МОЛЬ
Ӧти торъя ворсантор
Йӧз:
МИКАЙЛӦ, ар 35, коммунист, бригадир. } Бригада
СТЕПАН, ар 25, коммунистӧ кандидат.
СЕРГЕЙ, ар 18–19, комсомолеч.
ЕМЕЛЬ, ар 54–55.
ПАРАСЬ, ар 30–32.
МАРЬЯ, ар 30.
НАСТА, ар 18.
КРИСАН, ар 45.
ЛАБОРОВ, ар 40, участокса начальник.
4 УДАРНИК (2 зон да 2 ныв), — медводзын найӧ жӧ петалӧны сьывны сцена водзӧ, кыдзи прӧстӧй сьылысьяс.
Вӧчсьӧ Эжва дорын, берегын (юыс оз тыдав). Шӧрас моз зэвтӧма дӧраысь вевтув (палатка кодь), видзӧдысьяслы бок ногса; сы водзын пызан, ӧтар-мӧдар бокас скамьяяс, — видзӧдысьяслы пом ногса. Пыдынджык бипур весьтын ӧшалӧ пӧрт. Чом бокас багыръяс, гезъяс.
1931 во. Тувсов рыт.
Ворсігчӧжыс корсюрӧ кывлӧ ю вылын керъяслӧн клёнмунӧм шы.
Сцена воссьытӧдз вӧчанторъяс.
І
РУПОР (боксянь либӧ сцена вывсянь, занавес сайсянь):
Голь! Голь! Голь!
Кывтісны лотовкаяс, пуръяс.
Эжваті мӧдӧдчис люзьгыны моль.
Голь! Голь! Голь!
Быдӧнлӧн мед мог вӧлі юрас:
Кылӧдтӧг ни ӧти кер мед эз коль!
Голь! Голь! Голь!
Видзӧдлӧй ворсантор,
Ворсаныс шусьӧ — «Моль»,
Кывзӧй «Моль»!
Рупор ланьтӧ. Пырысь-пыр кылӧ гудӧкӧн ворсӧм. Тайӧ ворсӧм улӧ сцена водзӧ петӧны ӧтар-мӧдар боксянь 4 сьылысь: ӧтарсяньыс 1 ныв да 1 зон, мӧдарсяньыс 2-ӧд зон да 2-ӧд ныв, мед радӧн сувтасны да бергӧдчасны видзӧдысьяслань (радыс лоӧ татшӧм: 1 зон, 1 ныв, 2 зон, 2 ныв). Сьылӧны гудӧк улӧ ^Сьылан мелодиясӧ видзӧд «Ударник» журналысь, № 3—4, 1931 во./^:
Кылӧдчӧмын ыджыд воськов,
Сетас кокньӧд бур:
Важ моз вынтӧ бертны оз ков,
Этша кывтас пур, —
Унджык вӧрсӧ коллям
Юяс кузя молльӧн.
СТАВНЫС (ӧтпырйӧ шуалӧмӧн). Медгырысь могъясыс татшӧмӧсь:
1-я ЗОН. Кокньӧдны кылӧдчан вын!
1-я НЫВ. Дженьмӧдны кылӧдчан срок!
2-ӧд ЗОН. Чинтыны кылӧдчан дон!
2-ӧд НЫВ. Видзтыны кылӧдчан снасть!
СТАВНЫС (та бӧрын бара воддза моз сьылӧны):
Уна вын да уна пӧра
Видзтас выль удж ног:
Гӧрӧм-кӧдзӧм оз коль бӧрӧ, —
Могмас кык ён мог:
Кыкнаныс зэв жмитысь,
Тулысыд оз виччысь.
СТАВӦН (ӧтпырйӧ шуалӧмӧн). Уджлӧн бур ногъясыс татшӧмӧсь:
1-я ЗОН. Бригадаясӧн!
1-я НЫВ } Ударничествоӧн!
2-ӧд ЗОН
1-я ЗОН} Ордйысьӧмӧн!
2-ӧд НЫВ
СТАВНЫС (сьылӧны).
Зіля тшӧтш выль Войвыв тэчӧй,
Мырсьысь коми йӧз!
Уджсӧ торкны огӧ лэдзӧй —
Враглы лэптам грӧз:
Жугӧдам вӧр валйӧн,
Гырысь керйӧн, шпалйӧн!
Та бӧрын бара воддза моз, гудӧк ворсӧм улӧ, сьылысьяс бӧр мунӧны, ставныс ӧтарӧ.
РУПОР (сайсянь). «Моль» — ӧти торъя ворсантор;
Бергӧдчӧ тан дас куим морт,
На йылысь дженьыдик висьт.
Водзӧ висьталігӧн колӧ занавес водзӧ петавлыны ворсысьяслы. Кодарсянь петасны, сыланьӧ жӧ бӧр колӧ пырны.
Медвойдӧр — кык коммунист,
(Петӧны Микайлӧ да Степан.)
Ӧтиыс Микайлӧ — член...
МИКАЙЛӦ (йӧзлань). Бригадир, ме и эм.
РУПОР (висьталӧ водзӧ).
Мӧдыс Степан — кандидат.
СТЕПАН (йӧзлань). Тшӧтш видза кылӧдчан лад.
РУПОР. Удж йылысь висьтавны нинӧм,
Аддзанныд асланыд синмӧн.
(Микайлӧ да Степан мунӧны.)
Ӧні ми коймӧдӧс чукӧстлам: Эй!
Комсомолеч Сергей!
(Петӧ Сергей.)
Талы дас ӧкмысӧд ар.
СЕРГЕЙ. Том мортлӧн — пытшкӧсӧй жар,
Быд сяма удж вылӧ яр!
(Бӧр мунӧ.)
РУПОР. Томъясыд, тӧдӧмысь, вӧрысьӧсь.
Корлам, час, петавны пӧрысьӧс.
(Петӧ Емель.)
Колхозник активнӧй!
ЕМЕЛЬ. Ме — пӧрысь морт, непартийнӧй.
Нимӧй кӧть мисьтӧм — Емель,
Но удж вылын абу на зэв омӧль.
