ЧЕРАНЬ ВЕЗЪЯ «ВАСИЛЕЙ»!

Сьӧлӧмсянь нимкодяси, мый «Василей» гажыд неунакодь вежсис. Та йылысь вочасӧн висьтала тайӧ гижӧдас. Фестивальыс вӧлі мича рӧма, торйӧн нин репертуарӧ выль жанръяс пыртӧмӧн. Сэтчӧ жӧ дас куим сьыланкыв пыдди вӧлі босьтӧма дас нёльӧс.

Гаж вылӧ локтысьясӧс Кулӧмдінса месаньяс пыр вочаалӧны «Василей» кыпӧн. Петкӧдчӧмсӧ восьтісны мича гӧлӧса аньяс — Ирина Симпелева да Валентина Чаланова. На дорӧ шорӧн моз ылькнитісны «Эжваса дзоридзьясын» сьылысьяс. Кыпыс — сьӧлӧмӧ йиджана пас, окота тшӧтш чеччыны да накӧд сӧльнитчыны-сьывны. Вежсьӧ гажыслӧн рӧмыс, вежсьӧ гаж дорас матыстчӧмыс. Водзын кӧ ыджыд вынӧн пыртлісны мультимедийнӧй серпасъяс, да сьӧкыд вӧлі йиджтысьны шылад улӧ петысь кывъясӧ, таво видеомонтажсӧ вӧчӧмаӧсь кокньӧдӧмӧн. Но сэк жӧ казялан: видеопроектас сюйӧны Воркута, Ухта, Инта да мукӧд кар. Мыйла? Видеорядас кӧ вӧліны Кулӧмдінӧ воысь артистъяс, сэки водзвыв нин эськӧ тӧдім, кутшӧм артистъяс да кытысь петкӧдчасны сцена вылас.

Босьтча серпасавны гажсӧ жюриӧн индӧм местаяссянь.

1. Коймӧд местасӧ «Нылӧ» сьыланкывйысь чуктӧдісны Кулӧмдінса культура керкаын фортепьяноӧн ворсны да сьывны велӧдысь Ксения Мишариналы.

Кор заводитіс сьывны, эз кыв ассьыс гӧлӧссӧ да эз вермы петкӧдны залӧ синтезаторӧн ворсан шыяссӧ, но зэв лӧсьыда чеччис да йитіс колонкаяссӧ аслас инструментӧ, сэсся меліа да шоныда шуис: тайӧ пӧ лоис сы вӧсна, мый некымын лун мысти меным тырас кызь вит ар, а «Василей» гажлы сідзжӧ кызь вит во да, тыдалӧ, та вӧсна и лоис татшӧм дзугйыс.

Тайӧ фестиваль вылас сылӧн сьыланногыс да кага дорӧ шыӧдчӧмыс вӧлі выль жанрӧн, ӧнія кадся потандорса сьыланкывйӧн, коми этнокультураын зарни чирӧн. Кывзыссис зэв бура. Кывъяссӧ да шыладсӧ ачыс лӧсьӧдӧма, ворсіс и сьыліс ачыс жӧ. Чайта, ӧнія кадӧ челядьӧс этшӧ пуксьӧдӧмын тайӧ лоис медся мича да югыд сьыланкывйӧн:

Бара на му вылӧ лэччис пемыд вой,

Тэнад нюмӧн, нылӧ, вунӧ сьӧлӧм дой,

Тэнад ясыд синмысь ассьым аддза шуд,

Сьӧлӧмшӧрӧй менам — зарни куд!

Дерт, унаӧн шуисны, Ксениялы тайӧ сьылансӧ пӧ коліс сувтӧмӧн сьывны, мед тыдовтчис Коми муын меліа, бура быдтысьысь мамлӧн югыд тӧждыс. Татшӧм сьылансӧ, татара да мари моз, колӧ лэдзны дискӧн либӧ паськӧдны флешкаӧн, мед быд машинаын, автобусын петкӧдны сійӧс вӧляӧ. Тайӧ сьыланыс, чайта, «семейнӧй капиталысь» донаджык.

2. Медся чуймӧданаӧн вӧлі мӧд места босьтысь Лидия Логиновалӧн «Висьтасьӧм» сьыланкыв.

