ВАБЕРГАЧ

Куим торъя драма

Йӧз:

ПЕДӦР СЕМӦ — пӧрысиник морт, дӧвеч.

ПАРПОНЬ — сылӧн вок, йӧй нисьӧ прӧсуж зон, ар 25.

АРСЕНЬ КАТЯ — пӧрысь ныв.

МАКСИМ — сылӧн пи, чурка, ар 20.

ПИЛЯ ТИМА — олӧма морт, Семӧлӧн друг.

ДАРЬЯ — сылӧн гӧтыр, збой нывбаба.

ГРИША — налӧн пи, зон.

ӦПРӦСЬ — батьтӧм-мамтӧм ныв, олӧ Семӧ ордын.

МИТИПЕР — сотскӧй.

ЗАКАР МИШ — старшина, озыр морт.

ПАДЕЙ — дяк.

ЙӦЗ: мужикъяс, бабаяс, нывъяс, зонъяс.

МЕДВОДДЗА ВӦЧӦМ

Вӧчсьӧ туй вылын. Веськыда тыдалӧ вичкодор. Шуйгавылас — йӧр пиын Педӧр Семӧлӧн керка, веськыдвылас — Арсень Катялӧн. Гожся рыт. Педӧр Семӧ пукалӧ аслас пос помын, еджыд гача, сера дӧрӧма.

Катя керка дорын сьылӧны нывъяс, зонъяс:

Асъя кыа, кыа водз лэбалӧ,

Рытъя кыа, кыа сёр лэбалӧ.

Ва вылын пыжаяс кывтӧны,

Сынысьясыс, бӧжалысьясыс —

том молодечьяс.

Пыж шӧрын пукалӧны мича нывъяс.

Найӧ сьылӧны шога, шога...

КАТЯ (юрсӧ ӧшиньӧдыс мыччӧ, скӧра). Ті нӧ ланьтанныд онӧ? Кузь войбыд кутісны тані равзыны. Мунӧй татысь!

СЕМӦ. Мед, мед сьылӧны. Мый нӧ сэсся том йӧзлы. Ӧні и гажӧдчыныыс налы, майбыръяслы, колӧ...

КАТЯ. Аддзӧмаӧсь тай гаж: пыр ӧтарӧ лёкгоршӧн горзӧны. (Ныв-зонлы.) Мунӧй татысь, кытчӧ гажныд, дай равзӧй, колӧкӧ...

ГРИША (Катялы). Тэныд кӧ завидь, лок тшӧтш гажӧдчы.

КАТЯ. Тэ ещӧ сэні жерйӧдлы пиньтӧ, сибырак...

ГРИША. Ачыд нӧ мый? Эндӧм ныв? (Ныв-зон сералӧны.)

СЕМӦ. Со ӧд, Катя, кутшӧм: аслыд на чушис, мӧдысь кытчӧсюрӧ эн крукавлы кывъястӧ...

КАТЯ (сьӧлыштӧ). Тьпу, антусъяс!.. Ӧщӧпек кӧ босьтла, регыд весасянныд татысь.

ГРИША (нерӧ Катяӧс, сьӧлыштӧ). Тьпу!.. Пӧрысь пӧчӧ... Ассьыд кузь юрсиа дяктӧ ӧщӧпекав!..

КАТЯ. Тшыкӧдчысь пи... Кузьӧ рӧд... Тьпу!.. (Сьӧлыштӧ да пӧдлалӧ ӧшиньсӧ.)

ГРИША. Пӧтін, Катя дядь?..

Ставныс сералӧны.

СЕМӦ (Гришалы). Аттӧ, косьыштін жӧ, другӧ, пӧттӧдзыс...

ПАРПОНЬ. Кынӧм сюмалӧ. Йӧз пӧтӧмаӧсь нин, а ме век на тшыг. Семӧ, вай ужнайтам... (Локтӧ Семӧлань, кынӧмсӧ гыжъялӧ.)

СЕМӦ. Аски. Ӧти лунӧ ӧд кыкысь оз ужнайтлыны, неважӧн на сӧвтін.

ПАРПОНЬ. Сюмалӧ кӧ, быть сёй...

СЕМӦ. Некутшӧм на быть абу. Дыш мортлы сӧмын колӧ узьны, либӧ шӧйтны вӧлӧстьын.

ГРИША. Лок, Парпонь, татчӧ да мыйкӧ сьылыштам.

ПАРПОНЬ. Зэв кӧ колӧ, сьылӧй. Ме наперво сёйны пырала-а. (Кӧсйӧ пырны, Семӧ оз лэдз.)

СЕМӦ. Корӧны кӧ, мун. Некод на тэныд эз дасьты сёян-юансӧ...

ӦПРӦСЬ. Парпонь, лок первой сьылыштам, бӧрвылас сёян сэсся.

ПАРПОНЬ. Сьылам кӧ и сьылам. (Локтӧ чукӧрӧ.) Ме вӧсна олас.

СЕМӦ. Йӧйыдлы и гажыд оз ков. Ок, ок, ок, кытыськӧ тай со чужӧ жӧ татшӧм вокыд.

ГРИША. Вайӧ жӧ, нывъяс, сьылӧдамӧ Парпоньнымӧс.

ПАРПОНЬ (нюммунӧ). Колӧкӧ, бара сьылӧдӧ, сэсся сёям...

ӦПРӦСЬ (ышловзьӧ). Сёям, коркӧ...

ПАРПОНЬ. Сёям бара, сьылӧдӧ вайӧ ӧдйӧджык... (Нюмъялӧ.)

ГРИША. Заводитӧ, нывъяс. Кодкӧд нӧ сьылӧдам?..

КОДСЮРӦ (сералігтырйи). Катякӧд!..

ГРИША. Пӧлинӧ, вайӧ сыкӧд и сьылӧдам.

НЫВЪЯС-ЗОНЪЯС (сьылӧны):

Парпонь пӧ Парпонь, да кыкысь Парпонь,

Коймӧдысь Парпоньтьӧй да Педӧрӧвич.

Катя пӧ, Катя, да кыкысь Катя,

Коймӧдысь пӧ Катерина да Арсенёвна...

КАТЯ (ӧшиньӧдыс бара юрсӧ мыччӧ, киас ӧщӧпек). Мый нӧ ті, силитчинныд али мый, омӧль котыр?.. Мунӧй, колӧкӧ, бурӧн. Сё кристос, ӧщӧпекала ставнытӧ. (Камӧдӧ ӧщӧпекӧн.)

ГРИША. Бара бырскӧбтін?.. Асьтӧ жӧ сьылӧдім да тэ жӧ сэні гримган?

КАТЯ. Дырджык сэні тшӧкӧлдывайт. Чукӧртчӧмаӧсь нем уджтӧмъяс дай помыс эз кут воны... Мунӧй татысь!

ПАРПОНЬ. Сэсся ужнайтам... (Катялы.) Менӧ тэкӧд сьылӧдісны.

КАТЯ. Йӧз серамъяс, — абу ӧмӧй яндзим йӧйтавныд?

ГРИША. Тэныд ӧмӧй оз сьӧлӧм вылад во Парпоньыд?.. Дяк дорсьыд ӧд бурджык жӧ сійӧ. (Ныв-зон сералӧны.)

КАТЯ (сьӧлыштӧ). Тьпу! Антикрист чужӧм...

ГРИША. Кывзы жӧ... (Сьылӧ.)