Ёна ме первойсӧ шензи,
Унакӧд весигтӧ вензи:
Мися ӧд, нинӧм оз ло.
Ӧні ме аддза нин, со! (Шеныштӧ кинас бокӧ.)
Ачымӧс янӧді прӧч, —
Аттӧ, ме — налим ныр гӧч!
(Бӧр мунӧ, балябӧжсӧ гыжъялігтырйи.)
РУПОР. Емельлы дивӧӧн моль кывтӧм кажитчӧ,
Ӧні тай ачыс, со, каитчӧ...
Кодкӧ нӧ нӧшта сэн эм али абу?
(Петӧны Парась, Наста да Марья.)
Кысь, мися... Со тай, вот, куим нывбаба?
Часлы, мед асьныс
Аньяс висьтасясны.
ПАРАСЬ. Ме — Варлам Парась.
НАСТА. Ме — Кӧсьта Наста.
МАРЬЯ. Ме — Мирон Марья.
ПАРАСЬ. Петі нин ме комын арысь.
Быдмылі гӧля,
Грамота дзоля,
Но ошйысьны позьӧ —
Пыри колхозӧ.
Колхозсянь татчӧ,
Асьныд со аддзад.
НАСТА. Ме, мися, Наста,
Сьывны зэв мастер...
Помавлі начальнӧй школа,
Тӧдышта ӧнія олӧм.
Абу нин воддза кодь полӧм...
Дас кӧкъямыс арӧс нин тыри,
Регыд нин, шогма кӧ, пыра
Ме комсомолӧ.
МАРЬЯ. Ме — колхознича нывбаба.
Быдми, дерт, Настаысь слаба:
Том дырйи слугаын овлі,
Пӧттӧдз эг юлы ни сёйлы, —
Кулакыд эз сетлы лич,
Морт пыдди менӧ эз видз.
Воддзасьыс ӧні на сола,
Кӧть эськӧ бура нин ола...
Асьныд ӧд тӧданныд, — ог сэсся доль.
Бур йӧзысь бӧрӧ ог коль —
Тшӧтш локті колльӧдны моль.
(Бӧр мунӧны.)
РУПОР. Нывбабаяс, збыльысь,
Удж вылын зільӧсь...
Эм нӧшта тан
Бригадник Крисан.
(Петӧ гоньялӧмӧн Крисан.)
Сылысь ме удж сямсӧ ог тӧд,
Но да, со, ачыс тай локтӧ, —
Ланьтыштлӧй, нолтӧ!..
КРИСАН (ӧтарӧ-мӧдарӧ видзӧдӧмӧн, кыйӧдчигмоз).
Тайӧ бригадаас мырдӧн ме сюйси,
Ола тан быдӧнысь гусьӧн.
Колӧ, дерт, лоны зэв сюсьӧн,
Сытӧгыд нинӧм оз пусьы...
Сӧмын бригадаыс бур,
Стрӧкаыс некор оз сюр,
Дай пола, себе не мет,
Мед эськӧ ачым эг шед!
(Сідзи жӧ бӧр мунӧ.)
РУПОР. Тыдалӧ, агент кулаклӧн,
Классӧвӧй враглӧн.
Кужас ӧд татшӧмыд ылӧдчыныыд.
Колӧкӧ, торкас на-й кылӧдчыныыд?
Нӧшта коли со тані вит морт:
Нёль ударник да Лаборов ёрт.
Найӧс ми огӧ нин петкӧдлӧй сэтчӧ.
Бӧрти ми ставнысӧ тӧд вылӧ босьтам,
Ӧні, час, ворсӧмсӧ тіянлы восьтам.
(Гораджыка.) Тӧданныд ставӧн,
Первойысь таво
Эжваті шкварӧдӧ моль!
Кыланныд шысӧ?
Колӧ ӧддзӧдны ӧдсӧ да тшӧтш сцена вылын вӧчны керъяслысь клёнгӧм шысӧ, — водзӧ сэсся корсюрӧ ворсігчӧжыс нуӧдны.
Позьӧ отсавны тані гудӧкӧн тшӧтш — басъяснас.
Голь! Голь! Голь!
Воссьӧ занавес медводдза «Голь!» бӧрын.
ІІІ
Сергей пукалӧ скамья помын да сапӧгсӧ дӧмлӧ. Ӧти кокыс сапӧга, мӧдыс кӧмтӧм. Сьылігӧн кӧмтӧм коксӧ довкйӧдлӧ. Емель сулалӧ бокын, багыра, видзӧдӧ Эжвалань, сьылігӧн багырнас тойлалӧ кер. Наста багыр пуалӧ (воропалӧ), сьылігӧн чер тышкӧн кучкалӧ вороп помас, мед багырыс пырас мӧдар помас.
СТАВНЫС (Рупор мыйӧн шуас первойя «Голь!», тшӧтш ӧтлаасьӧны сыкӧд да сьылӧны):
Голь! Голь! Голь!
Зіля коллям моль, моль, моль,
Збыльӧ пӧртам тан
Выль Войвыв тэчан план.
СЕРГЕЙ (Насталы). Дугды, Наста, весьшӧрӧ кальскан сэні! Тэ помысь ӧд багыр воропалӧм оз жӧ ло-а.
НАСТА. Мыйла нӧ оз ло? (Кучкалӧ бара.)
Голь! Голь! Голь!
Зіля коллям моль, моль, моль.
СЕРГЕЙ (видзӧдӧ муас да сералӧ). Ха-ха-ха! Кысь нӧ сійӧ лоӧ? Багырыд со муас да. Куш пуад кӧть век сэсся калскы, оз жӧ нин сэтчӧ пыр багырыд...
НАСТА (лӧсьӧдӧ багырсӧ). Мыйла нӧ оз пыр? (Бара кучкалӧ.)
Збыльӧ пӧртам тан
Выль Войвыв тэчан план.
СЕРГЕЙ. Ӧд йӧйыс! Тэлӧн кодь татшӧм уджнад этша нин тыртан плантӧ. Мӧдар помнас видлы, ёсьла дорнас, гашкӧ, регыдджык сатшас. (Сералӧ.)
