УСОГОРСК ЙЫЛЫСЬ ПОЭМА

Кор петі туйӧ, сэки гортын
и мак на дзордзаліс, и рудзӧг вӧлі веж.
Мам дзӧрысь кинас нетшкис кольта тыр мем:
«Босьт, пиук, туяд шудыд мед оз кеж!»
И мужикӧс моз сывъяліс сэк батьӧ...
Мем ӧнӧдз кылӧ, быттьӧ йӧла шы,
сы янсӧдчӧмыс, сэкся кыпыд здукыс.
И, казьтышта да, лолӧ швачкӧ гы.
Вокзалыс век тай син водзсьым оз вешйы,
и ки пыдӧсӧс сотӧ-ёнтӧ пыр,
а сулалан тэ, жугыльтчӧмыд, ӧтнад,
и тӧдтӧм каръяс дзирдӧн ачыд тыр.
И пытшкӧс биыс котралӧ на меын,
оз ваймы сійӧ, пыр на сэкся моз,
кор менӧ йӧткис-корис лымъя муӧ,
мӧд эрдъясӧ... Оз личав сійӧ, оз…

Фанфараяс да дзоридзьяс эз вӧвны —
син водзам кушин мыччӧдіс сэк асьсӧ,
сэн тривкйысис, сэн гудйысис бульдозер,
кӧн дзоридз вужъяс писькӧдчисны пыдӧ,
да мужикъяслӧн мускулъясныс синмӧс
пӧсь шонді моз жӧ пӧртмалісны здукӧн.
Баракъяс, вӧрлӧн лов шы, пила живгӧм,
да грыпнитӧмыс муӧ усьӧм пулӧн,
а рытнас уджсьыс коддзӧм мужик рӧдсӧ
ун личкис, налы шойччӧг сетны мед.
Сэзь енэж тырыс кодзув петіс-югзис,
сук вӧрыс ветліс-довъяліс, кыдз потан.
Со тайӧ-й вӧлі сэки Усогорск.

Мем немла дзебнысӧ, мый зарни арнас
дыр гажтӧмлуныс сёйис тан,
выль асыв шеновтчигӧн нӧшта ёна,
кор тӧдчӧдӧ и ывла вежсьӧм бан,
и турияслӧн мыгӧрныс тай нормӧ,
и видзчысьӧмӧн лола ветлӧ сэк,
и синвасӧ тай гылӧдӧ кӧк шабді
веж лапкор шӧрӧ... Менам ӧти грек,
мыж менам ӧти, ӧти вӧлі висьӧм:
ас чужан мулӧн арысь бырис гаж,
ог казяв ньӧти, кыдзи тырӧ сьӧлӧм
пӧсь муслунӧн, код кадыс кодь жӧ важ.
Но ачым аслым лёксӧ эськӧ вӧчи —
эг аддзыв кӧ, эг тӧдлы татчӧс ар;
зэв сійӧ вӧлӧм аслыспӧлӧс, лӧсьыд
да асшӧр мичнас нэмӧвӧйся, яр.
Эг эськӧ тӧд, кыдз мусӧ чышкӧ пожӧм,
кор усьӧ, да кыдз пыркнитлӧ на юр,
кыдз ас ног рӧммӧ пужъялӧмла сійӧ.
Мӧд татшӧм сэсся лышкыдлун оз сюр...
Кутшӧм мӧвпъяс оз зурасьны юрад
сэк, кор аддзан, кыдз тювкъялӧ черань
аслас тывйӧдыс-везйӧдыс, ӧтка,
весиг сэк, пуксьӧ шондіыс кор,
кыдз веж туруныс нюкыртчӧ-усьӧ,
а ӧд коркӧ и сайӧдліс аснас
кӧин чукӧрлысь шӧйтӧмсӧ татӧн...
Ме ог тӧд, мыйӧн помасьны вермис,
но со татшӧмтор садьмӧдіс менӧ
ӧти асылӧ: кынмӧма юыс,
кытысь веськыда юим ми васӧ.
Вельмӧм кӧдзыдыс пармасӧ пӧдтіс.
Но ми уджалім — ваыд и вуніс.
И сэк Виктор, роч вок, ӧдзӧс дорысь
кыдз тай чепӧсйис, пиласӧ тшапкис
кыкнан сюрӧдыс — пилаыс эргис
ярмӧм киясын час, быдса час.
Йизис паськӧмыс бансяньыс гугӧдз.
Эськӧ эз на и ӧвсьы сэк, эз кӧ
ачыс ыджыд йи палакӧ пӧр.
Нёль лун мысьт шогыс ыджыдӧн пырис:
Ӧндрей ёртнымӧс кучкӧма пу.
Куйлӧ мортыс, и лӧзӧдӧм паръяс
ӧдва шӧпкӧны: «Ӧдзӧссӧ, зонъяс,
сиптӧй... йирмӧг... эн кынмӧй...
асьныд видзчысьӧй ті...»
О, да кыдзи нӧ, кыдзи нӧ эськӧ
татшӧм кывъяссӧ пычкис мӧй морт,
коді сы понда сӧмын кӧ воис,
медым рушкусӧ тыртны — и ставыс! —
тыртны пыдӧстӧм кӧшельсӧ мед?

