ОЛӦМ ВӦСНА МУНІС ТЫШ

Сійӧ помтӧг дыр нин котӧртӧ паськыд кушинӧд. Лӧдзьяс моз гӧгӧр дзивкйӧдлӧны пуляяс. Со нин и минаяс кутісны потласьны-швачӧдчыны. А сайӧдчыны некытчӧ, из ни понӧль. Вӧрӧдз зэв на ылын. Сэтшӧма нин мудзис, ки и кок лёталісны, ньӧти нин эз сод водзӧ мунӧмыс. Вот-вот ӧні жӧ сылы дізьгас пуля либӧ мина. И ставыс помасяс.

Пикӧ воӧм морт ымӧстыштіс и — садьмис. Сьӧлӧмыс морӧсас нӧйтчӧ лёкысь. Вель дыр куйліс вӧрзьӧдчывтӧг, личмунӧмӧн ышловзис сӧмын сэк, кор помӧдз гӧгӧрвоис, мый куйлӧ вольпась вылын, гортас.

Мыйта нин кадыс колис, а война оз на кӧсйы эновтчыны сыысь, оз-оз да бара на волас сы дінӧ кутшӧмкӧ войӧ. И ӧд век быттьӧ разведкаын, вӧрӧгъяс кытшын, кытысь, код тӧдас, мынан ли он ли ловйӧн.

Кирилл Матвеевичлӧн киыс тӧдлытӧг пырис дӧрӧм улас, чуньясыс вӧйтчисны морӧсвывса ыджыдкодь гуранӧ, кодӧс коркӧ парсавліс разрывнӧй пуля. Сэтшӧм нин тӧдса тайӧ гураныс, быттьӧ аскӧдыс тшӧтш чужлӧма, быттьӧ пудпас. А лыйысь финныс кӧ сэки босьтіс неуна боквывджык, то эськӧ некор нин эз ковмыв малавны тайӧ пудпассӧ, важӧн нин эськӧ сісьмисны лыясыс Карелияса вӧра муын.

Сэсся чунь помъясыс вуджисны мӧд, татшӧм жӧ, «пудпасӧ». Но тайӧыс, пӧжалуй, абуджык сэтшӧм — доръясыс ёнджыка сырзьысьӧмаӧсь, сы вӧсна мый татчӧ эз пуля дзижнит, а миналӧн лэчыд доръяса торпыригыс сатшкысьліс, и ӧні на куйлӧ тыас. Госпитальын сэки эз перйыны, да сідзи и колис. Госӧн пӧ эжсьӧма да олӧ тай-а. Водзӧсӧ, код тӧдас, мый сэсся лоӧ.

Кирилл Матвеевич чеччис, муніс пельса дорӧ да кӧшӧн юыштіс кӧдзыд ва. Коскыс бара пондӧма юкавны. И век на кажитчис сылы, мый коссӧ ёна зэвтӧма да увлань кыскӧ важ армейскӧй тасмаыс, кытчӧ пысалӧма ППШ-лысь вит-ӧ-квайт диск да некымын граната. Пыді разведкаад мунігӧн лыйсянторъястӧ колӧ босьтны уна. И со, буракӧ, нэм чӧж кежлӧ зыртӧма коссӧ зэлыд тасмаыс.

Ӧні, дерт, сэсся асылӧдз не унмовсьыны нин. Ставыс бара сувтас син водзас: пуляясӧн йӧзӧс шырысь би и вражескӧй кытшысь петӧм, ёртъяссӧ кӧдзыд нитш улӧ дзебӧм и сьӧкыд дойяс...

Пеж фашистъяс мыйта шог да дой вайисны му вылӧ! Мыйта вир да синва пычкисны йӧзлысь!

Орччӧн узьысь пиыс, Сашук, узигмозыс нюмъяліс, гашкӧ, аддзис лӧсьыд вӧт. Сійӧ, дерт, оз аддзы батьыслӧн кодь вӧтъястӧ. Дас куим арӧса зонкалы олӧмыс, кӧнкӧ, кажитчӧ зэв югыдӧн да гӧгӧрвоанаӧн, кытысь сійӧ, дерт жӧ, аддзас аслыс ыджыд шуд. Ӧд и велӧдчӧ со бура.

