КУТШӦМ НӦ ЭСЬКӦ МАРЬЮШКАЫС?

Кольӧм во помын, том коми гижысьяслӧн семинар вылын, уна мукӧд гижӧдкӧд тшӧтш ми гораа лыддим и Н. Куратовалысь «Марьюшка» висьт. Лыддьӧмсӧ помалӧм бӧрын семинар нуӧдысьыс шуис миянлы: ӧні пӧ петӧй куритчыштӧй, мӧвпалыштӧй, а сэсся кутам сёрнитны гижӧд йывсьыс. Мыйӧн сӧмын ми петім жырсьыс, ме дінӧ матыстчис ӧти тӧдса да пӧся шуис:

— Кывзы, а ӧд висьтыс вӧрзьӧдӧ сьӧлӧмтӧ! Эм мыйкӧ сэні! Эм...

Менсьым сьӧлӧмӧс кыдзкӧ вӧрзьӧдіс жӧ висьтыс. Менам син водзӧ ясыдакодь сувтіс Марьюшкаыс; ме казялі сылысь не сӧмын сьӧкыд олӧмсӧ, но тшӧтш и асшӧр, аслыспӧлӧс характер, коді меным кажитчис кутшӧмакӧ поэтическӧйӧн.

Шулӧны, мый медводдза впечатлениеыд пырджык овлӧ медся веськыдӧн. Ог тӧд, збыль-ӧ тайӧ, но кор ме «Марьюшкасӧ» лыдди мӧдысь (а обсуждение бӧрад Н. Куратова ёна на уджалӧма сы вылын), менам воддза кылӧмӧй, воддза впечатлениеӧй, эз вежсьы, а мӧдарӧ — водзӧ на зумыдмис.

Колӧ шуны, мый висьтыс сэки нин кыпӧдіс вензьӧм. Вӧліны и сэтшӧмъяс, кодъяс шуалісны, мый татшӧмыс олӧмас оз вермы лоны, мый тайӧ шуштӧм серпас. Но кызвыннас том гижысьяс ошкисны «Марьюшкасӧ», бурсиисны авторлы, тшӧктісны ещӧ на шыльӧдны-мольӧдны, зорӧдӧс моз пелькӧдны-сыналыштны.

Дерт, том авторлӧн, кодлӧн сямлуныс, буракӧ, озджык на тырмы зэвтны художествоа гижӧдлысь сюрӧссӧ, кольӧмаӧсь на нелючкиясыс. Шуам, сійӧ кутшӧмакӧ дзугыштӧма висьтас петкӧдлан кадсӧ, озджык тӧдчыны йӧз кост йитӧдъяс, Марьюшкасӧ ортсысяньыс омӧля на серпасалӧма, гашкӧ, унджык сюйӧма висьтас и Сыктыв вожса сёрнияс... Но мед гижӧдсӧ шуны некытчӧ туйтӧмӧн, кыдзи вӧчӧны ӧткымынъяс, тайӧ, ме ногӧн, вывтіасьӧмджык лоӧ.

Кутшӧм нӧ эськӧ, ме думысь, «Марьюшкаыс»?

Торксьӧм мамкӧд, коді том верӧсыс усьӧм бӧрын пондіс вина юны да гуляйтны, олӧ-вылӧ ичӧтик нывка. Оз ков уна висьтавны, кутшӧм сылӧн олӧмыс татшӧм мам дінад: тшыг нисьӧ пӧт, кокыд кӧмтӧм, и важиник платтьӧыд киссьӧма, да, кӧнкӧ, и гортад пырны абу зэв окота. И нывка частӧ котралӧ ыджыд из дінӧ, код йылысь Митрӧпан пӧль шуӧ, мый тайӧ абу сэтшӧм-татшӧм из, а чудьяслӧн багатыр, повтӧм морт, коді пӧ ӧтнас тышкасьӧма вӧрӧгкӧд дзонь племя пыдди сы бӧрын, кор мукӧд чудьясыс, сылӧн чой-вокыс, повзьӧмнысла асьныс асьнысӧ гуаласны. А биа изъясыс пӧ, кодъяс сюрлӧны муяс вылысь да кодъясӧс бабаяс тэчӧны пывсян горйӧ, абу жӧ сэтшӧм-татшӧм изъяс, а багатырлӧн сӧдз вир войтъясыс. Медыджыд жӧ дивӧыс со кутшӧм: «Багатырыс ловзьылӧ. И сьӧлӧм дойысла ли мый ли пондылӧ бӧрдны».

