ЫШӦДІС ОЛӦМНАС...

Борис Федотович йылысь позьӧ уна висьтавны и кыдзи нималана гижысь йылысь, и кыдзи ыджыд сьӧлӧма шань морт йылысь.

Гижны Борис Федотович босьтчис сёрӧн нин, 46 арӧсӧн. Таӧдз сійӧ, кыдз шулӧны, муніс олӧмыслысь ыджыд туй.

Чужліс Борис Федотович Кулӧмдін районын Пожӧг сиктсӧветувса Кекур грездын. Пыдісянь локтысь рӧдвуж нимыс вӧлӧма — Митрей Вась Иван Педот Борис, а петлӧмаӧсь найӧ нималана Пер рӧдысь.

Со кыдзи Борис Федотович ачыс гижӧ школаын велӧдчан вояс йылысь.

«Ме помалі Кекурса начальнӧй школа и 1942 воын Пожӧгса семилетка. Велӧдчи окотапырысь, сэки ми нёльӧд классянь сдайтавлім экзаменъястӧ, да меным «отлично» вылӧ велӧдчӧмысь да экзаменъяс сдайталӧмысь классысь классӧ вуджӧдігӧн сетлісны нёль «Похвальнӧй лист». Сэтшӧм награда вӧлі бура велӧдчӧмысь.

Сизим класс помалӧм бӧрын сійӧ жӧ гожӧмнас менӧ ыстісны бригадирӧн турун пуктыны Сьӧдтыдінӧ (миян грездсянь Эжва горув 18 верст). Тадзи заводитчис менам уджалан стаж. Турун пуктӧм бӧрын нянь вундім да чумалитчим, картупель нетшким, вартім, куйӧд да турун кыскалім. Сиктад уджыд гожӧм-арын, кӧть тӧлын тырмӧ. Но декабрь шӧрын менӧ, кыдзи «велӧдчӧм» мортӧс, босьтісны Пожӧг сельпоӧ счетоводӧн, а уджалышті, да январь тӧлысьын (1943 во) ыстісны Сыктывкарӧ бухгалтер курсъяс вылӧ. Сэні май тӧлысьӧдз велӧдчӧмыс, ме чайта, менам олӧмын вӧлі медся сьӧкыд кадыс. Ылі гортсянь отсавны эз вермыны — некодкӧд ыстынысӧ, лун кежлӧ карточка серти сетісны 400 грамм нянь — муртса тшыгла эг кув. Но курссӧ кыдзкӧ «отлично» вылӧ жӧ помалі, и удостоверение сетісны, мый ме лои бухгалтерӧн. И май тӧлысьын менӧ колисны уджавны Кулӧмдін райпотребсоюзӧ бухгалтерӧн. Но бухгалтерлӧн уджыд, вӧлӧм, абу менлы вылӧ: быд лун колӧ улӧс вылысь чеччывтӧг шлочкӧдчыны шӧтіӧн ӧкмыс час асывсянь ӧкмыс час рытӧдз (рытъя уджыс ужнайтӧм бӧрын вӧлі ӧбязательнӧй, кыдзи «фронтӧвӧй»)».

1945 воын, война помасьӧм бӧрын, дас сизим арӧсӧн, Борис Федотович мунӧ велӧдчыны Ухтаса горно-нефтянӧй техникумӧ. 1949 воын помалӧ велӧдчанінсӧ да лоӧ шахтостроительӧн. Уджалӧ ярегаса нефть перъян шахтаясын, медводз взрывникӧн, а сэсся участокса начальникӧн. 1951 воын мӧдӧдӧны Германияӧ уран перъян рудникӧ. Сэтысь воӧм бӧрын бара уджалӧ нефть перъян шахтаясын, сэсся сійӧс бӧрйӧны Ухтаса горно-нефтянӧй техникумын комсомолӧн юрнуӧдысьӧн, а сэні уджалыштӧм бӧрын и Ухта карса став комсомолнас веськӧдлысьӧн. Та бӧрын Борис Федотович велӧдчӧ вылыс тшупӧда партшколаын. Уджалӧ ухтаса ыджыд предприятиеясын партийнӧй удж вылын, а пенсия вылӧ петӧм водзвылас — «Коминефть» объединениеын профсоюзын юралысьӧн.

