ШОНЫДА, МИЧА КЫВЪЯСӦН...
Митерас грездсӧ тӧданныд-ӧ, кытӧні сійӧ? Коді тӧдліс Алексей Одинцовӧс, гижысьӧс да журналистӧс, сійӧ и тӧдліс Митерас грездсӧ, сійӧ некымын керка позтырӧн пукавліс Емдін районса Айкатыла шӧрсикт дорын. Ӧні сійӧ грездыс абу нин, Ыджыд война бӧрас нин олысьясыс ньӧжйӧникӧн муналісны сэтысь. Коли сӧмын рас да керка местаяс. А грездыс оліс Алексей Одинцовлӧн паметьын, а сэсся коми лыддьысьысьяс унаӧн тӧдмалісны сылӧн висьтъясысь. Шоныда, мича кывъясӧн Алексей гижліс митерасса олысьяс йылысь, а сідзжӧ аслас война кадся да войнабӧрса олӧмыс йылысь. Быд гижӧдын удж, сиктса олысьяс, вӧр-ва. Ичӧтдырсянь Алексейлы лои ёна уджавны муяс да видзьяс вылын, собавны вӧрті, кыйсьыны, отсасьны мамыслы, коді коли куим челядя дӧваӧн, ӧд батьыс Алексейлӧн уси война вылын. Уджалігас и быдмис да сӧвмис, велӧдчис верстьӧӧн нин. «Усть-Вымскӧй» совхозын уджалыштӧм бӧрын куим во служитіс армияын, сэсся мыйтакӧ электромонтёраліс Айкатылаын, сэні жӧ помаліс рытъя школа. Сэки жӧ гижис и медводдза висьт, йӧзӧдӧма сійӧс 1966 воӧ «Войвыв кодзув» журналын.
Коми пединститутӧ Алексей пырис велӧдчыны 31 арӧсӧн, сійӧ вӧлі коймӧд курсын, кор сэтчӧ жӧ пыри велӧдчыны ме. Сэтысянь и тӧдсаӧсь лоим. Сылы сьӧлӧм вылас воӧма миян группаса нывка да тшӧкыда ми дорӧ кежавліс. Сэки сійӧ миянлы, школа муртса помалысьяслы, кажитчис ёна нин верстьӧӧн. Велӧдчӧм бӧрас сійӧс, гижны кужысь морттӧ, пыр и босьтісны «Югыд туй» газетӧ. Сэні сійӧ уджаліс кӧкъямыс во, а сэсся пенсия вылас петтӧдзыс, кызь вит воысь дырджык — «Войвыв кодзув» журналын.
Тані и петкӧдчис сылӧн уджачлуныс да зільлуныс. Аслыс, буракӧ, тайӧ уджыс сьӧлӧм сертиыс вӧлі. Луннас йӧзыслысь гижӧдъяссӧ лыддьӧ да лӧсьӧдлӧ, а рытнас ассьыс гижӧ либӧ вуджӧдчӧ. Унаысь казявлі (уджалім ӧта-мӧдлы воча кабинетъясын) сёрӧн удж вывсьыс мунӧмсӧ. «Медводдза коса туй», «Пужъявлӧм кӧдза», «Парма-мамлӧн пиян» — сылӧн небӧг нимъясыс. Тэрмасьтӧг, мӧвпалӧмӧн, мича коми кывйӧн гижӧмторъяс: висьтъяс, серпасъяс войвыв вӧр-ва да сэні олысьяс йылысь. Медсясӧ война кадся да войнабӧрса челядьдыр. Ёнасӧ тайӧ темасьыс сійӧ эз и петав, сэтшӧма мортыслы сьӧлӧмас и юр вемас йиджтысьӧмаӧсь тайӧ сьӧкыд воясыс. Кыдзи сӧвмӧ том морт сьӧкыд кадӧ, мый сылы сэки медся дона, кутшӧм донӧн да вынӧн ставыс сетчӧ, кутшӧм этш да сям колӧ, мед став сьӧкыдсӧ венны. И мед эськӧ мортъяммигад эн вошты морт нимтӧ, эн чорзьӧдчы сьӧлӧмнад.
Алексей Одинцов югыд да сӧстӧм гижӧдъясас кужис восьтны пытшкӧсса мичлунсӧ том йӧзлысь да челядьлысь, кодъяс век дасьӧсь отсавны ӧта-мӧдыслы, гырысьяслы, ӧд налӧн тӧждъясыс тшӧкыда йитчӧма-гартчӧмаӧсь верстьӧ йӧзлӧн могъяскӧд. Сійӧ аслас гижӧдъясын велӧдӧ донъявны вӧр-ва, висьталӧ, мый колӧ видзны матігӧгӧрса оланногсӧ.