Нимыс нин индӧ, тайӧ — ӧнія кадсӧ петкӧдлан эпическӧй сьыланкыв. Кузя (нелямын строкаӧн) сьылӧны коми мортлысь олан туйсӧ. Пытшкӧслун сертиыс кӧ, абу кокни сійӧс сьывны:

Ок, ёна тӧрыт рытӧ юси,

Да войыс вӧлі вывті кузь.

Код юрӧн няйт гуранын узи,

А пӧлӧй вольпасьын эз узь…

Мортыс выя нянь вылын мам-батьыскӧд олӧма, а сэсся гӧтрасьӧма, воштӧма вежӧрсӧ, челядь котырсӧ, гӧтырсӧ, керкасӧ и олан русӧ…

Тайӧ сьыланкывнас петкӧдчисны Виктор Савин нима драма театрысь «Сур лагун» сьылысь-ворсысь котыр. Найӧ сьыланкывлысь жанрсӧ увлань юрӧн сувтӧдісны да пӧртісны трагикомедияӧ. Юалі Александр Кузнецовлысь, кыдзи нӧ, мися, ӧти жанр пӧртінныд мӧдӧ? Сьывнысӧ пӧ гажтӧм эськӧ вӧлі, а ми вӧчим сійӧс ворсӧмӧн да йӧзсӧ юӧмысь ӧлӧдӧмӧн.

Артистъяс збыльысь мичаа ворсісны. Но программасӧ лӧсьӧдысьяс нимтӧмаӧсь номинациясӧ «Интермедия-интерактив. Вермасьӧм». Сӧрӧм... Уджтасас бара жӧ абу пасйӧмаӧсь сьыланкывлысь жанрсӧ. Тайӧ ас олӧмтӧ бӧрдӧмсорӧн-серамбанӧн ворсӧм, рочӧн кӧ, игра с причитаниями. Дерт, видзӧдысьяс ёна сералісны пу кок вылын ветлысь матрос да «бомба» лэптысь ёртыс вылын.

Мӧвпалі, мый эськӧ видзӧдысь нуис гортас тайӧ сьыланкывсьыс? Коді сійӧс вермас сьывны? Вермысьыс сӧмын… сӧмын… Александр Кузнецов! Но номинацияыс — «Интермедия-интерактив. Вермасьӧм», сідзкӧ, вермасям вина юысьяскӧд, а ог культура кыпӧдӧй?! Да и мыйла гӧгӧрвотӧг суйӧрсайса кывъяс шӧтны. Интерактивнас позьӧ шуны сьыланкывсӧ видеорядӧн мичмӧдӧм. Интермедияыс — драма да оперетта юкӧнъяс костын кык-куим секундӧн теш петкӧдлӧм. Мыйла бара татшӧм кывъяссӧ коми сьыланъяс дорас гудравны?

3. Первой местасӧ сетісны Выльгортса «Радлун» котырлы Михаил Оверинлӧн да Геннадий Юшковлӧн «Шондібан» сьыланкывйысь.

Нимкодь вӧлі Михаил Оверинлӧн шылад лӧсьӧдан сямысь да мый сылӧн творчествоын Геннадий Юшковыд пыр на ловъя: Комилӧн эм сьылан гор, — Югдӧ лолыд, кылан кор.

Сьылӧ пӧрысь, сьылӧ том,

Некор абу сылы пом!

Сэн и тан, сэн и тан

Юргӧ-ветлӧ шондібан.

Сытӧг гажтӧ он и пан —

Восьтӧ мортлысь гуг и бан

Мыла гора шондібан.

Том йӧз гежӧд нин тӧдӧ «Шондібанӧй-олӧмӧй, том пӧра коллялӧмӧйтӧ», а Геннадий Юшков быттьӧ ышӧдӧ видзны комилысь этнокультурасӧ да ловъя шӧртӧн йитӧ ӧніясӧ важся гажыскӧд. Тайӧ ловъя йитӧдыс вӧзйысьӧма и шылад лӧсьӧдысь Михаил Иванович Оверинлы: вӧчны сьыланкывсӧ важ традиция кутӧмӧн, сьылӧм-йӧктӧмӧн. Тайӧ лоис «Василейсӧ» сӧдз, коми руӧн зэв бура мичмӧдӧмӧн. Шуӧны, «Радлуныс» пӧ кык во сайын на сӧмын и котыртчӧма, но фестивальын петкӧдчӧмыс лои налы ыджыд вермӧмӧн.

4. Медся ыджыд козинсӧ, сідз шусяна Гран-присӧ, вичмӧдісны Сергей Кузьмичёвлӧн да Ольга Рогожниковалӧн «Чужан грездӧйлы».