НАСТА (дӧзмӧмӧн). Мый сэні жеръялан? Тэ кӧ сэтшӧм мастер, мед эськӧ босьтін дай воропалін. (Эновтӧ багырсӧ да мунӧ пӧрт дорӧ.)
СЕРГЕЙ. Ме? Быдлаӧ ме ог судзсьы.
НАСТА. Кывнад тэ, небось, быдлаӧ на судзсян, уджнад кӧть он-а. (Паньӧн видлӧ пӧртйысь сёян.)
СЕРГЕЙ. Скӧрмӧдіс! (Ӧдйӧ чеччыштӧ да тувъялӧ багыр.) Багыр пуавны он куж, невеста!..
РУПОР.
Быттьӧ со том йӧзыд воисны пиньӧ,
Эськӧ нӧ сьӧлӧмныс мӧдлаӧ синӧ.
Колӧ кӧ тіянлы тӧднысӧ, —
Радейтӧны мӧда-мӧднысӧ.
СЕРГЕЙ (нуӧ да мыччӧ Насталы). Пӧлучайтӧй, тӧварыш Настасся! Багыр гӧтов!
НАСТА (койыштӧ Сергейлы кокас паньсьыс). Ак! (Сералӧмӧн сувтӧ.) Юква гӧтов!..
СЕРГЕЙ (чеччыштлӧ ӧти кок йылас). Ок! Со кутшӧм пасибӧ меным шлёпкин?.. Пӧсь юкваӧн кокӧ?.. (Чӧвтӧ багырсӧ да кутӧ Настаӧс.) Тэ ӧд мед эськӧ тадзи вӧчин. (Кӧсйӧ окавны, Наста оз сетчы.)
ЕМЕЛЬ. А-а, налим ныр гӧч, вӧрзин!.. (Йӧткӧ. Наста да Сергей лэдзчысьӧны. Сергей пуксьӧ дӧмсьыны. Наста — пӧрт дорӧ.)
НАСТА (Сергейлы ньӧжйӧник). Йӧй Сергей!
ЕМЕЛЬ. Ляскысьӧма да лыанас нин насыпайтыштӧма да, ӧдва и вӧрзьӧді. (Йӧткӧ водзӧ, дзикӧдз бердлӧ.) Кывт, кывт, тӧд ассьыд туйтӧ, налим ныр гӧч!.. Вот!.. (Кылӧ ӧтнаслӧн сёрни да керъяслӧн клёнӧдчӧм шы.)
СЕРГЕЙ (Насталы). Но, ладнӧ, перъя на ме тэсянь аттьӧ та пыдди коркӧ видз вылын уджалігад.
НАСТА (босьтӧ сьывны).
Эжва вуджисны,
Веж видз вылын долыд...
СЕРГЕЙ (тэрыба шуӧ). Ӧні долыд лои?
НАСТА (сьылӧ водзӧ).
Радлӧ весиг лолыд...
Матыстчӧ Емель да тшӧтш помалӧ сьылӧмсӧ.
Майбырӧй олӧмӧй!
ЕМЕЛЬ (сувтӧдӧ багырсӧ чом бокӧ да пуксьӧ). Майбыр ӧд и эм олӧмыд ӧні. Не воддза кылӧдчӧмыд, небось! Керйыд ачыс шняритӧ, налим ныр гӧч! Ме ог вӧлі чайт. (Куритчӧ.).
СЕРГЕЙ. Оз на тай, Емель дядь, ачыс кывт: лоӧ на тойлавны да веськӧдлыны. Вот эськӧ дзик кӧ ачыс кывтіс и.
ЕМЕЛЬ. Ок, зонмӧ, кутшӧм тэ, Сергей, сюсь! Кысь нӧ сійӧ дзик ас кежас наплав мунас? Эжваыд ӧд абу ворга... Ме шуа, мися, он ӧткодяв воддза кылӧдчӧмтӧ ӧніякӧд... Ті, дерт, том йӧз, онӧ тӧдӧ, кыдзи ми вокыс важӧн кывтлывлім... Да босьтам кӧть весиг колян восясӧ на.
СЕРГЕЙ. Мый нӧ омӧльыс вӧлі? Ми тай, наперво, зэв бура кывтім-а...
ЕМЕЛЬ. Мыйла сідз баквалитчыныыс, Сергей? «Зэв бура». Дзик йи куттӧдзыс ноксим да сійӧ нӧ бур, налим ныр гӧч? А таво Петыр лун кежлӧ ставным нин гортын лоам страдуйтны.
НАСТА. Мый нӧ сэсся Микайлӧясыс эз кутны воны? Смена вылӧ нин ӧд колӧ петны...
ЕМЕЛЬ (видзӧдлӧ вывлань, гӧгӧр). А, пӧжалуй, петан кад... Но да ӧд недруг на сэні найӧ артмӧдчасны... Тэ, Наста, тыртышт пӧрттӧ, озджык сола ло юкваыд. (Чеччӧ да босьтӧ тшайник.) Часлы нӧ, ме ваысла лэччыла. (Мунӧ береглань, сувтыштлӧ да видзӧдӧ.) Шывгӧ. Ог вӧлі верит, ӧні ачым аддза. Снасть ни, чом ни, йӧз ни — нинӧм оз ков! Ӧд быттьӧ ворсӧны керъясыс, налим ныр гӧч! (Мунӧ.)
СЕРГЕЙ (видзӧдӧ Емель бӧрся). «Налим ныр гӧч» и эм. Молльӧн кылӧдчӧмысь пӧрысьтӧ дивӧ кутӧма... Бура кӧ уджсӧ пуктӧма, дерт, ворсігмоз и мунас.
НАСТА (сьылӧ).
Гажа ворсӧны,
Сьӧлӧмъясныс бурмӧ,
Сергей тшӧтш ньӧжйӧник отсалӧ.
Ягын, кылӧ, юргӧ
Емель мыччысьӧ да тшӧтш сьылӧ.
Бӧрсяньыс йӧла шы.
