МЕ ДА ИВУК ВОКӦЙ

АС ЙЫЛЫСЬ

Висьтала медводз ас йылысь. Нимӧй менам — Тоня. Помалі коймӧд класс. Ыджыд нин. Чужӧмӧй гӧгрӧс, юрсиӧй пемыдруд, пельпомӧдз тшӧтшӧдӧма, синъясӧй... лӧз. Абу эськӧ лӧз да. Ӧтияс шуӧны рудӧн, мӧдъяс — каньлӧн кодь виж пӧ. Код тадзсӧ шуӧ — ме на вылӧ зэв ёна скӧрма. Синкымъяс сьӧдӧсь, чужӧмӧй беринӧсь. Мед, беринӧсьыс абу жӧ мисьтӧм. Менам Ивук воклӧн эмӧсь жӧ ныр вылас. А мама мукӧддырйиыс шуас: «Нолы, мусаник беринъястӧ матыстлӧй, окышта». И ми Ивуккӧд кыкнанным ныръяснымӧс сылы мыччам, мед, колӧкӧ, чупнитӧ. Дерт, кор некод бокӧвӧйыс матын абу. И нӧшта мама шуӧ, мый миян ныръяс вылын пӧ беринъясыс нюмъялӧны.

А батьӧ... Сійӧ пыр миян вылын шмонитӧ. Мый нӧ пӧ гутъяссӧ ныр вывсьыныд он вӧтлалӧй, ставсӧ лякӧсьтӧмаӧсь. Ме эськӧ быд ног нин заводитлі ниртны, да некыдз оз быр. Коркӧ ӧтчыд сэтшӧма вушті, мый вирсера весиг чужӧмӧй лолі. А сэсся эновті. Мед, мися, мама тай мусаникӧн шуӧ.

Тушаӧй ыджыдкодь, кыдз коркӧ орчча керкаысь Вера баб шуліс: «Ен сыкӧд, Тоняыс ёнпырысь быдмӧ». Мед, ёнпырысь кӧ. Ёныс абу на кыз. А Ыджыд Таняыс, Вера бабыслӧн внучкаыс, меысь кызджык. А мӧд Таняыс, Дзоля Таняыс, и косьтӧм тшак кодь вӧсньыдик. Тайӧ менам нывъёртъяс, ми век ӧтлаын ворслывлам.

Ми олам нёльӧн: батьӧ, мамӧ, ме да менам Ивук вок. Мамӧ уджалӧ совхозын, батьӧ сэні жӧ трактористалӧ. Гожӧмнад найӧс гежӧда аддзылан: кыкнанныс пуктӧны видзьяс вылын турун. Батьӧ ытшкӧ, а мамӧ юрасьӧ да юр сюртӧ.

Батьӧ миян зэв стрӧг, кӧть эськӧ ми вылӧ оз жӧ лёкавлыв. Ми сылысь пыр кывзысям, мый тшӧктас — пыр и вӧчам. А мама... Мама зэв ёна кӧсйӧ, мед ми быдмим зільӧн да шаньӧн. Сыкӧд кокни да гажа. И уджавнысӧ миянӧс велӧдӧ ворсігмоз.

Колян ар картупель керны петім. А Ивуклы регыдӧн и дышӧдіс ӧктынысӧ, ӧтарӧ бипур дорӧ мунӧ. Ме няргыны мӧді, мися, Ивукыд оз уджав-а. Мама чӧв олыштіс, а сэсся шуӧ:

— Ивук, лок маматӧ дорйы, гӧгӧр лёкгагъяс менӧ кытшалісны. Ӧдйӧ чукӧрт найӧс ведраӧ. Ӧтнамӧс найӧ менӧ дзикӧдз вермасны.

Ивук мӧдіс сэтшӧм зіля картупельсӧ — «лёкгагсӧ» — сӧвтны ведраӧ, мый меысь ӧдйӧджык тыртіс. И весиг арся шондіыс быйкнитіс-петіс нёйкнитчӧм кымӧръяс сайысь, медым видзӧдлыны, кутшӧм тэрыба ми уджалам. Пемыдӧдз сэсся Ивук «лёкгагъяскӧд» тышкасис.

СЕРӦД, ЧИГАН ДА РУЧ

Миян эм Серӧд. Татшӧм мича нима миян гӧрда-еджыда сера люкасьысь мӧсным. Эз эськӧ некодӧс люкавлыв да, но мыйкӧ кӧ абу сы ног, пыр и крукыштӧ сюрнас. Век лоӧ видзчысьны. Йӧвсӧ сетӧ уна. Мама быд рыт и быд асывводз пыртӧ ведра тыр да миянӧс юкталӧ мӧс вӧра йӧлӧн. Мама Серӧдсӧ зэв ёна радейтӧ, «вердысьӧн» ыдждӧдлӧ. Ми Ивуккӧд тшӧтш сылы борйысь турун вайлывлам, гӧститӧдам, мед миянлы унджык йӧв сетас.

Нӧшта миян эм Чиган нима кань. Сійӧ чим сьӧд, весиг еджыд чут некӧн абу. Сійӧ йӧвтӧ Серӧдлысь зэв жӧ ёна лакӧ. Мама йӧвтӧ пыртас, да кок гӧгӧрыс и ниртчӧ, сысъявнысӧ оз сет, сэтшӧма корӧ. Чиган миян зэв асныра, некодлысь оз кывзысь. Ас кежсьыс олӧ. Но мудерсьыс-мудер, весиг ылӧдчыны кужӧ. Ӧтчыд ас синмӧн аддзылі. Мама пуис риса рок, чӧвтіс Ивуклы да меным тасьтіӧ, пуктіс пызан вылӧ. А Чиган мама кок гӧгӧр гӧгралӧ, мургӧ-сьылӧ, весиг нявӧстлӧ. Мама сылы шуӧ:

— Коран роктӧ, а он ӧд сёй.

— Няв, — шуӧ Чиган, сёя пӧ.

— Но, сёян кӧ, на! — пуктӧ мама кань дозйӧ рок.

Чиган исыштӧ да кӧсйӧ нин вешйыны, но мама оз тшӧкты:

— Сёй, корин кӧ.

Сэки миян Чиганыд мӧдіс «сёйны». Ӧтарӧ юрсӧ пӧлыньтлас, вӧрӧдыштас, мӧдарӧ катовтлас, бара легӧдыштас. Петкӧдлӧ, мый зэв ёна сёйӧ, а вомыс рокӧдзыс оз инмыв. Но и сералім жӧ ми сы мудеритӧм вылӧ.

Эм Руч нима пон. Тадзи понсӧ ме нимті сы вӧсна, мый сійӧ гӧрд да кузьмӧс ныра, дзик руч кодь и эм. Сӧмын бӧжыс абу ручлӧн кодь пашкыр.

Ми Ивуккӧд радейтам Ручӧс пывсьӧдны. Шонтам ва, кисьтам ыджыд тазйӧ, пуксьӧдам сэтчӧ Ручӧс, майтӧгалам юрсӧ, гӧнсӧ, лапаяссӧ. Сэсся дэбыд ваӧн киськалам да лыддьӧдлам, кыдзи мама Ивукӧс киськалігас вордӧ:

Раба божья Ручлы

Овны да вывны,

Бур войтырлы ошкымӧн,

Лёк войтырлы вежгымӧн.

Оз эськӧ бур войтырыс ошкыны Ручсӧ да, быд ветлысь-мунысь вылӧ увтӧ да, дӧзмӧны.

Сэсся Ручӧс лэптам, чышкалам кос рузумӧн. И тані заводитчӧ медся тешкодьыс. Руч, мыйӧн сӧмын киысь мынӧ, пыркнитчас, ваыс ӧтарӧ-мӧдарӧ резсьӧ, сэсся тай нырсӧ ковёр вылӧ пуктас да мӧдас котравны-чышкасьны, мӧдар ныр боксӧ бергӧдас да бара ракета моз ковёр кузя кырссьӧ. Ивук кочкавтӧдзыс серавлас этша.

Сэсся эм курӧг. Дзик ӧти. Сійӧ миян зэв вылӧ пуксьысь, некодкӧд оз ёртась, асывводзсянь рытӧдз кӧнкӧ бротьялас-ветлӧдлас, ставсӧ гӧгӧртас: град дор и пывсян дор, гид дор и керка гӧгӧр. А нӧшта мама кайліс карӧ да вайис чипанъясӧс, быдса комынӧс. Ассьыным пӧ пӧжнысӧ колькъяссӧ оз позь, петукыс абу да. Сэтшӧм чипанъясыс мичаникӧсь да мусаникӧсь: кольквиж рӧмаӧсь да небыдикӧсь. Вайӧдӧм бӧрас найӧс недыр видзим керкаын, тӧвъянладорас (асьным тувсовладорас нин олім), а кор найӧ быдмыштісны, едждаммыштісны, а ывлаыс шоныд лои, петкӧдім кильчӧ улӧ. Дорас бать йӧр потшыштіс, медым лэдзлывлыны чипанъяссӧ ыркӧдчыштны, шонді водзын гожйӧдчыны, кокасьыштны. Сэні жӧ йӧрас ме найӧс и вердлывла. Сӧмын вот мыйлакӧ менсьым кокӧс век ӧтилаті кокалӧны. Мый сэтысь и аддзӧмаӧсь.

Со татшӧм унаӧн ми олам ӧти керкаын, и ставӧн тӧрам.

МИЯН СИКТ

Олам ми Лыаты сиктын. Коркӧ Опонь пӧль, пӧльыс абу менам, а Ыджыд Танялӧн, висьтавлывліс, мый Лыатыас медводдза олысьясыс волӧмаӧсь коркӧ зэв нин важӧн Оквад сиктысь. Сэні юклӧмаӧсь видз-му, да ӧти семьялы оз тырмы. Быть кодлыкӧ колӧ мунны выль муяс лӧсьӧдны. А коді нӧ чужан сиктсьыд мунас? Некодлы абу окота. Ковмас пудъясьны. Пудйыс усьӧ Васьлы: мунны выль местаӧ овмӧдчыны, выль видз-му лӧсьӧдны. Доддяласны рос доддьӧ вӧвъяс (сэтшӧм важӧн тайӧ вӧлӧма, мый ӧнія кодь додьяссӧ йӧзыс оз на вӧлӧм тӧдны), сӧвтасны сэтчӧ эмбурсӧ, пуксьӧдас Вась гӧтырсӧ, куимнан писӧ, и мӧдӧдчасны найӧ бур му корсьны Эжва катыдланьӧ. А рӧдвужыс уна вӧлӧн коллялӧны. Воасны ӧнія Лыаты сикт местаӧ, лунвывлань алькӧса джуджыд кыркӧтшӧ, косінӧ, да сэтчӧ и сувтасны. А мичыс гӧгӧрбок! Ылӧдз тыдалӧ! От гӧраыс и Паль гӧраыс, мӧдлапӧвса ойдлана видзьясыс!

Ректысясны, нуръясьыштасны бипур дорын, Васьлӧн гӧтырыс и шуӧ:

— Лэччыла кыр горув, юсӧ видзӧдла.

Ставӧн чайтасны, мый кыркӧтш улас ю визувтӧ. Лэччас. Пияныс сы бӧрся вӧтчасны. Недыр кад кольӧ, локтӧ Вась гӧтыр, оллялӧмӧн бӧрдӧ да лыддьӧдлӧ: ой, кытчӧ нӧ пӧ ті миянӧс, дона рӧдвужӧ, вайӧдінныд да мича паськыд Эжва дорсьыс; да, ой, лыа ты дорӧ тай ті миянӧс вайӧдінныд; да, ой, лыа ты дорӧ тай ті миянӧс кӧсъянныд кольны; да и кор нӧ сэсся ме мича Эжвасӧ аддзыла; да кор нӧ ме сэсся сӧдз васӧ содзнам гумовта; ой, да и лыа ты вылӧ тай мен ковмас и нэм чӧж видзӧдны.

Ливзӧ-бӧрдӧ Вась гӧтыр.

Эжваыс эськӧ коркӧ визувтлӧма кыркӧтш увтіыс, но сэсся юыс лыаӧн туӧма, ваыс мӧд туй корсьӧма. А татчӧ лыа пиас кольӧма сӧмын неыджыд ты, кодӧс и аддзӧма Вась гӧтыр.

Выль места оз нин мӧдны корсьны Васьлӧн рӧдвужыс. Вежонӧн лэптасны неыджыд чом, мед позис тӧвйыны. А тӧвбыднас тшӧктасны Васьлы дасьтыны керка лэптӧм вылӧ кер. И мӧдӧдчасны рӧдвужыд бӧр Оквадӧ. А коді вочаасяс, юалӧны, кытчӧ нӧ пӧ ті ветлінныд? Вочавидзӧны: лыа ты дорӧ пӧ. Сідзи и нимыс сибдас: Лыаты.