Кор ме лыддя та йылысь да кор менам син водзӧ сувтӧ из дорӧ воӧм ичӧтик нывка, менам ас тӧдлытӧг кӧдзавлӧ мышкуӧй. Да, тайӧ шуштӧм серпас. Но тайӧ шуштӧм серпасыс оз пӧдты ловтӧ, а кутшӧмкӧ ногӧн весалӧ, югдӧдӧ сійӧс и весиг кыпӧдӧ.

А ӧні вайӧ думыштламӧй, кутшӧма мӧрччисны Митрӧпан пӧльлӧн из йывсьыс татшӧм висьтъясыс ичӧтик Марьюшкалы, кодӧс ӧтка олӧмыс, мелілунсӧ тӧдтӧм олӧмыс велӧдіс лоны аслыспӧлӧсӧн, йӧзысь ӧтдортчысьӧнджык? Ӧд, ме чайта, сійӧ эз этшаысь норасьлы из-багатырыслы коддзӧм мам вылас, асьсӧ сійӧс эльтысьяс вылӧ!..

Ме чайта, мый тайӧ изйыс — том гижысьлӧн бура аддзӧмтор. Тайӧ изйыс, позьӧ шуны, буретш сійӧ ключыс и эм, кодӧн воссьӧ Марьюшкалӧн характерыс. И сылӧн уна вӧчӧмторъяс, олан сямыс, весиг бӧръяджык нин кадысь, лоӧны гӧгӧрвоанаӧсь, пондан кӧ кутны тӧд вылын тайӧ изсӧ да сійӧс, кыдзи Марьюшкаыслӧн олӧмыс медся ичӧт дырсяньыс топыда гартчис-йитчис челядь вежӧрӧн лӧсьӧдӧм тайӧ багатырыскӧд.

И, дерт кӧнкӧ, нывка не ӧтчыд сетліс кыв лоны багатырыс кодь жӧ вынаӧн, повтӧмӧн да бурӧн, сы моз жӧ овны асшӧр олӧмӧн. Багатыр кодь вынаӧн сійӧ, дерт, эз ло, но сылӧн лои асшӧр характер, коді тшӧктӧ вӧчны да овны сідзи, кыдзи кӧсйӧ сьӧлӧмыс.

Кыдзи нӧ петкӧдчӧ Марьюшкалӧн тайӧ характерыс? Челядь дырйиыс сійӧ вӧлі «пиня-гыжъя, збой». Сиктса посни войтыр частӧ эльтлісны сійӧс зэв дойдалана кывъясӧн: «Марьюшка — корысь наберушка! Риті-роті чурка!» А гырысьяслы нывкаыс и кажитчӧ, торйӧн кӧ, мича сьылӧм вӧснаыс. «Колипкайыс Ӧкатьлӧн бара нин дзольгӧ, — из дорысь гӧлӧссӧ кывлӧм бӧрын шулывлісны йӧз да ышловзьылісны».

Тайӧ ӧткымынъясӧс шензьӧдӧ: оз пӧ вермы лоны, мед ӧти и сійӧ жӧ йӧз тадзи кык ногӧн донъялісны нывкасӧ. Но ӧд ӧти ногӧныс шуалӧны челядь, код водзын «пиня-гыжъя» Марьюшка, колӧ чайтны, эз ёна коньӧрав; а мӧд ногӧнсӧ шуӧны нин гырысьяс. Сиктад ӧд абу на став йӧзыс ӧткодьӧсь, абу на найӧс ставнысӧ ӧти бала вылӧ зэвтӧма, мед быдӧн ӧтмоза думайтісны да сёрнитісны.