Петкӧдчысьнас юӧртісны «Рассвет» котыр, да сэтчӧ жӧ индісны, мый сьылысьыс — йӧзкостса творчество керкаысь методист Наталья Барышева. Кор петісны нӧшта нёльӧн, чуйми: ставныс найӧ вӧліны «Северная околицаысь». И эз висьтавны, мый шылад лӧсьӧдысьыс — «Асъя кыа» ансамбльын ворсысь. Тыдалӧ, тадз дзебисны либӧ вежавидзисны ...

Кывбур сертиыс тайӧ прӧстӧй сьыланкыв, верстьӧ нывлӧн челядьдыр йылысь казьтылӧмъяс. Гижысьыс художествоа творчествоас абу на ёна вӧйтчӧ ма, но сьӧлӧм кылӧмъясыс йитчӧмаӧсь шылад лӧсьӧдысьыскӧд, сьылысьяскӧд:

Казьтывла ме ассьым гажа челядьдыр,

Ю сайын кыдз коллявлім быд лун,

Печенчаӧн сэки чӧсмасим ми пыр… Эк!

Бипурдорса шоныдыс оз вун.

Чужан грездӧй — став олӧмӧй!

Тані менам ёртъяс да рӧдвужӧй,

Меным ставыс тӧдса: быд туй, быд пу —

Тані батьлӧн керка, тані чужан му.

Сьыланкывйыс зэв матын йӧзкостса сьыланкыв, нывлӧн лыддьӧдлана казьтылӧмъяс дорӧ, рочӧн кӧ — страдания-воспоминания девушки. Сэні — и казьтывлӧм, и ӧткӧн шогалӧм, и майшасьӧм. Петкӧдчӧмас шӧр рольсӧ ворсісны сьылысьяс, а найӧс ышӧдісны оркестрын ворсысьяс, и артмис нывлысь ловсӧ кыпӧдӧм, лирическӧй сьыланкыв.

Сьылысьяс местанас вежласьӧмӧн сьӧлӧмсяньыс йӧктісны, быттьӧ шогысь бурӧдісны нылӧс. Та дырйи оркестрыд яра сярӧдіс шыладсӧ. Мичаа ставыс видзӧдсис: и йӧктӧмыс, и сьылӧмыс, и ворсӧ мыс, но сьӧлӧмӧ эз йиджтысь сьыланкывйыслӧн пытшкӧслуныс, эг велав кывъяссӧ. Яра да ӧда ворсӧмыс тупкис сьылан шысӧ. Ылӧдлісны видзӧдысьясӧс «Рассветлӧн» сьӧлӧмтӧ да вежӧртӧ байӧдан саксофон да коми буксанлӧн недыр кежлӧ петавлӧм шыясыс. Духовӧй инструментыс быттьӧ сетіс коми национальнӧй кӧр, фольклорӧ йӧткыштчӧм.

5. Гажсӧ ёна мичмӧдіс Кулӧмдінса «Июль» котыр, коді петкӧдчис Василий Гущинлӧн да Надежда Груздевалӧн «Тӧв шӧрӧн».

Найӧ пыр петӧны югыд сисьяс моз. Он сӧмын налысь мича статьсӧ аддзы, но и выль паськӧмсӧ, куим гӧлӧсӧн юргана сьылӧмсӧ. Коми сьыланас пыртӧны делӧвӧй стиль, вежавидзана стать, сьыланкывлысь небыда петысь ладсӧ. А кывбуралысьыс, Надежда Груздева, вӧр-васӧ восьтӧ философскӧй мӧвпъясӧн. Сьылысьяс лирическӧй визувсӧ сьӧлӧмсьыс петкӧдӧны небыда, йиджтысянаӧн, кӧть сьыланыс быттьӧ кажитчӧ и зэв серьёзнӧйӧн.

Тӧлысь югӧр мулань усис,

Йӧткыштчис да качис бӧр.

Лӧзӧн гӧгӧр бара югзис,

Шебрасьӧма, узьӧ вӧр.

Еджыд чышъян лымъя кымӧр

Шлапкис небыдика сэн.

Чышъян дорсӧ вӧсни гыӧр

Мичмӧдӧма югыдӧн.

