УДЖАВТӦГ ТАЙ ОГ ОВ…

Воча воклӧн ас машина. Исковтӧдӧ менӧ шыльыд туй кузя гортӧ, чужан сиктӧ. Майбыр, часӧн-джынйӧн и воан карсяньыд. Шыльыдінтіыд. Оз ков автобус виччысьны да ньӧжйӧник легны сэсся сійӧн, быд мыр дорӧ сувтлыны, чеччӧдны ли пуксьӧдны йӧзсӧ.

Добра ас машинаыд! Кытчӧ колӧ мун. Кор колӧ сувтлы. Веж петӧ. Карын олігӧн эськӧ и оз, кытчӧ сэні ёнасӧ журъялан, уджӧй оланінкӧд орччӧн, лавка бара жӧ матын. Сэсся и быдлаӧ кӧ машинаӧн мӧдан мунны и овнытӧ дугдан. Вӧрны дугдан и овны дугдан. А сиктӧ воа — веж петӧ. Майбыръяслы, оз нин ков автобус кыйӧдны, сэсся кык час тшыгӧминын дітшвидзны, а мукӧдысьсӧ на и сулавны. Мукӧддырйи сэтшӧм окота лоӧ кодлыкӧ тувкнитны пельпомас, пукалысьыслы, мися, вежсьылам, билетыс ӧд ӧти дона. Тэ мунігчӧж на дітшвидзин синтӧ дулӧдӧмӧн, быттьӧ некодӧс он аддзы матігӧгӧрсьыд, а ме тэ дорын кокӧс вежлалӧмӧн нин кык час чӧж туриася. Карӧ воа — веж петны ас машина вылӧ бӧр дугдӧ. Мӧдысь лэччывтӧдз. Сідзи и ола. А воча вок со босьтіс да красуйтчӧ, коркӧ на и миянӧс шутёвтӧдлас ӧтарас ли мӧдарас. Пасибӧ. Добра ас машинаыд. Управалігас на босьтліс. Кредитӧн жӧ-а. Во квайт сайын. Перестройкаӧдзыс на. Пышйис жӧ сэсся управасьыс-а. Ёнджыкасӧ эськӧ мамыс да гӧтырыс жӧ тудлайтісны да. Нетшыштісны мортсӧ, катӧдісны. Ӧні со карын шопералӧ. Корлӧмаӧсь жӧ эськӧ карас управнас (карад ӧд совхозъясыд эмӧсь жӧ), да шуӧма: мыні кӧ пӧ эськӧ, ог нин босьтчы да.

Кык во, буракӧ, и управаліс. И мыйкӧ эз жӧ сэки воыс удайтчы. Гожӧмыс кӧдзыд да зэра вӧлі. Арыс сэтшӧм жӧ...

— Но, мый сэсся, Сергей, кыдзи карад овсьӧ? — юала ме.

— А мыйкӧ тай, ньӧжйӧник.

— Велалін нин?

— Мортыд тай быдлаӧ велалӧ.

— Век шопералан?

— Но.

— Он жалит, управсьыд эновтчин да?

— Нинӧм жалитнысӧ.

— А мый тӧдан, гашкӧ эськӧ совхоз-миллионерӧ нин вайӧдін овмӧстӧ. Орден морӧсад ӧшӧдісны.

— Виччысь, ӧшӧдасны, гачтӧг кӧ он коль, — шуис Сергей да ланьтіс.

Чӧв олыштӧм бӧрын бара шыаси, гажтӧм жӧ чӧв олігас-а:

— Мамыд да гӧтырыд жӧ, буракӧ, назгисны да налысь кывзін-а. Эськӧ ӧд эн жӧ мун. Му дорас тэнӧ кыскӧ да. Мукӧдыс ӧд школа помалӧм бӧрын и утёвтасны, а тэ пыр гортын олін, верстьӧӧн нин лои мунны.

Сергей чӧв оліс. Ме чӧв жӧ ланьті. Мый, мися, век сьӧлӧмас мортыслы пыран. Оз кӧ кӧсйы сёрнитны и мед. Меным нӧ мый. Ачым тай со муні жӧ. Кӧть и томӧнджык. Ме лӧсьыдджыка пукси небыд пуклӧс вылӧ. Позьӧ и ойбыртыштлыны меным. Абу ӧд руль сайын. Сергей мед сӧмын эз унмовсь-а.