Тулысын бара воасны рӧдвужыс да лэптасны Васьлы керка. Сідзи и овмӧдчас Вась Лыатыӧ. Куим пиыс быдмасны да батьсьыс торйӧдчасны, нӧшта куим керка лэптасны. И ӧнӧдз на сійӧ местаыс шусьӧ Васьпиянӧн. А сиктыслӧн катыд помыс шусьӧ Шадрин. Кор Оквадсьыс Васьыс локтас овнысӧ, сэки катыдасджык олӧ нин вӧлӧм рочысь пышйылӧм морт, Шадрин. А сиктыслӧн шӧрыс, кӧні ӧні миян керкаыс сулалӧ, Шӧр вӧлӧсьтӧн шусьӧ.

А уна во мысти Эжваыс бӧр важ туяс бергӧдчас, мӧдас визувтны Лыаты увті.

Кор ме висьталі тайӧс батьлы, сійӧ шуис, мый миян рӧдыс мунӧ тайӧ Оквадса Вассяньыс.

Миян керкаыс сулалӧ дзик сикт шӧрас. Воча магазин да школа, водзынджык клуб да столӧвӧй. На костын волейболӧн ворсанін, а сы сайын — вичко. Став сиктса керкаяссьыс вичкоыс медджуджыд да медмича. Лэптылӧмаӧсь керъясысь, тшуплӧмаӧсь помвыв. Керъясыс ёна нин важмӧмаӧсь, потасъясыс быттьӧ пӧрысь мортлӧн чукыръяс. Вичко юрсӧ кышлӧмаӧсь кӧрт листӧн да краситлӧмаӧсь. Ӧшиньясыс кык пӧлӧс: мукӧдыс векни да кузьмӧс, а мукӧдыс ичӧтикӧсь. Ӧшинь юрйывсӧ мичаа серӧдлӧма. Ӧшинь доръяссӧ тшӧтш краситлӧмаӧсь, но краскаыс дзикӧдз нин вушйӧма, сӧмын кӧнъяскӧ муртса тыдыштӧ.

Ми, челядь чукӧр, вичко дорас весиг некор ог ворслывлӧ. А матыстчам кӧ, мыйлакӧ гусьӧн сёрнитсьӧ. Быттьӧ миянӧс сэні кодкӧ кылас. Весиг медся вильыш зонпосни оз пакӧститчыны. А каяс кӧ кодкӧ на пиысь вичко юр йылас гулюясӧс пулюшайтны, пӧрысьяс найӧс видӧны, Енмыс пӧ мыждас, шуӧны. А коркӧ пӧ вичкоыс нӧшта на мичаджык вӧлӧма, кӧлӧкӧльняа. А ӧні сэні совхознӧй склад.

МЕНАМ ВОК

Менам ичӧтджык Ивук воклы нёль арӧс. Детсадйӧ ветлӧдлӧ. Зэв тешкодь. Вермӧ лунтыръясӧн машинаӧн джоджын гургыны-ворсны. И оз, майбыр, дышӧд. А сідзсӧ сійӧ миян вывті вильшасьысь да сералысь. А мама шуӧ, мый сійӧ миян мелі.

Кывлӧма коркӧ радио ли телевизор пыр планета кыв да юалӧ менсьым, мый пӧ сійӧ лоӧ? Но ме висьталі, кыдз кужи, мися, эм космос, а сэні уна планета, а ми вот, мися, олам Му планета вылын, Му вылын. А Ивук серӧктіс да шуӧ:

— Эн ылӧдчы, ми ог му вылын олӧ, а керкаын.

Сідз меным эз и эскы. Ковмис Ивукӧс пуксьӧдны лабичӧ, пызан сайӧ, да висьтавны, мися, тэ ӧні лоан велӧдчысь, быттьӧ школаын, а ме — учительница. Киястӧ мичаа пукты да кывзы, а ме тэд висьтала планета йылысь.

— Вот ми тэкӧд олам Лыаты сиктын, Шӧр вӧлӧсьтын. Кывтыдланьын — Васьпиян, катыдланьын — Шадрин. Став керкаыс сулалӧ юлань чужӧмбанӧн, вӧрлань бӧрӧн. Видзӧдлан кӧ карта вылӧ, миянлысь сикттӧ пасйӧмаӧсь ичӧтик-ичӧтик чутӧн, а збыль вылас миян кык улича, кӧні тшӧтш и миян керканым сулалӧ. Но ӧд миян сиктысь кындзи на эмӧсь мукӧд сиктъяс да каръяс.

— Да ме тӧда, — торкӧ менӧ Ивук. — Ме и уна кар ним тӧда: Сыктывкар, Москва.

— Мед, тӧдан кӧ. Тайӧс тӧдан, а мый мӧда водзӧ висьтавны — он тӧд. Сэсся школаас ӧд учительсӧ оз торкавлыны. Пельтӧ чошкӧд да чӧла кывзы, а мый висьтала — пель саяд сюркняв. Водзӧ, — бара ме учительница моз лабутнӧя мӧді висьтавны. — Миян Лыаты, и орчча сиктъяс, и Сыктывкар, и уна мукӧд сикт да кар — ставыс тайӧ Коми му. Коми муыс кындзи зэв на уна страна эм: Венгрия, Польша, Америка... И став тайӧ странаас олӧны йӧз да сёрнитӧны уна сикас кыв вылын. И олӧны тайӧ йӧзыс, и ми тшӧтш, Му планета вылын, а муыс Вселеннӧйын, кӧні бара жӧ уна планета: Венера, Марс, Юпитер. А олӧны планетаясыс аслыспӧлӧс закон серти, бергалӧны Шонді гӧгӧр. Тэ эськӧ чайтан, мыйсяма кодзувъяс ми весьтын енэжас, видзӧдан кӧ рытын. Аддзывлін кодзувъяссӧ?

— Аддзывлі, дерт. Кутшӧм на мича войся енэжыс.

— Ставыс тайӧ кодзувъяс да ичӧт либӧ ыджыд планетаяс.

— А мый, миян муыс сэтшӧм жӧ кодзув? И тшӧтш енэжын ӧшалӧ?

— Муыс — планета, оз ӧшав, а олӧ, Шонді гӧгӧр бергалӧ.

— А мукӧд планета вылас тшӧтш йӧз олӧны? — юалӧ Ивук, а синъясыс висьталӧны, мый сійӧ ньӧти оз эскы меным.

— Сійӧ планетаяс вылас, кодъясӧс йӧзыс тӧдӧны, некод оз ов, а кӧнкӧ ылынджык, гашкӧ, и олӧны, но та йылысь некод на оз тӧд. А коркӧ, дерт, тӧдмаласны.

Висьтала тадз Ивуклы, а сылӧн синъясыс ӧзйӧны, эскӧ ли оз меным, вомыс весигтӧ калькмунӧма. А ме быттьӧ збыль учительница. И сэтшӧм меным нимкодь, мый менӧ Ивук кывзӧ. Вот татшӧм миян Ивук, уна кӧсйӧ тӧдны.

«МУДЕР» ИВУК

Миян мича еджыд, гӧрд сорсъяса курӧг чӧсмӧдлывліс колькйӧн. А тулыснас колькъясыс мӧдісны вошласьны. И места лӧсьӧдӧма, а оз пуксьы сэтчӧ. Мама тшӧктіс меным корсьны, кытчӧ курӧгыс пуксьывлӧ. И ӧти лунӧ ме Ивукӧс садйӧ эг нуӧд, и ми кыйӧдчим. Аддзим ӧд. Град шӧрысь, картупель коръяс костысь. Быдса квайт кольк. Буракӧ, пӧжсьыны лӧсьӧдӧма.

Сӧвті ме платтьӧ бӧждорӧ колькъяссӧ да гортӧ пырті. Ивуклы тшӧкті тасьті босьтны да сэтчӧ колькъяссӧ тэчны. Мӧдіс тасьтіӧ пуктавны, ӧтикӧс и жугӧдіс. Кисьтім чашкаӧ, солалім да юим. Зэв чӧскыд кажитчис. Мӧдӧс юим дай коймӧдӧс. А кор ставыс быри, ме повзи:

— А мый мамыдлы висьталам?

— Ме ог тӧд.

— А вай шкап саяд дзебам кольк кышсӧ да нинӧм ог висьталӧ.

— Вай дзебам.

— Сӧмын эн висьтав, мый кольксӧ ми сёйим, — стрӧжиті ме вокӧс.

Сюялім кольк кышсӧ шкап сайӧ. Чайтім, мый мама сэтчӧ дыр оз видзӧдлы. А сійӧ рытнас и мӧдіс идрасьны, да миянлысь дзебастӧ и аддзис.

Ме вӧлі ворса ывлаын, восьса ӧшинь улын, аканьӧн. А Ивук гортын. Кыла, мамӧ юаліс:

— Ивук, кольксӧ тэ сёйин?

Менам вомӧ калькмуні быдӧн, мися, мый нин вочавидзас.

А Ивук:

— Эг.

Мамӧ:

— А кольк кышсӧ нӧ кытчӧ дзеблалін?

— Шкап сайӧ, — зэв лабутнӧя вочавидзис Ивук.

Сэсся ме эг нин вермы кутчысьны, серамӧй петіс. Вот, мися, и ылӧдлім маматӧ. Пыри да ставсӧ висьталі, кыдз вӧлі. Полі, мися, зэв ёна пинялас, а сійӧ чӧв оліс.

Нӧшта ӧтчыд видлім ылӧдчыны. Почтальон вайис газет. А Ивук вильшасигас косяліс. Ачыс сэтшӧма повзис, ӧд бать вермас чорыда скӧрмыны.

— Вай газеттӧ пачӧ сюям, да быттьӧ эз и вайлыны, — шуа ме, мед дорйыны Ивукӧс батьысь.

Чукралім да шыбитім пачӧ. Нӧшта ӧтчыд шуи, мися, батьыдлы эн висьтав.

Муртса батьӧ воис удж вылысь, воськовтіс порог вомӧн, Ивук сылы воча:

— Батьӧ, ми тэнсьыд газеттӧ косявлім да пачӧ шыбитім.

Ме сэтчӧ и пукси. Мися, кӧсйи отсавны-а. Та бӧрын шуи аслым, мый сэсся некор некодӧс ог мӧд ылӧдлыны.

И тасянь жӧ ми мамакӧд мӧдім шмонитны Ивук вылын. Нарошнӧ шуам: тайӧс папаыдлы эн висьтав.

Локтас бать удж вылысь, а Ивук терпитнысӧ оз вермы, телепит, колӧ висьтавны. И ветлӧдлӧ вомсӧ ичӧтик кинас тупкӧмӧн. Бать пыр и казялӧ, мый Ивук мыйкӧ кӧсйӧ висьтавны. А сэсся ставӧн сералам, мый Ивуклы нинӧм вомас оз ӧшйы.

Сідзи миян Ивук мудеравны эз и велав. А мама шуӧ, мудер йӧзыс пӧ абу бурӧсь. Сідзкӧ, миян Ивук быдмас бур мортӧн.

НИМТЫСЬӦМ

Ок и дӧзмӧдлывла жӧ ме мукӧддырйиыс Ивукӧс. Коркӧ пукала, урок велӧда. Назга-лыддя рочӧн: «Имя существительное — это часть речи...»

А Ивук джодж кузя машина гурйӧдлӧ. И сэтшӧм завидь лои меным. Мися, майбыр тэныд овнытӧ, Ивук. И сэтшӧм окота лои сійӧс дэльӧдыштны:

— Ивук!

— Мый? — дугдіс ворснысӧ да синсӧ лэптіс сійӧ.

— Тэ — имя существительнӧй.

— Мы-ый? — нюркнитіс сійӧ.

— Тэ — имя существительнӧй!

— Ме абу, — тэрмасьӧмӧн да юрсӧ пыркнитӧмӧн вочавидзис Ивук.

— Чеччы джоджсьыс, имя существительнӧй! — шуи скӧра.

— Ме абу, — повзьӧмпырысь нин шуис вокӧй да сувтіс.

— Да, да, со татчӧ книгаас гижӧма.

— Кӧні, петкӧдлы! — дзикӧдз вуні Ивуклӧн ворсӧмыс.

— Со нӧ, — чуньӧн зурги книгаас, — сьӧднас тӧдчӧдӧма. Он али мый эскы?

— Ог.

— Да со гижӧма, мый тэ имя существительнӧй, одушевлённӧй предмет.

— Нӧшта содтав, — лӧгпырысь горӧдіс Ивук.

— Збыль.

— Ачыд тэ сійӧн лоан, имя существанӧйнас, — ырыштчис ме вылӧ Ивук.

Менам серамӧй петіс воклӧн тешкодя шуӧм вылас, но ышми да эг вермы дугдыны дэльӧдӧмсьыс.

— Да, ме тшӧтш лоа, но и тэ тшӧтш!