История нин ӧні, ставыс — бӧрын.
И мыйыс на сэк, мыйыс на эз вӧв,
да сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн суктыны ог вермы.
Лун вежсис лунӧн; жвучкис лэчыд тӧв
да юрсианым лымсӧ кольліс везйӧн,
мед эзысь моз жӧ сукмис сэн, эз чин,
но кык яг костӧ йӧрмӧм кушин шӧрас
сэк лыбис столӧвӧй, сы рӧчын — «Мозын» ним.
А сэсся и баракъяс — вит и, дас и,
и улича нин ачыс асьсӧ пасйис
сэн, кӧні парма тӧлыс сыркакывліс,
а корсюрӧ и шутьлялігтыр сьывліс.

Тадз ми и вермим.
Асьнымӧс тай ӧні
со Мозынсяньыс, заводитлім кысянь,
да войвывса мӧд берегъясӧдз быдӧн
сідз паныдалӧ, кыдзи вокӧс вок,
код колан здукӧ отсӧг вылӧ петіс.
И эн жӧ чайтӧй, этикет пӧ тайӧ —
ӧд вӧрӧн пуксьӧм, гаддьӧсь кияснаным
ми перйим пыдди пуктӧм сэн и тан.
Лун бӧрся лун. Но куня синмӧс
и бара аддза пырысь-пыр:
чебрец да мята тырыс-тыр
туй пӧлӧн: мамӧ ропкигтыр
сэт мунӧ, вӧйпӧмыс мем инмӧ,
ас вевт улӧ пӧ ог лок дыр,
йӧз муын гажӧй пӧ эз быр...

Ог сяммы шуны ӧні стӧча,
сэк мый нӧ сэтшӧмсӧ ми керим,
мый вӧлі — подвиг али сьӧлӧм тшӧктӧм,
но тӧда: исковтасны вояс,
и гортын, вежӧ вӧйтчӧм муын,
медылыс пельӧсас нин, гашкӧ,
ме кыла тӧдса асшӧр сёрниног,
и пырмунігмоз тӧдмӧдасны менӧ,
мый сёрнитысьыс войвывса, мый сійӧ
сэн чужлӧма, кӧн ӧнӧдз пыр на, пыр на
сӧдз васӧ ыльгӧ-нуӧ Мозын ю.
Болгарскӧй кар йылысь пӧсь висьтнас
менӧ сотас:
«Но зонмӧ, войтыр, лэптӧмаӧсь збыльысь
сэн, вой му кӧджын мича, кыпыд кар!»
Ме сійӧс кутла вокӧс моз, зэв пӧся,
зэв дыр ог лэдз и синмас шуа,
мед косӧдлыны ылӧ мунӧм кад:
«Вок, кывзы, вок,
сэн ачым вӧвлі, ачым!»