалӧ. Сой нюжавтӧдз жӧ гожӧм чӧжыд катлывлі эжӧр пӧвстысь гумыштӧм васӧ. Но зато кутшӧм мича капуста мачьяс артмылісны. Гӧгрӧс сёркниыд шӧр пӧлӧс тасьті кодь быдмыліс. Ок и чӧскыд сійӧ вӧлі. Ӧні сэтшӧм чӧскыдыс оз быдмы.
Ичӧт дырйи гожӧмъяснад ме тані вӧлі пӧшти быд лун. Эг сӧмын сы вӧсна, мый коліс катлыны ва. Ме Варламув тысьыс вуграси. Ок и уна жӧ чери тыас вӧлі. Шондіа лунъясӧ ты мӧдарса джуджыд кыр йывсянь видзӧдлан да — сьӧд! Оз весиг вӧрзьыны места вывсьыныс, лыавывса жуялӧм йӧз моз жӧ гожйӧдчӧны.
Ёкышъяс, кельчияс да сиръяс сӧмын тыас олісны, йӧршъяс весиг мыйлакӧ эз вӧвны. Сирыс, дерт, вугыр помӧ меным эз пысасьлы, а ӧткымын ёкышсӧ да кельчисӧ лэптымӧн вӧліс. Пач пӧдан ли пес плака кодь пӧ тай, шулӧны. Ӧтисьыс черинянь петліс. Жаритны кӧ некымынӧс пуктан — латкаыд тыр. Но тадзсӧ овліс гежӧда. Кызвыннас шедліс посни чери.
Торйӧн нин ёна чериыс сибавліс вугырӧ тулыснас, ва ямӧм бӧрын. Вугырысь мынтігӧн ёкышъяслӧн некйыс петас да, став морӧсыд еджыд, гачыд и. Некор чышкынысӧ, мачалан сӧмын сера бокаяссӧ. Оз бара, гожӧмын моз, вугырад бӧжнаныс вачкавны. Нидзулыд муртса нин и кольыштӧма, а сюйӧмӧн сюйӧны табтӧ. Оз видзӧдны, мый вугыр кӧвтӧ дзавъянӧн сунисысь кыӧма да кепысь кыан шӧрт кодь сійӧ. Ӧні, кынӧмыс сюмалӧ да, азымӧсь, ставыс веськодь кельчи-ёкышлы. Час, гожӧмыс воас да, сэки кӧть кампет пысав, оз весиг некод матыстчыв, мыйта кӧть ылӧдлы асъя кыа бана нидзувъясӧн.
Тулыснас Варламув тыӧс шызьӧдлӧны и верстьӧяс, вӧйталӧны ваысь чургӧдчӧм колодаяс да кокораяс бокӧ гымгаяс. Гымгаяслӧн вом дорӧ, кыті чериыс пырӧ, ньыв пу лапъяс сатшйӧдлӧма, мед кельчи пӧксӧ лэдзис-кульмис. Ок и уна чери гымгаас тільскылӧ. Ӧдва весиг лэптынысӧ вермӧны. Но йӧзыс оз горшасьны. Вежон вӧйтасясны — и тырмас. Кушӧдз кӧ куралан — пом вӧчан, а ӧд водзӧ на овны колӧ.
А гожӧмнас, ме коддьӧм кындзи, Варламулын вугыр шатинӧн довъялысьыс абу. Ставӧн видзьяс вылынӧсь, пуктӧны турун. Эштӧдчылӧ кӧ кодкӧ вадорӧ лэччывны, сійӧ ю дорӧ веськӧдчӧ: сэні чериыс гырысьджык дай чӧскыдджык. Ме верстьӧ лоа да гӧгӧрвоа жӧ, мый юса чериыд збыльысь и чӧскыдджык. Ме ог тӧд мыйла, но тайӧ тадзи.
Весь лунъясӧ миян грездын вадор пӧлӧн вугыр шатинӧн ветлысьыд абу. Весиг шойччӧг вылӧ петӧм йӧзӧс он аддзы. Уджалан луннад вугыр шатинӧн шенасьысьыд пӧ медся дыш мортыс вӧльнӧй светас. Тадзи миян грездсаяс лыддьӧны.