Катясӧ да кузь дяксӧ

Пинёлӧн да гартолӧн,

Паськыд гыр гӧгӧр да,

Пемыд гид гӧгӧр,

Кӧні мегӧ баксӧ: бе-е-е-е...

Ставныс сералӧны.

КАТЯ (ёна пузьӧ). Тьпу! Ёма-баба пи! Кузьӧ рӧд! Мамтӧ сьылӧд, трасича чужӧм!..

ГРИША. Мамӧс батьӧкӧд важӧн нин сьылӧдлӧмаӧсь...

СЕМӦ. Аттӧ, кужан жӧ тэ, Гриша, кывтӧ видзны.

КАТЯ. Сьӧкыд висьӧм. Чӧвлы, коркӧ ме петкӧдла тэныд звӧн. (Камӧдӧ ӧщӧпекӧн.)

ГРИША. Дякыдлы звӧнит, сылы матынджык кӧлӧкӧльничаыс.

Ставныс сералӧны.

СЕМӦ (аслыс, серам пыр). Со, бара на косьыштіс. О, господьӧ, сюсь жӧ Тималӧн пи быдмӧ.

КАТЯ. Антикрист! Югыд бугыль! Пеж горш! Тьпу! (Пӧдлалӧ ӧшиньсӧ.)

ГРИША. Бара на, тыдалӧ, пӧтіс... Лёкысла ку пиас оз тӧр.

ӦПРӦСЬ. Мыйла нин эськӧ и дӧзмӧдныыс?

ГРИША. Мед дугдывтӧг оз саксьы.

ӦПРӦСЬ. Вывті жӧ нин ёна, ещӧ лӧгасяс.

ГРИША. Мый нӧ сы вӧсна, мед лӧгасьӧ.

ӦПРӦСЬ. Миянлы тшӧтш абу лӧсьыд, суседъяс ӧд.

ГРИША. Немтор... (Нывъяслы.) Вайӧ жӧ сэсся, нывъяс, мӧдӧдчамӧ гортланьӧ. (Ныв-зон чеччӧны да лӧсьӧдчӧны.) Збыльысь нин, буракӧ, гортӧ мунан кад. (Сьылӧны.)

Гортӧ мунны кад,

Кад дай пӧра,

Кад дай пӧра.

Пондас мамӧ менӧ видны,

Некод дорйысь мем сэк оз ло.

Гортӧ мунны кад, кад, кад,

Гортӧ мунны кад...

ПАРПОНЬ. Ме гортӧ жӧ сэсся пыра да ужнайта. (Кежӧ гортлань.)

ГРИША. Вайӧ босьтӧ кутшӧмкӧ бурджык сьыланкыв, мед гажаджык вӧлі мунны. (Нывъяс-зонъяс босьтӧны сьывны да мунӧны ньӧжйӧникӧн. Сьылӧм пыр ылысмӧ.)

Ой, водз тай, водз тай, шонді, петан,

Ой, водз тай, водз тай, нылӧй,

чеччан, водз тай чеччан

Гожся мича асывводзын.

Ой, сёрӧн, сёрӧн, шонді, лэччан,

Ой, сёрӧн, нылӧй, гортсьыд петан,

сёрӧн петан

Гожся гажа рытын.

Кольӧны Семӧ, Ӧпрӧсь да Парпонь.

СЕМӦ (чеччӧ). Но, пырӧ жӧ да водӧ сэсся. Ме тавой сарайӧ вода: керкаас зэв пӧсь да гутӧсь...

ПАРПОНЬ. Первой сёям да вӧлисти и водам, сёйтӧгыд ӧд оз узьсьы.

СЕМӦ. Узьсяс. Кывтӧ нёняв дай унмовсян...

ӦПРӦСЬ (пырӧ, нуӧдӧ Парпоньӧс). Лок, Парпонь, пырам.

ПАРПОНЬ (пыригмоз). Пӧвалюкаыд, Ӧпрӧсь, ӧнтай чӧскыд вӧлі. (Тяпкӧдӧ вомсӧ.) Окма, зонмӧ, мыйкӧ кӧ эськӧ сёйыштны сюрас!.. (Пырӧны. Семӧ ӧтнас.)

СЕМӦ (бӧр пуксьӧ кильчӧ пос вылас). Шензьыны ог вермы, мыйла сійӧ мукӧдыс вывті сюсьӧсь лоӧны, мукӧдыс дзик йӧйӧсь. Видзӧдтӧ, Пиля Тималӧн Гришаыс веськыд би. Босьтам кӧ миянлысь Парпоньӧс, сы дінын шогмытӧм нямӧд... (Очсалӧ.) Сідз нин, тыдалӧ, енмыс лӧсьӧдӧ: коді сюсь, коді йӧй. Мукӧдыс зэв рамӧсь, кодсюрӧ вывті ярӧсь... Нывбабаыд бара кызвыныс збойджык мужикъяссьыд. Медъёсьӧсь, ме чайта, Варукъяс, Ирӧяс, Дарьяяс да Катяяс... Менсьым тай гӧтырӧс, покончаӧс, вӧлӧсть кузя вӧлі нимӧдӧны гора Варукӧн-а. Либӧ тьӧщаӧс босьтам: Иринаӧн некод оз и тӧд. Пыр Гримӧ Ирӧ. Сідзи кувтӧдзыс оліс. Тималӧн гӧтырыс — Жувган Дарья. Бара жӧ босьтам кӧть тайӧс (юрнас индӧ Катя керка вылӧ), Арсень Катятӧ. Та йылысь, эськӧ, дерт, нинӧм и шуны. Кӧні бара талӧн чуркаыс?.. Ар кызь, ме чайта, эм нин сылы... Кужис тай, зонмӧ, Катя идравны сійӧс кытчӧкӧ, весиг оз казьтыштлы некор, быттьӧ нинӧм абу и вӧвлӧма... Кытчӧкӧ ӧд вӧлі карӧ сетӧма. Быдсяма быдтысьӧмыд жӧ, зонмӧ, овлӧ: ассьыд кагатӧ босьтан да кытчӧкӧ сетан карӧ, тӧдтӧм йӧз шӧрӧ, мед некор пельӧн он кывлы, ни синнад он аддзывлы... О, господьӧ... Ӧні ачыс йӧз серам туйӧ олӧ, а пиыслы, быдмас да, сідз жӧ лоӧ мамыслысь грексӧ новлӧдлыны нэмыс, да ӧд со ещӧ ӧнӧдз на гуляйтӧ... (Сьӧлыштӧ.) Тьпу, прӧсти господи, пӧрысь кучик!.. Кыдз сэсся шуан? Кыдзи нӧ абу яндзим... О, господьӧ... Пӧрысь выжывысла кӧ ӧд дурӧ-а?.. (Кывзӧ.) Кодкӧ, кылӧ, локтӧ, али мый?.. (Видзӧдӧ.) Терень Митипер абу-ӧ? Сійӧ ӧд и эм... (Бокӧджык вешйӧ.) Мый нин бара тайӧ войнас корсьӧ-а? Гашкӧ, кодкӧ локтіс да, сотскӧй ӧд сійӧ.

Митипер локтӧ туй пӧлӧн, гӧгӧр видзӧдӧ.