Вылӧ донъявлісны Алексей Одинцовлысь гижӧдъяссӧ ыджыдджык ёртъясыс. Со мый гижліс Геннадий Юшков: «Сылӧн гижӧдъясын вӧр-васӧ да коми кывсӧ оз позь торйӧдны, сідз жӧ, кыдзи войвыв юяснымӧс парма-вӧрсьыс».
Иван Торопов: «Алексей гижӧ сы йылысь, мый бура тӧдӧ. Торъя лӧсьыда да стӧча сійӧ гижӧ войвыв вӧр-ва да кыйсьӧм йылысь».
Владимир Тимин: «Алексей Одинцовлысь творчествосӧ некодкӧд он сорлав, сылӧн быттьӧ кыйсьысьлӧн моз аслас вӧралан туй».
Пётр Столповский гижысьяслӧн собрание вылын шуліс: «Вылӧ пукта Алексей Одинцовлысь, енбиа мортлысь, лов югдӧдана гижӧдъяссӧ, весиг подстрочникъяс серти позьӧ гӧгӧрвоны, кутшӧм сылӧн лолыс. Лоӧ кӧ сэтшӧм коланлун, радпырысь вуджӧда сылысь гижӧдъяссӧ роч кыв вылӧ». И вуджӧдіс «Ытва дырйи» висьт, бӧрыннас тайӧ висьтсӧ йӧзӧдісны Москваын «Ӧнія Россияса гижысьяслӧн» антологияын. Сылысь гижӧдъяссӧ рочысь кындзи вуджӧдлісны удмурт, мари, мордва кывъяс вылӧ. Ачыс уна повесьт комиӧдліс республикаса роч гижысьяслысь: Александр Парначёвлысь, Юрий Коврижныйлысь, Пётр Столповскийлысь, мукӧдлысь.
Некор эг аддзыв Алексейӧс зумышӧн, некодӧс эз дивитлы, лёктор йӧз йылысь эз шулы. Но унаӧс вӧлі сійӧ и дӧзмӧдлас, сы вӧсна мый ёна радейтліс йӧзлысь гижӧдъяссӧ вежлавны. Вӧлі сэтшӧмыс и мекӧд. Нуи редакцияӧ челядьлы вылӧ гижӧд, «Гӧгыля-вугыля» повесьт-мойд. Ошкис Алексей, лӧсьыд пӧ, сетам. Недыр мысти шӧр редакторыс, Михаил Елькин, бӧр вайӧ меным. Алексей Одинцов пӧ тэнсьыд гижӧдтӧ сэтшӧма нырӧма, ачыд кӧ выльысь он перепишит, некод тан нинӧм оз гӧгӧрво. Видзӧдлі да чуйми: гӧрдӧн и лӧзӧн строка костас содталӧма, содтӧд некымын глава гижӧма. Буракӧ, Алексейлы сы выйӧдз сьӧлӧм вылас воӧма, мый ас думсьыс нӧшта на бурмӧдны шуӧма. Ковмис меным бӧр босьтны повесьтӧс да выль пӧв гижны.
Мӧдысь коркӧ сёрнитчим гижысьяслӧн котыр да «Войвыв кодзув» редакцияын уджалысьяс ӧтвылысь пукалыштны Выль во водзын. Шуим лотереяӧн ворсны. Билетъяс вӧчалім, разӧдам, а Алексей и шуӧ: «Меным татшӧмторнад некор оз мойви, вай билетсӧ тэ меным кыскы». Но ме кыски сылы вит билет. Ворсӧм бӧрас зэв шуда вӧлі Алексей, ки тырыс козинӧн муніс гортас. А козинъясыс, дерт, сылы коланаӧсь вӧліны, ӧд быдтіс сійӧ квайт челядьӧс, куим нылӧс да куим пиӧс.
Пенсия вылӧ петӧм бӧрас муніс Алексей Серафимович овны Айкатылаӧ, чужанінас. Кувсис сійӧ 2009 вося декабр тӧлысьӧ.
Уджач да бур сьӧлӧма морт. Варов, нюмбана, йӧз дорӧ сибыд. Татшӧмӧн и коли Алексей менам паметьын.
