СТАВРОССИЯСА КРЕСТЬЯНА ГИЖЫСЬЯСЛӦН МЕДВОДДЗА СЪЕЗД

КОДЪЯС ЛЫДДЬЫССЬӦНЫ КРЕСТЬЯНА ГИЖЫСЬЯСӦН

Таво юнь 3–8 лунъясӧ Мӧскуаын муніс Ставроссияса крестьяна гижысьяслӧн медводдза съезд. Коми гижысьяс котырысь тайӧ съезд вылас ветлі ме (миян обласьтын крестьяна гижысьяслӧн организацияыс абу да, делегатсӧ съезд вылас корӧмаӧсь вӧлі Обоно пыр. КАПП правленньӧкӧд сӧгласуйтӧм бӧрын ыстісны менӧ).

Ми, коми гижысьяс, котыртчам КАПП-ӧ (Коми ассоциация пролетарских писателей), лыддям асьнымӧс пролетарскӧй гижысьясӧн. Унаысь вензьывлам вӧлі — кодӧс кутшӧм гижысь туйӧ пуктыны? Помнита, колян арын на ёна сёрнитім Чисталёв Тима Вень йылысь; кодсюрӧ вӧлі шуӧны: сійӧ пӧ пролетарскӧй гижысь, мукӧдыс лыддьӧны вӧлі сійӧс крестьянскӧй гижысьӧн. Миян унджыкыс тадзи вӧлі мӧвпалӧ крестьянскӧй гижысьяс йылысь: найӧ пӧ гижӧны мелкобуржуазнӧй идеология сямӧн. Весиг лӧгасьӧ вӧлі гижысьыс, шуан кӧ сійӧс крестьянскӧй гижысьӧн. Эськӧ, збыльысьсӧ, ставным ми коми гижысьяс (ме тшӧтш и), кӧть и котыртчӧмаӧсь КАПП-ӧ, — крестьянскӧй гижысьяс, пролетариат идеологияа крестьянскӧй гижысьяс. Мыйла сідзи? Ӧти-кӧ, миян костын абу весиг ӧтик робочӧй гижысь (миян абу пролетариат), ставным петім крестьяна пӧвстысь; мӧд-кӧ, став гижӧдным миян петкӧдлӧ крестьянакостса (сиктса) олӧм: сюрӧсъяс, образъяс (темы, образы) босьтам крестьяна олӧм пытшкысь.

Кор ме вӧлі Мӧскуаын на, коми ёртъяскӧд ӧтилаын олігӧн (Коми представительствоын), унаысь кодсюрӧ вӧлі менӧ эльтӧны (гашкӧ, шмонитісны, гашкӧ и збыльысь иронияӧн шуалісны) «крестьянскӧй писательӧн». Сёрни костын вӧлі юаласны менсьым: «Кыдз тэ ногӧн, крестьянскӧй писатель?» «Сідз али абу, крестьянскӧй писатель?» «Мый шуан тэ, крестьянскӧй писатель?» Тайӧ нин петкӧдлӧ, кутшӧма видзӧдӧны мукӧдыс крестьянскӧй гижысьяс вылӧ. Сыктывкарӧ воӧм бӧрын ме КАПП-са ӧти шленкӧд (важ шленкӧд, образованнӧй морткӧд) сёрнитігӧн шуи: ми, мися, крестьянскӧй гижысьяс, — да сійӧ мортыд зэв серьёзнӧя шуис меным: тэ пӧ вузасьӧмыд Мӧскуаад ВОКП-лы (Всероссийское общество крестьянских писателей). Дерт, татшӧм кывъясыс петісны вомсьыс нинӧм мӧвпышттӧг, крестьянскӧй гижысьяслысь уджтуйсӧ (платформасӧ) гӧгӧрвотӧг. Ми, мися, войдӧр ставным та ногӧн жӧ вӧлі мӧвпалам крестьянскӧй гижысьяс йылысь. Дай центрын (Мӧскуаын, Ленинградын) тадзи жӧ вӧвлӧма. Дерт, быттьӧ абу лӧсьыд миянлы, куим во КАПП-ын олӧм бӧрын, крестьянскӧй гижысьясӧн шусьыны, сӧмын збыльысьсӧ мый эм (действительность) — сійӧ и эм. Максим Горький (воліс съезд вылас тшӧтш) шуис: «Действительность есть то, что нам кажется неудобным». Сідз жӧ кажитчӧ «неудобнӧ» и миянлы, КАПП-ын котыртчӧм (пролетарскӧй) гижысьяслы, шусьыны крестьянскӧй гижысьясӧн, кӧть эськӧ збыльысьсӧ ми найӧ и эмӧсь. Та йылысь мӧвпалігӧн, дерт, колӧ пыдӧджык видзӧдлыны да лючки тӧдмавны крестьянскӧй гижысьяслысь уджтуйсӧ. Босьтны кӧ идеология боксянь, дерт, ми пролетарскӧй гижысьясысь огӧ торъялӧ: ми — пролетариат идеологияа крестьянскӧй гижысьяс. Сідзкӧ КАПП-лысь нимсӧ КОВОКП вылӧ вежны гашкӧ оз и ковмы (дай ме ог и гиж тайӧ статтясӧ «вывеска» вежӧм кузя).