МИТИПЕР (сувтӧ Катя керка бердӧ). Кодкӧ бара эм али абу-а? Абу жӧ эськӧ лӧсьыд. Кодкӧ кӧ эм, делӧ сэк менам дзугсяс... Часлы, юала. (Таркӧдӧ ӧшиняс.) Катя! Кать!..

СЕМӦ (аслыс, шензьӧ). Аттӧ, зонмӧ... Мый нӧ тайӧ думайтӧ? Оз-ӧ нин кӧсйы!..

МИТИПЕР (таркӧдӧ). Катюк!.. Кылан, Кать?..

КАТЯ (ӧшинь восьтыштӧ). Код нӧ сэні?..

МИТИПЕР. Ме, ме, Катюк, — сотскӧй... Восьты кильчӧтӧ...

КАТЯ. Тэ, Митипер? Мый нӧ колӧ?..

МИТИПЕР. Ме, ме, вай восьтыштлы ӧдзӧстӧ.

СЕМӦ (бара аслыс). Но, зонмӧ, тэнӧ тай утшысавны колӧ, мед потшӧс костӧд он ветлы... О, господьӧ...

КАТЯ. Ог восьт...

МИТИПЕР. Мый нӧ тэ, Катерина, йӧймин али мый?.. Али кодкӧ эм?..

КАТЯ. Сідз, ог восьт дай прӧст. Некод эськӧ абу да... Мый нӧ тэныд колӧ?

МИТИПЕР. Лэдз шонтысьны, Кать...

КАТЯ. Ланьт сёрнинад. Гожӧм шӧрын шонтысьны?! Он шонав, — керкаыс зэв кӧдзыд... Мун татысь. (Пӧдлалӧ ӧшиньсӧ.)

МИТИПЕР (юрсӧ гыжъялӧ). Но, трустӧ, ныв... Оз и лэдзны кӧсйы... Лоӧ, тыдалӧ, метальӧс кыскывны. (Перйӧ зепсьыс медаль да ӧшӧдӧ сьыліас.)

СЕМӦ. Тайӧ тай, зонмӧ, ачыс утшысасьны кутіс... Он тай джагав, трасича...

МИТИПЕР (таркӧдӧ бура ёна). Катя... Кылан... Катя! Пырысь-пыр жӧ восьты, сотскӧй локтӧ...

КАТЯ (пытшсяньыс). Ог, мися, восьт, мед кӧть код локтас ме вӧсна...

СЕМӦ. Сідз, сідз...

МИТИПЕР. Катя! Видзӧдлы вай ӧшиньӧдыд. (Лӧсьӧдӧ медальсӧ.)

КАТЯ (восьтыштӧ ӧшиньсӧ). Мый нӧ ме эг аддзыв... Ог лэдз, мися. Мун лучшӧ гортад... Дырджык кӧ сулалан, вӧлӧсть кузя сэки нимавны кутан... Мун...

МИТИПЕР. Видзӧдлы, эсійӧ мый... (Мыччӧ медальсӧ.) Тӧдан, ме код?.. Вай лэдз!

КАТЯ. Коді тэ-э?.. Сё дивӧ тай, збыль... Коді пӧ ме?.. Тэнӧ нӧ коді оз тӧд? Лёк Терень Митипер. Мый нӧ сійӧс мыччалан? На сы вылӧ: тьпу! (Сьӧлыштӧ да пӧдлалӧ ӧшиньсӧ.)

СЕМӦ (гусьӧникӧн сералӧ). Вот, колӧкӧ, и медаль шляпкӧбтіс, ка-ка-ка!

МИТИПЕР (чышкӧ чужӧмсӧ). Сё лешакӧ баба... Чӧвлы, коркӧ водзӧстӧ ме тэныд мынта... Сотскӧй чужӧмӧ сьӧлыштін?!. Он мын меысь бурӧн. Ёма-баба... Пиялӧм ныв. Воштін питӧ? Карӧ меститін? Яндысьтӧм син. Ӧні сьӧласян сэсся. Помнитлан тайӧс. (Грӧзитӧ да мунӧ.)

Кост.

СЕМӦ. Ёна и гӧститін, другӧ... (Сералӧ.) Водзлань сэсся, Митипер, волывлы. (Кост.) А кӧть тэ мый шу, пыр жӧ сёрни костад гартыштасны чуркатӧ, пыр сійӧн и чуткасны синмад. Кыдз тай со вабергач бергалӧ, новлӧдлӧ ас кытш пиас быдторсӧ, — первой ыліті-ыліті кытшовтӧдас, сэсся бӧр кыскас шӧрас, — сідзи и тайӧ. Со, ӧнтай зонъясыд кыскалісны, ӧні олӧма морт нин эськӧ да сійӧн жӧ казьтыштіс... Ок, ок, ок. Он нин тэ, Катя, мын кувтӧдзыд сыысь. Нэм чӧжыд лоӧ кывзыны йӧзлысь славатӧ. Ас вӧснаыд ӧд, прӧст аньӧй, ставыс... (Кывзӧ.) Кодкӧ тай нӧ быттьӧ, кылӧ, бара локтӧ?.. Бӧр, тыдалӧ, Митиперыд бергӧдчӧма?.. (Видзӧдӧ.) Бласлӧ кристос, старшина... Оз-ӧ кажитчы нин меным-а?.. Збыльысь ӧд сійӧ... Аттӧ, зонмӧ... Мый нин бара тайӧ ветлӧ-а?..

Миш (локтӧ туй кузя, неуна гажа, аслыс мыйкӧ мурзӧ, сувтӧ Катя керка дінӧ да таркӧдӧ ӧшиняс). Чолӧм. Кодкӧ эм абу?..

СЕМӦ (сьӧлыштӧ). Тьпу, прӧсти господи! Вот, колӧкӧ, и вой удайтчис... Грекӧ воӧм дорысь кӧ пыран да водан, бурджык лоӧ... Аттӧ дивӧ!.. О, господьӧ...

Миш (таркӧдӧ). Катя!.. Катя!..

КАТЯ (пытшкӧссяньыс). Код мор нин бара сэн таркӧдчӧ? (Восьтӧ ӧшиньсӧ.) Код нин сэн бара кылӧ?

Миш. Чолӧм, мися, Катя!..

КАТЯ (нерӧ). Чолӧм, чолӧм!.. Мый нӧ тэд колӧ? Вой шӧр войын шӧйтан?.. Абу ӧмӧй яндзим тэныд?.. Ачыд ещӧ старшина...

СЕМӦ. Старшина тай эськӧ да, ветлӧ, небось... Талы эськӧ, наян вӧвлы моз, колӧ сьывъяс зэв ыджыд крук кӧртавны, мед эз чеччав йӧз йӧрӧ...

Миш. Энлы тэ, Катя, горзыв... Вай первой керкаад лэдз да вӧлисти сёрнитам лючки...

КАТЯ. Нинӧм йылысь мем тэкӧд сёрнитныыс. (Скӧра.) Аттӧ, трасича йӧз кутшӧмӧсь... Ӧти локтӧ таркӧдӧ, мӧд локтӧ таркӧдӧ. Сэсся нӧшта кодкӧ локтас да кутас йиркӧдчыны... Кутшӧм нӧ тайӧ олӧм кутіс лоны?.. Лун ни вой оз лэдзлыны лолыштны... Мун, вешйы син водзысь!.. Ог лэдз!.. Петӧмаӧсь вой каньяс, руньялӧны керка гӧгӧр... Тьпу! (Пӧдлалӧ ӧшиньсӧ мургигтырйи.)