Войвыв карын уджалігӧн сійӧ бура тӧдмаліс производство, йӧзсӧ, олан ладсӧ, войтыръяс кост лӧсялӧмсӧ. «Йӧз пӧвстын олӧмыс, — гижӧ сійӧ, — налысь олӧм-вылӧмсӧ, мырсьӧм-уджалӧмсӧ бура тӧдӧмыс менӧ и ышӧдіс гижан уджас. Первой окота лои висьтавны аслам тшӧтшъяяс йылысь, а бӧрынджык «висьми» нин гижан уджнас да босьтчи туявны да «ловзьӧдны» батьяслысь-мамъяслысь олӧмсӧ».

1974 воын «Войвыв кодзув» журналын петӧ Борис Шаховлӧн медводдза повесьт «Лунтӧ ошкы рытнас», а 1980 воын нин петіс сылӧн «Визув паныд» медводдза книга. Сэсся сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн петісны «Тшӧтшъяяс», «Гӧрд дзоридзьяса сьӧд шаль», «Инфаркт», «Овлісны-вывлісны» книгаяс.

1983 воӧ сійӧ лои СССР-са гижысь Котырын.

Борис Федотович аслас гижӧдъясын паськыда петкӧдліс олӧмсӧ, быттьӧ миян син водзӧ восьтіс панорама, со пӧ видзӧдӧй. Воддза гижӧдъясас сійӧ ёнджыка гижис аслас да ёртъясыслӧн олӧм-вылӧмысь, а сэсся мӧдіс пыр пыдӧджык и пыдӧджык пырӧдчыны олӧмас. Медся тӧдчанаӧн лоины «Гӧрд дзоридзьяса сьӧд шаль» (пасйӧма И. А. Куратов нима Государственнӧй премияӧн) да «Овлісны-вывлісны» (сетӧма М. А. Кастрен нима премия). Тайӧ гижӧдъясас сійӧ туялӧ гражданскӧй война да коллективизация. Борис Федотович выль ног донъяліс Коми муын гражданскӧй войнаыслысь мунӧмсӧ, петкӧдліс, кыдзи дзугсис йӧзыслӧн нэмӧвӧйся оланногыс, кыдзи юксисны-пасьмуніны войтырыс да сувтісны паныд ӧта-мӧдыслы. Тӧдчӧдіс, мый тышын да венын бурыд оз чуж.

Со кыдзи Борис Федотовичлӧн творчество йылысь гижӧ Василий Лодыгин: «Менӧ чуймӧдӧ гижысьлӧн смеллуныс. Шуа, Геннадий Юшков «Биванас», Владимир Тимин «Эжва Перымса зонканас», Алексей Попов «Чудь мылькнас» «кульыштӧны» вӧрзьӧдлытӧм на пластъяс, а Борис Шахов выль пӧв гӧрис коркӧ путкыльтлӧмасӧ, кодӧс гӧр-амысьыс сідз-тадз шыблавлӧма. Гӧрис джуджыда, ёг вужсӧ быдсӧн перъяліс, бура небзьӧдіс, мича и нянь позяс быдтыны».

Борис Федотович Шахов вӧлі и гижысьӧн, ас му вӧсна кывкутысь гражданинӧн. Сійӧ яра сёрнитіс и гижис статьяяс политика, экономика да культура йылысь, тшӧкыда петавліс аддзысьлыны лыддьысьысьяскӧд. Сійӧ котыртіс Ухтаын «Коми котыр» общество, сы отсӧгӧн Ухта карын лои восьтӧма «Коми культура шӧрин», сійӧ вӧлі делегатӧн коми войтырлӧн съездъяс вылын.