— Ме абу, — гораа бӧрддзис Ивук.

А ме гигзя-серала. Имя существительнӧйӧн вокӧс шуа, одушевлённӧй предметӧн. Ме ӧд абу жӧ мыжа, мый книгаас сідз гижӧма.

— Но, кывзы, — кӧсъя нин ме сійӧс бурӧдны, жаль лоис да. — Позьӧ юавны: «Тайӧ коді?» — инда ме чуньнам сы вылӧ.

— Тайӧ Ивук, — ачым жӧ вочавидза. — Позьӧ кӧ юавны: коді? — сійӧ и лоӧ имя существительнӧйнас, одушевлённӧй предметӧн. Гӧгӧрвоин?

Но Ивук нинӧм эз кӧсйы гӧгӧрвоны ни кывзыны, сійӧ бӧрдіс менам нимтысьӧмысь. А меным вокӧй сэтшӧм жаль лои, мыйла и дӧзмӧді. Сэтшӧм лӧсьыда вӧлі ворсӧ, а торки.

ИВУК — ЫДЖЫД ВОК

Тулыснад ӧд дыр югыд, абу тӧвся кодь. Енэжыс дон, некӧн кымӧртор абу. Мылькъяс косьмышталӧмаӧсь нин, турунсялӧмаӧсь, но и ва гӧпъяс на эмӧсь. Гажа. Дзоля Танякӧд котралам, ворсам, резсям. Меным кыпыд. Дыркодь ризъялім. Локті гортӧ да некыдз ог гӧгӧрво, мый лоӧма. Ивук крӧватьын равзӧ-бӧрдӧ, а мама батькӧд сы дорын сулалӧны, шпыннялӧны, мыйкӧ сылы шуалӧны.

— Тоня, — ме дорӧ шыасис мам, — со мыйкӧ вокыдлы шу, а то рытывбыд нин бӧрдӧ: мыйла пӧ ме ичӧт вок, а тэ — ыджыд чой. Талунсянь пӧ ме ыджыднас кӧсъя лоны.

Ме пыльсмуні, но кутчыси сералӧмысь. А Ивук бӧрдӧмсьыс лӧньыштіс, буракӧ, кывзысис, мый йылысь ми сёрнитам.

— Мый, Ивук, збыль ыджыд вокӧн кӧсъян лоны? — юала ме.

— Да, талунсянь ме ыджыд вокыс лоа! Гӧгӧрвоин? Ме! А тэ лоан ичӧт чой! Ме мӧда сёр рытӧдзыс ывлаас ворсны, а тэ телевизор пыр «Малышок» видзӧдӧм бӧрын водны.

Шпыньмуні, но эг серӧкты, кутчыси. А Ивук, ичӧтик, косіник, крӧватьын ырзӧмӧн бӧрдӧ.

— Ыджыд вокъясыд ӧд оз бӧрдлывны.

Ивук тшӧк ланьтіс, буракӧ, мурталіс менсьым кывъяссӧ. Сӧмын сыркъялӧмсӧ эз вермы кутны, сідзкӧ, доза дыр нин бӧрдӧма.

— Ме ог кут, колӧ кӧ, ло ыджыд вокӧн, сӧмын ставсӧ, мый ме вӧчлывла — вӧч.

Асывнас мама чуксаліс менӧ Серӧдӧс колльӧдны йирсьыны. Кӧсъя нин вӧлі петны, да дум вылӧ уси тӧрытъяыс. Чуксалі Ивукӧс, мися, чеччы, ыджыд вок, Серӧдтӧ колльӧд. А сійӧ юалӧ:

— Кытчӧдз?

— Сикт помӧдз.

Сеті киас ньӧр, мун, мися, а ме бӧр на водла. Полыштӧ мӧсъяссьыс, но муніс. А сэні нӧшта Вера баб потшӧс дорас сулалӧ да ошкыштіс Ивукӧс.

— Но, Ивукыс нин сэтшӧм ыджыд лоӧма, мӧс вӧтлыны чуксалӧмаӧсь.

Ивук вашмунӧма, вомыс пельӧдзыс, мелань бергӧдчыліс, да аддзылі. Муніс. А ме ӧд вокӧс ог жӧ сідз эновт, гусьӧн бӧрсяньыс вӧтча, мед мӧсъясыс оз жӧ кӧть люкавны.

Сідзсӧ, ме Серӧдсӧ ачым зэв ёна радейта колльӧднысӧ. Асывнас сиктыс мӧд нога, кутшӧмкӧ аслыспӧлӧс мелі, муртса-муртса на восьтыштӧма синъяссӧ, абу на унсьыс палялӧма, унзіль. Читкыртчӧмӧн и шондіыс видзӧдӧ, оз на тыр синмӧн, кыдзи лун шӧрын. Дзуртыштӧны дзиръяяс, баксыштӧны мӧсъяс, ӧта-мӧдыскӧд видзаасьӧны. Лӧсьыд асывнад.

Кыйӧдчышті Ивук бӧрся, а кор сійӧ бергӧдчис гортлань, йӧръясті весьтасалӧмӧн сыысь водзджык гортӧдз вои.

Локтіс Ивук, ворсны босьтчис. А ме шуа:

— Тасьті-паньтӧ мыськав.

— Ачыд нӧ мый? — синсӧ шармӧдіс ме вылӧ Ивук.

— Ме ӧд ичӧт чой, ме машинаӧн гурйӧдча, — босьті машинасӧ, мӧді джоджӧ водӧмӧн ворсны. Аддза: сылы завидь.

— Эн вӧрӧд! — шуӧ.

— Ог мыйлакӧ, — вочавидза, — тэ ӧд школьник, книга-тетрадьтӧ лӧсьӧд. Регыд школаӧ мунны.

— Ме ог тӧд, кутшӧм книгаяс босьтнысӧ.

Петкӧдлі, кутшӧм урокъяс талун. Тэчис ставсӧ, мый ме инді, сумкаӧ.

— Босьт портфельтӧ, менӧ детсадйӧдз колльӧд, а сэсся ачыд школаӧ мунан. А ме медся мича машинасӧ талун нула садйӧ ворсны, — шуи тадз да босьті киӧ грузӧвик.

— Школаад ме ог мун.

— Кыдзи он мун, тӧрыт вежсим да. Тэ — школаӧ, а ме — детсадйӧ.

— Ме школаад ог.

— Мыйла он?

— Портфельыд сьӧкыд.

— Но и мый, тэ ӧд ыджыд вок.

— Ог, мися, школаад мун. Ог сэні куж.

— Ковмас кужны. А ме талун лунтыр машинаӧн детсадйын ворса, мичаа журйӧдла ӧтарӧ-мӧдарӧ.

— Он, ме ачым муна садъяс.

— Мед эн вежсьы.

— Ме ӧд сӧмын рыт кежлас.

— Сӧмын рыт кежлад кӧ, ме ачым ог вежсьы, зэв тай тэ сюсь вӧлӧмыд асланьыд.

Тадзи Ивук эз ло ыджыд вокӧн.

А ме эськӧ кӧсйи лоны ичӧт чойӧн, мед мекӧд меліджыка сёрнитісны, мед менӧ ставӧн радейтісны, кыдзи Ивукӧс. Но ме тӧда, мый збыль вылас вежсьынысӧ оз позь.

УЗЬСЬӦМА

— Тоня, чеччы, — кыла ме унйылысь мамалысь чуксалӧмсӧ. — Кылан? Ме видз вылӧ муна. Чеччы, Ивуктӧ садъяд нуӧдны эн сёрмы.

— Но, — кӧсйыси ме, мӧдар бок вылӧ бергӧдчигмоз.

А кор садьми, видзӧдлі часі вылӧ да звирк чеччышті, кадыс вӧлі матысмӧ дас часӧ.

— Ивук, чеччы, детсадъяд сёрмим, — мӧді ме летны сійӧс.

Детинка пуксис крӧвать вылӧ да вежыньтіс чужӧмсӧ.

— Мый векыштчин? Пасьтась ӧдйӧджык, — тэрмӧдлі ме.

— Колӧ вӧлі водз чуксавны. Кыдз ӧні ме муна детсадъяс? Воспитательницаыс сёрмысьяссӧ век видӧ.

— Видӧмсьыд коскыд оз на чег, — ыждала ме. — Мед тӧрыт кинотӧ сёрӧдз эн видзӧд дай!

— Да, ті ставныд видзӧданныд-а, — водзсасис Ивук.

И збыль, тӧрыт «Полосатый рейс» кино видзӧдім сёрӧдз. Мырдӧн мамалысь кори, мед лэдзас видзӧднысӧ.

Вот и узьсьӧма.

— Вай либӧ ог мунӧ талун детсадъяд, — ньӧжйӧник шуыштіс Ивук.

А ме чӧв ола, мися, мый и вӧчны.

— Сёрмим жӧ нин-а, — содтіс детинка.

— Мама видас...

— Кытысь сійӧ тӧдлас?

— Оз тӧдлы, дерт. Ог ӧд ылӧдлӧй.

— Оз мамаыд вид. Мый сэсся, узьсис да, — сэтшӧм нор синмӧн ме вылӧ видзӧдӧ.

— А оз кӧ, и кывзысь менсьым, — шуа. — Он кӧ, некор сэсся ог кольӧдлы.

— Кывзыся, кывзыся, — радліс Ивук крӧвать вылын чеччалігмоз.

Дерт, Ивуклы дышӧдіс жӧ садъяд ветлӧдлыны. Менам со тӧлысьысь дырджык нин каникулъяс, а сылы быд лун колӧ мунны.

Петі кильчӧ вылӧ. Сэтшӧм шоныд да мича лун. Шондіа. Лӧнь. Ичӧтик тӧвру небыдика ворсыштӧ юрсиӧн. Кылӧ косьмысь турунлӧн чӧскыд кӧр. Тӧрыт мама ытшкис ӧшинь ув.

Талун менӧ весиг Серӧдӧс коллявны мама абу чуксалӧма. Жалитӧма, мед дырджык узя. Но ӧд мукӧд быд лунъя уджсӧ колӧ вӧчны, поснияссӧ вердны.

Петігмоз нин петкӧді кӧшӧн ва, кисьті чипан воръяс, восьті кильчӧувса ӧдзӧс. Чипанъяс ӧта-мӧдсӧ ордйӧдӧмӧн уськӧдчисны вӧля вылӧ. Койышталі проса шыдӧс, а тасьтіӧ чӧвті рысь.

Ме зэв ёна радейта дӧзьӧритны найӧс: вердны, юктавны, весавны сёян дозмуксӧ. А видзӧднысӧ на бӧрся сэтшӧм гажа: кокасьӧны, мыйкӧ корсьысьӧны мусьыс, вензьӧны ас костаныс, мырддьысьӧны, весиг косьӧ воласны.

Но гырысьджык чипанъяс бара мӧдісны кокавны менсьым веськыд кокӧс, кок пӧксьыс улӧджык. И быд лун ӧд тадз. Мукӧддырйиыс весиг вирӧдз овлӧ.

Тэрмасьӧмӧн петі чипанъяслӧн потшӧм йӧрысь, бергӧдчӧмӧн видзӧдлі кок вылӧ. Сідзи и эм, папара петукъясыд! Вир визь лэччис коклябӧрӧдз.

— Вата петкӧд, — горӧді кильчӧ ӧдзӧсті петысь Ивуклы.

Вирсӧ ватаӧн чышкалӧм бӧрын тшӧкті видзӧдлыны Ивуклы, мыйла век ӧти местаті кокалӧны.

— Да тэнад сэні пудпас, — серӧктіс вокӧй.

— Пудпас?

Котӧрӧн пыри гортӧ, джоджӧ рӧмпӧштан пуктӧм бӧрын видзӧдлі ассьым кокӧс. Сідзи и эм. Пудпас. Ок и мудерӧсь чипанъясыд! Оз шыдӧс кокавны, а менсьым кокӧс... Налы нӧ мый, чут тай-а. Водзӧ вылӧ ковмас вердны петтӧдзыс кокӧс бинтӧн кӧртавны.

— Ивук, ме петала Таняяс ордӧ, оз-ӧ найӧ вадорӧ лӧсьӧдчыны лэччывны, а тэ чипанъяс бӧрсяыд видзӧд.

— Но, — кӧсйысис Ивук.

Бӧр локті, а Ивук нин йӧртӧма поснияссӧ оланінас.

— Мый нӧ сэтшӧм ӧдйӧ? — юалі ме.

— Котӧртлі звӧз дорӧ нидзувъясла, — мӧдіс висьтавны вокӧй, — путкыльті куйӧд пласт, ӧкта банкаӧ, кыла: шызисны чипанъясыд. Уськӧдчи, а вӧлӧм асланым Чиганыд пырӧма налӧн йӧрӧ да пулюшайтӧ. Вӧтла, да оз ӧд пет. Ковмис моздорӧн каньсӧ петкӧдны. Сэсся и йӧрті чипанпиянсӧ, мися, бара уськӧдчас.