Сэсся Кирилл Матвеевич воліс думнас и мӧд пи дінас. Ылӧдз муніс Викторыс — кӧнкӧ асыввылын видзӧ граница. Со ӧд, быттьӧ неважӧн на гӧтрасис войналӧн би пыр да ва пыр мунӧм салдат, а, видзӧдтӧ, аслас нин салдат быдмис. И абу нин ас мозыс велӧдчытӧм-кертӧм: средньӧй школа помаліс, мӧвпалӧ водзӧ велӧдчӧм йылысь. Мед сӧмын бара эз торкны-а, мед сӧмын не аддзывны пияныслы сійӧс, мый аддзыліс, мый нуис ас вывтіыс батьыс.

Челядь йывсьыс мӧвпалігӧн пӧрысь салдатлӧн дзикӧдз шоналіс сьӧлӧмыс. Шань войтыр лоины — пияныс и нывъясыс. Валя помалӧ пединститут, Маня велӧдчӧ педучилищеын. Челядьӧс велӧдысьясӧн лоӧны. Медъя...

Сідзкӧ, сійӧ, Кирилл Чупров, эз весьшӧрӧ воюйт, эз ковтӧг кынмав да кисьт ассьыс вирсӧ, — лёк вӧрӧгысь странаӧс дорйигӧн сійӧ тшӧтш дорйис и аслас челядьыслысь шудсӧ, налысь талунъя югыд олӧмсӧ.

Тайӧ мӧвпъяссьыс Кирилл Матвеевичлӧн быттьӧ эзджык кутны кывны важ дойясыс, быттьӧ личӧдыштіс и Карелияса нюръясын вемӧдзыс кынмалӧм коскыс.

А мый нӧ! Ӧд найӧ, сылӧн поколениеыс, мездісны мирсӧ фашизмлӧн помтӧм вына лёк висьӧмысь! Сюйисны вирвыв зверлы горшас сэтшӧм лы, мыйысь сійӧ дзикӧдз виньдіс да лэдзис пеж ловсӧ...

И, дерт нин, некор оз вун татшӧм кадыд...

1941 вося тшына-биа гожӧм. Сотчӧны каръяс и сиктъяс. Виччысьтӧг уськӧдчысь гундырлӧн лёк гыжъяс улын сюрсъясӧн, уна дас сюрсъясӧн кулӧны миян йӧз — салдатъяс, нывбабаяс, челядь. Страналӧн рытыввыв пӧрӧма му выв адӧ... Кӧртӧн асьсӧ кышӧм, жаль тӧдтӧм гундыр нетшкысьӧ Ленинградлань, Москвалань, Волгалань. Сылӧн джаг гӧрӧдыс оран выйӧдз зэлӧдӧма Сӧвет мулысь голясӧ. Сійӧ кӧсйӧ миянлысь джын йӧзнымӧс вӧчны куйӧдӧ, а мӧд джынсӧ пӧртны рабъясӧ.

Но ми эг чужлӧй лоны рабъясӧн!

Став ыджыд му пасьтала юрӧбтіс йӧзлысь сьӧлӧмъяссӧ шызьӧдысь чукӧстӧм:

Вставай, страна огромная,

Вставай на смертный бой

С фашистской силой тёмною,

С проклятою ордой!

И быдӧн, коді сӧмын вермис, петіс вӧрӧгкӧд тыш вылӧ: вынаджыкъяс босьтісны кианыс оружие, жебджыкъяс сувтісны станок да гӧр сайӧ, мед кутны асланыс пельпомъяс вылын помтӧм-дортӧм фронт, коді нюжӧдчис Баренцевосянь Чёрнӧй мореӧдз — 4 сюрс километрысь кузьджыка.

Биа туйӧ мунысьяс лыдын вӧлі и Кирилл Чупров, коді уджаліс, позьӧ шуны, мирас медся мирнӧй удж вылын — пӧжаліс Усть-Цильма сиктса йӧзлы нянь.