А сёрнитны кӧ нин челядь йылысь, то найӧ, кыдзи тӧдса, скӧрмӧм вывсьыныс оз ёна бӧрйысьны кывъяснад: нем думайттӧг вермасны шуавны медся дойдаланасӧ не сӧмын бокӧвӧй нывкалы, но и асланыс чой-воклы.

А Марьюшкалӧн, кодлӧн мукӧд моз абу батьыс да и мамыс «колтыстӧг» олӧ, лёк кывъяссьыд, дерт, ёна доймалӧ сьӧлӧмыс. Норасьыштны эськӧ кодлыкӧ, но кодлы норасян? Мамыд юӧ, ӧбидитчысь челядь дінӧ абу жӧ окота мунны. Кольӧ сӧмын из-багатыр дінӧ бара мунны, сылы висьтавлыны сьӧлӧм дойсӧ. Да корсюрӧ ещӧ, гашкӧ, учительница дінӧ кежавлыны, кодкӧд Марьюшка дружитліс, «кодкӧд дыр сёрнитлісны найӧ ас кежаныс». Кӧнкӧ, учительницаыс бур кывйӧн, гӧгӧрвоана матыстчис нывка дорӧ, а мӧдыслӧн, дерт, воча воссис мелілунысь гажтӧмтчысь сьӧлӧмыс. И эз вермы не воссьыны, сы вӧсна мый быд морт, торйӧн нин ичӧтыд, радейтӧ бурлунтӧ да мелілунтӧ. Кор жӧ мортыс шоча аддзывлӧ найӧс, сэки сылы найӧ колӧны ещӧ нин ёнджыка.

А мукӧдыс сиктын, буракӧ, эзджык кужлыны тадзсӧ матыстчыны йӧз дорӧ сибавтӧм нывка дінӧ, эз ёна пырӧдчыны ёртасьны сыкӧд. Сэсся ӧд Марьюшка быдмиг-сӧвмигӧн йӧзлӧн уна вын да кад муніс сьӧкыд удж вылӧ (колӧ вӧлі бӧр лӧсьӧдны мустӧм войнаӧн кисьтӧм-жугӧдӧм овмӧс), колӧ вӧлі вийсьыны-перйыны кынӧмпӧт, да гашкӧ и некорджык вӧлі друга-пӧдругаасьнытӧ.

Но сэтшӧм-ӧ нин шуштӧм Марьюшкалӧн олӧмыс?

Ме, ас пайысь, ог вермы шуны тайӧс. Сылӧн олӧм-вылӧм йылысь мӧвпалігӧн ме не этшаысь шогӧ усьла, но ме тшӧтш и радла, мый, став сьӧкыдлунъяс вылӧ видзӧдтӧг, коньӧр челядьдыр вылӧ видзӧдтӧг, сійӧ коли ыджыд сьӧлӧмаӧн, и, дерт, вӧчас на йӧзлы уна буртор.

Вылынджык ме пасйи нин, мый Н. Куратовалӧн висьтас озджык тӧдчыны йӧз кост йитӧдъяс, да кыдзи найӧ вӧрӧдӧны героиняыслысь сьӧлӧмсӧ. Но, мӧдарсянь кӧ видзӧдлыны, колӧ-ӧ подробнӧя став йывсьыс висьтавлыны? Мукӧддырйиыс абу-ӧ тырмымӧн вайӧдны кутшӧмкӧ ӧти тӧдчанаджык пас, коді оз коль веськодьӧн лыддьысьысьӧс, тшӧктӧ сылы аслыс мӧвпавны морт йывсьыс. Шуам, сиктса йӧз отсалісны кыпӧдны Марьюшкалӧн мамлы, кор сійӧ пикӧ воис, быдса керка. Н. Куратова нинӧм оз гиж, кыдзи видзӧдіс та вылӧ Марьюшка. Но, ме чайта, ныв ичӧтсянь тӧдіс та йылысь и сьӧлӧмнас эз коль веськодьӧн татшӧмтор дінад. Ӧд кор тай нин мамыс кулӧ, да ылі муысь нывкала воӧны рӧдвужыс, сійӧ оз мун сиктысь, а кольччӧ сэтчӧ уджавны. Оз ӧмӧй куш нин тайӧ унатор йылысь висьтав? А учительницакӧд сёрниясыс? Ме чайта, эз сӧмын мича чышъянъяс йылысь сёрнитлыны найӧ. Буракӧ, тайӧ сёрниясыс джудждӧдісны нывкалысь олӧм вылас видзӧдлассӧ, вӧчисны сійӧс сьӧлӧмаджыкӧн. И кор тайӧ каднас Марьюшка сьылӧ йӧз водзын со тайӧ кывъяссӧ, сійӧ, дерт жӧ, унатор нин гӧгӧрвоӧ:

...Но страна родная сиротою

Не допустит, чтоб осталась ты,

Битвы отгремят, и над землёю

Вырастут чудесные цветы.

А кыдзи Марьюшка видзӧдӧ сиктса йӧзлӧн ӧтувъя овмӧс вылӧ? «Старатлив да киподтуя быд уджын вӧлі. Во куим бӧрти фермаӧ куканьяс дорӧ индісны. Мичаникӧсь, гӧгрӧсіникӧсь быдмисны сылӧн куканьясыс, ёна чередитан кагаяс кодьӧсь... Нёрпалӧ кӧ кутшӧмкӧ кукань, ныв вӧлі и войсӧ узьны сы дорӧ кольччас».

Со ӧд кутшӧм Марьюшкаыс!

Олӧмын тшӧкыда овлӧ сідзи, мый сэтшӧм морт, коді ичӧтсяньыс сьӧкыдджыка олӧ, унджык лёктор аддзылӧ, и оз кӧ тшыксьы быдмигас, лоӧ кыдзкӧ бурджыкӧн, мукӧдлысь дойсӧ гӧгӧрвоысьджыкӧн. Тадзи жӧ лои и Марьюшкакӧд. Водзын сійӧ жалитіс да ёна пыдди пуктіс из-багатырӧс, мыйкӧ дыра мысти, кор гӧгӧрвоысьӧнджык лои, — шудтӧм мамсӧ кутіс жалитны, кӧть эськӧ сійӧ и нинӧм бурсӧ эз вӧч нылыслы, а сэсся со став вынсӧ сетӧ куканьяслы.

Сідзкӧ, Марьюшкаыслӧн сьӧлӧмыс бур. Сідзкӧ, сійӧ кӧсйӧ, мед быдӧнлы бур вӧлі... Тайӧс быть колӧ кутны тӧд вылын, кор ми кутам думайтны Марьюшка да Кирӧ костса олӧм йылысь.

Кодсюрӧӧс шензьӧдӧ сійӧ, мый Марьюшка комын арӧсӧдз эз мун верӧс сайӧ, а сэсся друг швач-петіс куим челядя Кирӧ сайӧ. Да, татшӧмыд оз ёна тшӧкыда овлы, торйӧн нин сэк, кор нылӧс коралӧны зонъяс («жӧник куим-ӧ-нёль кораліс»).

Но тайӧ шензьӧданаыс буретш и лӧсялӧ Марьюшкаыслы, коді, кыдзи лои нин тӧдчӧдӧма, олӧ асшӧр олӧмӧн. Ме чайта, корасьысь том жӧникъяс саяс сійӧ эз пет сы вӧсна, мый некод на пӧвстысь эз кажитчы сылы. Гашкӧ, шуам, мукӧд нывъяс, кор казялісны, мый пондісны сёрмыны, петісны эськӧ и кажитчытӧгыс, первой паныдасьысь зон сайӧ (кӧть сэсся сюра саяс!), а Марьюшка оз кӧсйы, оз вермы тадзисӧ вӧчны. Но колӧ ӧмӧй дивитны таысь нывсӧ? Колӧ ӧмӧй увтыртны мортсӧ сыысь, мый сійӧ эз мун мустӧм сайӧ? Ӧд радейттӧгыд ӧтлаасьӧмысь и миян кадӧ нин мыйта семья бӧр киссис, мыйта челядь олӧм лои чегӧма-жугӧдӧма...