А Чиган, быттьӧ оз сы йылысь сёрнитны, пукалӧ кильчӧ вылын да синъяссӧ куньтыралӧ.

— Ӧдйӧджык лӧсьӧдчы, — мӧді тэрмӧдлыны Ивукӧс, — лэччылам вадорӧ. Кыкнан Таняыс лэччӧны.

— Ура! Вадорӧ! А менам нин ставыс дась: и вугыр, и шатин, и нидзув, — кияснас ӧвтчӧмӧн быдӧн висьталіс Ивук.

— Ха-ха-ха! Хо-хо-хо! — эг вермы ачымӧс кутны серамысь.

— Мый? — шай-паймунӧм синъяссӧ чӧвтліс сійӧ ме вылӧ.

— Ой, кочкавтӧдз сералі! Код нӧ лун шӧр лунӧ чери кыйлывлӧ?

— Ме кыя.

— Йӧзыслысь серамсӧ эн петкӧдлы.

— Батьӧ вугыр шать дасьтіс, а ме ӧтчыд на эг вуграсьлы, гожӧмыс чери кыйтӧг и кольӧ? — чуймӧмӧн шуӧ Ивук.

— Батьыдкӧд коркӧ и ветлан. А то кужтӧгыд вугырнас асьтӧ кыян.

— Ог, талун босьтла, — да сэтшӧм лабутнӧя тайӧс шуис, дзик верстьӧ морт моз, и ме гӧгӧрвои, мый вензьыны сыкӧд оз ков.

Ю ДОРӦ

Ивук тэрмасьӧмӧн лэччис кильчӧ содті да мӧдіс видлавны вугыръяс. Ме котӧрӧн пыри посводзӧ, босьті таз, кайи пӧсйылӧ. Сэтчӧ ваннаӧ чукӧртлывлам сьӧдасьӧм кӧлуй. Лукйысьышті, корси посниджык пом, но ни аслам, ни Ивуклӧн нинӧм эз сюр. Вежон нин сулалӧ бур поводдя. И ми некор куш киӧн вадорӧ ог лэччывлӧ. Быд лун сьӧд кӧлуй босьтам, песлалам Эжва ваас, пожъялам, сэні жӧ косьтам вужля вылӧ везйӧдӧмӧн либӧ эжа вылӧ вольсалӧмӧн, и бӧр кос кӧлуй гортӧ катам.

И со посни помыс нинӧм нин абу кольӧма. А песласьтӧгыд мый лунтырсӧ вадорас вӧчан? Ковмис батьлысь дӧрӧмъяс босьтны, мамлысь платтьӧ да юбка, нӧшта кык юрлӧс кышӧд содті. Быдса таз лои. Пукті песласян порошок куд. Дасьтӧм тазсӧ петкӧді кильчӧ вылӧ. Мый нӧшта? Мыйкӧ сёйыштны колӧ босьтны. Талун ӧд кыкӧнӧсь. Кык бутылкаӧ кисьті йӧв, кык нянь шӧрӧм, кык пуӧм кольк, град йӧрысь нетшышті лук турун да ставсӧ пукті целлофанӧвӧй мешӧкӧ, а сэсся сумкаӧ.

Сумкасӧ сеті Ивуклы, ачым босьті таз да петі дзиръяті.

Дзоля Таня, ыджыд сьӧд синъяса, мугов чужӧма да еджыд юрсиа нывка, сідзжӧ вӧлі тазъя. Таз тырыс лӧдӧма посни чой-вокыслысь кӧлуй. Сылы лӧсьыд, чой-вокыс уна да, век посни помыд пеславнытӧ эм.

А Ыджыд Танялӧн киас сӧмын мича гӧрд доръяса пажын тыра сумкаыс. А песласьнысӧ сылы бабыс оз сет, кӧть эськӧ сылы зэв жӧ окота лэччӧдлыны кӧлуйсӧ ю дорӧ, бульӧдны-больӧдны сэні.

— А Ручыд нӧ талун кӧні? — юалӧ Ыджыд Таня.

— Видз вылӧ, буракӧ, батьӧкӧд мунӧма. Оз тай гортын тыдав-а. Сійӧс мырдӧн кӧ он кольӧд, век батьӧкӧд ветлӧдлӧ.

ЫДЖЫД ТАНЯ ДА ДЗОЛЯ ТАНЯ

Менам кык нывъёрт: Ыджыд Таня да Дзоля Таня. Ыджыд Таняыс мекӧд тшӧтшъя, а Дзоляыс арӧн ичӧт. И куимнаннымлӧн керкаясным орччӧнӧсь. Медводз миян керкаыс, паськыд да ыджыд: тӧвъян да тувсова. Сэсся орччӧн Дзоля Танялӧн, налӧн керкаыс векньыдик да джуджыдджык, либӧ векньыд вӧснаыс джуджыд кажитчӧ, мичаа краситӧма. Сэні Таняыс олӧ мам-батьыскӧд да посни чой-вокыскӧд. А Ыджыд Танялӧн ичӧтик важиник керка, сэні сійӧ олӧ Опонь дедыскӧд да Вера бабыскӧд. А мамыс олӧ карын. Водзынджыксӧ Таняыс дед-бабыскӧд и оліс, а мамыс сӧмын волывліс. А кор ковмис мунны школаӧ, Ыджыд Таняӧс катӧдісны карӧ велӧдчыны. Ӧні сійӧ лои карса, а сиктӧ волывлӧ сӧмын гожӧмнас.

Ыджыд Таняыс кызіник, карса шӧвк платтьӧясыс сы вылын быттьӧ балитӧмаӧсь. Ачыс шуӧ, тайӧ пӧ сы вӧсна, мый ме квайт арӧсӧдз йӧв нёнялі. Юрсиыс сылӧн пемыдруд да зэв сук, кык кыз кӧсаа.

А Дзоля Таня тэрыб вӧраса, карӧй синъясыс збойӧсь да вильышӧсь.

Зэра лунъясӧ ми радейтам ворсны Ыджыд Таняяс ордын. Сылӧн унджык карса чачаыс. И сы мыйта мичаа серпасалӧм книга. Быдса ыджыд картон куд тыр. Да сэтшӧм книгаяс, мукӧдыс весиг школаса библиотекаын абу. Лэптас лабич вылӧ, и ми дасьӧсь лунтыръясӧн видзӧдавны мича серпасъяссӧ да ӧта-мӧд вежмӧн гораа лыддьыны. Букыш лунъясыд медсясӧ книга куд дорын и кольӧны.

Ми Дзоля Танякӧд нӧшта волывлам Ыджыд Таняясӧ сы вӧсна, мый сылӧн эмӧсь пӧль да пӧч, Опонь дед да Вера баб. Опонь дедыс дзор юрсиа, вӧйыштӧм синъяса, а ныр-вомыс вошӧма ус-тош пиас. Сійӧ зэв шмонитысь да серам петкӧдлысь. А мукӧддырйиыс, кор бур сар вылын, кор кыпыд лов вылас, миянлы висьтавлӧ важ олӧм йылысь, тӧдысьяс йылысь, орт йылысь... Висьтавлас, а ми сэсся ывлаӧ огӧ лысьтӧ петны. Полам. Сы вӧсна Вера бабыс оз тшӧкты быдторсӧ миянлы висьтавлыны, вомалӧ дедсӧ, нинӧм пӧ челядьсӧ ылӧдлыны. Мыйӧн Вера баб кытчӧкӧ мунас, ми — Опонь дед дорӧ: вай миянлы мыйкӧ мойд. Сэсся нин кутшӧм сар вылӧ веськалан.

А Вера бабыс зэв жӧ шань. Сійӧ югыдлӧз синъяса, мугов чужӧма да зэв статя. Нюмъялӧ небыдика. Пыр миянӧс мыйӧнкӧ чӧскыдӧн гӧститӧдӧ: шаньгаӧн ли кӧвдумӧн, чӧдъя ли пувъя пирӧгӧн, льӧмъя лязӧн либӧ кисельӧн.

Ми завидьтім Ыджыд Танялы, мый сылӧн эм пӧч да пӧль.

ОПОНЬ ДЕДЛӦН ВИСЬТ

Пукалам Ыджыд Таняяс кильчӧ вылын куим нывъёрт да Опонь дед.

— Дедӧ, том дырйиыд ён-ӧ вӧлін? — юалӧ Дзоля Таня, миянысь медся збойыс.

— А мый, тэ чайтан, ме ӧні вынтӧмджык али мый лои?

— Дерт, — серӧктіс Дзоля Таня, — пӧрысь нин да, беддьӧн ветлӧдлан.

— Мый кӧть и пӧрысь, — ньӧти оз нюмъяв Опонь дед, — менам вынӧй век на томдырся кодь.

— Эн ылӧдчы, — оз ӧвсьы нывка.

— Ньӧти ог. Эстысь, вичко дорсьыс, ыджыд изсӧ аддзылінныд?

— Но-о, — ӧттшӧтш моз нюркнитам ми.

— Вот ме сійӧс том дырйи эг вермыв лэптыны, и ӧні ог вермы.

Ми гылыда сералам.

— Дедӧ, а ме ён жӧ, — бара сёрниӧ пырӧ Дзоля Таня. — Видлы менсьым мускулӧс. — Таня нюкыльтӧ кисӧ да ставнас зэвтчӧ.

Опонь дед личкышталӧ Таня сойӧ да шуӧ:

— Но, сир кынӧм кодь выйим нин.

Танялы нимкодь. Сійӧ ышнясьӧмӧн видзӧдлӧ ми вылӧ, пуксьӧ Опонь дед дорӧ матӧджык, топӧдчыштӧ да корӧ:

— Важ олӧмтӧ висьтав.

— Мый сійӧ важтӧ сёрнитан, — пыксьӧ Опонь дед.

— Висьтав, — ставӧн нин дзайгысям ми.

— Но кывзӧ, инӧсь, зарни тугъяс, пель саяд сюркнялӧй да нырад тшупӧй.

...Коркӧ-некоркӧ, а вӧлӧма тайӧ сэтшӧм важӧн, кор на куим сикт вылӧ вӧлӧма ӧти чер...

— Кыдзи куим сикт вылӧ ӧти чер? — юала ме.

— А вот сідзи. Ӧти чер вӧлӧма куим сикт вылӧ. Перво ӧти сиктын поткӧдчасны-керасясны, сэсся мӧд сиктӧ сетӧны, сэні уджаласны, мый колӧсӧ, сэсся коймӧдӧ сетӧны...

— Став йӧзыслӧн ӧти чер вӧлӧма? — шензям ми да мӧдам серавны. Миянлы гажа. Сэсся лӧням да корам водзӧ мойдны.

— Олӧны-вылӧны вӧлӧм коми войтыр парма шӧрын, ю берег пӧлӧн асшӧр олӧмӧн. Вӧрысь-ваысь кыйӧны-вийӧны, сар ни указ оз тӧдны, а мый сэсся и колӧ.

Коркӧ-некоркӧ юӧр кывсяс, гашкӧ, ветлысь-мунысь висьталіс, а гашкӧ, тури борд йылас вайис, Пырассянь пӧ (Котлассянь) уна пыжа катӧны, роч йӧз локтӧны. Войтыртӧ быдӧн шемӧс босьтас: мый могӧн нӧ локтӧны, бурӧн али лёкӧн. Кыйсьысьяс берегсянь кыйӧдчӧны. Медводдза пыжас морт сулалӧ, гӧрд шӧвк платтьӧа, кузь сьӧд юрсиа, тошка, морӧсас ыджыд перна ӧшалӧ.

А тайӧ Степан Храп локтӧ, бӧрыннас сійӧс Пермскӧйӧн нимтісны, роч князьлысь юасьӧм-висьтасьӧм бӧрын коми йӧзӧс кӧсйӧ пыртны ас вераас.

Воисны пыжаяс Емдін весьтӧ, стругъяс берегӧ сутшкысисны, петісны Степан да том молодечьяс му вылӧ, кайисны кыркӧтшӧ. Видзӧдлісны гӧгӧрбок: дивӧ аддзисны. Ыджыдсьыс-ыджыд кыдз пу быдмӧ, пашкырсьыс-пашкыр. А эмбурыс пу вылас — помтӧм-дортӧм да донасьыс-дона, мыйыс сӧмын абу: низь ку и тулан ку, мичмӧдӧм дӧра и серӧдлӧм ки чышкӧд. Дивуйтчӧны том молодечьяс, гӧгӧрбок видзӧдалӧны. Кутчысисны ки на ки, гаровтчисны пу гӧгӧр — оз судзсьыны.