СЕМӦ. Мӧдлы на, тыдалӧ, нинӧм эз удайтчы... О, господьӧ!.. Грекӧ вӧйтысьяс!

Миш. Тэ нӧ тадзи мекӧд сёрнитан?.. Аттӧ, ерӧмакань ныв... Аски жӧ сизим сутки кежлӧ чижовкаӧ пуксьӧда... Тьпу, ерӧмакань!.. Тьпу! (Мунӧ.)

СЕМӦ (бӧрвывсяньыс). Аттьӧ да пасибӧ, дона гӧстьӧй, волӧмыд вылӧ!.. Эн дивит сэсся да водзлань волывлы. (Сералӧ.) Кыдз нӧ ловныс лэптӧ налӧн... О, господьӧ... Закар Мишыд нин тшӧтш татчӧ поздысьӧ... Аслас ӧд керка тырыс челядь... Му вежӧмыд тай, буракӧ, матыстчыны кутіс... Семья помысь босьтан да татшӧм удж вылӧ петан... Сё господьӧй... (Кост.) Дзик жӧ нин тайӧ бара гудрасьӧмыд... (Кост.) А бара на со казьтыштіс чуркатӧ... Он мын, мися, лёк славасьыд нэмыд. (Чеччӧ.) Дзикӧдз грекӧ вӧйи татӧн пукалігад. Пырны да водны лоӧ. (Нюжмасьӧ.) Ок, ок, ок! Вой шӧр гӧгӧр, ме чайта, эм нин. (Кӧсйӧ пырны. Кылӧ ылын сьылӧм: «Се жених грядет в полунощи...») Вежавойсаыс кӧ нин локтӧ-а?.. О, господьӧ... (Видзӧдӧ.) Дя-ак!.. Падей дяк!.. Коймӧд гӧсть нин тавой, сё благӧслӧви... Тайӧ бара меным кажитчӧ, дяк йывсьыд сёрниыд вӧлі да... Талы эськӧ вот босьт да крук пыдди голяас ыджыд жыннян кыв ӧшӧд... О, господьӧ! (Пырӧ.)

Зэв надзӧникӧн локтӧ дяк, беддя.

ДЯК. «Се жених грядет в полунощи, и блажен раб аще обращет бдящу... Не достоин же паки аще обращет усыпающу... Блюди-и-и убо, душа моя...» (Таркӧдӧ.) Елитцы оглашенные изыдите... Оглашенные изыдите... Екатерина, кылан?

КАТЯ (пытшкӧссяньыс). Силитчисны кӧ тавой-а? Бара кодӧскӧ новлӧдлӧ тані?.. (Восьтыштӧ ӧшиньсӧ.) Кутшӧм сюра нин сэні?

ДЯК. Се-азм, се-азм... Екатерина, восьт да лэдз менӧ во святая святых...

КАТЯ (нерӧ). «Сам аз, сам аз...» Тэнӧ тшӧтш, тыдалӧ, кузьясыс кыпӧдӧмаӧсь тавой...

ДЯК. Ставным ми, Екатерина, грешнӧй йӧз... Тэ сӧмын едина чи-истая и непорочная... Лэдз менӧ во свое благодатнӧйӧ жилищӧ...

КАТЯ. Мун, вешйы менам син водзысь!.. Сӧрныыд зэв мастер. Тэ вӧсна мем некытчӧ оз позь петны, став йӧзыс сералӧны. Теш аддзӧмаӧсь... (Пӧдлалӧ ӧшиньсӧ.)

ДЯК (юрсӧ копыртӧ увлань). О, боже мой!.. Отринула меня еси... Екатерина, Екатерина, услыши глас мой!.. (Видзӧдлӧ ӧшинь вылӧ сьӧлӧмысь.) О, дщер беззаконная... Незаконорождённаго родившая... Доколе ме кута татчӧ волыны?.. (Сьӧлыштӧ, гораа сьылігтырйи шуӧ.) О, дщер вавилонская... окаянная... (Бергӧдчӧ бӧр мунны.) Окаянная!..

Занавес.

МӦД ВӦЧӦМ

Вӧчсьӧ воддзаинас. Семӧ пукалӧ пос помас да нырагез путшкӧ. Парпонь сы водзын сулалӧ.

СЕМӦ. Висьтав тэ меным, мыйла ме тэнӧ видза? Верда, юктала, кӧмӧда-пасьтӧда, а мый нӧ тэ уджалан? Шлёнъялан-шӧйтан, либӧ дізьвидзан-узян...

ПАРПОНЬ (нырсӧ гудйӧ). Мый нӧ эськӧ сэсся колӧ, зэв лӧсьыд... Саврас пыддиыд нӧ доддяв гӧрны да кыскасьны...

СЕМӦ. Йӧйыдлӧн и сёрниыд йӧй.

ПАРПОНЬ. Медтыкӧ тэ вӧлін ме кодь прӧсуж-а...

СЕМӦ (сьӧлыштӧ). Тьпу! Тэкӧд кӧть сэсся лунтыр вензьы, оз помасьлы, пыр тэ прав колян... Йӧйыд йӧй и эм... Мун пыр да Ӧпрӧсьыдлы висьтав, мед ӧдйӧджыка ӧбедайтны лӧсьӧдас.

ПАРПОНЬ (нимкодьпырысь кынӧмсӧ гыжъялӧ). Пырысьтӧм-пыр жӧ тшӧкта... Кӧть бара ме вӧсна лун кежлас куимысь ӧбедайтам... (Пырӧ.)

СЕМӦ (ӧтнас). Мед эськӧ тэд ӧтарӧ сёйны, кытыськӧ тай чужӧма жӧ татшӧм паськыд горшыс... Дышыс — майӧгӧн он вермы удж вылӧ вӧтлыны... Омӧлик жӧ нин менам олӧм: некод абу, дзик ӧтнамӧн. Некодлы весиг кыв шуны... (Катя керкаын кылӧ Катялӧн гӧлӧс: «Тэ менӧ велӧдны кӧсъян, зырымбедь». Максимлӧн гӧлӧс: «Тайӧ нӧ олӧм, пӧдан ӧд, пӧдан тэ ачыд, мамӧ...») Бара нин увгӧны... Эз на ӧти лун кольлы зыктӧг. Пиыс мыйӧн воис, пыр ӧтарӧ сӧмын пинясьӧны... Ачыс жӧ эськӧ Катяыс ставсӧ и лэптӧ, пиыс зэв лабутнӧй... Няйт пиын пӧ, шуӧ, ми олам, гудрасям да суклясям ставным ӧтгудырйӧ... А мый ӧд, сійӧ сідзи и эм... (Катя керкаын бара кылӧ зык, сэсся грымӧдчӧм.) О, господьӧ, мый и керсьӧны?.. (Кильчӧ вылӧ Катя тойлалӧ Максимӧс.)

КАТЯ. Мун менам керкаысь кытчӧ гажыд! Мед сэсся кок помыд эз вӧв тані, трасичалӧн... Мун кузьясыскӧд ветлы... (Тойыштӧ кильчӧ поскӧд.)

МАКСИМ. Мамӧ, мый нӧ тэ вӧчан?.. Кытчӧ нӧ ме муна?..

КАТЯ. Кытысь кульыс вайис, сэтчӧ и мун... Эн лок ме ордӧ... Велӧдысь петӧма, зырым бедь! (Пырӧ.)