Авторъясыс (В. Гущин и Н. Груздева) лӧсялӧмаӧсь ловрунас, а сьылысьяс югыда петкӧдісны, мый вӧр-ваыс морт моз жӧ ловъя: шебрасьӧма, узьӧ; еджыд чышъяна, гыӧрыс мичмӧдӧма чышъян дорсӧ. Коми мортыслы вывті матын татшӧм сьыланыс. Налӧн сьылӧмыс кажитчис мойдӧн. Сӧмын тай фонограмма улӧ сьылісны да, тыдалӧ, эз кӧсйыны пасйыны сьыланкыв дорас творческӧй подходсӧ, лирическӧй эстраднӧй сьылӧмсӧ. Но сьылысьяслӧн гӧлӧсъяс серти казялан, мый налӧн творчествоыс вывті тӧдчана да мича. Колӧ пасйыны, мый «Июль» котырӧн веськӧдлысь Наталья Пименова пуктӧ уджас ассьыс сьӧлӧмсӧ и ыджыд сямсӧ.

6. Эстрадно-лирическӧй сьыланкывйӧ пыртам Александр Шебыревлысь да Альберт Ширяевлысь «Бара сёрми месӧ».

Сьыліс шыладсӧ лӧсьӧдысь Альберт Ширяев. Казялан, кыдзи небыда да визула пырӧдчӧ коми шыладӧ «рэп». Сьыланкыв лӧсьӧдысьыс зумыда пыртӧма мича ритма шылад, вальс сяма йӧктӧм, сьылысьлы отсӧгсӧ сетӧ электрогитара. Тайӧ коми песеннӧй творчествоын выль ру.

Да и шуны кӧ, кывбур тэчысьыс, Александр Шебырев, пыр пыдіа вежӧртӧмӧн матыстчӧ аслас кывбуръяс дорӧ. Татшӧм матыстчӧмыс йитӧ шылад лӧсьӧдысьыскӧд, коді йиджтысьӧ философскӧй мӧвпъясӧн вӧр-ва бердас да отсалӧ гӧгӧрвоны коми йӧзлысь радейтчана оланрусӧ.

Ылі туйӧ ме петі, ме тэрмаси,

Уна тӧв ныркӧд ковмас мен вермасьны.

Кӧсйи ставныдкӧд ӧтлаын сьылыштны,

Сӧмын тӧв нырлӧн омлялӧм кылыштӧ...

Бара сёрми ме, бара сёрми —

Ӧти нэм, ӧти здук, ӧти кад...

Казяланныд сьылансьыс, мый кывъясас эм пытшкӧсса дзебас: кутшӧмкӧ тӧв ныркӧд ковмас вермасьны, мыйла сёрмӧма, мыйла та дыра?.. Альбертлысь мича сьылӧмсӧ ми зэв бура кылім, сӧмын аслыс отсӧг вылӧ вӧлі петкӧдӧма фонограмма. Сьыланкыв дорӧ тадз матыстчӧмсӧ, тыдалӧ, оз кӧсйыны босьтны места сетӧм вылӧ. Нимкодь, мый выль руӧн ӧвтӧ сылӧн сьыланкывйыс, выль дзирдъяс петӧны сылӧн шыладысь.

7. Ёна мичаа юргис Евгения Удаловалӧн «Сьӧлӧм би» сьыланкывйыс.

Ачыс кывбурсӧ гижӧма, шыладсӧ вӧчӧма и ачыс сьыліс. Том ныв выль визьӧн матыстчӧ аслас творчествоӧ, выль ногӧн кылӧ ӧнія олӧмлысь ритмсӧ. Медводдза петкӧдчӧмас кылі сьыланкывйыслысь «рэп» русӧ, быттьӧ коми сьыланас вӧзйысьӧ сійӧ. Мӧдысь петкӧдчигас казялі, мый тайӧ сьыланкывъяс эм паськыд, югыд эрд: сценаыс тайӧ эстраднӧй сьыланкывйыслы кажитчис ичӧтӧн. Ритм да рифма серти сьыланыс сылӧн вӧлі дзик Зинаида Сидоровалӧн, коді петкӧдчывліс сизим во сайын, «Качай» сьыланкыв кодь. Но Е. Удаловалӧн сьыланыс нуис том йӧзлы сӧстӧм, югыд да мича муслун:

Кодлы шудыс колӧма,

Сы дорӧ тай волӧма.

Ӧта-мӧдӧс корсьӧма —

Абу тай и сорсьӧма.

Юмов маӧн мавтӧма,

Топыд гӧрӧд гартӧма,

Ньӧти абу соссьӧма —

Лов пыдӧсӧдз воссьӧма.