Гӧгӧрвоис Степан — абу прӧстӧй пу тайӧ, комияслӧн вежа пу. Воис юрас сылы, мый колӧ тайӧ юрбитанінсӧ пусь-пасьвӧчны. Босьтіс кузь пуа чер да мӧдіс кыдз путӧ керавны. Кераліс-кераліс, пӧсьыс шорӧн киссьӧ, вын-эбӧсыс сылӧ-бырӧ. Мудзис Степан, тырмылас пӧ, аски бара лун. Водіс, узис, асывнас чеччис, видзӧдӧ да шензьӧ: пуыд бурдӧма, бӧр важыс кодь.

Бара кутчысис Степан черӧ, кераліс да кераліс асывводзсянь да сёр рытӧдз, вын-эбӧс быртӧдз, сунтшиктытӧдз. Этшаник и коли, да эновтчыны лои. Узис Степан, асывводз чеччис, видзӧдӧ: пуыд бара бурдӧма, важсьыс на ён. Дӧзмис Степаныд, кытчӧдз пӧ оз пӧр, ог дугды кералӧмысь. Кераліс да кераліс, кераліс да кераліс, рытъя шонді нин синсӧ кунис, рытъя кыа нин кусі, вой пуксис, век керасьӧ Степан. Ӧвтыштіс медбӧръяысь Степан, керыштіс, пуыс чур-чермунлі, ратшмуні да пӧри. А сэтшӧм кузь вӧлӧма, мый йылыс Емва мӧдар берегӧдзыс судзӧма.

— Но, тайӧ кыдз пу местаас пӧ вичко лэптам, — шуӧ Степан.

— Энлы пӧ тэрмась, — кодкӧ шуӧ.

Бергӧдчас Степан, а сы водзын морт, пӧрыськодь нин, низь ку шапкаа, кокас кучик кӧм, лазъя.

— Тэ коді лоан? — юалӧ Степан, а коминад сійӧ кужӧ вӧлӧм сёрнитнытӧ.

— Ме — Пама, коми йӧзыслӧн сьӧлӧмыс да вежӧрыс, — шуӧ морт. — А тэ нӧ эськӧ коді, локтӧм морт? Абу тай бурӧн воӧмыд, миянлысь вежа кыдз пу пӧрӧдӧмыд.

— Ме Степан, — шыасис локтысь мортыд, — вайи тіянлы, комияслы, выль вера, Ен вера.

— Ми, комияс, ас вераӧн олам, — шуӧ Пама.

— А вай вермасям, — шуӧ Степан, — тэ кӧ верман — ас вераад кольччанныд, ме кӧ верма — менсьым босьтанныд.

Паличӧн кыскасьны сёрнитчисны. Пуксисны воча-воча Степан да Пама, кокъяснас мыджсисны, киас сьӧлыштісны, паличӧ кутчысисны. Кыскӧ асланьыс Степаныд, Пама оз сетчы. Кыскасисны-кыскасисны, выныштчис Степаныд да тӧкӧтьӧ Паматӧ юр вывтіыс эз шыбит.

Тӧв кыськӧ петіс, шувгӧ пармаыс.

— Но, ӧтикысьтӧ вермин, мӧд ног вермасям, — сетчыны лои Памалы.

Шуисны ты гӧгӧр кытшовтны, коді водзджык воас. Степан том да ён, ворсігмоз котӧртӧ, а Пама бӧрӧ кольӧма, ышкӧ-пошкӧ, лолыс тырӧма, мый нӧ, пӧрысь нин да. Бара Степаныд вермис.

А пармаыс шувгӧ, дзуртӧ, кашкӧ.

— Коймӧдысь вермасям, — чуйдӧ Степан. — Би вомӧн чеччыштам.

Пестісны том молодечьяс ыджыд бипур. Ӧддзӧдчис Степаныд, би вомӧныд чеччыштіс. Пама эськӧ ӧддзӧдчис жӧ да, чеччыштіс да бипуръяд и веськаліс. Ньылыштіс сӧмын сійӧс биыд.

Ойӧстіс пармаыс, упнитіс муыс, коми йӧзлӧн вежӧрыс да сьӧлӧмыс сотчис.

А Степанлӧн том молодечьясыс коми войтырсӧ, кодъяс локтӧмаӧсь Степанлысь да Памалысь вермасьӧмсӧ видзӧдны, мӧдісны кутавны пуяс сайсьыс да зырны Емвалань, сэні сэсся юас и пыртӧмаӧсь ас вераас.

— Энӧ полӧй, войтыр, — шыасяс сэсся Степаныд, — Ен нимсянь бласлӧвита тіянӧс овны да вывны няньӧн-солӧн, вужъясьны да рӧдмыны, Ен мед видзас тіянӧс биысь да ваысь.

Сідзи и овмӧдчасны йӧзыс. Коді сетчис Степанлы — кольччисны, коді пышйысь — пышйис, коді вийсьысь — гуаліс асьсӧ. Эз нин кутны йӧз Тӧлысьлы да Шонділы юрбитны, кыдзлы да пу Енъяслы, а мӧдісны ветлӧдлыны вичкоӧ.

— Миян сиктас сэки жӧ вичкосӧ лэптылісны? — юала ме.

— Эз. Ёна сёрӧнджык. Тэнад пӧльлӧн пӧльыд нырщикаліс, восьтӧдіс.

Опонь дед чӧв олыштіс, сэсся мышкыртчис Дзоля Таня дорӧ да юаліс:

— Памаыс нӧ жаль абу?

— Жаль, — шуыштіс Дзоля Таня да чышкыштіс вазьӧм синъяссӧ.

— Эн бӧрд, — малыштіс Таняӧс юрӧдыс дед, — тайӧ ӧд важӧн нин вӧлі.

ГАЖА КАД

Туруна да дзоридза, мазіа да чирка борті ми лэччим ю дорӧ.

— Тоня, вай тазтӧ лэччӧдышта, — корис Ыджыд Таня.

— Мый, бара бабыд кӧлуйтӧ эз сет пеславнытӧ? — юала ме.

— Сетас, виччысь, — дӧзмӧмӧн шуӧ Ыджыд Таня. — Асывбыд тӧрытъя сьӧдасьӧм платтьӧнас мырддясим. Эз и сет. Оз пӧ тэнад мын. Мися, Дзоля Танялӧн мынӧ, а менам оз... А тэ со весиг гырысь кӧлуй босьтӧмыд. Вай ме лэччӧдышта.

— На, — мыччи ме сылы таз. А ме босьті сылысь мича бубенчика кӧвъя пемыдгӧрд доръяса сумкасӧ. Миян сиктын некодлӧн татшӧмыс абу. И меным нимкодь татшӧм сумканас муныштныс, а Ыджыд Таня нимкодьпырысь лэччӧдӧ таз. Ӧд сылӧн вежыс петӧ миян вылӧ, мый ми гырысьяс моз мӧдам песласьны, пожъясьны, ӧшлысьны, косьтысьны. И мыйла бабыс Ыджыд Танясӧ век дзоля туйӧ пуктӧ? Нинӧм оз сет вӧчны. Дерт, миянлы тшӧтш отсасяс, но сійӧ нин абу аслад.

Крут чойті лэччигмоз корсялыштім оз тусь, сэсся воськовтім лыа вылӧ. Коктӧ сотысь шонді рӧма пӧсь лыасӧ быттьӧ вольсыштӧмаӧсь сьӧрта-діа костӧ.

Медводз кӧтӧдім тазйӧ кӧлуй. Сэсся пӧрччысим да бузгысим ваӧ. Миян пиысь некод эз куж варччыны, да сы вӧсна резсим-дурим дзик берег дорас. Регыд Дзоля Таня да Ивук мӧдісны кынмыны: вом доръясыс лӧзӧдісны, ловгӧныс сувтіс, пиньясыс мӧдісны зяткакывны. Ковмис вӧтлыны найӧс лыа вылӧ. Меддыр ме купайтчи. Ёна жӧ васӧ радейта. Кӧть чери моз ог и петав. Но ӧтнамлы гажтӧм. Гоз-мӧдысь ваӧ уськӧдчылӧм бӧрын и кынӧмным мӧдіс сюмавны. Нуръясьыштім босьтлӧм сёянӧн.

Кор ми босьтчим песласьны, Ивук босьтіс вугыр шать да мӧдіс пыжъяслань. Сэні вӧлі джуджыдджык. Посни арпиян ыджыд чукӧрӧн матыстчывлісны дзик кок дорӧдзыс. Но детинкалысь табсӧ эз дӧбӧд. Син мудзтӧдзыс сійӧ видзӧдіс визувнас нуысь таб вылӧ, катӧдыштлас, да бара.

Сэні жӧ ноксис аслас пыжӧн Иван дядь, миян батьлӧн зэв бур ёрт, коді лесникаліс да оліс сиктсянь ылын, кордонын. А сиктӧ волігъясас пыравлывліс миян ордӧ.

Дзоля Таняыс миян зэв ышмысь. Песлаліс став кӧлуйсӧ, сэсся шыблаліс дзик ва дорас, пожъявны пӧ мӧда. Матыстчис ва дорас, и ваас уськӧдчывны-бузгысьлыны окота лоис. Тазъяс кыкнан кинас кутчысьӧмӧн кыдз тай нюжӧдчас ваас. Меным тшӧтш завидь лои. Путкыльті, мый тазйын вӧлі, да сідз жӧ мӧді бузгӧдчыны. Сэсся ме ассьым тазйӧс сеті Ыджыд Танялы, мед тшӧтш ворсыштас. Ачым сувті лыа вылӧ, на вылӧ видзӧда, серала.

Мыччысис «Заря» теплоход. Жаль лои, мыйла, мися, и тазсӧ сеті, ӧні эськӧ кутшӧм мичаа лыбӧдліс гынас. Но мед нин. Таняясӧс тай со кутшӧм лӧсьыда гӧвкйӧдлӧ ва вылас. Друг син улӧ уси Дзоля Танялӧн кӧлуйыс да куимтор сӧмын берегас кольӧма, мукӧдыс ставыс кывтӧны. Чукӧсті Таняясӧс, да мӧдім кутавны да лэптавны. Чойыслысь шӧвк платтьӧсӧ медылӧ нуӧма. Ӧдва ме судзӧді. Бур, мый лыадор да ляпкыд. А сэсся ышмим юрлӧс кышӧдӧн ворсны. Пожъялігас ме казялі, мый найӧ польдчӧны, кор сынӧдыс сэтчӧ веськалӧ. Дзоля Таня босьтіс ме киысь да, юрлӧс кышӧд вомсӧ тӧвланьыс паськӧдӧмӧн, мӧдіс ризӧдны берег дор кузяыс. Польдчас кышӧдыс, Таня кышӧд вомсӧ топӧдас да ваӧ уськӧдчас: кинас кутчысьӧма кышӧдас, а кокнас варччӧ. Мудзтӧдз тадз ворсім зэв гажаа.

— Ивук, — горӧді ме пожъясьӧм бӧрын. — Ми эжа вылас кӧлуй косьтыны катӧдам.

Лыаыс вӧлі сэтчӧдз доналӧма шонді водзас, мый он вермы сувтнытӧ. Ковмис кӧмасьны. Вуджим лыа, эжа вылӧ вольсалім песлалӧм кӧлуй.

— ...оня! — кылі ме ю дорсянь горӧдӧм. Лэптім юрнымӧс, видзӧдам, коді горзӧ. А тайӧ Иван дядьлӧн, буракӧ, пыжыс дзоньтавсьӧма, эштӧма да йӧткыштчӧма ва шӧрланьыс. Сійӧ нӧшта мыйкӧ горзіс, шенасис кинас да петкӧдліс ю катыдыс.

— Мый? — горза воча.

— И-у — а-ӧ-а, — сӧмын кылӧ, кӧть эськӧ Иван дядь зэв ёна мыйкӧ кӧсйӧ висьтавны.

— А, — ӧвтышті ме киӧн. — Нинӧм оз кыв. Мед сэк висьталін, кор ме матын вӧлі, — броткышті ме ас кежысь.

Менам киӧн ӧвтыштӧм бӧрын Иван дядь пуксис, пыжыс нетшыштчис да сетчис водзлань.

Бӧр ю дорас воӧм мысти пыр жӧ бузгысим ваӧ. Сэтшӧм гажа вӧлі ворсны ваас, мый ме дзикӧдз вунӧдлі вок йылысь.

— А Ивукыд нӧ кӧні? — друг юаліс Ыджыд Таня.

Ме видзӧдлі пыжъяслань. Ивук некӧн эз тыдав.

ИВУК ВОШИ

— Ивук, Ивук, — горӧді да уськӧдчи пыжъяслань.

— Ивук, — корсисны тшӧтш Таняяс.

Вугыр шатьсӧ сутшкӧма лыаас. Ачыс некӧн оз тыдав. Корсим быдлаысь, весиг быд пӧрӧдӧм пыж улӧ видзӧдлім, эз-ӧ дзебсьы.