Емель локтӧ Наста дінӧ да тшайникысь кисьтӧ пӧртйӧ ва.
НАСТА. Шань, шань... Ва кӧра сэсся лоӧ юкваыс...
ЕМЕЛЬ (пуктӧ тшайниксӧ бӧр важ местаас. Сергейлы). Ваыс ямӧ, Сергей. Кык чунь вомлӧс нин ӧнтайсянь усьӧма...
СЕРГЕЙ. Абу на ӧд сійӧ кык весьт, нинӧм на повны.
ЕМЕЛЬ. Ёна повны, дерт, нинӧм, а ковмас, ме чайта, вой кежлас вылыс бонатӧ эстысь шӧрлань петкӧдны, мед эськӧ лыа вылас эз сибды вӧрыд. Тӧлыс буретш сэтчӧ жӧ пӧльтӧ и... Тэнад нӧ дыр на оз дӧмсьы?
СЕРГЕЙ. Эштӧ нин, а мый нӧ эськӧ?
ЕМЕЛЬ. Ямӧ тай, мися, ваыс да...
СЕРГЕЙ. Оз на ӧд косьмы дзикӧдз. Мый нӧ сэсся ямӧ кӧ, кӧмкот нин оз ков дӧмны али мый?
ЕМЕЛЬ. Дӧм, дӧм, эн сэтшӧма пузьы быд кывйысь... Ковмас, мися, бонатӧ шӧрлань петкӧдны. (Мунӧ ва дорлань.) Дзик петук кодьӧсь ӧнія том йӧз, налим ныр гӧч, кӧть кыв эн шу. (Видзӧдлӧ ваас да ӧдйӧ багырла локтӧ.) Бара нин ляскысьӧма. (Мунӧ да тойлалӧ, дзикӧдз бердӧ.)
НАСТА (пӧртсӧ муӧ пуктӧ). Но, шань сэсся, пусис нин ӧнӧдз. (Пуксьӧ скамья вылӧ.) Лунтыр ӧти сапӧг пӧв дӧмӧ... Шыбит лучшӧ, оз жӧ нин талун эшты-а.
СЕРГЕЙ. «Оз эшты». Эштӧ нин да кысь оз эшты. (Ньӧжйӧник сьылӧ.)
Голь, голь, голь,
Зіля коллям моль, моль, моль...
НАСТА. Тэнад кодь «зілянад» этша нин коллян.
СЕРГЕЙ. Наста, эн колӧкӧ дэльӧдчы...
НАСТА. Водзӧстӧ ӧнтая пыддиыд... Вай ме дӧма — регыдджык эштас. (Нюжӧдчӧ.)
СЕРГЕЙ. Эн, шуӧны тэныд! (Бергӧдчӧ мӧдарланьӧджык.) Смена вылӧ петтӧдз кӧ эштас и — шань.
НАСТА. Ок тэ — жӧник!.. Сергей, лок ме дінӧджык пуксьы...
СЕРГЕЙ. Эн кильмы, Наста. Удж дырйи любовнӧй делӧясӧн абу лӧсьыд занимайтчыны комсомолечлы...
НАСТА. Ӧнтай нӧ мыйла лӧсьыд вӧлі эськӧ?
СЕРГЕЙ (шпыньмунӧмӧн видзӧдлӧ). Но, ӧнтай! Сійӧ ӧд багыр воропалӧмысь да кокӧс юкваӧн сотӧмысь вӧлі кӧсъя...
НАСТА. Топыд жӧ да асныра морт тэ, Сергей. (Жугыльтчӧ.)
СЕРГЕЙ. Абу асныра, а менам эм чорыд выдержанносьт да тактика! Тӧдан, мый сійӧ лоӧ тактикаыс?
НАСТА. Ме нӧ мыйӧн тӧда — абу ӧд комсомолка. Кӧсъя жӧ эськӧ пырны да.
СЕРГЕЙ (бергӧдчӧ Насталань да сапӧгсӧ сувтӧдӧ пызан вылӧ). Но, вот, кывзы. Тактикаӧн шусьӧ сэтшӧм ног, кыдзи колӧ асьтӧ кутны... Али нӧ, кутшӧм ногӧн, кутшӧм кадӧ колӧ уджавны, гӧгӧрвоан?.. Тактика — сійӧ сэтшӧмтор, сытӧг нинӧм оз артмы... Но, вот, шуам, тэ тшӧктан менӧ пуксьыны ас дінад, а меным эськӧ и окота да... Емель вермас аддзыны, оз ло лӧсьыд...
НАСТА. Сідзкӧ сійӧ тактикаыд — гусятор... Небыдика сӧмын позьӧ, тяпкӧдчигмоз...
СЕРГЕЙ (дӧзмӧ, кватитӧ сапӧгсӧ да бӧр важ мозыс пуксьӧ). Ланьт, йӧй! «Гусятор...» Кыськӧ тай эм. Тактика, шуӧны тэныд, а абу тяпкӧдчӧм. Ӧпрӧсь! Тэныд висьталан пример пыдди, а тэ сэні сӧран — «гусятор»... А нӧшта комсомолӧ лӧсьӧдчан пырны...
НАСТА. Сьӧкыд первойтӧ гӧгӧрвоныыд. Велалан да, дерт, кӧнкӧ, нинӧм и абу сэні.
СЕРГЕЙ. Кӧні, тактикаас нинӧм абу? Ок тэ! Ачыд тэ «нинӧм абуыс». Тактика — сійӧ зэв ыджыдтор... Манитчи сӧмын весьшӧрӧ. Ӧнӧдз эськӧ эштіс нин сапӧгӧй-а. Нинӧм сэсся ог шу, мӧдысь, прӧстджык пӧраын, ставсӧ висьтала лючки. (Ньӧжйӧник сьылӧ.)
Голь, голь, голь,
Зіля коллям моль, моль, моль...
НАСТА. Тэнад тай омӧлик жӧ сямыд вӧлӧма, Сергей.
СЕРГЕЙ. Кутшӧм эм — олас. Тэнад зато бур: пуксьӧмыд да шыньвидзан сэні, мешайтчан меным. Быттьӧ сэсся некутшӧм удж нин тэнад абу.