Ас дорад кӧ матыстан,

Юмов кӧрсӧ апыштан,

Кияс бордӧн павкӧдан,

Вылӧ-вылӧ катӧдан.

Тадз Женя кылӧ муслунсӧ, и муслуныс сійӧс бордйӧдӧ. Быд визьысь казялан гуся, сайӧдӧм мӧвп, метафора. Тайӧ сідзжӧ и философскӧй мӧвпъяса сьылан, ныв сайӧдӧ гуся, югыд мӧвпъяссӧ. Асьсӧ кутӧ ритмын и йӧктӧмын, и личыда петкӧдчӧмын, и сӧстӧм коми кывйын. Ныв ышӧдӧ ӧта-мӧдӧс мичаа радейтны.

8. Казялі Максим Уляшевлысь нӧшта на джуджыд мӧвпъяса «Прӧстӧй сьыланкыв» (кывъясыс Евгений Козловлӧн).

Максим, кыдзи и Евгения Удалова, матӧ ставсӧ ачыс вӧчӧ: кывъяс тэчӧ, шылад лӧсьӧдӧ, сьылӧ. Максимлӧн сьыланкывйысь кылан сӧвмӧм зонкалысь гожся войӧ кодзувъяс пыр шылад дорӧ матыстчӧм, югыд муслун.

Сэтшӧм лӧсьыд гожся рыт —

Абу кодзувъяслы лыд.

Менам шуда сьӧлӧм

Быд шылы воссьӧма...

Лоӧ уна сэтшӧм войт —

Сыысь чукӧрта ме мойд.

Сэсся тэныд... тӧвся...

Вой... дырйи мойдышта...

Хей, хей — прӧстӧй сьыланкыв —

Хей, хей — некод тай оз кыв...

Припев сертиыс и сьыланног сертиыс казялан, мый тайӧ — войвывса зонкалӧн ясыда мӧвпалана сьыланкыв. Мелодияыс корӧ киас босьтны хорей — кӧрӧс вӧтлан бедь. Но мыйлакӧ Максим петіс ружьеӧн да кыкысь лыйис лэбзьысь каляяслы (гӧлӧс сертиыс). Пыр жӧ югыд сьыланкывсӧ пӧртіс сьӧд войӧ, а асьсӧ — браконьерӧ... Максимлӧн гӧлӧсыс да мича коми кывйыс сьӧлӧмӧ йиджанаӧсь, но мыйлакӧ сьыланкывйыслысь пытшкӧслунсӧ шылад серти эз удайтчы восьтыны.

9. Нимкодяси, мый шылад лӧсьӧдысьяс пӧвстын чужӧны бур таланта том йӧз.

Тайӧ сӧстӧм лола йӧз. На пиын шылада-драмаа театрын ворсысь Анна Попова, коді матыстчӧма Александра Мишариналӧн «Сьӧлӧм гаж» кывбур бердӧ. Тайӧ лирическӧй сьыланкывйыс том нылӧс петкӧдіс сцена вылӧ свадебнӧй платтьӧӧн:

Мыйӧнкӧ тэ воин сьӧлӧм вылӧ,

Быттьӧкӧ тэнӧ тӧді, мый тэ эм.

Помтӧм бурлун морӧс пытшкын кыла,

Аттьӧ тэд, мый тані тэ эм...

Тэ вӧсна ӧд шоныдджык мем карас,

Тэ вӧсна став бурсӧ вӧчны дась,

Тэ вӧсна, мый вайӧ тайӧ арыс,

Тэ вӧсна оз бырлы сьӧлӧм гаж...

Казялан, тайӧ — джуджыд мӧвпъяса лирическӧй эстраднӧй сьыланкыв. Аня фонограммаӧн жӧ петіс, да сэтчӧ жӧ пульт сайын сулалысьяс чинтісны сылысь сьылӧмсӧ сэтчӧдз, мый гӧлӧсыс лоис сідз шусяна минимальнӧй тшупӧдын. Кылім сьылӧмсӧ. Но окота вӧлі, мед и сьылан шыясыс пуксисны кывйӧ и сьӧлӧмӧ. Тайӧ нылыс югыд талантнас дзик эзысь войт кодь.

10. Аслыспӧлӧс субкультураӧн петкӧдчис юркарса коми культура шӧринын уджалысь Анна Ульянова.