— Ті котӧртлӧ васьпиянса дорӧ, а ме — шадринса челядь дорӧ, — шуи ме.

Челядьыс чукӧрӧн-чукӧрӧн ворсісны миянсянь ӧтарын-мӧдарын. Но кывтыдладорсаяс ни катыдладорсаяс дорас Ивук эз вӧв. «Кӧні?» — ӧти мӧвп бергаліс юрын.

— Гашкӧ, гортӧ котӧртіс, — мыкталӧмӧн артмис менам. — Ме котӧртла, виччысьлӧй.

И ме котӧрӧн уськӧдчи гортлань. Дон лыаыс сотыштіс кок пыдӧсъясӧс, но кӧмкотысла бергӧдчывнысӧ вӧлі некор. Ышкиг-пошкигтырйи кайи чой йылӧ, быттьӧ сьӧлӧмӧй мӧдіс чеччыны-петны морӧс пытшкысь. Котӧрті тӧдса борті.

Керка вӧлі таса. Кыдзи асывнас сувтӧдлі тассӧ, сідзи и вӧлі. Сідзкӧ, абу волӧма. Но век жӧ пыралі керкаӧ, чукӧсті вокӧс. Керкаыс вочавидзис шуштӧм чӧвлунӧн. Кильчӧ ӧдзӧс бӧр тасалӧм бӧрын ветлі гид дорӧ, гӧгӧрті сэті. Абу.

Тэрмасьӧмӧн лэччи ю дорӧ. Кыр йылас сувтӧмӧн видзӧдалі лыасӧ. Медводз синнам корси Таняясӧс. Найӧ вӧліны кыкӧнӧсь. Ивук абу. Пыжъяс дорын сідзжӧ некод эз вӧв. Сӧмын повзьӧдчис ӧтка вугыр шать. Ю кывтыдладорас ворсісны васьпиянсаяс, ю катыдладорас — шадринсаяс. Кӧть кыдзи эг кӧсйы аддзыны тӧдса мыгӧр — эг аддзы.

Лэччи кыр горув, довги нывкаяс дорӧ. Тэрмасьнысӧ сэсся вӧлі некытчӧ.

— Но, мый? — ӧттшӧтш юалісны Таняяс.

— Абу, — ышловзьӧмӧн вочавидзи налы.

— Колӧ мӧд пӧв пыж увсьыс видзӧдлыны, гашкӧ, дзебсис миянысь, а сэсся унмовсис.

Мунім пыжъяс дорӧ, бара быд пыж улысь корсим. Абу. Нывкаяс чӧв олісны. «Мый нӧ, вӧйи?» — лёк мӧвп вирдыштіс менам юрын, кодӧс, кытчӧдз верми, вӧтлі ас думысь. Кор ветлім кӧлуйсӧ эжа вылас вольсавнысӧ, мыйла ме сійӧс аскӧд эг босьт? Но кыдзи сідз вермис лоны, вӧлі Ивук и абу. Кӧдзыдӧн ыркнитіс кыткӧ сьӧлӧм дорті, быттьӧ став пытшкӧсӧй вошлі кытчӧкӧ здук кежлӧ. «Оз, оз вермы лоны», — бара на кӧсйи ас думысь вештыны лёк мӧвпсӧ, но сійӧ некыдз эз вешйы, а мӧдарӧ, быттьӧ напаръяӧн юр вемӧс мӧдісны писькӧдны.

— Гашкӧ, вӧйи? — оръясян гӧлӧсӧн артмис менам.

Таняяс чӧв олісны.

Кыдзкӧ лёк ног лажыньтчи-лэччи лыа вылас, мурч курччи тіралысь улыс паръясӧс. «И мый ӧні лоӧ? Кыдзи Ивуктӧгыс? Мый мамалы висьтала? И ставсьыс ме мыжа, ме. Ме эг нуӧд сійӧс садикӧ, ме босьті сійӧс вадорӧ, ме вошті...»

Воді лыа вылас кымыньӧн. Ки-кокӧй лёталӧма. Мый кӧть ӧні оз ло — ог вермы вӧрзьӧдчыны. Пытшкӧсын быттьӧ ставнас кынмис, синва войт эз вӧв.

Шондіыс катовтчис рытъявыв, мӧдіс лэччыны сикт сайлань. Челядь чукӧрӧн-чукӧрӧн ӧта-мӧд бӧрсяыс кайисны сиктӧ. Сӧмын кык Таня да ме колим. Чӧв олім. Кыдзи сиктас петкӧдчам? Мый шуам? Юрӧй менам висьмис, быттьӧ лёкысь клёнгисны сэні мӧлӧтӧн. Пукалім, быттьӧ виччысим му бергӧдчӧмсӧ, быттьӧ ми кӧсйӧм серти ӧні Ивук сувтас миян водзӧ. Но гортӧ кайныс Ивуктӧгыс ми эгӧ вермӧ.

Кыр йывсянь кыліс тӧдса гӧлӧс:

— ...аня! А-а, а-ӧ! — тайӧ Вера баб лэччӧма корсьны миянӧс, горзӧ пемыд ньыв пуяс дорсянь, тшӧктӧ кайны гортӧ.

Ыджыд Таня ӧвтыштіс кинас, мед бабыс мунас. Но сійӧ шенасис кинас да корис кайны. Ми, быттьӧ кынмӧмаӧсь места вылын, эг вӧрзьӧдчылӧ. Вера баб эз жӧ мун миянтӧг, пуксис кыр йылас, мӧдіс виччысьны.

— Видз вылысь нин локтӧны, — видзӧдліс ю катыд Дзоля Таня.

Ю чукыль сайсянь мыччысис ыджыд совхознӧй пыж.

«Мый ӧні мамалы висьтала, мый? Мый узьсис. Эг нуӧд Ивукӧс детсадйӧ. Вошті».

Вом дорысь мыйлакӧ сӧдзтысис вир. Буракӧ, курччыссьӧма. Ӧзын дорӧ матыстчис совхознӧй пыж. Ме бергӧдчи мӧдарӧ, мед дырджык не аддзывны мамаӧс, мед дырджык не видзӧдлыны сы синъясӧ, мед кӧть ичӧтика ылыстыштны сійӧ здуксӧ, кор ковмас ставсӧ висьтавны.

Кыкнан Таняыс сюся видзӧдісны пыжлань. Виччысьтӧг найӧ ӧтвылысь горӧдісны:

— Ивук! — да уськӧдчисны котӧртны пыжлань.

Ме вынысь бергӧдчи, да пыр жӧ синмӧ сатшис Ивуклӧн мыгӧрыс, сійӧ сулаліс мамакӧд орччӧн дзик пыж нырас да шудаа нюмъяліс. Ме сідзи сы вылӧ видзӧдлі, мый сылӧн пыр жӧ воши чужӧм вывсьыс нюмыс.

— Ивук! — чукӧсті ме вокӧс да лэбовті пыж сувтанінӧ. Ме котӧртігкості Ивукӧс вуджӧдісны лыа вылӧ.

— Ивук! Тэ ловъя? — леті ме сійӧс, видлалі кисӧ, коксӧ, юрсӧ, а сэсся топӧді ас дорӧ. А та бӧрын мекӧд мыйкӧ лои, ас тӧдлытӧг гораа бӧрддзи.

— Мый, мый лои? — шызисны пыжысь чеччысьяс.

Ивук мынтӧдчис меысь да чуймӧмӧн видзӧдліс чужӧмӧ.

А ме мӧді сыркъявны, ачымӧс кутны эг вермы.

— Тонюк, мый лои, дугды, — лӧньӧдіс менӧ матыстчысь мама да шылькнитіс юрӧд.

А ме нинӧм эг вермы вочавидзны, сӧмын сыркъялӧмӧн бӧрді. Став лунтыръя шогыс, буракӧ, синванас петіс.

А Таняяслы менам бӧрдӧмыс сэтшӧм тешкодьӧн кажитчӧма, мый найӧ мӧдісны гораа серавны. Эз гӧгӧрвоны, мыйла менам бӧрдсьӧ, кор колӧ нимкодясьны. И сэтшӧм меным лои ӧбиднӧ, мый менӧ оз гӧгӧрвоны:

— А ті, а ті... — лёкысь бӧрдігсор чилӧсті на вылӧ. — Тіян серавсьӧ йӧз шог вылас. Ме тікӧд некор сэсся ог...

— О-о! — шуис Дзоля Таня. — Ёна тай колӧ бӧрдысь Помаыд.

Найӧ кыкнанныс пыльсмунісны.

— Нинӧм абусьыс бӧрдӧ, йӧйыд, — содтіс Ыджыд Таня.

— Ті, ті асьныд, — тойышті ме найӧс да уськӧдчи котӧртны сиктлань.

Эжа вылӧ воӧм бӧрын сӧвті ассьым кӧлуйӧс тазйӧ да медводз кайи кыр йылас.

— Мый нӧ миян Таняыс оз кай? Сибдіс али мый вадорас? — шыасис Вера баб, коді век на виччысьӧ вӧлӧм.

— Локтасны, — нурбыльті ме да тэрмасьӧмӧн мӧді восьлавны гортлань.

Лунвывлань алькӧс борті кайӧм бӧрын бергӧдчылі вадорлань. Таняяс да видз вылысь локтысьяс ёна бӧрӧ кольӧмаӧсь.

Сӧмын рытнас нин, бӧрдӧмысь дзикӧдз дугдӧм бӧрын, ужнайтігӧн тӧдмалі, мый Ивукӧс катӧдлӧма аслас вӧр керкаӧ Иван дядь, петкӧдлӧма сэтчӧс местаяссӧ, керкасӧ, тшамъясӧ, а сэсся рытъядор, видз вылысь лэччигкежлӧ, вайӧдӧма мамӧ дорӧ. И найӧ ӧтлаын лэччасны гортӧ.

Мама видіс Ивукӧс, мыйла сійӧ менсьым юасьтӧг муніс Иван дядьыскӧд. Но Ивук вочавидзис, мый Иван дядьыс ачыс юаліс Тонялысь. Ӧні вӧлись гӧгӧрвои, мый меным горзӧма да кӧсйӧма висьтавны сійӧ.

ИВУК БӦРДӦ

Ме да Ивук узьлам пыді вежӧсын. Жырйыс ыджыд, югыд, кӧть и кык ӧшиня сӧмын. Лӧсьыд тані медсясӧ водз тулысын, кор войясыс югыдӧсь. Сэки ме мукӧддырйиыс, кор ставӧн унмовсясны, чечча да ӧшинь дорын дыр лыддьыся. Майбыр, некутшӧм би оз ков. А ӧні со август заводитчигад оз нин тыдав. Кутшӧм ыркыд да лӧсьыд жар лун бӧрын пырны тайӧ жыръяс, водны небыд сӧстӧм вольпасьӧ, шебрасьны вӧсньыдик эшкынӧн. Да нӧшта татшӧм сьӧкыд лун бӧрын. Ивук, буракӧ, узьӧ нин. Мудзӧма. Шуда. Иван дядь кордонӧдз волӧма. Мый нӧ, «Ветерока» пыжнад. Шутёвтлісны. Ме нин батьлы кымынысь шулі, мед нуӧдлас менӧ коркӧ сэтчӧ, да кӧсйысьӧ сӧмын: «Нуӧдла, нуӧдла». Со мый дыра нин нуӧдӧ. Весиг Ивук нин ветліс, а ме век на эг.

Аски кӧть мед оз узьсьы да Ивук садикас оз сёрмы. А то бара мыйкӧ сыкӧд вермас лоны. Да и мама ӧні мичаа чуксавтӧгыд оз нин коль миянӧс. Тшӧтш вӧлі шызьӧма менам бӧрдӧмысь.

Виччысьтӧг кылі кутшӧмкӧ шыяс. Лов шыӧс кутӧмӧн куті кывзысьны. Шыясыс кылісны Ивук крӧватьсянь. Быттьӧ гусьӧн бӧрдӧ ли нускӧ. Буракӧ, вӧтасьӧ мыйкӧ.

— Ивук, мый лои? — гусьӧн юала ме.

Чӧв ланьтліс, сэсся бара кыліс нускӧм шы.

— Ивук, мый лои? — гораджыка нин шуи ме.

— Йӧраясыс жальӧсь.

— Кутшӧм йӧраяс?

— Кодъяслысь сюръяссӧ босьталӧмаӧсь.

— Кытысь тэ сэтшӧмсӧ аддзылін?

— Ме эг йӧраяссӧ, а сюръяссӧ аддзылі.

— Кытысь?

— Иван дядь сайниксьыс.

— Но и мый? Миян со стенын ӧшалӧ жӧ, Иван дядьыд жӧ вайліс.

— А сэні уна. Йӧраясыс жальӧсь, — бара на нускыштіс Ивук.

— А мый, тэ чайтан, йӧраяссӧ виисны? — юала Ивуклысь.