МАКСИМ (дыр сулалӧ копыртчӧмӧн). Кыдзи нӧ тані олӧны? Няйт пиын пӧдӧны... Ставныс ӧтгудырйӧ, вабергачын моз гӧгралӧны, суклясьӧны. Кытчӧ он видзӧдлы, сэні и сап пемыд, сэні и няйтӧ вӧйӧны. (Кост.) Вӧтліс... Кытчӧ ме муна ас муысь? Кыдз нӧ, кутшӧм сьӧлӧмӧн верман эновтны татшӧм гурансӧ весавтӧг? Ог мун... Кольчча. Мыйта верма, вӧча... Коркӧ, гашкӧ, казяласны... (Шогпырысь шпыньмунӧ.) Мамӧӧс колӧ бергӧдны... Пӧдны сійӧ дзикӧдз кутӧма... «Чурка» пӧ ме... Ме ӧмӧй мыжа сэтысь?.. (Гажапырысь.) Мед кӧть мыйӧн шуасны, а босьтчылам наперво татысь няйтсӧ этша весавны... (Мунӧ бокӧ.)

СЕМӦ (ӧтнас.) Ставыс бара сідзи и эм. Зэв, зонмӧ, лабутнӧй лоӧма Катялӧн пиыс... А мый миян Парпоньысь? Вӧтлыны, тыдалӧ, лоӧ. (Кост.) Жаль жӧ тай, со, кыдзкӧ: кытчӧ сійӧс иналан? Коді босьтас?.. Лоӧ нин видзны, мый сэсся керан? Катялы колӧ кыв-мӧд шуны, мед бурджыка олас пиыскӧд, зэв тӧлка детина...

Бокисянь локтӧ Пиля Тима, гач зепсьыс тыдалӧ вина сулея юр, ачыс бура гажа.

ТИМА. Пӧтшва ни перӧд... Пӧтшва ни перӧд...

СЕМӦ (чеччӧ). О-о-о!.. Тимӧпей Пилипӧвич локтӧ... Милости просим, милости просим...

ТИМА (здоровайтчӧ). Олан да вылан, сё муса другӧй, пӧтшва ни перӧд!.. Вай жӧ, мися, ветла Семӧ ордӧ. Тэ ӧд менам медмуса друг. Вай окасям, другӧ, пӧтшва ни перӧд!.. (Кутчысьлӧны да окасьӧны.) Ещӧ ӧтчыд! (Бара окасьӧны.) Ещӧ на ӧтчыд, пӧтшва ни перӧд... (Ещӧ окасьӧны.)

СЕМӦ. Тырмас нин сэсся... Пуксьы да шойччышт, Тима. (Вешйыштӧ ачыс.)

ТИМА (пуксьӧ). Ок, сё муса другӧй, ёна жӧ и пинясим ми ӧні...

СЕМӦ. Мый нӧ сідз, кодкӧд?

ТИМА. Тӧдан ӧд, — гӧтыркӧд, Дарьякӧд... Чорыда жӧ эськӧ кӧсйи ме сійӧс нӧйтны да эг удит, пӧтшва ни перӧд... Сійӧ водзджык слӧймис да наперво менӧ дасысь шняпкӧбтіс быгыльтанӧн... Эг кӧ удит пышйыны татчӧ, веськыда, ме чайта, гырд-сер вӧчис менӧ, пӧтшва ни перӧд... (Кыскӧ кӧшель да заводитӧ куритчыны.)

СЕМӦ. Мыйысь нӧ нин ті лӧгасинныд?

ТИМА. Ачым ог тӧд, сё муса другӧй... Гӧтыр шуӧ: «Тэ пӧ код», пӧтшва ни перӧд... Со тэ ачыд видзӧдлы, кутшӧм нӧ ме код. Абу ӧд код?..

СЕМӦ (видзӧдлӧ). Ёна кодӧн оз позь шуны, а поводнӧй гажа.

ТИМА. Сійӧ ӧд и эм, сё муса другӧй! Мед гажа кӧ. Гажыд ӧд абу на код. Дарья шуӧ: «код пӧ», пӧтшва ни перӧд... Мыйла нӧ сійӧ менӧ дасысьсӧ быгыльтаннас, сідзкӧ, косьыштіс?..

СЕМӦ. Но, вунӧд сійӧс, Тима, — мыйыс оз овлы гозъя костад?.. Ме ӧд ачым тӧда. Варук, поконча, менӧ этша жӧ дӧлӧдліс, сэтшӧм нин мукӧд нывбабаяслӧн сямыс, кокни киаӧсь...

ТИМА. Веськыда кӧ шуны, шуда жӧ тэ морт, сё муса другӧй! Во дас кымын, буракӧ, эм нин Варук кулӧмыдлы?..

СЕМӦ. Ӧкмыс во тыри ыджыдлун дырйи... Самӧй ме сійӧс дзеби ыджыдлун мӧд лунӧ, кор рай ӧдзӧсыс восьса овлывлӧ. Кужис сійӧ менам, другӧ, кувны...

ТИМА. А менам тай, пӧтшва ни перӧд, оз морӧн лый... Мед эськӧ пропадитас, кор ад гураныс восьса овлӧ, мед этша сэні чӧртъясыс чепляласны...

СЕМӦ. Ла-аньт, Тима... О, господьӧ... Аслад гӧтырлы он жӧ татшӧм смерть кевмы... Эн на жӧ татшӧмӧдз дӧзмы?..

ТИМА (шеныштӧ кинас). Эн сёрнит, сё муса другӧй, пӧтшва ни перӧд, эн сёрнит.

ПАРПОНЬ (бырскӧбтӧ ӧдзӧсӧд, нимкодьпырысь ёна горзӧ). Ӧбедайтны, ӧбедайтны! Корсьӧма, лӧсьӧдӧма ставсӧ!.. Лок, Семӧ, ӧдйӧджык, сёям!..

СЕМӦ. Мый нӧ тэ сэтшӧма горзан? Кӧть нин эськӧ йӧзсьыс этша яндысин, йӧй...

ПАРПОНЬ (видзӧдӧ Тима вылӧ). Тайӧ нӧ йӧз?! Пиля Тима да... Лок сёям, кынӧмъяс ставыс нин эр-вар-эр-вар... (Бергалӧ.)

ТИМА (Парпоньлы). Гуръялас, дерт, сёйтӧгыд... Пӧтшва ни перӧд.

СЕМӦ (чеччӧ). Лок, Тима, пырам да ӧбедайтам.

ТИМА. А ме, сё муса другӧй, талун ӧбедайттӧм на жӧ. (Чеччӧ да кыскӧ гач зепсьыс парта вина). Пӧтшва ни перӧд. Локтігмоз босьті парта вина: юыштам, мися, сё муса другкӧд. Со тай, буретш згӧдитчис... Пырам... Пырам... (Пырӧны.)

ПАРПОНЬ (пыригмоз). Меным кӧть ӧти румка тшӧтш сет... (Пырӧ.)

Локтӧ Митипер, беддя. Таркӧдӧ Катя ӧшиньӧ.

МИТИПЕР. Катя, Катя. Волы!..

КАТЯ (петӧ кильчӧ вылӧ). Мый нӧ тэ, дурмин, али мый?.. Локтан лун шӧр лунӧ да таркӧдчан ӧшинь водзын... Мун бара татысь ӧдйӧджык... Локтӧма...