Куш крестьяна олӧм йылысь гижӧм вӧсна оз на позь быдӧнӧс лыддьыны крестьянскӧй гижысьӧн. Крестьяна торъялӧны олӧм сямнаныс: эмӧсь батракъяс (сель.-кӧз. пролетариат), гӧльяс, шӧркоддьӧмъяс да кулакъяс. Сідзкӧ оз позь сёрнитны крестьяна йылысь ӧтув (вообще), крестьяна литература йылысь ӧтув, крестьянскӧй гижысь йылысь ӧтув. Колӧ тшук тӧдмавны, кутшӧм крестьяна йылысь мунӧ сёрни, кутшӧм крестьяналысь интерессӧ дорйӧ гижысьыс аслас произведенньӧнас, кодарӧ кыскӧ сійӧ крестьянасӧ. Веськыд (подлинно) крестьянскӧй гижысьӧн колӧ лыддьыны сэтшӧм гижысьӧс, кодлӧн классӧвӧй идеологияыс пролетариат нога, коді аслас художествоа гижӧдъясӧн кыскӧ да водзӧ йӧткалӧ крестьянскӧй массасӧ: батракъясӧс, гӧльясӧс да шӧркоддьӧмъясӧс, бергӧдӧ налысь мывкыдсӧ коллектива олӧмлань, социализм нога овмӧс тэчӧмлань, озыръяскӧд да торйӧн-торйӧн олысьяскӧд (мелкобуржуазный индивидуалистический слой) вермасьӧмлань. Крестьянскӧй гижысь — сиктса олӧм йылысь пролетариат идеологияа гижысь (пролетарский писатель деревни), сылы колӧ шыбитны крестьянскӧй идеологиясӧ, — мӧд ногӧн кӧ шуны: крестьянскӧй идеологияа гижысь — абу крестьянскӧй гижысь.

Крестьянскӧй художествоа литература торъялӧ пролетарскӧй литератураысь оз идеологиянас, а материалнас сӧмын (теманас, сюжетнас, гижан образъяснас). Вермӧ оз крестьянскӧй гижысь аслас произведенньӧяслы сюрӧсъяс босьтны робочӧйяс олӧмысь, пабрик-завод удж йылысь? Дерт, вермас. Сӧмын колӧ тӧдны налысь олӧмсӧ, он кӧ тӧд — артмас сӧрӧм. Сідз жӧ и пролетарскӧй (робочӧй) гижысьяс вермасны гижны крестьяна (сиктса) олӧм йылысь. Съезд вылын висьтавлісны, кыдзи мукӧд пролетарскӧй гижысьяс сӧрлӧмаӧсь сиктса олӧм йылысь гижигӧн — оз тӧдны лючкисӧ, а гижӧны. Сійӧ медъёнасӧ и торъялӧны крестьянскӧй гижысьяс пролетарскӧй гижысьясысь: кодлы кутшӧм олӧм тӧдса — сы йылысь и гижны бура верман, кужан.

Крестьянскӧй гижысьяс некутшӧм ногӧн оз ӧтлаасьны сэтшӧм гижысьяскӧд (кӧть асьнысӧ найӧ тшӧтш лыддьӧны «крестьянскӧйӧн»), кодъяс асланыс произведенньӧясын нуӧдӧны сиктса буржуазиялысь (кулакъяслысь, озыръяслысь) идеологиясӧ, коді паныдалӧ да люкалӧ социализм нога олӧмсӧ.

Крестьянскӧй гижысьяс сідзжӧ бокӧ вешйӧны «попутчикъясысь». Ӧнія кадын, кор овмӧс миян Сӧвет Союзын сувтіс нин кок йылӧ да мунӧ индустриализация да сиктса овмӧсын коллективизация, литератураын оз нин вермыны лоны «попутчикъяс». Вермасны лоны либӧ отсасьысьяс (союзникъяс), либӧ мешайтысьяс (прӧтивникъяс), — либӧ «за», либӧ «прӧтив», коймӧд туй абу, социализм тэчигӧн пукалӧмӧн да ӧтарӧ-мӧдарӧ шатлалӧмӧн виччысьны нинӧм нин. Съезд шуис: «шуйгаладор» сулалысь «попутчикъясӧс» (кодъяс матынӧсьджык крестьянскӧй гижысьяслы) кыскыны да сибӧдны асланьӧ, отсавны налы петны веськыд туй вылӧ. Оз позь тыр крестьянскӧй гижысьӧн лыддьыны весиг сэтшӧмъясӧс, кодъяс гижӧны куш крестьянскӧй важ олӧм-вылӧм йылысь либӧ ӧти местаын сулалӧны, водзӧ оз мунны да оз кыскыны асланыс произведенньӧяснас выльланьӧ. Выль крестьянскӧй гижысьяс петӧны сиктъясысь — селькоръяс пӧвстысь, комсомолечьяс да велӧдчысьяс пӧвстысь. Культураныс налӧн улын на, олӧм вылас видзӧдӧмныс (мировоззрение) абу на помӧдз бура артмӧма. Найӧ психикаын (вежӧрын, мывкыдын) ёна на пукалӧ крестьянскӧй (собственническая) идеология. Крестьянскӧй гижысьясӧн веськӧдлысь органъяс водзын сулалӧ мог: вуджӧдны найӧс пролетариат идеологияа туй вылӧ, сӧмын гижан уджсьыс налысь оз ков бырӧдны крестьянскӧй художествоа образъяссӧ, мыйяс пыр медъёна позьӧ влияйтны крестьяна вылӧ. Торъя бура колӧ тӧждысьны сельскокӧзяйственнӧй робочӧйяс (батракъяс) пӧвстысь петысь гижысьяс понда да найӧс ёнджыка кыскыны крестьянскӧй гижысьяс обществоӧ, мед вӧлі ён ядра сылӧн.