— Дерт, кыдз нӧ сэсся сюрсӧ шедӧдан?

Ме син водзӧ воис миян кодь сайник, и ставыс тыр йӧра сюрӧн. Сьӧлӧм вылын татшӧм мӧвпсьыс лои немкӧ.

— Ивук, а мый, сюрыс сайник тырыс?

— Абу эськӧ да. Стенас квайт кымын. Колӧ пӧ лакӧн мавтны да карӧ катны вузавны.

— Ивук, эн бӧрд, йӧраястӧ эз вины, — жаль лои вокӧ да мӧді бурӧдны ме сійӧс. — Миян школаын висьтавлісны, мый тайӧ вӧрса пемӧсъясыс быд во сюръяссӧ шыбитӧны, а сэсся на местаӧ выль сюръяс быдмӧны. Нӧшта сюръяс сертиыс позьӧ тӧдмавны, кымын арӧса йӧраыс, кымын чаль сюрас, сымын и арӧс. А Иван дядьыд ӧд лесникалӧ, ёна вӧртіыс ветлӧдлӧ. Аддзас уськӧдӧм сюрсӧ и гортас вайӧ. Сідзи и чукӧрмис. Эн бӧрд, — бурӧда ме Ивукӧс.

Сійӧ, буракӧ, эскис меным, ланьтіс. А ме кӧсйыси аслым, мися, кор мӧдысьсӧ Иван дядьыс волас, ме юала сылысь, збыль чукӧртіс йӧраясӧн шыбитӧм сюръяссӧ, али...

КУЗЬ ЛУН

Асывнас чеччи водз. Вӧтлі луд вылӧ Серӧдӧс, гӧрда-еджыда люкасьысь мӧскӧс. Сэсся нуӧді детсадйӧ Ивукӧс. Муннысӧ колӧ вичко дорті. Сэтчаньӧ тэрмасям да ӧдйӧ мунам, а бӧрсӧ локтігӧн ме тшӧкыда сувтлывла вичко дорас, выль пӧв видзӧдала стенъяссӧ, ӧшинь серъяссӧ, гӧгӧрта ниаяс дорті, кодъяс зэв ёна мичмӧдӧны миянлысь сиктнымӧс. Опонь дед висьтавлывліс, мый найӧс садитлӧмаӧсь миян сиктын вичко восьтан лунӧ. Со кутшӧм джуджыд да веськыд, пашкыр да ён пуяс быдмӧмаӧсь. Налы сё гӧгӧр во, тӧдлісны менсьым пӧльӧс и пӧчӧс, да налысь на мам-батьсӧ, да уна-уна мукӧд йӧзӧс; ӧд батьӧ висьтавліс коркӧ, мый войнаӧдз миян сиктын овлӧмаӧсь ӧнія серти кык пӧв унджык йӧз.

Гортӧ локтӧм бӧрын верді чипанпиянӧс, мыськалі тасьті-пань. А сэсся казялі, мый меным дзик нинӧм вӧчнысӧ. Луныс тӧрытъя кодь жӧ мича, шондіа. Быттьӧ колӧ вадорӧ лэччывны. А кодкӧд? Таняяс вылӧ тӧрыт лӧгаси. А мый эськӧ и лӧгасьныс вӧлі? Найӧ ӧд абу мыжаӧсь Ивук вошӧмсьыс. И збыль ӧд, йӧй моз бӧрді став йӧз водзвылас. Дерт, сераласны. Но первойӧн на дорӧ мунны бурасьны эз жӧ вӧв окота. Век жӧ дасьтыси вадорӧ лэччыны: лӧді тазйӧ кӧлуй, пукті песласян порошок да петкӧді кильчӧ вылӧ. Мӧдасны Таняяс лэччыны вадорӧ да, гашкӧ, чукӧстасны.

Босьті киӧ «Выль посёлокын» нима книга, кодӧс неважӧн библиотекаысь вайлі, да пукси кильчӧ сод вылӧ лыддьысьны. Но лыддьысьӧмыс водзӧ оз мун. Век Таняяс керкаяслань кыйкъявсьӧ. Со и найӧ. О-о! Талун весиг Ыджыд Таня тазйӧн лэччӧ. Сетӧма мыйкӧ бабыс пеславнысӧ. Корасны оз? Корасны оз? Но Ыджыд Таня да Дзоля Таня мунісны ми керка дорті да весиг эз бергӧдчывны ни эз видзӧдлыны ме вылӧ.

Сідзкӧ, найӧ тшӧтш лӧгасисны. И мыйла ме горзі тӧрыт на вылӧ? Мый ӧні лунтырсӧ мӧда вӧчны ӧтнам? Дӧзмӧмла, мый Таняяс эз корны, эз ло окота лыддьысьны. Пукті книгасӧ кильчӧ сод вылӧ. Петі град йӧрӧ. Паськыдджыка восьті парник ӧдзӧс, сэні оняліс жарысла. Лук град вылысь весалі ёг турун. Сэсся бара вӧчныс лои нинӧм. Муні кильчӧ дорӧ да босьті киӧ книга. «Кор нин рытыс воас? Али Ивукӧс водзджык босьтны садсьыс?»

Сэтшӧм лӧнь ывлаыс. Некод весиг уличті оз мун. Челядь вадорынӧсь, гырысьяс удж вылынӧсь, а пӧрысьяс гож сайын пукалӧны, бара жӧ оз ветлӧдлыны. Сӧмын чипанъяс котсышталӧны да Дзоля Таняяслӧн йӧрас корсюрӧ порсьыс рукӧстлывлӧ, гашкӧ, юны корӧ.

Бӧр кильчӧ вылӧ пуксьӧм бӧрын менӧ чукӧстісны:

— Тоня, лок микӧд лавкаысь ворсам, — кылі да юрӧс лэпті ме.

Тайӧ вӧлӧм шадринса нывкаяс корӧны: Валя да Люся.

Тасалі кильчӧ ӧдзӧс да муні на дорӧ.

— Ми нин талун ю дорӧ лэччылім, пӧттӧдз купайтчим. А тэ эн лэччыв? — юасисны нывкаяс.

— Эг, — нурбыльті ме.

Люсяяс керка дорӧ вӧчим быдӧнлы чом, сэсся ӧтвылысь гажӧдім вузасян лавка. Лапкор чукӧртім деньга пыдди, ӧктім чаг — чери, лыа — песок, сёйысь вӧчалім-пӧжалім нянь тупӧсьяс, пирӧгъяс, шаньгаяс. Зыкӧ весиг волім. Валя шуӧ, лавкаас пӧ пирӧгсӧ да шаньгасӧ оз вузавлыны. А ми Люсякӧд шуам, мый мӧдам вузавны, миян асланым пекарняыс, мый колӧ, сійӧ и пӧжалам. Кыкнад вермим.

— Лук пыдди позьӧ турун, — шуи ме.

— Лук гумйыд и сідз на шедӧ, — шуӧ Люся, сьӧд юрсиа збой нывка, — миян асланым лукйыс этша, а со Картин баблӧн быдса кык град, сылысь нетшкам.

— Оз ӧд позь, пиняласны, — ӧлӧдана шуи ме.

— Мый сійӧ ӧтнасӧн сы мыйта лукнас вӧчас? Ачыс меным век тшӧктывлӧ сёйны, — бара шуис Люся. — Тэ, Тоня, тані сулавлы да видзӧд туй вылас, оз-ӧ кодкӧ лок, а ми Валякӧд нетшкам.

Рытӧдз сэсся зэв гажаа ворсім лавкаысь. Мунігӧн ставсӧ ас бӧрся идралім: лук турунсӧ, лыа, чаг торъяс — ставсӧ шыбитім помӧй кояланінӧ.

Муртса удиті Ивукӧс детсадйысь босьтны, и мам локтіс удж вылысь. Бать локтіс сёрӧнджык зэв скӧр чужӧма.

— Тоня, тэ Картин баб йӧрас пыралін лук турунсӧ нетшкыны? — юаліс сійӧ.

— Пыралі, но эг нетшкы, — гусьӧн моз вочавидзи ме. — Валя да Люся нетшкисны, а ме видзӧді, оз-ӧ кодкӧ лок.

— Мун петав град йӧрӧ да кыкнан китырыд нетшкы лук гумсӧ, — тшӧктіс сійӧ.

Ме петалі да кыкнан китыр лук гум вайи батьлы. Сійӧ видзӧдліс ме вылӧ да чорыдакодь шуис:

— Мун пет кильчӧ вылӧ, пуксьы да ставсӧ тайӧс сёй.

— Меным оз ков, — муртса кывмӧн шусис менам.

— Мед вӧлі ӧтитӧг ставсӧ сёйӧма, — ыдждӧдіс бать гӧлӧссӧ.

Ме петі кильчӧ вылӧ. Пукті лук турунсӧ аскӧд орччӧн. Сэтшӧм ыджыд чукӧр! Тӧді кӧ эськӧ, мый аслым ставсӧ ковмас сёйны, нинӧмысь эськӧ та мыйтасӧ эг нетшкы. Лукйыс чорыдкодь нин, да и курыд. Ӧти бӧрся мӧдӧс сюялі ме вомӧ ковтӧмторсӧ. Матыстчыліс Руч, исыштіс менсьым сёянӧс да вешйис бокӧ, буракӧ, думыштіс, аддзӧма пӧ мый сёйныд.

Курыдсьыс ли ӧбидасьыс синва тюрӧбӧн лэччис бан кузя. И ставыс ӧд Ивук вӧсна. А сылы веськодь. Ризъялӧ-ворсӧ со палич вӧв вылын. А меным сы вӧсна курыд лук сёй. Кывзыси тӧрыт сылысь, эг нуӧд садикӧ. Нуӧді кӧ эськӧ, Таняяскӧд эг лӧгасьӧй, шадринсаяскӧд эськӧ эз ковмы ворсны. И луксӧ эськӧ эз ковмы сёйны. Картин бабыс ачыс Люсялы тшӧктӧма нетшкыны луксӧ, а сэсся элясьӧма батьлы. Шулі ӧд ме налы, мися, лук пыддиыс турун позьӧ босьтны. Налы, гашкӧ, гортас нинӧм оз и шулыны, а меным лоӧ курзьӧдчыны.

Ивуклы, тыдалӧ, дышӧдӧма ворснысӧ. Сувтӧдіс вӧвсӧ керка стен пельӧсӧ, матыстчис ме дінӧ.

— Мый керан?

— Он аддзы, лук сёя.

— Та мыйта?

Ме чӧв олі.

— А мыйла тэ бӧрдан да сёян?

— Батьыд тшӧктіс. — И ме висьталі ставсӧ, мый талун мекӧд вӧлі.

— Вай ме тэныд отсала, — босьтіс сійӧ лук гум да сюйис вомас. Някляліс да ньылыштіс. А ме син шармӧдӧмӧн видзӧда сы вылӧ, ӧд некор луксӧ оз сёйлывлы. А сійӧ мӧдӧс босьтіс да и коймӧдӧс. Ме век сы вылӧ дзорга-видзӧда.

— А тэ ачыд мый он сёй? — шензьӧмӧн видзӧдліс ме вылӧ Ивук.

Ме босьті вомӧ лук гум, а аслам нин серамӧй мӧдіс петны.

Кыкнад вӧлӧм гажаджык. Кӧть и кыкӧн няклясим, чукӧрыс чиніс ньӧжйӧ.

— Тоня, мун пыр да шу батьыдлы, мый сэсся некор йӧзыдлысь лук гумсӧ он нетшкы, — велӧдӧ менӧ Ивук.

— Ме эг и нетшкы.

— Но шу, мый весиг некор он пырав йӧз град йӧрас.

— Ог лысьт, сійӧ талун зэв скӧр.

— Но лок либӧ мекӧд.

Чоя-вока пырим керкаӧ. Кильчӧ вылӧ коли пемыдтурунвижӧн лӧсталысь лук гум.

ЗЭРА ЛУНЪЯС

Лун-мӧд сулаліс кос поводдя. Таняяс быд лун лэччывлісны вадорӧ. Мунлісны миян керка дорті, быттьӧ менӧ оз казявны. Дузъялӧны. Оз корны. Ме ог жӧ вӧзйысь. Да и кыдзи вӧзйысян, шуан, ме пӧ тшӧтш тіянкӧд. А найӧ, гашкӧ, оз и мӧдны сёрнитны. Шадринсаяс дорӧ сэсся ог жӧ мун. Бурджык ас кежысь ола. Ачым эськӧ мыжа да, прӧстаысьсӧ Таняяс вылас горзі. Ок и гажтӧм ӧтнадлы кузь гожся луннад!