— Вот тэ шуан, мыйла сиктысь муні, вужъясьлӧм бӧрын нин, — кутшӧмкӧ пуксьӧм гӧлӧсӧн шыасис Сергей. Ме весиг чуймӧмӧн видзӧдлі сы вылӧ: вом доръяссӧ топӧдӧма, чужӧмас вир чут абу, синъяссӧ туй вывсьыс оз вештыв. — А тэ коркӧ аддзылін, кыдзи мӧсъяс бӧрдӧны? Аддзылін? — здук кежлӧ бергӧдчыштліс ме дорӧ Сергей. — Эн! А ме аддзылі! И нэм оз вун! Кыдз ыджыд молльӧн синваыс сӧдзтысьӧ! Июнь. Турун муртса петыштӧма. Зэрӧ. Кӧдзыд. А райкомсянь быд лун звӧнитӧны: петкӧдінныд эн мӧсъяссӧ гожся лагерӧ? Петкӧдӧй! Он кӧ петкӧдӧй, бюро вылӧ корам! Удойыд чинӧ, нарошнӧ керад!

Но петкӧдім. Лунтыр мӧсъяс зэр улын луд вылын. Лысьтам да вой кежлӧ бара вӧтлалам. Зэр улас да кӧдзыдас войбыд сулаласны. Бӧрдӧны! А ми на вылын райком водзын рапортуйтам! Коркӧ нӧ коми крестьяниныс узьтӧдліс мӧссӧ, вердысьсӧ, зэр улас да кӧдзыдас!

Сергей ланьтіс. Машинаыс ӧні тювгис-муніс ыджыд ӧдӧн. Рульсӧ ёна шамыртӧмысь весиг чуньясыс едждӧдӧмаӧсь. Бур, мый водзын некутшӧм машина абу. Эта ӧдӧн лэбӧдӧ! Господьӧй видз! Кытчӧкӧ тай заводитсис сёрнитӧ. Сьӧлӧмӧй, кыдз шуласны, коклябӧрӧдз лэччис. Кокъясӧй ӧти ногӧн пукалӧмсьыс позялісны, но вӧрзьӧдчынысӧ эг лысьт. Син шармӧдӧмӧн видзӧді водзлань. Та ыджда ӧдӧн мунігӧн киыс кӧ вӧрзьыштас и пом! Нэм кежлад сёрнитсяс. Господьӧй видз! Минут дас кымын лэбӧдӧм бӧрын Сергей ичӧтика личаліс, чужӧмас да чуньясас вир пас петкӧдчис, ышловзис.

— А арнас став мӧсъяссӧ мясокомбинатӧ! Туберкулёз! Коді мыжа? Коді? Видзӧднысӧ эг вермы, муні, кор найӧс машина вылӧ лэпталісны. Зэра гожӧм. Зэра ар. Картупель колӧ идравны. Тракторъяс му вылас оз ӧшйыны. Ӧти копалка трактор бердӧ йитлам, оз мун, мӧдӧс, бара оз. Тайӧс, мися, нӧшта видлӧй. Да медбур ёртӧй шуис: тэныд пӧ лӧсьыд кабинетсяньыд указывайтнытӧ. Быттьӧ менам сьӧлӧмӧй оз на моз вись да тӧждысь. Мед уджалӧны, ме уджала жӧ. Уджтӧг тай ог ов.

Сергей бара чӧв ланьтіс.

«Мыйла» сюртчи сёрниас. Ас тӧдлытӧг сьӧлӧм дойсӧ вӧрзьӧді», — мыжалі ме ачымӧс.

Чӧв олыштӧм бӧрын окота на лои юавны, мися, ӧні пӧ мусӧ кӧсйӧны сетавны, коді босьтассӧ да, гашкӧ, мися, видлан на ас му вылын уджавны, но сэсся ӧлӧді ачымӧс, мый ме сылы сэтшӧма сьӧлӧмас пыра, ачыс ӧд тӧдӧ...