Медым збыльвылӧ шусьыны крестьянскӧй гижысьӧн, колӧ тӧдны со кутшӧм куим тор:

1) пыдди пуктыны ӧнія сӧветскӧй обществолысь класса оласногсӧ да классӧвӧй вермасьӧмсӧ;

2) пыдди пуктыны пролетариатлысь крестьянаӧн веськӧдлӧмсӧ ӧнія кадын (буржуазнӧй обществоысь коммунизмӧ вуджигӧн) да отсасьны сиктса овмӧс бергӧдны социализм нога туй вылӧ;

3) художествоа литератураын петкӧдлыны классӧвӧй вермасьӧмсӧ да социализм нога олӧм тэчӧмсӧ; оз вермы лоны нейтральнӧй да классвывса искусство, тшӧтш и литература.

Татшӧмӧсь медгырысь уджтуйясыс крестьянскӧй гижысьяслӧн, тшӧтш и миян — коми гижысьяслӧн.

РАПП-Ӧ АЛИ ВОКП-Ӧ?

Кытчӧ эськӧ бурджык вӧлі миянлы, коми гижысьяслы, котыртчыны — РАПП-ӧ (кытчӧ ӧні КАПП пырӧ) али ВОКП-ӧ (Ставроссияса крестьянскӧй гижысьяс обществоӧ)? Ӧти ногӧн кӧ, руководство боксянь индӧдъяс-туйдӧдъяс миянлы ёнджыка сетас ВОКП — тайӧ органыс миянлы (пролетариат идеологияа крестьянскӧй гижысьяслы) медся матын, медся топыда позьӧ сыкӧд йитчыны и (менӧ весиг бӧрйисны съезд вылын Центральнӧй сӧветас тшӧтш шленӧ, — став шленыс 31; кор кутісны бӧрйыныс, ме эськӧ шулі жӧ: мися, ме КАПП-ын, да нинӧм пӧ сы понда, — Центральнӧй сӧветас генеральнӧй секретарыс — Батрак Иван — РАПП-са шлен жӧ). Мӧд ногӧн кӧ, абу нин, дерт, лӧсьыд вежны КАПП-сӧ ВОКП вылӧ, дай нуждаыс сы вылӧ абу: ӧд идеологияыс кыкнаныслӧн ӧти — пролетариат нога. Ми сӧмын 1926 воын водзвыв воськовтім, тӧдӧмӧн КАПП-ӧ котыртчим; тӧдам вӧлі: ми — пролетариат нога крестьянскӧй коми гижысьяс. Тані некутшӧм ӧшыбка миян абу. Дерт, асланым гижан уджнаным ми пондам мунны ВОКП туйӧд, сиктса олӧм йылысь гижны, кыскыны сійӧс социализм нога туй вылӧ, — шуны кӧ, художествоа литератураӧн вӧчны чорыд пос сиктсянь карӧ — сельск. кӧзяйствосянь промышленносьтӧ. Сэсся ӧд туй помыс РАПП-лӧн кӧть ВОКП-лӧн ӧти жӧ — социализм. Коркӧ, кузяӧн, гижысьяс оз кутны торъявны пролетарскӧй вылӧ да крестьянскӧй вылӧ, а лоӧны ставныс социалистическӧй гижысьясӧн.

Мӧскуаын олігӧн ме вӧчи ичӧтик доклад РАПП-ын. Сэні первой шуисны: асьныд пӧ кытчӧ окотитанныд (РАПП-ӧ али ВОКП-ӧ) — сэтчӧ и пырӧй. Сэсся, кор ме шуи: мися, абу нин кыдзкӧ лӧсьыд ӧні КАПП-сьыс миянлы вуджныс ВОКП-ас, да шуисны: кольччӧй пӧ сідзкӧ КАПП-аныд.

Ми, КАПП правленньӧса шленъяс, сідз жӧ шуам: кольччыны котыртчан боксянь важ моз. Колӧ эськӧ вӧлі тӧдны, кыдзи мӧвпалӧны мукӧд коми гижысьяс? Гижыштасны, гашкӧ.