МИТИПЕР. Чӧвлы тэ, эн увгы прӧстӧсьыд... Старшина менӧ мӧдӧдіс...

КАТЯ (сьӧлыштӧ). Тьпу! Ещӧ мыйкӧ он-ӧ шу... «Старшина, старшина». Кыкнанныд ӧткодьӧсь...

МИТИПЕР. Кывзы первой, сэсся вӧлисти и пинясь... Мем ӧд мый: ыстіс да локті, ме ӧд сотскӧй... Старшина тэнӧ пырысь-пыр жӧ корис правленньӧӧ: кутшӧмкӧ пӧ тай делӧ эм-а, тэ йылысь быттьӧ...

КАТЯ. Ме йылысь? Кутшӧм делӧ нӧ?..

МИТИПЕР. А ме нӧ мыйӧн тӧда. Лок дай аддзан ачыд... Мед пӧ тай, шуис, дзик пыр жӧ вӧлі-а... Тэ эн дыр лег сэні, лок ӧдйӧджык: лӧгасяс кӧ, аслыд жӧ лёк лоӧ. Ещӧ талун сійӧ бура гажа дай дӧбельки скӧр... Лок ӧдйӧджык, мед мӧдысь оз ков волыны. (Мунӧ.)

КАТЯ. Тӧда мыйла сюра омӧльыд корӧ: кодкӧлунъя «гӧститӧдӧмсьыд»... (Шогпырысь.) Ставныс кыскасисны да леститчисны первой, кыдз-мый вермисны смекайтчисны ме вылын, менӧ йӧз слава вылӧ лэдзисны, ӧні сэсся бара кӧсйӧны сьӧлыштны чужӧмӧ... Мыйысь?.. Ок, ок, ок... (Кост.) Аслам пиысь ӧд меным яндзим ӧні. Сійӧ ӧд, ме тӧда, дзик ньӧти абу мыжа нинӧмысь... (Кост.) Веськыда кӧ шуны, кутшӧм сэні и мыж?.. Абу ӧмӧй ӧткодь олӧмыс му вылас?.. Чуркаыс ӧд сэтшӧм жӧ морт. Либӧ миян коддьӧмыс сідз жӧ ӧд... (Кост.) Ог тӧд, мый вӧчас менӧ Закар Мишыд... Сы вӧсна кӧ, кодкӧлун тай эг лэдз, пондас зырсьыны, петкӧдла ме сылы гаж... (Петӧ.)

ПАРПОНЬ (петӧ керкаысь, ӧтар киас нянь шӧрӧм, мӧдас — картупель печенча, сёйӧ). Гашкӧ, ӧні сэсся ичӧтика пӧтышта... Семӧ да Тима румкаасьӧны сӧмын, сёйны оз зэв тэрмасьны... Ме тай видзӧді, видзӧді, да ӧдйӧджык ӧвтышті нянь шӧрӧм да печенча да татчӧ зільджыка... (Сёйӧ вом тырнас, кашкӧ.)

Керкаысь петӧ Ӧпрӧсь, пельпом вылас карнан вылын песлалӧм кӧлуй.

ӦПРӦСЬ. Татчӧ нӧ петін сёйныыд, Парпонь?

ПАРПОНЬ (оз видзӧд, сёйӧ). Татчӧ...

ӦПРӦСЬ. Сёй, сёй, да мед бара Семӧыд оз казяв: бара кутас тэнӧ видны.

ПАРПОНЬ (сідз жӧ). Сёйӧм бӧрад мед кӧть мый керас, веськодь.

ӦПРӦСЬ. Тэныд ӧд, дерт, веськодь, абу ӧд первойысь... (Мунӧ.)

ГРИША (локтӧ керка сайсяньыс). Тэ нӧ, Парпонь, сёян?

ПАРПОНЬ (букышӧн видзӧдлӧ). Сёям тай... Тэд нӧ кутшӧм мог?

ГРИША. Сідз шуа... Тэ, Парпонь, эн аддзыв батьӧс?

ПАРПОНЬ. Керкаынӧсь. Семӧкӧд вина юӧны.

ГРИША. Мун пырав да ысты. Мамӧ корис.

ПАРПОНЬ. Часлы, сёйышта да пырала.

ГРИША (тракнитӧ пельпомӧдыс). Мун ӧдйӧджык, бӧрвылас сэсся сёян.

ПАРПОНЬ (зэв горша сёйӧ, виньдалӧ). Кор нӧ бӧрвылас сёян... (Чеччӧ.) Час нӧ, пырала да ыста... Пырысь-пыр ыста... (Пырӧ.)

ГРИША (ӧтнас). Этша на, тыдалӧ, сылы лоӧма... Ок, ёна жӧ сэсся и нӧйтас сійӧс мамӧ бара... Век ӧтарӧ тӧкаритан голянас вина нёнялӧ... Сы понда и менӧ тшӧтш кедзовтӧны. Со, кӧсйи коравны Васьӧ Петырлысь нывсӧ да дзик сы вӧсна нинӧм эз артмы. Бать-мамыс шуӧны: «Тэ пӧ пьянниклӧн пи да ачыд пӧ сэтшӧм жӧ лоан...» Ӧні сэсся весиг некытчӧ нывсӧ оз лэдзлыны... Бать жӧ ӧд: гортысь ставсӧ вина вылӧ юис да и менӧ тшӧтш торкис... Муна сэсся карӧ та бӧрын... Со тай нӧ чуркаяс кутшӧма сюсьмӧмаӧсь, а миянлы ӧд позьӧ жӧ видлыны карсӧ. Веськыд жӧ, другӧ, Максимыд би син... Вот и чурка, колӧкӧ...

ПАРПОНЬ (петӧ. Киас бара нянь шӧрӧм). Бара на эськӧ гусялі. (Сёйӧ.)

ГРИША. Ыстін?..

ПАРПОНЬ (сёйигтырйи). Кодӧс?..

ГРИША. Батьсӧ менсьым.

ПАРПОНЬ. Аттӧ, зонмӧ. Менам тай нӧ дзикӧдз сійӧ вуні. Муртса ме пыри, а сэні пызан вылын вайӧмаӧсь самӧй сола черинянь: сы вылӧ тай мыйӧн уськӧдчи, этша и чеплялі. Да ӧд ещӧ и румка вина на сюри кокыштны. На, колӧкӧ, — дукышт. (Лолыштӧ Гриша ныр водзӧ.) Кылан? (Нюмъялӧ.)

ГРИША. Мун, вешйы, йӧй. Ныр-вомад кӧ тэнӧ (петкӧдлӧ кулак) тайӧн дукыштӧда, казялан... Мун зільджыка, кор...

ПАРПОНЬ (бӧрыньтчӧ). Сёя да, колӧкӧ, сэсся нӧйт... (Сёйӧ ӧдйӧ.) То, кылӧ, петӧны нин асьныс. (Виньдалӧ да сёйӧ. Керкаысь петӧны кутчысьӧмӧн Тима да Семӧ. Кодӧсь.)

ТИМА. Меным ӧні ставыс веськодь, мед кӧть мый — нинӧмысь ог повзьы, пӧтшва ни перӧд.

СЕМӦ. Эн на тадз шу, гӧтырсьыд повзян на, Тима.

