ПАРАКОД ВИЧЧЫСЬӦМ
Мӧдӧдча Нёбдінсянь карӧ лэччыны.
Паракод («Иртыш») кайис Кулӧмдінӧдз воддза войнас, кывтас тавой. «Мед эськӧ суа жӧ», — думайта, тӧждыся.
Пристаньӧдз миянсянь куим верст — паракод тутӧстӧм бӧрын этша нин сійӧс суан, вит минут сӧмын сулалӧ да.
Кодсюрӧлысь пемдан гӧгӧр юася: «Петӧма абу на нӧ Кулӧмдінсянь паракодыс?» Висьталӧны: «Петӧма пӧ рытнас квайт часын».
«Квайт часын кӧ петӧма — час куимын-нёльын войнас Нёбдінад воас; «Иртышыд» ӧд ӧдйӧ ва бӧртӧ тшупкӧдас», — арталам ас костын гортсакӧд.
Ӧньӧ вок тшӧтш мӧдӧдчӧ: петкӧдӧма посводзӧ кӧлуйсӧ, волас миянладорӧ, бӧр петалас гортас, оз жӧ инась, ме моз жӧ тӧждысьӧ: «Мед эськӧ огӧ жӧ кольӧ».
Сы шӧрӧ-водзӧ и зэрмис, гӧгӧр шылясис. Рытыв тӧв пушкӧ.
— Пыр миянлы татшӧм чассьӧ: туй вылӧ мӧдӧдчигӧн и лёкмас, — шуӧ мамӧ.
Коркӧ, вой шӧр гӧгӧр, и слӧймӧдчим: кӧлуйяс сӧвтім телегаӧ, шлёпиктім пристаньӧ. Наталь чой пыр поводсьыс вӧвсӧ нуӧдіс: вӧв полысь да мед оз чепӧсйы кытчӧкӧ бокӧ.
Лэччам уличаӧд ва дорӧ, некӧн некод оз тыдав. А зэр ӧтарӧ пожналӧ да тӧлӧн швачкӧ.
Воим пристаньӧ. Кӧлуй ректім доддьысь. Наталь муніс гортӧ, ми колим берег йылын, паракод виччысян.
Колӧ зэр улысь кытчӧкӧ воштысьны. Муні пыжъяс дорӧ. Ӧти пыж улын, идзас пиын, вугралӧны кыкӧн — лэччысьяс жӧ, мукӧд пыжъяс улын — сідз жӧ, кӧні морт, кӧні кык, куим, вит... Пӧшти быд пыж улын йӧз куйлӧ, кӧлуяӧсь, — ставыс паракод виччысьӧны.
Ми тшӧтш меститчим пыж улӧ.
Кӧдзыд, кынмам.
— Биасьны эськӧ колӧ да, — шуӧны кодсюрӧ.
Потшсӧ кӧ крестяниныдлысь он сот — некутшӧм пес некӧн абу.
Муні водзӧ. Ӧти пыж дорын тшыналӧ. Сэні, пыж улын, коді пукалӧ, коді куйлӧ, морт сизим кымын, Кузь Закар сэні жӧ йӧжгыльтчӧма да куйлӧ идзас кольта костын. Пыж водзас би. Шонтыси этша да бӧр аслам местаӧ локті. Куткырвидзӧны ставныс миян: челядь и баба, лӧзӧдӧмаӧсь, кынмӧны...
Тонӧ, яг нӧрысӧд, кодъяскӧ ещӧ лэччӧны, нопъяӧсь. Ӧньӧ Ёгор Ӧньӧ кузнеча бердӧ биасисны. Зэв яра биныс сотчӧ сьӧд тшынӧн.
Муні сэтчӧ. Пестӧмаӧсь зэв ыджыд кӧстер сирӧд пескысь. Сэні Турьёв Ӧльӧ, Кальӧ Иван, Пальысь ая-пиа да мукӧд, — ставныс паракод виччысьӧны.