Вермис-ӧ Марьюшка радейтны Кирӧӧс? Мыйла нӧ эз вермы, вермис. «Кирӧ — ён, том мужик». Тракторист. Сылӧн «кодзлалысь мича синъяс... Шоч нывбабалӧн эз ёвкнитлы сьӧлӧмыс Кирӧ видзӧдласкӧд паныдасигӧн». Позьӧ радейтны татшӧм мортсӧ? Зэв бара позьӧ... А сылӧн шег кодь челядьыс? Ӧд найӧ — ыджыд пыкӧд сы сайӧ петысь нывбабалы? Да, ыджыд... Агрономша со повзис тайӧ мытшӧдсьыс, эз пет Кирӧ сайӧ. И мукӧд, гашкӧ, эз петны...

А Марьюшка эз повзьы. Сылы, асшӧр характера мортлы, верӧслӧн, сылы кажитчысь мортлӧн, челядьыс эз вермыны лоны мытшӧдӧн. Сылы главнӧйыс — медтыкӧ гозъя костын вӧлі бур, а мукӧдторйыд кокньыдджыка нин артмас-ладмас.

Марьюшка не сӧмын эз повзьы уна челядя сайӧ петны, но, ме думысь, поснияс пондаыс сійӧ окотапырысьджык муніс Кирӧ саяс.

А збыль ӧд! Со Нина Куратова гижӧ: «А, гашкӧ, и Кирӧлӧн веж кӧсаа мусаник нывкаыс жаль лоис Марьюшкалы». Ме ногӧн, тайӧ зэв колана кывъяс, и найӧ унатор сетӧны Марьюшкалысь характерсӧ бурджыка гӧгӧрвоӧмлы.

Колӧ чайтны, мамтӧг кольӧм ичӧтик Настуся вылӧ видзӧдігӧн Марьюшкалӧн не ӧтчыд доршасьліс синваыс, нывкаӧс видзӧдласнас колльӧдігӧн, сійӧ, буракӧ, не ӧтчыдысь казьтыліс ассьыс челядьдырсӧ... И Марьюшка петіс Кирӧ сайӧ. Но, ме думысь, сы сайӧ мунігӧн ас кежас сійӧ кӧсйис лоны не сӧмын шань гӧтырӧн, но тшӧтш и сирӧтаӧн кольӧм челядьлы бур мамӧн.

Збыльвылӧсӧ тадзи и лои. «Выль гозъяыд овмӧдчисны бура. Зык ни шум оз кывлыны суседъяс налӧн керка пытшкысь. Ферма дорысь частӧ аддзывлӧмны и Кирӧӧс, и нывкасӧ — став семьяыс пӧ Марьюшкалӧн куканьяс дорын вийсьӧ. Во тыригкежлас двойни зонкаясӧс — Коленькаӧс да Петенькаӧс — детдомысь босьтасны гортас».

А сэсся... сэсся лоӧ збыльысь шуштӧмтор. Кирӧ, кодлысь челядьсӧ быдтӧ-меліалӧ йӧз мам, пондӧ ветлӧдлыны агрономша дінӧ. Сылы колӧ юрбитны Марьюшкаыс вылӧ сылӧн бур вӧчӧмысь, а сійӧ, мисьтӧм лов, со мый вӧчӧ.

Вот тайӧ збыльысь шуштӧмтор!

Но, кӧть и шогӧдӧ тайӧ, татшӧмыд овлӧ на и миян кадӧ. Кӧть эськӧ ми и олам збыльысь шемӧсмӧдана кадӧ! Ӧд тайӧ миян пӧвстысь петіс Юрий Гагарин, ӧнія кадся герой, кодлӧн олӧмӧн да подвигӧн гӧрдитчам не сӧмын ми, но и кутасны на нимкодьпырысь шензьыны и миян челядьным да и налӧн челядьыс на. Миян кад сетӧ ыджыдсьыс-ыджыд учёнӧйясӧс, кодъяслӧн писькӧс вежӧрыс шымыртӧ став мирозданьеыслысь туӧм-пессьӧмсӧ, чужтӧ-быдтӧ матросовъясӧс, покрышкинъясӧс, шолоховъясӧс, плисецкаяясӧс...