Василий Лодыгинлӧн кывбура «Еджыд муын — еджыд вӧвъясын» бара жӧ петіс «рэп» сяма петкӧдчӧм.

Бара котӧртӧны тӧвъяс,

Лэчыд гӧлӧсныс оз кус.

Еджыд муын — еджыд вӧвъяс

Кыпӧдӧны лым да бус...

В. Лодыгинлӧн кывбурысь оз позь торйӧдны ни ӧти строфа. Ӧта-мӧд бӧрсяыс найӧ водзсяньыс да помӧдзыс кыссьӧны ӧти сюрӧсӧн. Но Аня Ульянова коми вӧр-ва дорас содтӧд матыстчӧ и Александр Лужиковлӧн кывъясӧн: «Лымйыс пушыд. Лымйыс гырысь. Усьӧ лымйыс кокнипырысь. Ылысь. Вылысь. Енэж шӧрысь». А. Лужиковлӧн лыддьӧдлана кывъясӧн сьылысьыс быттьӧкӧ и ёна эскӧдӧ кывбурыслысь, сьыланкывйыслысь вынсӧ. Со тадзи комиӧ вӧзйысьӧ бара жӧ «рэп». Такӧд тшӧтш сьылысьлысь казялан выльпӧлӧс шылад, кӧні ясыда кылан якутъяслысь и татаралысь шыладсӧ. Казялан и коми сьыланкыв дорӧ выль ногӧн матыстчӧмсӧ, либӧ жӧ том йӧз ӧні вежӧны коми сьыланкыв дорас ассьыныс видзӧдлассӧ. Сёрниті Василий Лодыгинкӧд, да сылы абу воӧма сьӧлӧм вылас коми культурасӧ сцена вылӧ тадзи петкӧдӧмыс. Тыдалӧ, мый гижысьыс комилысь этнокультурасӧ аддзӧ асногыс жӧ вежавидзӧмӧн да асьсӧ бура кутӧмӧн. Сёрниын ӧткымынӧн шуисны, сарапана кадыд пӧ важӧн нин колис. Позьӧ пӧ том йӧзлы петны сьӧлӧм серти пасьтасьӧмӧн. Сэк жӧ содтісны, виччысьӧй пӧ, мӧд во коми культуратӧ «Василей» гаж вылад «бикиниӧн» ваясны...

11. Сьӧлӧмтӧ гажӧдісны и олӧма аньяс, кодъяс Сыктывкарысь вайӧмаӧсь Марк Новосёловлысь да Николай Тюрнинлысь «Аръявыв гожӧм».

Сьыланкывсӧ вӧчисны йӧктанаӧн, но юргис сійӧ частушкаяс сямӧн. Видзӧднысӧ вӧлі кыпыд, вӧчисны ставсӧ стӧча, томъяслы ассьыныс талантсӧ петкӧдлісны эльтчана сямӧн:

Баба гожӧм — арвыв гожӧм —

Видзӧдлӧй, ми кутшӧм чожӧсь,

Кутшӧм мичаӧсь да шаньӧсь

Сыктывкарса коми аньяс —

Ик-ок, йӧктӧ кок —

Ик-ок, кытшӧ лок!

Тайӧ, дерт, коми гаж кыпӧдӧмын сетӧ радлун, ышӧдӧ ӧтвылысь нуны гажсӧ. Гижысьыс и шылад вӧчысьыс казялӧмаӧсь коми войтырлысь олан русӧ да налысь сӧстӧм этшсӧ.

12. Сосногорскысь воліс Кулӧмдінӧ «Зиль-зёль» котыр.

Сьыланкывйыслы кывъяссӧ гижӧма Янина Чернецкая, шыладсӧ — Елена Бервено. Радлі, мый коми сьыланкывъя творчествосӧ кыпӧдӧны дзик роч сьылысьяс. Еленалысь юалі, кыдзи, мися, сӧдз коми кывйӧн матыстчин коми сьыланас? Аньыс висьталіс, комилӧн шыясыс пӧ вӧзйысьӧны сьӧлӧмад, и кывъясыс кыдзкӧ небыда йиджтысьӧны, быттьӧ шылад улас асьныс лӧсьӧдчӧмӧн вӧзйысьӧны да оз вунны, кыдз шуласны — юрад и кывъяд бергалӧны.

Менам муса Эжва кырйын

Еджыд вичко сулалӧ.

Сійӧс дыр ми нӧйтім-жуглім,

А сійӧ ловъя, нюмъялӧ...