НАСТА (чеччӧ). А мый нӧ вӧчныыс? Ӧні ӧд абу на смена вылын. Вот эськӧ сэні кӧ весьшӧрӧ пукалі, позис дивитны-а. (Мунӧ пӧрт дорӧ да ноксьӧ.)
СЕРГЕЙ (видзӧдлӧ гӧгӧр, сэсся Наста вылӧ). Наста, тӧдан мый?
НАСТА. Мый?
СЕРГЕЙ (кӧмалӧ сапӧгсӧ). Мый эськӧ, збыльысь, сідз шуны, гижсян он мекӧд?
НАСТА. Йӧй Сергей! Удж дырйи нӧ позьӧ комсомолечлы любовнӧй делӧ йылысь сёрнитны?
СЕРГЕЙ (чеччӧ). Да ӧд эштіс нин со! (Идралӧ кӧлуйсӧ.) Збыльысь ӧд юала, Наста. (Локтӧ Насталань.) Но, мый шуан? (Кутӧ пельпомӧдыс.)
НАСТА (нетшыштчӧ). Эн кутчысь! Абу лӧсьыд.
СЕРГЕЙ. Но, вот кутшӧм тэнад тактикаыд!
ЕМЕЛЬ (пырӧ). Сила жӧ мортыдлӧн, налим ныр гӧч! Ыджыд сила!.. Эз на воны? (Сергей мунӧ ва дорлань, видзӧдӧ.)
НАСТА. Эз на тай век!
ЕМЕЛЬ. Сёрмисны кытчӧкӧ... Дыр кутісны ветлыны. Ме нин муртса куръя вом дорӧ эг волы-а. (Мунӧ Сергей дінӧ да висьтавлӧ, корсюрӧ кинас индалӧ бокӧ.) Кылан, Сергей, сэті, ме ногӧн, медӧпаснӧй места. Гобльӧгыс ыджыд, вабергачалӧ, а улысладорас бара лыа — зэв ылӧдз ляпкыд. Вылысладорсьыс кӧ бонаыс жугалӧ — вӧртӧ сідзи и сюяс куръяас да лыа вылас... Сэсся нӧшта и тӧлыс со сыланьӧ жӧ синӧ.
СЕРГЕЙ. Мыйла нӧ бона жугалас? Кык кер пасьта ӧд сійӧ, крепитӧма чорыда, оз весиг вӧрзьыв.
ЕМЕЛЬ. Сійӧ збыль, чорыда, кӧрт снастьясӧн и быдтор крепитӧма. Ме тай и шуа, мися, ыджыд жӧ мортлӧн сила. Эськӧ ваыдлӧн, шондібан, эмышт жӧ выныд да, мортыд нӧшта на вынаджык. Видзӧдтӧ, бонаӧн и кӧртвомаліс мортыд Эжватӧ да шуис: трудись, налим ныр гӧч!
СЕРГЕЙ. Эжваыд мый на, ӧні кӧртвомалӧны гырысьджык юяс. Волховстрой, Днепрострой, кывлін, гашкӧ, Емель дядь? Сэтшӧм юяс эмӧсь. Найӧс потшисны да вӧчисны сэтчӧ гырысь электрическӧй станцияяс, уджалӧны ва вынӧн...
ЕМЕЛЬ. Со ӧд, а ми Ерӧ ёль огӧ вермӧ тупкыны, медым мельничаным уджаліс, — пыр кырӧма!..
ІV
Пырӧны Микайлӧ да Марья.
МИКАЙЛӦ. Важӧн нин, кӧнкӧ, виччысянныд миянӧс? (Ставныс матыстчӧны пызан дорӧ.)
СЕРГЕЙ. Важӧн, дерт, — колӧ смена вылӧ петны, а ті век абуӧсь...
МИКАЙЛӦ. Недруг тай... Но, вайӧ сёйыштамӧй да петамӧй сэсся. Степанъяс, кӧнкӧ, дӧзмисны нин и. (Нывбабаяс сёйны корсьӧны.)
ЕМЕЛЬ. Ваыс ямӧ, Микайлӧ.
МИКАЙЛӦ. Ямӧ тай. Эстысь вылыс бонасӧ шӧрлань петкӧдім локтігмоз.
ЕМЕЛЬ. Петкӧдінныд? Ме шуа жӧ вӧлі Сергейлы.
МИКАЙЛӦ. Петкӧдім, сійӧн ӧд и сёрмим ёнджыкасӧ. Тэныд, Емель дядь, ковмас тавой кежлӧ сыланьӧ сувтны Марьякӧд. Ме Сергейкӧд муна улыс куръялань, сэні медӧпаснӧй места, а Наста та гӧгӧрын кутас уджавны — чом дорсянь матынджык. (Сёйӧны ставныс.)
СЕРГЕЙ. Но, договортӧ вӧчинныд?
МИКАЙЛӦ. Вӧчим. (Зепсьыс перйӧ.) Со. Марья да ме кырымалім став миян бригада нимсянь. Ӧні ковмас тайӧс олӧмӧ пӧртны.
ЕМЕЛЬ. Миянсянь кольччӧм оз ло.
МАРЬЯ. Дай найӧ оз кольччыны.
МИКАЙЛӦ. Найӧ кӧ кольччасны, миянлы дай улысса бригадаяслы омӧль лоӧ.
ЕМЕЛЬ. А, дерт, сідзи: вывсяньыд кӧ оз бура пондыны лэдзавны да бӧж кӧ кутас налӧн кольны, сэки и улыссаыдлӧн уджыс падмыны пондас.
МИКАЙЛӦ. Медвойдӧр пасйӧма татчӧ: мед ни ӧти кер эз косьмы. Сы понда бригадаяслы уджавны тӧждысьӧмӧн асланыс дистанцияяс вӧсна, медым бонаяс эз жугавны, эз косьмыны, некытчӧ моль эз ляскысь мед.
СЕРГЕЙ. Мыйла нӧ бонаяс жугаласны либӧ косьмасны? Лун и вой видзам да.