ТИМА. Ог, сё кристос, ог. Некодысь ог повзьы, пӧтшва ни перӧд. (Аддзӧ Гришаӧс.) А тэ нӧ мый тані шӧйтан, а?.. Пӧтшва ни перӧд... а?

ГРИША. Мамӧ...

ТИМА (повзьӧ, торкӧ). Кӧні мамыд?.. Мый нӧ тэ сӧран?..

ГРИША. Мамӧ дзик пыр жӧ тэнӧ корис гортӧ. Пырысь-пыр жӧ пӧ мед локтас...

ТИМА (збоя). Ме?.. Гортӧ?.. Тэ ещӧ лысьтан локны менӧ корны? Пӧтшва ни перӧд... (Локтӧ Гришалань.) Кычиӧс моз вот тальышта тэнӧ да и пом, мӧдысь сэсся он лок менӧ корны.

ПАРПОНЬ. Нӧйтас кӧ нӧ.

ГРИША. Мый нӧ ме вылӧ уськӧдчин? Ме ӧмӧй кора тэнӧ? Мамӧ, мися, корис...

ТИМА (нерӧ). «Мамӧ, мамӧ». Тэныд, гашкӧ, и мамӧ, а меным сійӧ — тьпу! (Сьӧлыштӧ.) Пӧтшва ни перӧд...

ГРИША. Мем ӧд мый. Муна да сідзи и висьтала мамӧлы...

ТИМА. Мун да сідзи и висьтав: «Сійӧ меным тьпу». (Сьӧлыштӧ.)

СЕМӦ. Кывзы, Тима, мед бара збыльысь оз жӧ сідзи шу, зэв омӧль лоӧ...

ПАРПОНЬ. Сьӧлыштӧмыд ӧд абу пӧльыштӧм... Ёна омӧль лоӧ...

ТИМА. Омӧль лоӧ?.. Кодлы? Меным? Срӧду нинӧм оз ло... Медтыкӧ волас татчӧ сӧмын-а... Локтас кӧ да мыйкӧ кӧ воча шуас меным, став гырничьяссӧ и кринчаяссӧ дрӧбита юр пыдӧс вылас...

ПАРПОНЬ. Мыйӧн нӧ эськӧ сэсся шыдтӧ пузьӧдан гырничтӧгыд?

ГРИША. Сідзкӧ нӧ тэ, бать, он мун?

ТИМА. Ог, ог, ог, пӧтшва ни перӧд... Ме ачым тӧда, кор мунны... Мун татысь!..

ГРИША. Сідзкӧ, ме сідзи и висьтала. (Мунӧ.)

ДАРЬЯ (матыстчӧ керка пельӧссянь, киас быгыльтан). Мунан, ад горш...

ТИМА (ёна повзьӧ, Семӧлы). А?.. Мый нӧ тайӧ?.. Гӧтырлӧн быттьӧ гӧлӧс кыліс?..

СЕМӦ (видзӧдӧ Дарья вылӧ). Сійӧ тай и эм, пӧлинӧ...

ТИМА (видзӧдӧ баба вылас, полӧ). Збыль... Аминьӧй, аминьӧй... Свят, свят, свят... Кытысь нӧ друг татчӧ уси? Абу жӧ ӧд менам Дарьяӧй-а, пӧтшва ни перӧд...

ПАРПОНЬ (аслыс). Видзӧдлам, кутшӧма тэ ӧні сьӧлыштан...

ДАРЬЯ (матыстчӧ). Мый нӧ, тэ менӧ нин он тӧд, тӧкаритан голя?.. Пеж бугыльясыд нин кылалӧмаӧсь? Сэтчӧдз нин жӧритӧмыд, ад горш?..

ТИМА (зэв бура). Тэ нӧ, Дарьюш, кысянь татчӧ усин?

ДАРЬЯ. Йӧз серам вылӧ петӧма ад горшсӧ тыртны. Пырысь-пыр жӧ мунам гортӧ... Аддзӧма тай кытчӧ пырныыд; матынджык мед вӧлі пеж позъяс, яндысьтӧм чужӧм. (Тракнитӧ.) Мунам!

ТИМА. А ог кӧ мун, мый керан?..

ДАРЬЯ. Вӧрзьӧдчы, мисьтӧм бугыль... Кылан он тэ?..

ТИМА. Кыла, кыла, мися...

ДАРЬЯ. Дырджык сэні... (Ырыштчӧ быгыльтанӧн.) Шӧть гортӧ, пон горш...

ТИМА. Чӧвлы, Дарья. Колӧ сё муса другкӧд меным ӧти делӧ йылысь сёрнитыштны...

ДАРЬЯ (тойлалӧ шошаӧдыс). Дыр-ӧ нӧ ме тэнӧ виччысьны кута?.. «Делӧ йылысь». Эн на удит Катя ордад пыравныыд, мисьтӧм чужӧм?.. Мун татысь! (Тойлалігтырйи нуӧдӧ.)

ПАРПОНЬ. Тайӧ ӧд сьӧлыштӧмыд пыдди.

СЕМӦ. Вот, колӧкӧ, и баба... Сы понда ӧд и ме ог гӧтрась мӧдысьтӧ. Ме вывті ӧд дзик жӧ татшӧм олӧмыд муніс. Лучшӧ нин нэмӧс помавны ӧткӧн, сьӧласьӧм-пӧлясьӧм сорӧн.

ПАРПОНЬ. Пӧлясьӧмыд ӧд абу сьӧласьӧм.

СЕМӦ. Ланьт. Тэ мыйкӧ тӧдан. (Пуксьӧ да ӧшӧдӧ юрсӧ.)

Керкаысь петӧ Катя.

КАТЯ. Ветлам. Меным ӧні нинӧмысь на повны. (Кильчӧ ӧдзӧс тасалӧ роскӧн.)

СЕМӦ (лэптӧ юрсӧ, чуксалӧ Катяӧс). Кодарлань нин мӧдӧдчин, Катя? (Аслыс.) Колӧ, пӧлинӧ, сёрнитыштны. (Катялы.) Катя, кылан? Кодарӧ, мися, мӧдін? Волы татчӧ да сёрнитыштам тэкӧд.

КАТЯ. Корӧмаӧсь тай правленньӧӧ, лоӧ ветлыны. (Локтӧ Семӧлань.) Мый нӧ?

СЕМӦ. Лок пуксьы татчӧ да вӧлисти.

КАТЯ. Ог нин, Семӧ, колӧ ветлыны.

СЕМӦ. Регыдик ӧд... Колӧ меным ӧтитор йылысь тэкӧд зэв бура сёрнитыштны. (Парпоньлы.) Мый нӧ тэ сэні дувган? Мун ветлы кук йӧрӧ да Саврастӧ гортӧ вайӧд. Зіля. Мун татысь — син водзысь.

ПАРПОНЬ. Зэв кӧ колӧ, кута бара Саврастӧ. (Мунӧ.)

КАТЯ (пуксьӧ орччӧн). Мый нӧ кӧсъян тэ меным висьтавны, Семӧ?..

СЕМӦ. Мед тэнӧ оз ло дыр манитӧма, Катя, ме веськыда заводита... Со мый, Катя. Тэ да ме — суседъяс, ӧта-мӧднымӧс важысянь нин тӧдам...

КАТЯ (аслыс). Оз-ӧ нин коравны кӧсйы-а?..