Но миян пӧвстысь жӧ петӧны на тай со и Кирӧ коддьӧмъясыд; петӧны найӧ, кодъяс асьнысӧ сӧмын тӧдӧны, помтӧг кодалӧны, тышкасьӧны да весиг виалӧны йӧзӧс — ӧти кывйӧн кӧ, пежӧсьтӧны сӧветскӧй мортлысь югыд нимсӧ.

А, гашкӧ, нинӧмла татшӧмъяс йывсьыс гижны? Мед, колӧкӧ, велӧдӧны найӧс дорын узьлыны милиция да суд... Мед, шуам, сійӧ жӧ Кирӧыслы сюйӧ мывкыдсӧ сиктса партийнӧй организация... Дерт, позьӧ вӧчны и тадзи, но сэки эськӧ гижӧдъясыд лоины ӧтарӧ банаӧсьджык...

Ме чайта, Кирӧкӧд йитчӧм шуштӧм серпасъясыс, код йылысь гижӧ Н. Куратова, ӧткымынъяслы ёна сатшкысясны морӧсаныс, кутшӧмакӧ отсаласны налы садьмӧдны ас пытшсьыныс морт сямасӧ; гашкӧ, висьтсӧ лыддьӧм бӧрын татшӧмыс чуймӧмӧн думыштас: мый нӧ пӧ ме вӧча? Мыйла сэтшӧм мисьтӧма ола? Мыйла нем думайттӧг нартита гӧтырӧс, кӧть эськӧ и сійӧ, гашкӧ, бурджык да шаньджык меысь?

Подулалӧма-ӧ висьтын Кирӧлысь тӧдса агрономша дінӧ бӧр ветлӧдлӧмсӧ? Гашкӧ, и абу тырвыйӧ. Но ме, лыддьысьысь, верма мӧвпыштны со мый: «Кирӧыс водзті вӧлі тӧдса агрономшаыскӧд. Гашкӧ, важ чувствоясыс сылӧн бӧр садьмисны, а ӧтарӧ кодалігад асьсӧ эз вермы кутны?» Кор ме думайта тадзи, Кирӧыс буракодь петкӧдчӧ меным; син водзӧ сувтӧ мича туша-рожаа, «кодзлалысь синъяса», но мисьтӧм пытшкӧса морт, кодлы дзик веськодь аслас челядьыс, коді олӧмас медъёна радейтӧ юӧм-гуляйтӧм.

Сы пыдди тайӧ серпасъясас, кодъясӧс гижӧма сьӧлӧмӧдзыд мӧрччанаа да нывбаба сьӧлӧм бура тӧдӧмӧн, тыдаланааджык сувтӧ ачыс Марьюшкаыс.

Кор нывбаба шога да небыда юалӧ: «Кирӧ, тэ сійӧс ёна радейтан?» — мӧдыс швачкӧбтӧ сылы чужӧмас. «Измис нывбаба. Горӧдны эськӧ, да сатшис курыд гӧрӧд голяас. Забеднӧыс пондіс пӧдтыны. Кватитіс кӧтшас тувсьыс мый веськаліс, да и шыбитчис ӧдзӧс мӧдарӧ... Котӧрӧн сорӧн восьлаліс Марьюшка и ачыс эз тӧд, кытчӧ. И со сійӧ — из дорын. Кокъясыс асьныс вайӧдісны сійӧс татчӧ. Тан вӧлисти голясьыс курыд гӧрӧдыс личалыштіс».