Мортыд сьӧкыдакодь оліс-быдмис — бать-мамыслӧн вӧлі дас челядь, — ичӧтсянь вӧрысь да ваысь омӧля и петавліс, думсьыс сӧмын на кӧсйис асшӧр олӧм лӧсьӧдны, гӧтрасьны... Но ставыс торксис. Кириллӧн киясын, кодъяс любӧпырысь вӧдитлісны чӧскыд кӧра артмӧм нянь тупӧсьяс, лои автомат. А колӧ шуны, мый автоматъясыс сэки сӧмын на первойысь тыдовтчисны, и сетлісны найӧс медбур боецъяслы.

Кирилл Чупров, Коми муысь уна войтыркӧд тшӧтш, веськаліс Карельскӧй фронт вылӧ. Гоз-мӧд кыв шуам тайӧ фронт йывсьыс.

СССР-кӧд война заводиттӧдз на фашистскӧй Германия торйӧн ёна тӧждысис миянкӧд орчча странаясын зумыд плацдармъяс лӧсьӧдӧм вӧсна. Мед эськӧ сэні чукӧртны унджык вын да колана кадӧ вувзьысьны важӧн нин дасьтӧм «Барбаросса» план серти. Татшӧм странаяс лыдын вӧлі и Финляндия. Финскӧй милитаристъяслы эз бур вылӧ мун Сӧвет му вылӧ воддза уськӧдчылӧмыс, кор налысь лои дженьдӧдыштӧма бӧжнысӧ. Найӧ выльысь нин думайтісны Сӧветскӧй Союзлысь ыджыдджык юкӧн нетшыштӧм йылысь. Та могысь ӧти кывйӧ .воисны немечьяскӧд, кодъяс кӧсйысисны сетны налы дзоньнас Карелия да Ленинградскӧй область. Война заводитчигкежлӧ Финляндияын чукӧрмис ыджыд вын: медся войвылас — Норвегия нима немецкӧй армия, кодлӧн могыс вӧлі босьтны Мурманск кар, а лунвылынджык сулалісны немечьясӧн ёнмӧдӧм кык финскӧй армия да некымын бригада. Налӧн медшӧр могнас вӧлі — войвывладорсянь отсавны Прибалтика пыр зырӧдысь «Север» группаса немецкӧй армияяслы босьтны Ленинград.

И тайӧ финскӧй армияясыс, кодъяслӧн вӧлі матӧ сюрс гӧгӧр самолёт, Карельскӧй перешеек пыр да Ладожскӧй тылӧн асыввыв берегӧд вувзьысисны Ленинградлань. Но сӧветскӧй салдат шуис:

— Ог сетӧй вӧрӧглы Ленинлысь кар!

Тадз жӧ шуис и Ленинградса быд морт. И заводитчис Ленинлӧн кар вӧсна некор аддзывлытӧм на тыш, коді гымакыліс-йиркакыліс 900 лун да 900 вой.

Мукӧд войтыркӧд тшӧтш, уна коми зонъяс да дядьӧяс сэні пуктісны юрнысӧ. Ловйӧн кольӧмаяслысь морӧснысӧ мичмӧдӧны орденъяс да медальяс, кодъяс век казьтылӧны вир кисьтана тышъяс йылысь.

Карельскӧй фронт вылын враг босьтіс Олонец, Петрозаводск, нетшкысис и нетшкысис пыр водзӧ лунвывлань. Эз лӧньлыны страшнӧй бойяс. Медбӧрын сӧветскӧй войска, генерал Мерецков веськӧдлӧм улын, Ладожскӧй флотилия отсӧгӧн, сувтӧдісны вӧрӧгӧс Свирь ю дорын.

Тайӧ ар помнас Кирилл Матвеевич Чупров первойысь ранитчис, Петрозаводск дорын. Вӧлі буретш бӧрыньтчӧны вӧрӧд. Виччысьтӧг найӧс орӧдісны кыськӧ друг петысь финскӧй лыжникъяс, и пансьӧм тыш дырйиыс унаӧн усины сэтчӧ. Кириллӧс, морӧсас ранитчӧм бӧрын, ёртъясыс петкӧдӧмаӧсь. Ковмис некымын тӧлысь куйлыны госпитальын.