Менам олӧм-вылӧм сідзжӧ

Шогӧн-шудӧн тырӧма —

Кыдзи Коми мулӧн серпас —

Уна рӧмӧн гижӧма...

Тайӧ сьыланкыв дорас видеопроекторӧн петкӧдлісны Немдінысь Спасскӧй вичко. Чайті, мый тайӧ потандорса сьыланкыв, но пытшкӧслун сертиыс — ӧнія олӧм йылысь дой пычкан коми сьыланкыв, матын роч причитаниелы. Елена зэв мичаа шыладсӧ вӧчӧма, и ачыс жӧ нюрйӧдлӧмӧн шыладсӧ сьыланыслысь петкӧдіс. Мӧд ногӧн, сьӧлӧм нормытӧг, он вермы тайӧ сьыланкывсӧ вайӧдны кывзысьяслӧн сьӧлӧмӧдз.

13. Сьӧлӧм дойясӧн петӧны и Зоя Шиликовалӧн кывъяса да Алексей Генлӧн шылада «Югыд войяс».

Сӧмын тайӧ муслун дой.

Зоя Васильевналӧн кывбурыс збыль вӧзйысьӧ сьылӧм вылӧ, и Алексей Генлӧн шыладыс гыясӧн вом дорад сёльӧдчӧ мича ладӧн.

Сьӧкыд узьны гожся войӧ,

Висьӧ сьӧлӧм муслун дойӧн.

Коллям войсӧ зонкӧд кыкӧн —

Шонді петтӧдз лоа сыкӧд...

Войбыд, войбыд, войбыд кыа

Дзирдсӧ, дзирдсӧ кояс, —

Тӧдлас менсьым сьӧлӧм дойӧс...

Дерт, юргана кывбур дорӧ матынджык ӧткӧн сьылысь ныв, сэк эськӧ лирическӧй сьыланкывйыс вӧзйысис быдӧнлы сьӧлӧмас. Том сьылысь зонпоснилы, искусство колледжысь «Коми сьылан» котырлы, неуна эз тырмы петкӧдны вӧляӧ сьыланкывлысь радейтчана сямсӧ. Тыдаліс и, мый котырас вӧліны рочьяс, кодъяс сӧмын восьталісны вомсӧ, а эз сьывны.

14. Яръюгыда петкӧдчис Виктор Савин нима драма театрысь «Тагъя сур» сьылан котыр.

Найӧ босьтӧмаӧсь Анжелика Елфимовалӧн кывбурӧн да Михаил Шаховӧн лӧсьӧдӧм шыладӧн «Тулыс». Артистъяс нӧ кыдз оз петкӧдны мичаӧн да ворсӧмӧн тайӧ сьылансӧ! Сійӧ и сідз оз сӧмын визула письт пеляд, но и вильшасьӧмӧн пырӧ нюмад, ӧд тулыс воӧ.

А талун менам ун оз лок —

Бара тулысыс со ылӧдлӧ.

Шуӧ, улич вылӧ петав-лок,

Нуа-кылӧда...

Тулыс, тулыс, мича ныв,

Шоныд, шоныд — небыд сыв!

Нюмдышт, нюмдышт — бара том,

Тулыс, тулыс, вунлан он?

Тулыслӧн ылӧдчана этшас эм метафораӧн петӧм пыді вежӧртӧм: и кад визувтӧм, и шондіӧн сьӧлӧм сотӧм, и муслунлысь кӧрсӧ апалӧм, и тувсов кадсӧ донъялӧм. Сьыланкывйыс визнитіс лиризмсӧ вильшасьӧмӧн, нӧдъянаӧн, ворсӧдчӧмӧн, и артистъяслы удайтчис ас ногыс петкӧдны тайӧс сцена вылӧ.