Дыр шогсис-пессис Марьюшка. Важ гортас муніс. «И пондіс кажитчыны Марьюшкалы, мый Настук русыд кӧсанас топӧдчӧ сы дорӧ, Петюк да Колюк бӧждорас кутчысьӧмны. Нывбабалӧн асьныс киясыс нюжалӧны налысь юръяссӧ малыштны». И сійӧ эз понды вермыны терпитны дойсӧ да гажтӧмсӧ, бӧр муніс Кирӧ керка дінӧ, пондіс видзӧдны ӧшинь пырыс керка пытшкӧсас. Мужикыс ӧшӧдӧма юрсӧ, дерт, кӧнкӧ, код. Челядьыс, буракӧ, тшыгӧсь. Марьюшка уськӧдчыліс кильчӧлань... Но эз пыр. Кӧть кутшӧм жальӧсь эз вӧвны челядьыс, сійӧ эз вермы пырны Кирӧ дінӧ, коді татшӧма ӧбидитас сійӧс. Мукӧд кӧ, гашкӧ и пырисны, а сійӧ — эз. Сы вӧсна мый сылӧн эм честь, сы вӧсна мый сійӧ оз кӧсйы тӧргуйтчыны аслас сӧвестькӧд.

А сэсся челядьыс асьныс воисны сы дорӧ, воисны мамныс дорӧ. Колӧ шуны, мый челядьыслӧн Марьюшка дінӧ воӧмыс да та дырйи нывбаба сьӧлӧмлӧн вийсьӧм-радлӧмыс, кӧсъян кӧть он, а муткыртӧ ловтӧ. И думайтсьӧ, мый татшӧм мам дінад челядьыс некор оз лоны коньӧръясӧн, мый Марьюшка, кутшӧм кӧть сылы оз ло, бура быдтас-велӧдас найӧс, отсалас корсьны налы сійӧ шудсӧ, кодӧс кулігас вӧзйыліс сылы аслас мамыс.

А думайтны кӧ Кирӧлӧн водзӧ олӧм йылысь, ме чайта, сійӧ ещӧ бӧр на воас семья дінас (не этшаӧн тай бӧр воӧны) да пондас кевмысьны-вӧзйысьны бӧр. Но мама-челядя ещӧ видзӧдласны на, сибӧдны-ӧ сійӧс ас дінаныс. Сибӧдасны кӧ, Кирӧыд на дінын быть лоас бур да шань мортӧн. Оз вермы не лоны Марьюшка дінын мӧд кодьнас.

...Со кутшӧм кыв менам лои «Марьюшка» йылысь. Дерт, веськыда да сорасьтӧг донъявны художествоа гижӧдтӧ абу зэв кокни. Та вылӧ колӧ ёсь творческӧй нырис... Гашкӧ, менам кыткӧ и не сідз артмис. Но ещӧ ӧтчыд шуа: Н. Куратоваӧн чужтӧм образыс — Марьюшкаыс унаторйӧн кажитчис меным, и меным окота лои дорйыштны сійӧс.

Н. Куратовалысь ме, буракӧ, лыддьылі ставсӧ, мый сылӧн петаліс «Войвыв кодзув» журналын. Воддза висьтъясыс сылӧн (гашкӧ, шуам, челядьлы гижӧм ӧткымын посньыдик висьтъяс кындзи) вӧліны ёна на жебджыкӧсь, пасйӧдъяс сямаӧсь, наын эз на тӧдчыны (либӧ омӧля на тӧдчисны) йӧзлӧн характеръясыс. Меным кажитчӧ, «Марьюшка» висьтын том гижысь тӧдчымӧн быдмӧма, тайӧ гижӧдсьыс ме, лыддьысьысь, позьӧ шуны, казяла нин ловъя мортӧс — сылӧн шогӧн да радлунӧн, сылӧн сьӧлӧм петкӧдчӧмъясӧн, — ме аддза аслыспӧлӧс, сылы лӧсялана характера нывбабаӧс. И окота шуны том авторлы, буракӧ, корсьысьысь, мӧвпалысь мортлы, мед сійӧ оз усь сьӧлӧмнас да водзӧ на думайтас-уджалас «Марьюшка» висьт вылас, мед ещӧ бурджыка вежӧртас сійӧс да водзӧ на кыпӧдыштас, вӧчас нӧшта вир-яяджыкӧн.