АСЬНЫМ АСЬНЫМӦС БЫРӦДАМ?
Во-мӧд сайын Россияын пестысис патриотизм йылысь сёрни, кодӧс сэсся ёнмӧдіс Рытыв Европасянь да Америкасянь веськӧдӧм миян ыджыд канмуӧс увтыртан кансяма (политика) нырвизь.
Борис Ельцин дырся демократия кадколастса вӧвлӧм «ёртъясным» другӧн бергӧдчисны миянлы мышкӧн, пондісны гындыны Владимир Путинӧс, бура помнитӧмӧн, кыдзи коркӧ отсалісны кисьтны Сӧвет ӧтувлунӧс — быд ногыс дзескӧдны да кольны сьӧм-кредиттӧг, выль технологияястӧг да с. в.
Вочасӧн и Россияӧн веськӧдлысьяс да унджык олысьыс тӧдмалісны ыж гӧна кӧинъясыслысь збыль чужӧмсӧ. Та бӧрын Россияын посниджык чинаяс быттьӧ бергӧдчисны асланыс канмулань чужӧмбанӧн, пондісны кайтны патриотизм йылысь.
Сӧмын тай зэв на тшӧкыда найӧ унатор вӧчӧны мода вылас. Медводз тайӧ инмӧ Россияса войтырлӧн кывъясӧн вӧдитчӧмлы. Вынсьӧда тайӧс видлӧгъясӧн.
Роч кывсӧ ми (роч и коми йӧз) велалӧмпырысь нимӧдам «великӧй-могучӧйӧн». Иван Тургенев тайӧ кывъяссӧ шуӧма ХІХ нэмын, сэки роч кывйыд збыльысь вына на вӧлӧма. Миян кадӧ жӧ серпасыс дзик мӧд: роч журналистъяс нем думайттӧг да ковтӧг зэв унатор босьтӧны англия кывйысь. Оз сӧмын Мӧскуаын да Питерын, но и Сыктывкарын. Тырмымӧн кытшовтны юркарті: гӧгӧр мини- да супермаркет, гӧгӧрвотӧм нимъяс, шуам, «Тойз», «Ридер», «Сале» да уна мукӧд. Медводдзаыс немся абу той вузаланін (кыдзи коми мортыд вермас кокниа гӧгӧрвоны), а челядьлы чача лавка (видзӧд англия кывйысь toy «чача»). Сӧмын мыйла быть англия ногӧн гижавны, та вӧсна ӧд чачасӧ ӧдвакӧ унджык ньӧбаласны.
Ӧти ним менӧ ёна чуймӧдіс, ӧд, вӧлӧмкӧ, йӧз кывйӧн дурӧны оз сӧмын томулов, но и олӧмаяс. Ёна ошкӧны пӧрысь йӧзлысь йӧктан да сьылан «Греннис» котыр, кӧть тайӧ нимыслӧн вежӧртасыс уналы дзик тӧдтӧм. Вӧлӧмкӧ, англия кывйын granny-ыс пасйӧ пӧчӧӧс. Кодлы тадзисӧ нимтӧмаӧсь, асьныс кӧ олӧма аньясыс тайӧ кывсӧ ӧдвакӧ тӧдӧны.
Ӧнія роч кыв, позьӧ шуны, вӧйӧмӧн вӧйӧ англия кывйысь босьтӧмаас, торйӧн нин уна кыв пырӧ «удж вӧчысь, мыйӧнкӧ ноксьысь» вежӧртасын, со кӧть, киллер, спикер, мэр, риелтор, менеджер, спичрайтер, омбудсмен, сити-менеджер, бизнес-вумен да с. в. Мукӧдсӧ пыртӧны дзик нин ковтӧг, ӧд рочӧнсӧ позьӧ жӧ та йылысь висьтавны, шуам кӧть, топ-лист, шорт-лист, месидж, прайм-тайм, фейс-контроль, дресс-код, тест-драйв да мукӧд. Ставсӧ тайӧс ме вайӧді рочӧн петысь ӧнія газет-журналысь. Весигтӧ «любовь» кывйыс уналы лоӧма туйтӧм, и ӧти радиостанциялы сетӧмаӧсь «Лав-радио» ним. Быттьӧ пон тявӧдчӧ! Татшӧм «озырлунсӧ» казялӧм бӧрын кывйыд оз нин бергӧдчы рочтӧ великӧйӧн нимӧдны.