ЕМЕЛЬ. Лун и вой эськӧ видзам да вермас ӧд кыдзкӧ жугавныыд. Берег дорад на со ляскысяс керйыд, да ӧдва вӧрзьӧдан, а лыа вылӧ кӧ сюяс — сэк ӧд пӧгибӧ воан, налим ныр гӧч!
МИКАЙЛӦ. Вот сійӧ и эм. Сэсся оз ков вунӧдны: таво ӧд первойысь на молльӧн кылӧдам вӧртӧ гырысь юясӧдыд. Шуны кӧ, медводдза опыт, экзамен. Колӧ выдержитны. Кылӧдчан уджтӧ колӧ боевӧя нуӧдны. Со ӧд ваыд ямны мӧдӧма, а срокыс ӧд абу нин зэв ылын. Кымын кузьджыка нюжалас кылӧдчӧм, сымын сійӧ донаджык сувтас. А таво мед вӧлі чинтӧма кылӧдчан донсӧ этша вылӧ 15 прӧчент воддза во серти.
СЕРГЕЙ. Миян бригада, наперво, оз подгадит-а, медтыкӧ мукӧдыс тадзи уджалісны.
МИКАЙЛӦ. Лаборов ёрт тай сідз жӧ шуӧ-а. Ми пӧ лыддьыссям тайӧ участокас медбур бригадаӧн. Сідзкӧ, другъяс, бура и уджавны колӧ, мед збыльысь вӧлім примернӧй бригадаӧн. Сӧмын оз на позь и миян костысь шуны быдӧнӧс ӧткодь зільӧн. Ӧсип Васька любитӧ дышӧдчыштны. Степан эськӧ и партийнӧй морт, да и сійӧ на мукӧд дырйиыс кыдзкӧ быттьӧ личӧдчывлӧ удж вылын. А эсійӧ Крисаныд, меным кажитчӧ, дзик бокӧвӧй мортыс, пыр кыдзкӧ гусьӧн олӧ, ӧтдортчӧ. Медся примернӧйнас миян позьӧ лыддьыны Емель дядьӧс.
ЕМЕЛЬ. Кутшӧм нин ме примернӧй. Вот эськӧ томджык кӧ вӧлі, сэки, гашкӧ...
МИКАЙЛӦ. Нинӧм, Емель дядь, тэ и ӧні на верстьӧ туйӧ шогман.
СЕРГЕЙ. А ми нӧ?
МИКАЙЛӦ. Тэнӧ, Сергей, некыдз омӧльтны оз позь — уджалан сьӧлӧмсьыд, сӧмын вывті пузьысь да быд кывйӧ крукасян. Но сійӧ оз падмӧд уджсӧ. Сэсся ӧд ми асьнымӧс огӧ пондӧ ошкыны: партийнӧй йӧзлы пыр колӧ медводзын лоны... Да, муртса эз вун, договорын нӧшта шуӧма: мольлӧн бӧж мед эз коль некутшӧм ногӧн. Моль кӧ кывтӧ суткиӧн 30–35 километр, мед и бӧжыс тшӧтш кывтіс сы мында жӧ пӧшти.
ЕМЕЛЬ. Сідзи, дерт, оз ков кольны.
НАСТА (чеччӧ да лӧсьӧдчӧ мунны). Но, менам сёйсис. Ті вывті дыр кутінныд варовитны, сёрманныд тадзнад.
МАРЬЯ (чеччӧ жӧ). Дыр и лои. Виччысьӧны ӧд сэні. Мунамӧй нин!
МИКАЙЛӦ. Медыджыд мог миян: срокысь водз эштӧдны кылӧдчӧм! Ударнӧя уджавны! Куш «Комилеслы» таво 4 миллион кубометр гӧгӧр колӧ кылӧдны, мӧд во ковмас дас миллион. Пятилетка оз позь чинтыны! (Ставныс чеччӧны.)
ЕМЕЛЬ. Лэдзӧма, кыскӧма вӧрсӧ да кылӧдны кӧ огӧ вермӧ срок кежлӧ — дзикӧдз срамитам асьнымӧс, налим ныр гӧч!
СЕРГЕЙ. Но, срамитчӧм оз ло! Пятилеткалысь коймӧд восӧ огӧ на увтыртӧ. Дай тыртам сполна вит вося плантӧ нёль воӧн!
НАСТА. Да, пӧдлинӧ, ме пыр кыла: вит вося плантӧ пӧ тыртам нёль воӧн да некыдз ог вермы гӧгӧрвоны. Нёль вонас нӧ сійӧ тырӧ? Сэсся нӧ витӧд восӧ гуляйтны али мый кутам ставным? (Ставныс сералӧны.)
СЕРГЕЙ. Выходнӧй во вӧчам!.. Йӧйыд тай эм...
ЕМЕЛЬ. Аттӧ, Наста! Серам петкӧдін, налим ныр гӧч! «Гуляйтны», дерт, а ми вок коддьӧмыс паччӧрын кутам червидзны да пӧтӧлӧкӧ сьӧлавны.
МИКАЙЛӦ. Тешкодь эськӧ кӧть артмис Насталӧн шуӧмыс, да сы вылӧ нинӧм ёнасӧ шензьыныыс. Югдӧдчан уджнымӧс дай политика велӧдчӧмнымӧс ми бӧрӧ колим. Аскисянь жӧ колӧ кутчысьны сэтчӧ. Сыысь ми, Сергей, тэкӧд мыжаӧсь медъёнасӧ... Но, мунамӧй, вывті сёрмим. (Лӧсьӧдчӧны мунны.)
V
Пырӧны Степан да Парась.
СТЕПАН (пыригмозыс). Ті нӧ талун онӧ и вежны кӧсйӧ миянӧс али мый?
МИКАЙЛӦ (повзьӧкодь). Степан?! А сэні нӧ? (Шеныштӧ кинас бокӧ.)
СТЕПАН. Мый нӧ сэні? Сідз колим. Виччысим, виччысим — смена эз во, дай асьным сэсся со локтім.