Эз кокни вӧв воюйтны финнъяскӧд. Ставныс найӧ бур лыжникъяс, тюръялӧны вӧрӧд йӧраяс моз. Еджыд масхалатъяснас, он и тӧдлы, тюв-петасны пуяс костысь, шаркнитасны автоматысь, а сэсся пуля моз тӧвзясны бӧр, тшын-бус сӧмын пуркнитас мышсяньныс.

Кирилл Матвеевичлӧн вӧліны сэтшӧм здукъяс, кор кажитчыліс, мый ӧні нин воис пом, ӧні ловйӧн оз нин мын. Но и татшӧм кадӧ сійӧ эз воштыв юр садьсӧ, помӧдз тышкасьліс да вӧчліс став позянасӧ, мед не лябмыны, не сетчыны, мед петны вермысьӧн.

Буракӧ, Карельскӧй фронт вылын сылы медъёна дӧнзис сэк, кор найӧ, 125 морт, ветлісны ыджыд разведкаӧ финнъяслӧн пыді тылӧ. Колӧ вӧлі бурджыка тӧдмавны враглысь вынъяссӧ да кыдзи-мый да кытчӧ найӧс сувтӧдалӧма. А ӧти сайын и, стрӧка сюрас да, пасьнитны кодсюрӧӧс. Пырисны вель пыдӧдз, квайтымын километр мында, унатор тӧдмалісны да юӧртісны частяныс рация пыр. Гусьӧникӧн бырӧдісны некымын дозор. Но виччысьтӧг асьныс веськалісны капканӧ: вражескӧй тылад ӧд абу гортад — разведчик йывсьыд оз весьшӧрӧ шулыны, мый сійӧ пӧ либӧ геройӧн петас, либӧ нэмыс кежлӧ вошас.

Найӧс кытшалісны, орӧдісны бӧр петан туйсӧ финнъяслӧн кык батальон да СС рота.

Командирныс, Аршинов, дженьыдика шыӧдчис разведчикъяс дінӧ.

— Вокъяс, тайӧ здукас ме ог вермы вӧзйыны тіянлы кокни олӧм. Ме сӧмын верма вӧзйыны тіянлы тыш. Кывлінныд налысь горзӧмсӧ? Коді оз кӧсйы тышкасьны, вермас сетчыны пленӧ.

Пленӧ сетчысьяс эз сюрны.

— Сідзкӧ, тайӧ мыльксӧ шуам Сӧветскӧй муӧн да, кытчӧдз ловъяӧсь, огӧ вешйӧй сы вылысь.

— Огӧ вешйӧй! — шуисны разведчикъяс.

Водзынджык мыльк вылас тышкасьлӧмаӧсь нин, кодйылӧмаӧсь траншеяяс. Тайӧ бур, позьӧ мыйкӧ мында дзебыштны юртӧ.

Вӧлі сентябрь, кос ар, кор ыркалӧм шонді югӧръяс улын зарни рӧмӧн вӧччӧм вӧр-ваыс ошйысьӧ аслас мича паськӧмъясӧн, кор вӧрын кисьмӧма-сӧвмӧма вотӧс и тшак да мырдысь вӧзйысьӧ йӧз киӧ. Но йӧзлы некор копыртчывны да чирснитны-босьтны пув роз.

«Вӧр-ваыс тані дзик жӧ миянын кодь, — мӧвпаліс сэки Кирилл Чупров: — Быттьӧ ме гортын, Пижма йывса вӧръясын».