Сэсся лун нёль кузяла зэрис. Тайӧ лунъясыс нин нӧшта гажтӧма колины. И колі жӧ Таняяс вылас ыджыдавнысӧ. И мыйла? Дзик нинӧмысь вӧлі. Лӧгасисны. Налы мый, найӧ кыкӧнӧсь. Ме ӧтнам. Налы, кӧнкӧ, Опонь дед бара мыйкӧ тешкодьӧс ли повзьӧдчанаӧс висьтавлӧ-а. А меным тані лоӧ ӧтнамлы овны.

Зэра лунъясад весиг петавнысӧ некытчӧ. Телевизор, книга, горт гӧгӧр идрасьӧм. И ставыс. Чиган ӧшинь вылын жӧ пукалӧ, оз жӧ петсьы зэригад. А Ручӧс некутшӧм зэр оз кут, быд лун батькӧд удж вылӧ ветлӧдлӧ. Сэсся эськӧ вӧчалі жӧ кабалаысь аканьяс. Ӧтисӧ нимті Аринаӧн, мӧдсӧ Маринаӧн. Налы быдсяма пӧлӧс платтьӧяссӧ рисуйталі да вундалі. Сэтшӧм на мичаӧсь артмисны. Пызан вылӧ быд аканьлы чом вӧчалі: сунис тюрик — улӧс, истӧг куд — телевизор, истӧг кудъясысь жӧ вӧчалі креслӧяс, ичӧтик кабала кудъяс — пызан да крӧвать. Аканьясӧс вӧччӧда да удж вылӧ нуӧдла, лавкаӧ, пывсянӧ, ӧта-мӧд ордас гӧститны.

Но ӧтнадлы и тадз ворснысӧ дышӧдӧ.

Кӧть эськӧ Ивукӧс детсадйӧ он нуӧд, но ӧд бара сыкӧд мыйкӧ лоӧ. Пола нин кольӧднысӧ.

Мамалы ог жӧ висьтав, мый Таняяс мекӧд оз ворсны. Шуас, ачыд пӧ мыжа.

Кор гажтӧм лоӧ ворсны либӧ телевизор видзӧдны да дышӧдас лыддьысьны, ме пукся ӧшиньдорса лабичӧ да видзӧда ывла вылӧ. Ывла вылын гажтӧм, быттьӧ арын. Оз ризъявны челядь, оз ветлӧдлыны асланыс тӧждъясӧн-могъясӧн гырысьяс. Ме видзӧда, кыдзи гӧптӧ содӧ ва, зэр улын лӧсталӧ турун да кыдз пулӧн коръяс, кыдзи букыштчӧма енэжыс, быттьӧ мыйыськӧ лӧгасьӧма йӧзыс вылӧ. Дзик менам ӧшиньлы воча, мачасян луд сайын, зэрсьыс кӧтасьӧмла нӧшта ёна сьӧдасьӧм вичко. Ме видзӧда сы вылӧ да мӧвпала, кыдзи войтырыс олӧмаӧсь тані важӧн.

Коркӧ, Коми муӧ Степан локтӧдз на, комияс эскӧны вӧлӧм Шонділы, Тӧлысьлы, Тӧвлы, Войпӧльлы. Степан вайлӧма выль Ен вера. Лӧсьӧдлӧма коми шыпасъяс, вуджӧдӧма коми кыв вылӧ бур сьыланъяс.

ЗАРНИ АНЬ

(Опонь дедлӧн висьт)

Кор локтысь морт Степан, выль вера вайысь, вермис Памаӧс, вӧлі пуяс сайын морт, коді кӧсйис отсавны Памалы, но эз вермы. Тайӧ вӧлі Памалӧн пиыс, том да мича Патре. Уськӧдчыліс нин сійӧ мездыны айсӧ, но сетӧм кывйыс вӧлі донаджык. А Степан дорӧ петтӧдз Пама шуис пиыслы:

— Патре, вермас кӧ менӧ Степаныд, дорйыны эн уськӧдчы, сылы, буракӧ, ӧні кодзулыс югъялӧ. Менам олӧма нин ассьым нэм. А тэд тшӧкта видзны комияслысь меддонаторсӧ, медыджыд Енсӧ — Зарни Аньӧс. Синсьыд ёнджыка видз, мед Степан киӧ оз веськав. Кӧсйысян-ӧ?

— Кӧсйыся, айӧ, — шуис Патре.

Ёвкнитіс Патрелӧн сьӧлӧмыс, кор аддзис, мый лои батьыскӧд, йӧзвиясыс рудзмуніны, да сійӧн, буракӧ, эз веськав Степанлы сыӧн ӧдйӧдӧм шыыс.

Торйӧдчис Патре аслас ёртыскӧд йӧз дорысь, пуысь пуӧ дзебсясьӧмӧн, мед не шедны Степанкӧд локтысь том молодечьяслы, лэччисны найӧ ю дорӧ, тэрмасьӧмӧн лэдзисны пыж да йӧткысисны зібйӧн. Вуджисны Виска ді вылӧ.

— Виччысьлы, ме регыд, — чӧвтіс Патре ёртыслы да воши пемыдас.

Кок улӧ ӧдва сюралысь ордымӧд кайис сійӧ ді шӧрас, сӧмын сылы да батьыслы тӧдса пу дорӧ, перйис горсйысь Зарни Аньсӧ, мичаа тӧбис кос рузумӧн.

— Но мый, кодарлань? — юаліс сылысь ёртыс, кор сійӧ бӧр воис пыж дорӧ.

— Урал излань ковмас сетчыны. Катам Эжваті, вуджам Печора ю вылӧ.

— Сідзкӧ, мӧдім.

— Кежалам сиктӧ. Босьтам Гараньӧс аскӧд. Ог вермы ме сійӧс татчӧ кольны. Муса сійӧ меным. Гӧгӧрвоан?

Бӧрсӧ сувтісны сиктсьыс улӧджык, бадь кустъясӧ сайӧдчӧмӧн. Гараньла муніс Патрелӧн ёртыс. Аслыс сылы сиктас кайнысӧ эз позь, сы ордын вӧлі Зарни Ань.

Сиктын оллялӧм да горзӧм шыыс мӧдіс лӧньны. Патрелӧн сьӧлӧм вылас вӧлі шог. Лоӧ шыш моз мунны ас чужанінысь, ас йӧз дорысь. Кытчӧ? Мый сійӧс виччысьӧ водзын? Гашкӧ, вермас сійӧ Эжва катыдса сиктъясысь чукӧртны мужикуловсӧ да бӧр вӧтлыны Степанӧс? Но медводз колӧ меститны-дзебны Зарни Аньӧс. Батьыслы кывсӧ сетӧмыс меддона.

Кыліс бадь кустъясын шарӧдчӧм. Патре коскӧ ӧшӧдӧм пуртӧсысь перйис пурт. «Степанлӧн кӧ йӧзыс, ковмас тышкасьны тані бӧръя здукӧдз, а Зарни Аньӧс вӧйтны», — вирдыштіс сылӧн юрас. Но локтӧны вӧлӧм ас йӧз, ёртыс да Гарань.

Патре топӧдыштліс полӧмысла тіралысь Гараньӧс морӧс бердас да юаліс:

— Эн сетчы Степаныслы, эн пыртчы выль вераас?

— Эг. Ме дзебси гӧбӧч пельӧсӧ. Эз аддзыны менӧ. Пемыдыс отсаліс.

— Ӧдва и сюри, — сёрниӧ сюртчис Патрелӧн ёртыс. — Дзебсьӧма да нинӧмысь оз пет. Весиг меным оз эскы.

— Мунам миянкӧд. Выль местаӧ овмӧдчам. Ме ордын Зарни Ань. Сійӧ ваяс миянлы шуд, — шӧпкӧдіс том морт аслас мусалы.

— Тэкӧд кӧть ме кытчӧ муна, кӧть му помӧдзыс, — вашкӧдіс том ныв.

Топыда кӧрталіс лаз вӧньсӧ Патре, лайкнитчыліс чужан мулы, нёль копыр чӧвтіс: асыввылӧ, лунвылӧ, рытыввылӧ да войвылӧ, Эжвалы копыр, Емвалы копыр. Ичӧтик сепысӧ (мешӧкӧ) пуктіс содз тыр чужан му, пуксисны ставӧн пыжӧ да йӧткыштчисны зібйӧн ас берегсянь...

Ылӧ ковмис мунны чужанінсьыс Патрелы да нуны аскӧдыс комияслысь медыджыд Енсӧ — Зарни Аньӧс.

— Дедӧ, а кӧні ӧні Зарни Аньыс? — юала ме.

— Тайӧс некод оз тӧд. Кытчӧ муніс Патре, кытчӧ дзебис дона Енсӧ. Коми йӧзыд ӧд сэки унаӧн пышйисны Печора вылӧ, Сибирӧ, Алтайӧ. Ӧтияс шуӧны — кӧнкӧ пӧ Об ю кывтчӧсын Зарни Аньыс (сэні комияс жӧ олӧны), мӧдъяс шуӧны — Алтайӧ пӧ нуӧмаӧсь, коймӧдъяс шуӧны — Уралас пӧ из горсйӧ дзебӧмны.

— Дедӧ, тэ миянлы тайӧс мойдін али збыль вӧвлӧмтор висьталін? — юалӧ Дзоля Таня.

Опонь дед читкыртліс пыдӧ вӧйӧм кельыдлӧз ичӧтик синъяссӧ, малыштіс дзор тошсӧ да вочавидзис:

— А збыль пӧ тайӧ вӧлӧма. Збыль. И ӧні на кӧнкӧ эм Зарни Аньыс, сӧмын некод оз тӧд кӧні. Ёна пыдӧ дзебӧма Патре коми йӧзлысь медся пыдди пуктана Енсӧ.

— Дедӧ, а кодлы шедӧ Зарни Аньыс? — юалӧ Ыджыд Таня.

— Коді медуджач, сылы.

— А мый сэки лоӧ?

— Выль олӧм пуксяс, шуда олӧм.

Некыдз оз вун менам тайӧ висьтыс, кодӧс Опонь дед тулыснас висьтавліс коркӧ, татшӧм жӧ зэра лунӧ. И менам эм кӧсйӧм, кодӧс ме некодлы-некодлы на эг висьтавлыв. Быдма да мӧда корсьны Зарни Аньӧс, медым бӧр Коми муӧ вайны. А некодлы та йылысь ог висьтав сы вӧсна, мый оз эскыны меным, а гашкӧ, и серавны на мӧдасны. А ме аслым шуи нин: велӧдчыны мӧда бура-бура, уна лыддьысьны, мед унджык тӧдны, а сэсся школа бӧрын велӧдча университетын и лоа археологӧн, мӧда туявны важ йӧзлысь олӧм. И аддза Зарни Аньӧс.

А талун Вера баб ме дорӧ воліс. Зэрыс кобыштіс, да ме петі кильчӧ вылӧ. Сиктыс мичаа мыссьӧма уна луна зэрнад, быттьӧ выль пӧв вежӧдӧма, туруныс тайӧ лунъясас быдса весьт быдмӧма. Пукала сод вылын, радейта тадзсӧ пукавнысӧ: ставыс тыдалӧ, йӧз ветлӧны, посни челядь гӧп дорын резсьӧны. Со и Вера баб кытчӧкӧ ветлӧма, локтӧ. Ме дорӧ кежис. Киас ичӧтик сюмӧд чуман.

— Вӧр дорӧ кайлі, видзӧдлі, эм абу чӧдйыс. Эмышт тай. Позьӧ вотчыны ветлыны. Петкӧд мун тасьті, кондышта тіянлы. Бӧрти йӧлӧн сёянныд. Мамыд уджалӧ да оз жӧ удит кайлыныс-а.

Ме петкӧді ичӧтик лӧз доръяса тасьті.

— Зэв ичӧтикӧс петкӧдӧмыд да, — броткыштіс сійӧ гырысь лӧз вотӧссӧ кондігмоз. — Чӧсмась.

— Аттьӧ.

— Тоня, мыйкӧ тай дугдін ми ордӧ волывлынытӧ? — сюся видзӧдліс сійӧ ме вылӧ.

Ме кылі, кыдзи менам став вирӧй ылькнитіс чужӧмӧ да мӧдіс сотчыны-потны. Юрӧс ӧшӧді, нинӧм ог шу. Да и мый на шуан. Мый горзі Таняяс вылӧ да найӧ лӧгасисны, а бурасян туйсӧ ог аддзӧй. Яндзим ӧд висьтавнысӧ, кӧть и ачым мыжа.

Дзиръяті нин петӧ вӧлі Вера баб, бергӧдчис мелань:

— Асыв кежлӧ дасьтысь. Оз кӧ мӧд зэрны, кайлам мекӧд вӧрӧ чӧд вотны. Мед тэныд оз ло гажтӧм, Таняясӧс тшӧтш босьтам.

Рытывбыд ме кыпъялі нимкодьла. Аски Вера баб катӧдлас вӧрӧ, ӧкта чӧд да вая гортӧ. И Таняяскӧд бурасям.