* * *

Збыль, вермасьӧмыс концертӧн и муніс. Жюриын ни ӧти морт эз босьтлы ни ручка, ни карандаш; либӧ пызан вылӧ вайӧм листъяс вылӧ эз пуктыны ни ӧти «чут», ни ӧти «пас», ог нин шу лыдпас; пукалісны и видзӧдісны, тыдаліс, мый ставыс нин водзвыв пасйӧма. Дӧзмӧданаӧн вӧлі, кор «интермедияын» ань лёкӧн видіс Васюкӧс черань везйӧн керкасӧ тыртӧмысь, а сэсся лэдзисны везъяссӧ да шыблалісны видзӧдысьяслы: на пӧ босьтӧй, тіянлы шуд ваяс! Но, аминь! Ёмаӧн кӧ ачыс петкӧдчис, сэк эськӧ и лӧсяліс тадз вӧчӧмыс. Вот понпиӧн петкӧдчӧмыс да сійӧс енэжысь корсьӧмыс вӧлі зэв лӧсьыд. Режиссураыс сідзжӧ эз вӧв йӧзсӧ гажӧданаӧн, кос. Тӧдчис, мый ыджыд вын таӧ эз пуктыны либӧ гажсӧ дась сьыланъясӧн нин котыртісны бӧръя лунъясас. Гажсӧ нуӧдысьяс син улысь листъяссӧ эз и вештывны, быттьӧкӧ кык сёрникузя эз вермыны ас кывйӧн висьтавны.

Тадз матыстчи гаж дорас сы вӧсна, мый ни композиторъяслӧн союзын, ни йӧзкостса творчество керкаын, ни культура керкаясын оз вӧчны кывкӧртӧдъяс, кыдзи кыпӧдны коми сьыланкывъяслысь жанръяссӧ, сьыланногъяссӧ, мичаа сьылысьяслысь сямсӧ, кыдзи пыртны коми инструментъяс, сценарий дасьтан гижӧдъяс, коми паськӧмӧн петкӧдчӧмъяс. Казялан, мый «Василей» гажсьыс вӧзйысьӧны торйӧдчыны коми эстраднӧй сьыланкывъяс да найӧс сьылысьяс. Чайта, сӧмын том йӧзӧн кыптас коми кывйӧн сёрнитӧмыс, коми кывъя челядьлӧн кыв дорас матыстчӧмыс да сійӧс донъялӧмыс. Петкӧді сёрнисӧ веськыда, йӧзсӧ ньӧти увтырттӧг, а сідз, кыдз вӧлі и кыдз аддзи. Верманныд и ті, видзӧдысьяс, юксьыны асланыд видзӧдласӧн, ӧд квайтсё морт видзӧдіс. Аттьӧалам куимнан Василейсӧ и эскам, мый «Василей» гажтӧ ӧти ань моз ог мӧдӧй сцена вывсянь «Вечная памятьӧн» гуавны. Пасйим и Василий Николаевич Чувьюровлысь 80 арӧс тыртӧмсӧ да виччысим на, мый сылысь медводдза Гран-присӧ, важ сьыланкывйысь медыджыд донсӧ, коркӧ петкӧдасны на сьывны, казьтыштасны. Тайӧ Александр Лужиковлӧн кывъяса «Пипилисты-сӧкӧлӧй» сьылан. Сійӧс Кулӧмдінын донъявлісны Гран-приӧн 1996 воын. Эм на сійӧ радиостудияса архивын.

Гажыд оз жӧ ло гажӧн, локтӧны кӧ ворсны сьӧм нажӧвитӧм могысь, да и оркестртӧ колӧ кыпӧдны сцена вылӧ, мед яра ворсӧмӧн эз пӧдтыны сьылысьяслысь гӧлӧссӧ. Ӧд сылӧн шы улӧ ни ӧти сьыланкывлысь кывъяссӧ эг кылӧй. Найӧ быттьӧ вӧліны видзӧдысьяслы да кывзысьяслы пач пӧданӧн. Чайта да, культурабердса уджалысьяс оз мӧдны вечмасьны и козинъясӧн да бур кывъясӧн. Аддзасны, кодӧс мыйысь колӧ пасйыны. Гажсӧ котыртысьяс ӧд том нывъяслы да зонъяслы, сьыланкывйӧн вермасьысьяслы да ылысянь локтысьяслы эз шуны бур кывсӧ, эз сетны тайӧ гажӧ пырӧдчан бумагасӧ. Зэв жугыльӧн ми найӧс колим сцена вылӧ, эг аддзӧй налысь нюм и кыпыдлун. Менӧ таысь шогӧдіс... Со кыдз артмӧ культура воръяд матыстчӧмыд! Лэдзӧмаӧсь кызь нёль вося медмича сьыланкывйӧн «Василей» гажъясысь диск, да сійӧс эз жӧ и петкӧдны вузалӧм вылӧ, тыдалӧ, сӧмын кодъяслыкӧ козин вылӧ лӧсьӧдӧмаӧсь... Тадз коми кывъя культуратӧ он бара сӧвмӧд!