Перестройка кадӧ, коммунистическӧй партияса вӧвлӧм член, партийнӧй удж вылын уна во уджалысь, петіс партияысь да пырис демократическӧй партияӧ. Со кыдзи сійӧ ачыс висьталӧ та йылысь: «Унатор, мый сэки вӧчсис олӧмас, меным эз вӧв сьӧлӧм серти. Та вӧсна партийнӧй удж вывсьыс муні, лои профкомса председательӧн, а сэсся и каті творческӧй удж вылӧ, кор примитісны писательяслӧн Союзӧ... Сэки тырвыйӧ гӧгӧрвои: партияыс лоас медыджыд падмӧгӧн олӧмсӧ выльмӧдан туй вылас... Олӧмсӧ колӧ вежны дзоньнас. Ӧти-кӧ, быть колӧ вуджны рынокӧ, мед вӧліс уна пӧлӧс да ӧткодь правоа собственносьт, мед морт лои экономическӧя свободнӧйӧн, мортлы колӧ и духовнӧй свобода».

А гижан уджыс Борис Федотовичӧс пыр кыскыліс. Волас Сыктывкарӧ, быть пыралас гижысь Котырӧ, юасяс-висьтасяс, отсалас сӧветӧн. Век эскыліс меным, сьӧлӧм сетліс. Бура помнита гижысьяслысь 1999 вося Х съезд. А менам олӧмын тайӧ медводдза съезд. Шуим нуӧдны Госсӧвет залын, коралім йӧзӧс. А ёна пола, кыдз-мый артмас, кужа-ӧ нуӧднысӧ. Воис Борис Федотович, тэрыб, збодер, юасьыштіс, кыдзи-мый, буракӧ, казяліс менсьым майшасьӧмтӧ. «Эн пов, — шуӧ, — нуӧдам». Сэсся орччӧн и пукаліс съезд вылас, председателяліс, стӧча регламент серти ставсӧ нуӧдіс. Кокни сыкӧд вӧлі сёрнитны, олӧм визувсьыс сійӧ некор эз вешйыв, тӧдіс ставсӧ, мый вӧчсьӧ республикаын, странаын, мирын; бура асьсӧ кыліс политикаын. Кужис йӧзкӧд сёрнитны-варовитны, кужис и йӧзыслысь висьталӧмсӧ кывзыны. Тэрыб вӧраса, быдтор ӧдйӧ гӧгӧрвоысь морт. Ёна пыдди пуктыліс ассьыс семьясӧ, рӧдвужсӧ, бурӧн казьтывліс батьсӧ, Федот Ивановичӧс, да мамсӧ, Серафима Афанасьевнаӧс. Шогпырысь казьтывліс медыджыд воксӧ, Иванӧс, коді усьлӧма война вылас Ленинград дорйигӧн. Чойыс оліс да уджаліс Помӧсдін сиктын, Егор вокыс оліс Минскын, сійӧ лоис космическӧй аппаратъяс лӧсьӧдысь-вӧчысьӧн, техническӧй наукаясса кандидатӧн, Ленинскӧй премияа лауреатӧн, Петыр вокыс — коми гижысь. Нималана да пыдди пуктана йӧзӧн лоины ставныс чоя-вока.

Веськавлі ме Борис Федотовичкӧд ӧтилаӧ и гажӧдчигъясӧн. Сизимдас арӧссӧ зэв кыпыда пасйим Ухтаын, сэки жӧ ме тӧдмаси и гӧтырыскӧд, зэв шань роч анькӧд, Евдокия Васильевнакӧд. Кужліс Борис Федотович и гажӧдчынытӧ, сьывліс, гудӧкасьліс и йӧктыліс. Быдторсӧ кужліс.

Кувсис Борис Федотович 2002 вося октябр 16 лунӧ. Дзебнысӧ ветлі Ухтаӧдз. Йӧзыс уна воліс. Казялі, мый воӧмаӧсь томъяс, найӧ вайисны дзоридзьяс, бӧрдісны. Ёна пыдди пуктылӧмаӧсь Борис Федотовичӧс войвывса карын. И вӧлі мыйысь. Колис ас йывсьыс бур паметь и кыдз гижысь, и кыдзи ыджыд сьӧлӧма да йӧз вӧсна тӧждысьысь морт. Б. Ф. Шаховӧс шуӧма ухтаса «Почётнӧй гражданинӧн», сылысь нимсӧ сетӧма Ухтаса «Коми культура шӧринлы».