Но кузясӧ думайтны вӧлі некор нин, сы вӧсна мый гӧгӧр пондісны шӧтны пуляяс да минаяс. А кор тэ гӧгӧр чашйысьӧ-сыркакылӧ муыс, кор орччӧн нэм кежлӧ, некор чеччывлытӧм вылӧ тупыльтчалӧны вир-сермунӧм ёртъясыд, сэки вӧр-ва йылысь думъяс вошӧны. Сэки окота лолӧ дзебны юртӧ кытчӧкӧ пыдӧджык. А сэсся, кор биыс лӧньыштас да ёна скӧрмӧм враг уськӧдчас атакаӧ, думайтан сӧмын сы йылысь, кыдзи эськӧ унджык гадӧс чергӧдны. А нӧшта ёна думайтсьӧ сы йылысь, мед эськӧ дырджык тырмисны патронъяс да гранатаяс, накӧд мортлы век нин гажаджык. Быдмисны кӧ эськӧ патронъясыс вӧрын пув да тшак моз!

Куим сутки чӧж тышкасисны разведчикъяс вӧрын. 125 мортысь колис нин 28 мудзӧм-ранитчӧм воин. Бырисны патронъяс, гранатаяс, пасьмуніс рация, шобисны нин усьӧм ёртъясныслысь боеприпасъяссӧ, тшӧтш и мыльк пӧлӧнын туплясьысь уна лыда врагъяслысь, — но сетчӧм йылысь некод эз думайт. Ӧд вӧліны на пуртъяс. А кор ныр на ныр паныдасян мустӧм врагкӧд, повтӧм киад пуртыд не этша жӧ вермӧ вӧчны.

Но сэки воис отсӧг. Бур, мый рация жугавтӧдз удитісны юӧртны ас йӧзлы пикӧ воӧм йывсьыныс.

Кирилл Чупровӧс тайӧ Кузя нюжалысь, збыльысь героическӧй бойсьыс, а сідз жӧ командованиелы колана юӧръяс судзӧдӧмысь наградитісны Мӧдӧд степеня Слава орденӧн.

Тайӧ нин сылӧн вӧлі мӧд Слава. Первойсӧ, Коймӧд степеняӧс, сетлісны водзджык на, кор сійӧ аслас ёртъяскӧд, бара жӧ враглӧн тылысь, кутіс да петкӧдіс уна тӧдысь «языкӧс». Сійӧ, коді ачыс ветлывліс разведкаӧ, тӧдӧ, кутшӧмджык «язык» вайӧдӧмыс. Мыйта повтӧмлун та вылӧ колӧ. Ӧд тэ быд здукӧ верман йӧзасьны, зурасьны враглӧн ыджыдджык чукӧр вылӧ — и сэки асьтӧ тшапнитасны, а сэсся, кор нин, шуам, кӧртвомалін «языксӧ», колӧ на сійӧс кыскыны ас вылад «йӧз» муӧд...

Оз быдӧн шогмы татшӧм удж вылад!

Кирилл Чупровӧс век окотапырысь босьтлісны разведкаӧ. Быттьӧ и этша сёрниа мортыс, ичӧт грамота вӧснаыс оз уна тӧд ни, но кыдз салдат — бур, смел, тышкасьны кужӧ и некор оз эновт ёртӧс. Ачыс кӧть и неыджыд тушаа, но вына, зумыд и мудз тӧдтӧм винёвлуна. Татшӧм винёвлуныс ӧкмӧ-чукӧрмӧ вӧрса сиктъясын олысь зонъяслӧн, кодъяс ичӧтысяньыс вӧчӧны быд пӧлӧс удж, уна ветлӧдлӧны вӧр-ваті. Тайӧ нюдз льӧм пулӧн да виж бадьлӧн винёвлун, найӧс тай кӧть кутшӧма эн кусыньт, некыдз он вермы чегны.

Кӧть кыдзи эз зіль вӧрӧг жугӧдны зэлыд кытшӧ босьтӧм Ленинградӧс, немтор сылӧн эз артмы: ленинградсаяс, карсӧ быдладорсянь видзысь-дорйысь войска эз лэдзны сійӧс революциялӧн чужанінӧ. Сӧветскӧй Армиялӧн выныс пыр содіс и содіс. Кортӧм гӧстьясӧс Москва дорын чорыда нӧшалӧм бӧрын вӧлі дасьтӧма Сталинградса кӧш, коді ӧтпырйӧ гумовтіс 300 сюрс сайӧ немечӧс. А сэсся вӧлі Курск дорса биа мегыр, кӧні пансис вӧвлытӧм на танкӧвӧй битва. Фашистъяс тані кӧсйисны босьтны водзӧс асланыс ыджыд воштӧмъясысь да выльысь видлыны вувзьысьны Москва вылӧ, но немтор налӧн эз артмы — водзӧ мунӧм пыдди, ранаяс нюлігтыр, ковмис бӧрыньтчыны Днепр сайӧ.