Ме моз Варламув тыса черисӧ кыйысьыс абу и уна. Кызвыннас ме арлыда жӧ Варполом Ӧльӧксан волывлӧ да ва весьтас копыртчылӧ. Сылы ёнджыка чериыс шедӧ, весиг завидь босьтлӧ. Ыджыд мамӧ шуӧ: сійӧ пӧ, кӧнкӧ, вугырсӧ магниталӧ да сійӧн чериыс вугырас нянясьӧ. Но ме тӧда, мый абу магнитын делӧыс. Вугыръясыс Ӧльӧксанлӧн бурӧсь, кыськӧ батьыс судзӧдӧма да. А меным, батьтӧм мортыдлы, код сетас? Полӧны менам ӧшлӧпан кодь ыджыд вугырысь кельчипияныс, ыліті кытшовтӧны. Ӧта-мӧдныслы, кӧнкӧ, висьтавлӧны: тайӧ пӧ Вась вугырсӧ чӧвтӧма, эн пӧ сылань матыстчӧй.
Ӧльӧксаныслысь эськӧ босьтчылі жӧ корны кӧть ӧти вугыр, да эз сет, кӧть эськӧ аслыс, нидзулыс бырас да, век вичмӧдыштла. Татшӧм делӧ бӧрад ӧтчыд сэсся эг жӧ нидзувтӧ сет. Венӧ воим, ляскасьны кутім да эг и тӧдлӧй, кыдзи кыр йывсяньыс ваас тупыльтчим, паськӧмӧн и сорӧн. Ме, берегланьысджык веськалі да, ӧдйӧ петі, а Ӧльӧксан «Ой, вӧя!» горзыны кутіс. Гӧгӧрвои жӧ вугыр шатинӧс чургӧдны да берегас кыскыны. Гортас висьталӧма. Батьыс менӧ аддзис улич вылысь да кинас легнитіс: волы пӧ ме дінӧ. Матыстчи, кӧть и неуна полышті. Мыйла нӧ пӧ менсьым Ӧльӧксанӧс ваас йӧткыштін? Мися, эз вӧв сідзи, кыдзи сійӧ висьталӧ. Мися, нидзулӧс мырддьыны кутіс да венӧ воим, ляскасигӧн гыас тупыльтчим. Вугыр кора да, оз сет, а нидзув сылы мед вӧлі сетӧма. Ещӧ мый оз ков?
Пӧръясьӧмсьыс Ӧльӧксанӧс батьыс крепыдакодь видӧма, а меным сетіс некымын зэв бур вугыр. Гашкӧ, челядьдыр чӧж тайӧ вугыръяснас и черисӧ кыйи да. Пысасяс кӧ вӧлі кытчӧкӧ, ляпкыдінад кевла, а джуджыдінад варччыла да суныштла. Васаыслӧн кокӧд кутӧмысь пола, а сьӧд ваас пыра. Сэки ӧд ок дона вугырыд вӧлі, эз ӧнія моз быд пельӧсын туплясь.
Сідзсӧ Варламув тыыс коркӧ вӧлӧма юӧн. Дырӧн визулыс веськыдалӧма кӧджсӧ да ваыс лӧньӧма. Ӧтар помыс вӧвлӧм юыслӧн дзикӧдз нин тырӧма-эжсялӧма, а мӧдар помӧдыс вистор петыштӧ. Кок лапа судта ваыс и эм. Ӧтчыд ме сэтысь збыльысь пач пӧдан кодь ёкышӧс аддзи. Лёк лоӧма овнысӧ, тыдалӧ, тыас да петӧ вӧлӧм. Абу вермӧма юӧдзыс воӧдчыны, косьмӧма. Кулӧма нин вӧлі.
Колі менам челядьдырӧй. Неважӧн волі чужанінӧ. Джынвыйӧ нин косьмӧма Варламув тыӧй. Шӧр вылас кымын нин и позьӧ шыбитлыны вугыртӧ. Ёна ляпкалӧма тыыс. Берегъяссӧ матыстӧмаӧсь ӧта-мӧд дінаныс лапкор, урбӧж, зӧридз, эжӧр да мукӧд меным этша тӧдса турунъяс. Тулыснас пӧ сӧмын Митрей Иван кулӧмъяс вӧйтавлӧ, жаритмӧн кыйыштлӧ, а челядь пӧ ты дорас пӧшти оз нин матыстчывны. Сідз кӧ нин шуны, джынвыйӧ киссьӧм грездас кык-ӧ-куим зонкаыд эм да.
Гашкӧ, грездӧй бӧр коркӧ ловзяс, а тыыс ӧдвакӧ нин гыалас уна ванас. Коркӧ сійӧ куняс сьӧд синсӧ, кыдзи кунисны таӧдз синъяссӧ сы кодь жӧ уна лыда тыяс, лоисны первойсӧ нюръясӧн, а сэсся вӧрсялісны. Ставыс тай вежсьӧ, и нинӧм вӧчны он вермы.
А нимыс тыыслӧн да местаыслӧн йӧзлӧн паметьын кутчысяс. Бур мортӧн, тыдалӧ, Варламув вӧлӧма. Мед и коляс нимыс чужан мулӧн лист бокӧ.