Тайӧ «висьӧмыс» кӧвъясьӧма тшӧтш комилы, ӧд роч пырыс уна ковтӧмыс письтӧ тшӧтш и миянӧ. Шуам, бӧръя кадас ютыръяс йылысь сёрниын ышмисны праймериз кывйӧн, коді унджыкыслы нинӧм йылысь оз висьтав, тӧдтӧм да. Англия ногӧн сылӧн вежӧртасыс — водзвыв нуӧдан бӧрйысьӧм, сӧмын тайӧс ас ног шуны роч журналистъяс оз сяммыны да босьтӧны йӧзлысь.
Коми кывным ёна нюдзджык да бура мӧвпалӧмӧн позьӧ аддзыны миянлы лӧсяланаджыксӧ. Водзӧ сёрнисӧ нуӧдтӧдз юрӧ воисны 1997 вося октябрь 30 лунся «Коми му» газетын Василий Лодыгинлӧн гижӧдын вайӧдӧм кывъяс: «Менӧ шензьӧдӧ да весьӧпӧртӧ коми войтырлӧн, этнослӧн аслас аскиа лунас веськодьлуныс. Торйӧн нин чужан кыв дінас. А ӧд бура тӧдса — абу кывйыс, абу и йӧзыс.
И мыжаӧс кыськӧ корсьны оз ков — мыжаӧсь асьным. Бать-мам шуӧны, рочнас пӧ челядьлы кокниджык велӧдчыны, мед пӧ рочасьӧны. Вочасӧн ныв-пи дугдӧны весиг коминас сёрнитнысӧ! Артмӧ, асьным асьнымӧс бырӧдам да нӧшта на кодкӧ вылӧ элясям».
И збыльысь ӧд, унаысь на миян вежӧра йӧз оз зільны юрнысӧ песлыштны да коми кыв тӧдысьлы мыйкӧ гӧгӧрвоанатор гижны, а босьтӧны дасьсӧ. Шуам, праймериз пыдди позьӧ пыртны водзбӧрйысьӧм кыв, кодӧс лыддьысьысь кокниа гӧгӧрвоас. Сыктывкарса университетын коми кафедраса диплом уджъяс дасьтігӧн важӧн нин пыртӧны сёрниӧ вайӧдӧм дорӧ матын сулалысь водздорйысьӧм кыв, кодлӧн вежӧртасыс «предзащита».
Коми кыв артмӧдан вынйӧрыс зэв ыджыд. Та вылӧ индӧ и сійӧ, мый бӧръя воясас роч пыр пырӧм уна англия кывлы лои артмӧдӧма комиӧн стӧч весьтас. Со кӧть, приватизация — асэмбуралӧм, уик-энд — вежонпом, футбол — коксяр, финиш — помтшупӧд, старт — водзтшупӧд, интернет — ӧтуввез, блог — лунгижӧд, спонсор — сьӧммӧдысь да уна мукӧд.
Ошкыны колӧ «Ми» котырысь том йӧзӧс: найӧ артмӧдӧмаӧсь «селфи» вежӧртаса ачпас, коді индӧ кодкӧдкӧ асьтӧ фотографируйтантор вылӧ. Тайӧ ставыс бура петкӧдлӧ комилысь выль кывъяс артмӧдан гырысь позянлунъяссӧ. Колӧ сӧмын, медым найӧс ловзьӧдісны журналистъяс, мед найӧ бергалісны ӧтуввезйын, мед найӧс пыртісны выль кывкудъясӧ. Мед комиӧн гижысь-сёрнитысь эз коль аслас чужан кыв дорӧ веськодьӧн. Мӧд ногӧн кӧ лоас, кывным вермас вочасӧн чусны.
