МАРТЕНИЦА

Галя олӧ Удораса ӧти сиктын. А сиктыс сулалӧ Мезень ю бокын. Галяяслӧн керкаыс сикт увдорас. Выль керка. Кышӧма и краситӧма, ӧшинь доръяссӧ серӧдлӧма. Тайӧ батьыс сэтшӧм мастер. А мамыс уджалӧ библиотекаын.

Локтіс коркӧ ӧтчыд мамыс удж вылысь и шуӧ:

— Галюк, асыв гӧсьтъяс локтасны. И накӧд Янка нима нывка, тэкӧд тшӧтшъя.

«Мича нимыс, — думыштіс Галя, — миян сиктын некодлӧн татшӧм мича нимыс абу».

Мамыс пелькӧдчӧ, и Галюк тшӧтш аканьясӧс выль платтьӧӧн вӧччӧдіс, юрсинысӧ налысь сыналіс, диван вылӧ пуксьӧдаліс. Асывнас мамыс черинянь пӧжаліс, шаньгаяс, тшак тасьті лэптіс, сола чери да шома капуста. Яя шыд пуис да рысь песокаліс да нӧкъяліс. И Галя сылы отсасис. Сэсся мамыс мича платтьӧасис и Галяӧс вӧччӧдіс. Веськӧдліс сылысь гӧн кодь небыд еджыд юрсисӧ, кыис кык кӧсаӧ да помас кельыдлӧз ленточкаяс кӧрталіс, рӧмыс дзик Галялӧн синъяс кодь.

А сэсся и гӧсьтъяс воисны. И Янка нывка. Сэтшӧм тешкодь. Чим сьӧд юрсиа, ыджыд сьӧд синъяса да тэрыба-тэрыба сёрнитӧ. Сӧмын нинӧм он гӧгӧрво. Вӧлӧм нывкаыс болгарка да ас кыв вылас варовитӧ. Дерт, Галя тӧдіс, мый Кослан дорын эмӧсь посёлокъяс, кӧні олӧны болгаръяс, пӧрӧдӧны вӧр. А Янкалӧн батьыс тшӧтш пӧрӧдчысь. А мамыс библиотекаын жӧ уджалӧ.

Янка и рочӧн кужӧ. И Галя кужӧ. Со и варовмисны нывкаяс да мӧдісны ӧтлаын ворсны. Лунтыр аканьяскӧд ноксисны.

А кор гӧсьтъяс мӧдісны лӧсьӧдчыны мунны, Янка шедӧдіс платтьӧ морӧссьыс ӧтлаӧ кӧрталӧм зэв мича гӧрда-еджыда кык туг да мыччис Галялы.

— Мый тайӧ? — юаліс сійӧ.

— Мартеница, — вочавидзӧ Янка.

— Мартеница?! — А кытысь? — шензигтыр юалӧ Галя.

— Баба Марта вайис.

— Кутшӧм Баба Марта?

— Сэтшӧм жӧ, кутшӧм волывлӧ март ӧтикӧд лунӧ. Он тӧд али мый?

— Ог. Миян некутшӧм Баба Марта оз волывлы.

— А мыйла эськӧ оз? — думыштчис Янка.

— Ме ог тӧд, — жугыльмис Галя. — Миянӧ сӧмын Мороз-пӧль волывлӧ. Выль во дырйи. Козинъяс вайӧ. А Мартеницаыд сӧмын гӧрда-еджыда овлывлӧ?

— Да. Гӧрдыс — мед век дзоньвидза вӧлін, а еджыдыс — мед уна урожай вӧлі: виноград, арбуз, помидор.

— А миян виноградыс да арбузыс оз быдмы.

— А мый быдмӧ?

— Картупель, мырпом, турипув, чӧд, пув, тшак.

— Сідзкӧ, мед найӧ унджык быдмасны.

Галялы нимкодь козинысь. Ӧшӧдіс морӧсас, да мича лӧз платтьӧыс нӧшта на мичаджык лои. Мӧдіс нывка ӧти кок пӧв вылас чеччавны да сьывны: «Баба Марта козин вайис! Баба Марта козин вайис!» А сэсся мӧдіс думайтны, мый жӧ Янкалы козьнавны водзӧс. Вазаын косьтӧм мича росъяс, гашкӧ, найӧс да? Либӧ пу тшак. Вӧрӧ ветлігӧн пӧрысь пу вылысь Галя батьыскӧд аддзисны зэв ыджыд мича тшак. Вайис Галя гортӧ, косьтіс да нӧшта на лакӧн мавтіс, и ӧні со сулалӧ джаджйын. А бурджык, бурджык козьнавны кӧрзина. Кодӧс батьыс неважӧн кыис сюмӧдысь. Тэнад пӧ важ нин да. Сэтшӧм артмис лӧсьыдик да кокньыдик. Мӧдас Янка вӧрӧ котравны. А вӧрас миян вотӧсыс мыйта! Сӧмын вотчы, эн дышӧдчы.

Пыртіс Галя пос йылысь выль мича кӧрзина да козьналіс Янкалы. И сылы нимкодь лоис.

Гӧсьтъяс пасьтасисны. «Аддзысьлытӧдз!», «До свидания!», «До виженья!» шуалісны. И друг Янка торйӧдчис мунысьясысь да котӧрӧн бӧр косіс. Босьтіс Галяӧс киӧдыс да мӧдіс шӧпкӧдны:

— Кор аддзан аист лэбачӧс, мартеницатӧ босьт да сюй из улӧ. А ачыд мыйкӧ думышт, быд кӧсйӧм збыльмас.

Висьталіс тайӧс Янка, ӧвтыштіс кинас и вӧтӧдіс мунысьясӧс. Чукыль сайӧ вошины волысьяс, а Галя дыр на сулаліс кильчӧ вылын да ӧвтчис кинас. Гортас пырис, и гажтӧм лоис. Кутшӧм лӧсьыда Янкакӧд ворсісны. Друг Галя казьтыштіс сылысь бӧръя кывъяссӧ да юаліс мамыслысь:

— Мама, аистыс кутшӧмджык лэбач?

— Мича ыджыд еджыд лэбач, кузь гӧрд кокъяса да сэтшӧм жӧ гӧрд ныра. Овмӧдчӧ керка вевтъяс вылӧ. А йӧзыс сійӧс оз вӧтлыны. Шуӧны, мый лэбачыс вайӧ шуд.

— А миянӧ тшӧтш локтасны тулыснас?

— Оз, миянӧ оз волывлыны. Найӧ — лунвыв лэбачьяс.

— И ме некор, некор аистсӧ ог аддзыв?

— Мыйла нӧ он? Быдман, уджавны мӧдан и ветлан коркӧ лунвылӧ, а гашкӧ, Болгарияӧ. Сэтысь и аддзылан. Энлы, кӧнкӧ менам открытка вӧлі, — и мамыс мӧдіс корсьны шкапысь.

Галя дыр видзӧдіс аддзывлытӧм лэбач вылӧ да водігас сюйис открыткасӧ юрлӧс улас. А войнас вӧтасис, быттьӧ сиктӧ воӧмаӧсь аистъяс, и став сиктыс петіс видзӧдлыны тӧдтӧм лэбачьясӧс. А найӧ дыр гӧгралісны сикт весьтті, а сэсся пуксисны Галяяс керка вевт вылӧ да сэтчӧ поздысисны.