VІ
Чом сайын мыччысьӧ Крисан, кыйӧдчӧмӧн кывзысьӧ, киас чер. Крисанӧс некод оз аддзы.
МИКАЙЛӦ. Тэнад нӧ, Степан, мыйкӧ юрад эм али абу? Кыдзи нӧ сэтшӧм ӧпаснӧй места сідзи колин? Крисаныс нӧ кӧні?
ПАРАСЬ. Крисан сэтчӧ на кольччис, локны жӧ кӧсйис... Ме вӧлі шуа Степанлы: ме, мися, ветла да ыста тіянӧс, а тайӧ эз лэдз. Мунам пӧ тшӧтш да ёна и крӧтитам ставнысӧ, шуӧ.
СТЕПАН. Крӧтитны и колӧ, эсы дыра онӧ локтӧй да!
МИКАЙЛӦ. «Онӧ локтӧй да». Ми Марьякӧд ӧні на муртса воим: ветлім орчча бригадакӧд социалистическӧй договор вӧчны да. Неуна кӧть и сёрмыштім, оз вӧлі позь эновтны тіянлы ассьыныд постнытӧ! Торъя нин тэныд, Степан!
СТЕПАН. Нинӧм оз ло! Молльыс зэв бура кывтӧ... Вай, мунӧй нин регыдджык!
СЕРГЕЙ. Сідз нин вӧлі мунны кӧсъям.
МИКАЙЛӦ. Аттӧ йӧз! Некутшӧм ответственнӧй тӧждысьӧм быттьӧ абу!..
СТЕПАН. Но мый нӧ сэк кості лои? Бонатӧ куръя вом дорсьыд некод на оз ньылышт.
МИКАЙЛӦ. Степан, эн вунӧд: классӧвӧй врагыд оз узь, а вӧр кылӧдӧмыд — классӧвӧй фронт. Но мунамӧй. (Лӧсьӧдчӧны мунны, Крисан ӧдйӧ саялӧ, мунӧ.)
VІІ
СТЕПАН. Ми нӧ Параськӧд тшӧтш мунам али огӧ?
МИКАЙЛӦ. Ті кольччӧй нин ӧні. Регыд ставныс сэсся воаласны. (Мунӧны. Наста да Сергей босьтӧны сьывны, кодсюрӧ налы отсалӧны.)
Голь, голь, голь!
Зіля коллям моль, моль, моль,
Збыльӧ пӧртам тан
Выль Войвыв тэчан план! (Сералӧны.)
VІІІ
Кольӧны Парась да Степан, Парась чомйысь кыскӧ мешӧк да мыйсюрӧ сэтысь перъялӧ. Степан, пызан дорын гырддза вылас лэччыштӧмӧн, жугыль пукалӧ.
РУПОР (сайсянь). Веськыда висьталіс Микайлӧ ёрт: кылӧдчӧм — классӧвӧй фронт. Вӧрӧгыд некор оз узь, лёк вӧчны сійӧ зэв сюсь.
ПАРАСЬ. Пусьыны кутам али мый?
СТЕПАН. Энлы, менам сідз нин гӧгӧр кутіс пуны. Неладнӧ вӧчим, Парась. Эз ков эновтны. Ӧшыбка лои менам.
ПАРАСЬ. Ӧні нӧ мый нин каитчан сэсся?
СТЕПАН (чеччӧ). Чӧртыд!.. Час, ме ачым тшӧтш ветла. (Мунӧ.)
ІХ
ПАРАСЬ. Ме тай шулі, да эз кывзы. (Ноксьӧ чом водзын. Ылын кылыштӧ сьылан шы.)
РУПОР. Ва дорті сьылігтырйи, рада таланьӧ матысмӧ бригада.
ПАРАСЬ. О, кодъяскӧ кутшӧм гажа, кылӧ, сьылӧны! (Сьылӧм вочасӧн пыр матысмӧ.)
РУПОР (ыджыд гӧлӧсӧн, повзьӧм сорӧн).
Видзӧдлӧй кывтчӧсыс, мый сэні вӧчсьӧ?
Кутшӧмкӧ чера морт кодкӧ бӧрся вӧччӧ.
Сы дінӧ мӧд морт со воӧ!..
Мый сэні лоӧ? Мый сэні лоӧ?
Х
Пырӧны ударникъяс — 2 зон да 2 ныв. Кодсюрӧлӧн кианыс багыр да чер. Сьылӧны:
Ыджыд ӧдӧн пуан кадын
Медводз радын
Мунам ми.
Эй, люли, люли, люли!
Медводз радын мунам ми!
1-я ЗОН. Час, тані чом кодъяслӧнкӧ. (Парасьлы.) Кодъяс нӧ тані олӧны?
ПАРАСЬ. Ми.
1-я ЗОН. Моль вӧтлысь бригада?
ПАРАСЬ. Бригада, дасӧнӧсь.
1-я ЗОН. Коді нӧ бригадирыс тіян?
ПАРАСЬ. Микайлӧ.
2-ӧд ЗОН. Кутшӧма тіян уджныд мунӧ? (Сайын кылӧ зык.)
ПАРАСЬ. Лӧсьыда мунӧ, бур бригада туйын ми лыддьыссям. (Быдӧн кывзӧны зыксӧ.)
1-я НЫВ (видзӧдӧ сайӧ). Тонӧ, кутшӧмкӧ йӧз татчӧ локтӧны.
2-ӧд НЫВ (видзӧдӧ). Быттьӧ код йӧз — увгӧны.
1-я ЗОН (видзӧдӧ). Мыйкӧ, тыдалӧ, лоӧма. Ланьтыштлӧй!
ПАРАСЬ (чуймӧмӧн). Мый нин сэні лоӧма?
НАСТА (ӧдйӧ пырӧ). Микайлӧяс бӧр локтӧны мыйлакӧ? (Сайын кылӧны гӧлӧсъяс.)
СТЕПАН. Злӧдей!
СЕРГЕЙ. Мый думайтӧма!
ХІ
Пырӧны Лаборов, Степан, Сергей, Микайлӧ. Вайӧдӧны медводзын Крисанӧс, сійӧ зумыштчӧма.