Сӧветскӧй Армиялӧн 1944 вося ыджыд победаяс заводитчисны Ленинградскӧй да Карельскӧй фронтъяс вылын наступлениеясӧн. Балтийскӧй флоткӧд, а сідз жӧ Ладожскӧй да Онежскӧй флотилияяскӧд ӧтвылысь найӧ кучкисны финскӧй армияяс кузя, путкыльтісны найӧс да вӧтлісны миян му вылысь. Вӧлі бӧр мездӧма Выборг, Карело-Финскӧй республикалысь столица — Петрозаводск, код вӧсна салдат Кирилл Чупров тшӧтш сетіс ассьыс вирсӧ.

1944 вося сентябрын вынсӧ воштӧм Финляндия орӧдіс фашистскӧй Германиякӧд ассьыс йитӧдъяссӧ, и сылы паныд тыш помасис.

Но немецкӧй армияяс, кӧть и вочасӧн бӧрыньтчисны, век на вӧліны ёнӧсь, ранитчӧм зверъяс моз яра зілисны тышкасьны помӧдз.

Войвывса прӧстмӧм частьяс тшӧтш уськӧдчисны вӧтлыны эралігтыр петитчысь вӧрӧгӧс. На лыдын вӧлі и Кирилл Чупровлӧн полкыс, коді ӧні пырис Мӧдӧд Белорусскӧй фронтӧ. Тайӧ фронтыслы, а веськӧдліс сійӧн Маршал К.К. Рокоссовский, колӧ вӧлі жугӧдны немечьяслысь Восточно-Померанскӧй группировка да весавны Балтийскӧй морелысь берегсӧ Висла юсянь Одерӧдз.

Кокни шуны — «весавны». А ӧд тані, Асыввыв Пруссияас, и вӧлі фашизмлӧн главнӧй позйыс. Тані вӧлі сідз шусяна «Померанскӧй вал», кытчӧ пырисны обороналӧн некымын пӧвста полосаяс. Траншеяяс, дзотъяс, дотъяс, противотанкӧвӧй надолбъяс, рӧвъяс, эскарпъяс, миннӧй полеяс, бытшласьысь проволока... Мыйсӧ сӧмын эз ковмы венны ӧддзӧмӧн наступайтысь Сӧветскӧй Армияяслы. И ставсӧ бойӧн. А видлы босьтны снаряд мӧрччытӧм стен сайӧ дзебсьӧм врагтӧ, коді лыйсьӧ-резсьӧ быд пӧлӧс стволъяссьыс да бурӧн оз кӧсйы сетчыны.

Миян салдат аддзис нин дыр виччысяна Победалысь рӧмсӧ да, став вынъяссӧ зэвтӧмӧн, чашйысис-пырис пыр водзӧ и водзӧ.

Но мыйта морт лов босьтіс биӧн сьӧласьысь стволъясӧн щӧтясьӧм тайӧ зуыс! Мыйта сӧветскӧй салдат колис куйлыны сэтчӧ, Победа лунсӧ аддзывтӧг.

Наступайтысь дивизияясын коли сӧмын нёль-вит сюрс мортӧн, йӧз вӧлі ёна мудзӧмаӧсь, но тышкасисны и тышкасисны.

Кирилл Чупровлӧн некор оз вунны Балтийскӧй моредорса Польскӧй кар Гдыня вӧсна чорыд бойяс. Медбӧръя штурм водзвылын полкса командир Смелых чукӧртіс ассьыс этшаник кольӧм йӧзсӧ, шуис мудзӧмысла да горзӧмысла сибдӧм гӧлӧсӧн:

— Ёртъяс, ті кыланныд нин морелысь зыксӧ. Нӧшта ӧти выныштчӧм, и ми пондам мыськыны пӧсялӧм чужӧмъяснымӧс море ваӧн. Да, ми этшаӧнӧсь. Да, ми мудзӧсь. Но ми босьтам карсӧ.