— Вот колӧкӧ и паракод виччысьӧм! Дырджык кӧ оз во — тайӧ кӧстерсӧ пуктам пур вылӧ дай шургам Эжва кузя: кывтчӧстӧ вӧд нуас, — шутитӧны.
— Дырджык кӧ татшӧм паракод дінад сулалан — ныр ни вом оз кут тӧдчыны: ставсӧ тшынӧдас.
А зэр оз дугдыв шливганінысь. Кымӧр вылӧ кымӧр локтӧ.
— То, эсійӧ кымӧрыс дзик Ӧсип Ӧньӧ Кристопор кодь, — кодкӧ шуӧ. (Кристопор — миян сиктса сьӧд тоша мужик).
— Вай, Виктор Ӧлексеевич, мыйкӧ висьталышт! — кодсюрӧ шуӧны.
— Мун сэтысь, — шуа. Пиньяс воча зяткӧны толькӧ, кутшӧм нин сэн висьталӧм либӧ сьылӧм! Шырпиян кодьӧсь дзик ставным. Узьтӧмӧсь, мудзӧсь, кынмам...
— Кӧні нӧ паракодыс? — юасям мӧда-мӧдлысь. Висьтавны некод оз куж, некод оз тӧд — кӧні.
— Мыйла бара пристаньсӧ татчӧ оз лӧсьӧдны?
— Чӧртыс тӧдӧ. Пыр тай со тадзи лоӧ виччысьны-а. Кӧть эськӧ ичӧтик пывсян кодьӧс пуктісны — немас спокой вӧлі.
Тайӧ сӧвсем непӧрадок. Колӧ жӧ кутшӧмкӧ вевттьӧдтор лӧсьӧдны.
— Быдлаын нӧ тадзи?
— Кӧнсюрӧ эмӧсь амбар кодьяс...
— Татчӧ и сэтшӧмсӧ оз вермыны вӧчыштныд...
— Паракодтӧ виччысьӧмыд дзик жӧ нин наказанньӧ! Войбыд со лоӧ тойтны зэр улын.
— Мыйла сэсся тані некутшӧм рӧсписанньӧ абу? Быдлаын овлывлӧ рӧсписанньӧ. Сы серти тӧдан, кор, кутшӧм лунъясӧ, кымын часын паракод кайӧ ли, лэччӧ ли. Мед нӧ час либӧ кыкӧс ковзяс виччысьны, а не жӧ тадзи войбыд виньгыртны?
— Вот, сійӧ колӧ, другӧ! Сэки тӧдны кутан, кор кежлӧ пристаняд и локны, а ӧні мый?.. Омӧль, другӧ, татшӧм виччысьӧмыд.
Дыр тадзи сёрнитім би дорын, югдіс нин дзикӧдз, а паракод век абу!
Муні «аслам» пыж дорӧ, важ картупель гуясысь нетшкалі пӧвъяс да биаси. Шонтысисны челядь да онмовсисны пыж улын...
Тӧв бергӧдчис войсянь. Кымӧръяс кутісны разавны.
Дас кыкӧд часын луннас вӧлисти воис паракодыс.
Ме кывтігчӧж думайті: «Мыйла нӧ татшӧма йӧзсӧ мучитӧны? Мыйла абу некутшӧм рӧсписанньӧ? Мыйла оз вӧчыштны быд пристаньӧ посньыдик, пывсян кодьӧс, юр сюянін? Мыйла нӧ, мыйла? А?..»
Важкуаӧ воим. Сэні сідзи жӧ войбыд зэр улын виччысьӧмаӧсь. Пезмӧгын — сідзи жӧ...
Мыйла нӧ оз лӧсьӧдны паракод ветлӧм-мунӧм йылысь кутшӧмкӧ бурджык ног?
Кодлы сэтчӧдз мог?
Национальнӧй Флотлы-ӧ, мукӧдлы-ӧ? Кыланныд!