СТЕПАН (Крисан вылӧ лёкысь). Ок тэ, злӧдей! Босьта да вот юртӧ багырнас и зурйӧдла!
ПАРАСЬ. Мый нӧ вӧчӧма Крисаныс?
ЛАБОРОВ. Ыджыд пакӧсть эськӧ кӧсйӧма вӧчны да ладнӧ ме суи... Видзӧда да кодкӧ котӧрӧн локтӧ, чера. Гунь-гонь вӧчыштіс дай чернас — сатш снастьтӧ. Гальсмуніс дай мӧдысь кӧсйӧ. Ме горӧді: мый, мися, тэ вӧчан, а? Тайӧ кутчысис сэк снастяд да кутіс горзыны: «Эй, локтӧй пӧ, отводйыд орӧ!» Кӧсйӧма зэв ыджыд вредительство вӧчны. Бонатӧ кӧ жугӧдіс, молльыд эськӧ куръяас пырис дай лыа вылас мыйта сюйис!..
ПАРАСЬ. Вот антусыс! Сійӧн и кольччылӧма миянысь. Колӧ трасичаӧс керйӧ кӧртавны да ва бӧр тойыштны, мед моль пӧвстас джагалас!
ЛАБОРОВ. Суд водзын ӧтветитас. А ті, ёртъяс, сюсьджыка видзӧдӧй!
СТЕПАН. Код чӧртыс вермис чайтны. Ӧд ӧтилаын уджалім такӧд.
МИКАЙЛӦ (Степанлы). Вот, Степан, аддзан? Оз позь сэтшӧм кокниа видзӧдны. Классӧвӧй врагыд некор оз узь — сійӧ пыр «на чеку», быд ногыс сюйсяс лёктӧ вӧчны! Ладнӧ тай, мися, Лаборов ёрт суӧма да абу удитӧма дзикӧдз лэдзны бонасӧ, нёль сутуга орӧдӧма сӧмын.
СТЕПАН. Злӧдей!
1-я ЗОН. Тайӧ нӧ тіян бригадаын жӧ уджалӧ вӧлі?
МИКАЙЛӦ. Миянын. Ме пыр шулі, мися, Крисан абу бур морт. Ӧні тай со петкӧдчис.
ЛАБОРОВ (висьталӧ ставныслы). Ті ӧні аддзанныд: классӧвӧй враг да налӧн агентъяс быд ногӧн зільӧны торкны миянлысь ударнӧй удж. Но мед найӧ тӧдасны: социализм стрӧитӧм некодлы не падмӧдны — сійӧ талялас, нырас врагъясӧс...
1-я ЗОН (сьӧлӧмсьыс). Миянлы, ёртъяс, некор оз ков вунӧдны: врагыд ловъя на. Сійӧ тӧдӧ ассьыс помсӧ да лудік моз сюйсяс миян костӧ, медым кӧть кувтӧдзыс войдӧр нӧшта ӧтчыд курччыны. Ӧнія кадӧ миянлы колӧ сюся видзӧдны, медым социализм тэчан уджным муніс сӧстӧма.
ЛАБОРОВ (ударникъяслы). Ті нӧ кодъяс, кытчӧ мунанныд?
1-я ЗОН. Миянӧс райком мӧдӧдіс прӧверайтны кылӧдчан удж. Ударникъяс, контрольнӧй бригада.
ЛАБОРОВ. Зэв бур... Ме — тайӧ участокса начальник лоа. Ӧнӧдз миян удж пыр на зэв бура муніс... (Мукӧдыслы.) Но, вайӧ сэсся мунӧй смена выланыд, а ме тайӧс мӧдӧда карӧ. (Сергейлы.) Тэ томджык морт, тшӧтш мекӧд кайлан вылыс стоянкаӧдз, тайӧс колльӧдан.
СЕРГЕЙ. Непӧштӧ стоянкаӧдз, а врагӧс ме гӧтов кытчӧкӧ ылӧдзджык весиг колльӧдны! (Тракнитӧ Крисанӧс.) Ук, проклятӧй!
СТЕПАН. Кывзылӧй, ёртъяс! Тайӧ делӧсьыс и ме тшӧтш мыжа. Ме вӧзъя со кутшӧм предложенньӧ. Тайӧ вредительствоыслы ӧтвет пыдди кӧсйысям нӧшта чорыдджыка уджавны. Кылӧдчӧмсӧ збыль вылӧ ударнӧя эштӧдны срок кежлӧ да олӧмӧ пӧртны боевӧй лозунг: «Ни ӧти кер огӧ кольӧ косьмыны!»
УНАӦН. Вернӧ! Кӧсйысям! Вӧчам!
МИКАЙЛӦ. А ме нӧшта содта: кыпӧдны та гӧгӧр тшӧтш и мукӧдъясӧс, мобилизуйтны став вӧр кылӧдысьяссӧ.
УНАӦН. Колӧ, колӧ! Врагъяслы воча кыв!
1-я ЗОН. Вернӧ, ёртъяс! А ми, ударникъяс, асланым удж дырйи сы вылӧ чуйдӧдам став берегӧвӧй бригадаяссӧ. Сідз ӧд, ёртъяс?
УДАРНИКЪЯС. Сідз!
ЛАБОРОВ. Но сэсся прӧщайтлӧй, ёртъяс! Да бура караулитӧй вӧрнытӧ! Аскиясӧ, ме чайта, татчӧ воас Висер вожса моль — ыджыд напор лолӧ бара.
СТЕПАН. Видзам, эн пов!
МИКАЙЛӦ. Но сэсся смена вылӧ, ёртъяс! Штурмуйтны моль!
Ставныс мунӧны ӧтарӧ-мӧдарӧ. Лаборов, Сергей да Крисан ӧтарӧ, мукӧдыс — мӧдарӧ. Кольӧны Степан да Парась.
СТАВНЫС босьтӧны сьывны:
Голь, голь, голь,
Зіля коллям моль,
Мед ӧти кер оз коль!
Збыльӧ пӧртам тан
Выль Войвыв тэчан план!
Занавес.