А сэсся сійӧ содтіс, мый кар кӧ лоӧ босьтӧма, быдӧнӧс виччысьӧ ыджыд награда.

Тайӧ тышас Кирилл Чупров «уджаліс» противотанкӧвӧй орудие дорын.

Асланыс пушкаӧн найӧ матысянь да веськыда лыйлісны карса уличаяс вылысь немецкӧй танкъясӧс. Кык-ӧ-куимысь косьыштасны, сэсся тэрыба мунӧны мӧд улича вылӧ, выль танкъясӧс пезьдӧдалӧны...

Найӧ босьтісны карсӧ, мыськисны чужӧмнысӧ Балтикаса сола ваӧн.

А награда?.. Награда аддзис Кирилл Чупровӧс кызь во мысти. Кор сійӧ важӧн нин бӧр вӧлі гортас — бара пӧжаліс йӧзлы чӧскыд нянь, гӧтырыскӧд, Полина Кирилловнакӧд, быдтіс челядьӧс.

Войнапомса пӧсь бойяс дырйиыд, — а Гдыня босьтӧм бӧрын Кирилл Матвеевич тшӧтш тышкасис Берлин вылӧ мунысь войскаясын да неуна эз во сэтчӧдз, — сэки кытчӧкӧ и дзугсис-ылаліс заслужитӧм наградаыс, а кызь во мысти воис гортас, паськыд Печора бердса Усть-Цильмаӧ. Тайӧ вӧлі Первой степеня Слава орден.

Кирилл Матвеевич Чупров лои Слава ордена тыр кавалерӧн. А кыдзи тӧдса, татшӧм йӧзыс, куимнан степеня салдатскӧй орденӧн наградитӧм йӧзыс, миян странаын донъявсьӧны да пыдди пуктысьӧны Сӧветскӧй Союзса Геройяс моз жӧ.

Быд во, код тӧдас корсянь нин, Усть-Цильмаын овлӧ тувсов гажа праздник — сідз шусяна «Горка». Кор помасьӧны тувсов гӧра-кӧдза уджъяс, а турун пуктытӧдз ылын на, том и пӧрысь петӧны улича вылӧ сьылӧм-йӧктӧмӧн, гажӧдчӧм-ворсӧмӧн мынтӧдчыны кузь тӧвся тӧждысьӧмъясысь, кыпыда чолӧмавны воысь гожӧмсӧ, коді ваяс нянь и вотӧс, чери и пӧтка, мед чолӧмавны олӧмсӧ...

Тайӧ гажъяс вывсьыс век позьӧ аддзывны шӧркодь тушаа, зумыд статя, олӧма мужичӧйӧс. Сійӧ оз видзӧдысьяс чукӧрын бергав, а на дінын, кодъяс гажӧдӧны йӧзсӧ. Тайӧ мужичӧйыс зэв лӧсьыда сьылӧ народнӧй сьыланкывъяс, сылӧн мича, восьса гӧлӧс. Ас кодьыс жӧ олӧма дядьӧяскӧд да тьӧтӧяскӧд босьтас мыла ладсӧ, и пырысь-пыр жӧ шылялӧ порок тшын-биӧн чишкасьӧм чужӧмыс, небзьӧ быдторсӧ аддзылысь видзӧдласыс.

Война би пыр мунӧм салдат, Кирилл Матвеевич Чупров — Слава орденъяса тыр кавалер — татшӧм здукъясас овлӧ, гашкӧ, медшудаӧн. Сыысь, мый вермӧ тадзи нимкодясьны олӧмнас. Сыысь, мый олӧм вӧснаыс сійӧ тшӧтш вийсис-тышкасис.

Татшӧм здукъясас сылы бара и бара казьтывсьӧны тӧдса поэтлӧн важӧн нин мусмӧм кывъяс:

...Мунӧ тыш оз слава вӧсна, —

Олӧм вӧсна мунӧ тыш.