НӦШТА «ТРИПАН ВАСЬ» ЙЫЛЫСЬ
Тима Вень «Трипан Вась» вылӧ миян журналын петаліс кык критика: Пармазонлӧн («Ордым» 6–7 №) да Сан Антуслӧн («Ордым» 11 №). Ме тшӧтш кӧсъя сетыштны ичӧтик критикатор «Трипан Вась» вылӧ.
Пармазонлӧн критикаыс, позьӧ шуны, веськыд: Тима Вень тайӧ висьтнас петкӧдлӧма ӧтка (индивидуальнӧй) крестьянинлысь идеологиясӧ (психологиясӧ). Сӧмын ӧтиторйӧн Пармазон торксьӧма: авторыс Трипан Васьӧс оз идеализируйт (кыдзи чайтӧ Пармазон), а петкӧдлӧ, кутшӧм сійӧ эм, — мӧд ногӧн кӧ шуны — фотографируйтӧ.
Сан Антуслӧн критикаыс, позьӧ шуны, бара жӧ веськыд ас ногыс: Тима Вень фотографируйтӧма Трипан Васьӧс (сідз жӧ и «Ордым» редакция вӧлі шуӧма Пармазон критика бӧрӧ содтӧдын).
Художество боксянь, гижан мастерство боксянь, дерт, некод оз увтырт «Трипан Вась»-ӧс: бура, мичаа, лӧсьыда гижӧма.
Ӧні юалам: код критикыс веськыдджыка гижӧ? Позьӧ шуны, кыкнанныс гижӧмаӧсь ас ногныс веськыда. Сӧмын, ме ногӧн, Пармазонлӧн критикаыс чорыдджык, ёсьджык, тӧдчанаджык Сан Антуслӧн дорысь. Пыдісяньджык кӧ, пролетариат синмӧн-мӧвпӧн видзӧдлыны «Трипан Вась» вылӧ, дерт, Пармазонлысь индӧдсӧ лоӧ лыддьыны веськыдӧн. Збыльысь, кыдз шуӧ Пармазон: «“Трипан Вась” кодь гижӧдъяснад миян литератураыд кыссьӧ аслыспӧлӧс, асшӧра овмӧслань кыскана пӧлыньтчӧмӧ (шыбӧльӧ, уклонӧ)». Сан Антус этша полемизируйтӧ (вензьӧ) Пармазонкӧд да ныждӧ сылысь чорыд критикасӧ, корсьӧ Тима Веньлы кокньӧдъяс (оправданньӧяс), весиг мукӧдлатіыс ёна небыда малыштӧ. Босьтам кӧть сылысь сэтшӧм индӧд: Трипан Вась дырйи пӧ эз на вӧвны колхозъясыд. Мед эз кӧ вӧвны, а кор Тима Веньыс гижис, сэки вӧлісны али эз колхозъясыс, либӧ тӧдліс (кывліс) али эз сійӧ ӧтувъя уджъяс йывсьыс? Ме чайта, вӧлісны нин сэки колхозъясыд, дай Тима Вень тӧдліс нин ӧтувтчӧмъяс йылысь. Сідзкӧ, татшӧм «личмӧдъяссӧ» Сан Антуслы эз и ков мыччӧдлыны. Ме ногӧн, Сан Антус тані ӧтиторйӧн сӧмын веськыд: пасйӧма (индӧма) Тима Веньлысь фотографируйтӧмсӧ, сэсся нинӧмӧн (Пармазонкӧд вензьӧмыс да оппортунистическӧй нога «философияыс» оз донсьӧд критиксӧ).
Кӧні медыджыд ӧшыбкаыс (либӧ нелючкиыс) Тима Веньлӧн? Шуам, «Трипан Вась» абу идеализируйтӧм крестьянин типӧс петкӧдлӧм; шуам, «Трипан Вась» собственник-крестьянинлысь психологиясӧ фотографируйтӧм. Сідзкӧ «Трипан Вась» — шогмытӧм, некытчӧ туйтӧм висьт? Сідзкӧ Тима Веньлӧн весьшӧрӧ вошӧма сы вылӧ пуктӧм выныс — кадыс, мӧвпалӧмыс и ставыс? Дерт, дзик тадзи оз позь шуны. Художество боксянь, мортлысь пытшкӧссӧ (психология) тӧдмалӧм боксянь, йӧзлысь олӧмсӧ гӧгӧрвоӧм боксянь — тайӧ зэв бур гижӧд. Колӧ шуны, сӧмын жӧ та боксянь и доныс сылӧн, сэсся, дерт, ыджыд социаля тӧдчаныс абу. Мыйла сідзи? «Трипан Вась» гижӧдын абу медколанторйыс. «Трипан Вась» — нейтральнӧй, аполитичнӧй висьт. Со кӧні ӧшыбкаыс Тима Веньлӧн. Сійӧ Трипан Васьӧс фотографируйтӧма, а некӧн абу весиг ӧти кывйӧн казьтыштӧма, кыдзи сійӧ ачыс (гижысьыс) видзӧдӧ сэтшӧм психологияа крестьяниныс вылӧ. Пармазон, дерт, прав: сійӧ казялӧма авторыслысь тайӧ ыджыд ӧшыбкасӧ, сӧмын абу кужӧма зурскӧмӧн индыныс сы вылӧ. Тима Веньлы колӧ вӧлі шуны ассьыс отношенньӧсӧ Трипан Вась дінӧ, — дерт, эз «пасьтӧг пӧрччӧдӧмӧн» (кыдз чайтӧ Пармазонлысь критикасӧ Сан Антус), а мича художествоа аслас сямлунӧн, мастерствоӧн.
Збыльысь кӧ пыдӧджык мӧвпыштан, со мый тыдовтчӧ: «Трипан Вась» кодь тэчаса гижӧд (кыдзи вӧчӧма Тима Вень) вермас гижны (дерт, сямлуныс кӧ тырмас) кутшӧмкӧ буржуазнӧй гижысь и, быд пӧпутчик гижысь и, быд «крестьянскӧй» гижысь и. Вермас-ӧ гижны сідзи ӧнія сӧветскӧй (пролетарскӧй) гижысь? Дерт, оз. Эз вӧвлы ни оз вермы лоны неклассӧвӧй литература. Та йылысь быд литературнӧй организация СССР-ын гораа юргӧ, сэтшӧм туйвизьыс сӧветскӧй литературалӧн, сэтшӧмӧн колӧ лоны и миян коми литературалы. Ми, дерт, ставным петім крестьяна пӧвстысь, гижам крестьяна олӧм йылысь, сӧмын оз ков гижны ӧтка крестьяна (собственническо-индивидуальное) мӧвпъясӧн, а мед идеологияыс вӧлі пролетариат нога.
Том гижысьясӧс кӧ ми велӧдам кокньыдджыка критикуйтӧмӧн, «пӧрысь» гижысьясӧс колӧ чорыда шлачкӧдны туй бокӧ кежӧмъясысь, шыбӧльӧ пӧрласьӧмъясысь, торъя нин КАПП-са шленъясӧс.