СЕМӦ (кызӧктӧ). Гашкӧ, корсюрӧ и лёк вӧчлім ӧта-мӧднымлы, быдсямаыс овлывлӧ суседъяс костын. Но сійӧ эськӧ мед... Со, тэнад неважӧн пиыд воис. Ен сыкӧд, бура сюсь сійӧ тэнад лоӧма... Миян ӧд, шуа тай тэныд, керканым воча, быдтор аддзам и кылам...

КАТЯ (аслыс). Тӧда, кытчӧ кутӧ нырсӧ: Максим йылысь...

СЕМӦ. Со, тэ ӧнтай тойлалін сійӧс, вӧтлін гортсьыд. Да и сідзсӧ тіян костын быд лун зык мунӧ... Абу, Катя, тадзитӧ овны лӧсьыд... Дерт, шуам, ӧтарӧ кӧ, сійӧ чурка. Ставыс сійӧс сералӧны. А сійӧ ӧмӧй сэтысь мыжа, Катя?

КАТЯ. Абу, дерт. Ачым ме, Семӧ, ставсьыс мыжа...

СЕМӦ. Сійӧ ӧд и эм... Ме сэсся бара жӧ аддза, Максимыд тэнад зэв лабутнӧй детина: унатор тӧдӧ, ставсӧ веськыда висьталӧ — син водзын кӧть син сайын. Ме сы йылысь тадзи шуа: ӧнтайнад дыр, коньӧр, сулаліс ӧшинь улад, а ме тані нырагез вӧча, сійӧ менӧ эз аддзыв, дай шуалӧ тадзи: кутшӧм пӧ шудтӧм олӧм, сир курыд олӧм, няйт пиӧ пӧ ставныс пӧдӧны, вабергачын моз пӧ гудрасьӧны да суклясьӧны ӧтгудырйӧ... Сійӧ нӧ абу правда, Катя, а?..

КАТЯ (ышловзьӧ, шогпырысь). Ставыс правда, Семӧ, ставыс...

СЕМӦ. Мыйла нӧ эськӧ, сідзкӧ, тэ сійӧс мустӧмтан, Катя, а? Вай жӧ висьтав. Та йылысь ме тэнӧ и кори...

КАТЯ (шогпыр). Тэ нӧ думайтан, меным кокньыд? Ставсӧ ӧд ме ачым тӧда, да мый нӧ верман керны?.. Тӧда ӧд, кутшӧм йӧзыд миян... Сідзи и видзӧдӧны эльтны да синмад сутшкыны... Пӧдам и эм ми няйт пиас, медпыдіас ме... Максимушко менам аддзӧ ставсӧ да ставсӧ збыль висьталӧ. Сійӧс ӧд некод мортӧн оз лыддьы, менӧ сідз жӧ... Йӧзсяньыс меным лёк слава, дай аслым писянь зэв яндзим. Кытчӧ сыысь пышъян?.. Коркӧ ас шудтӧм лунӧ прӧступитчысьлӧма дай нэм кежлӧ олӧмӧй воши... Кодъяс ме вылын смекайтчывлісны, найӧ жӧ ӧні кыдз вермӧны сьӧлалӧны... Сійӧ нӧ правда?.. Сыысь нӧ ме ставсьыс мыжа? (Ышловзьӧ.) Абу ӧмӧй мортыс ӧткодь? Максимушко кымынысь нин меным шуліс: «Мамӧ пӧ, пӧдан пӧ ӧд тэ, няйтӧ пӧ пӧдан...» Ме чайта да, сылӧн на сьӧлӧмыс висьӧ эськӧ да, он, мися, ӧні пӧсӧбит.

СЕМӦ. Мыйла нӧ эськӧ тэ вӧтлін сійӧс гортсьыд, муса кӧ тэныд?..

КАТЯ. Аслам ӧд сэки сьӧлӧмӧй, Семӧ, муртса эз чеччышт морӧсысь... Ставыс, мый овлӧ, яндзим вӧсна... Став скӧрлуныс менам лёк слава кузя...

СЕМӦ. Мыйла нӧ эськӧ ӧнӧдз на пыр кодсюрӧсӧ сибӧдан? Со, ме кодкӧ рытӧ тані пукалі да морт куим-нёль тэнӧ видлыны волісны: Терень Митипер, Закар Миш да лёк Падей дяк...

КАТЯ. Важсӧ, кӧнкӧ, думайтісны... На вӧсна ӧд, Семӧ, ме та выйӧдзыс и вои... (Чышкӧ синъяссӧ.) Ачым эськӧ мед нин да, Максимушколысь олӧмсӧ йирасны: некод ӧд сійӧс и нимӧн оз шу, пыр толькӧ кылӧ «чурка да чурка»... (Бӧрдӧ.)

СЕМӦ. Эн зэв шогсьы, Катя... Пиыд тэнад, дзоньвидза кӧ лоӧ, кыскас миянӧс няйтысь, лэптас топыд му вылӧ. Ӧнтай сійӧ шуис: «Кӧть пӧ мамӧ вӧтліс, а ог пӧ некытчӧ мун; колӧ пӧ этша весавны татысь гыбад няйтсӧ». Эн бӧрд, Катя. Аттӧ, зонмӧ, синва петкӧдтӧдз тэнӧ ме вошті.

КАТЯ (чышкӧ синвасӧ). Бӧрдыштан да кокньыдджык лоӧ. Но, муна сэсся. (Чеччӧ.) Эн дивит, Семӧ, став шогӧс тэныд ассьым висьталі.

СЕМӦ. Водзӧ сэсся пиыдкӧд бурджыка ов, Катя. Сійӧ зэв лабутнӧй...

КАТЯ. Ог тӧд... Аддзысьлам кӧ нин... (Мунӧ.)

СЕМӦ. Аддзысьлам кӧ пӧ. Думайтӧ, кӧнкӧ, пиыс дзикӧдз муніс... Оз, другӧ, сійӧ мун... Зэв сюсь да дельнӧй детина...

Локтӧ Парпонь. Киас вӧв дом да нянь.

ПАРПОНЬ. Корси да, корси да, муртса и аддзи.

СЕМӦ. Тэ нӧ век на тані, дыш кучик? Мун ӧдйӧджык. Ме неуна водыштла, мыйкӧ тай юрӧй кутіс жувгыны. (Чеччӧ да пырӧ.)

ПАРПОНЬ (мунӧ нюмъялігтырйи, бӧр бергӧдчӧ.) Миян Ӧпрӧсьным Арсень Катя чуркакӧд кутчысьлӧ, ме аддзывлі нин... (Сералӧ.) Сё дивӧ! Мекӧд мый дыра нин Ӧпрӧсь олӧ да весиг эз на ӧтчыд кутлы, а чурка ӧні на со воис да пырысь-пыр и кутлыны пондӧма… Вот йӧйыд кӧні... (Мунӧ, чуксалӧ вӧвсӧ.) Сьпро, сьпро, сьпро, Саврас, сьпро...

Занавес.

КОЙМӦД ВӦЧӦМ

Вӧчсьӧ Эжва дорын. Берег пӧлӧн туй. Ӧпрӧсь ӧтнас.

ӦПРӦСЬ (пожъясьӧ, нӧшасьӧ да сьылӧ).

Ме эг тӧдлы муса мамӧс,

Ме эг тӧдлы муса батьӧс,

Коньӧрӧй ме нылӧй. (Ышловзьӧ.)

Сідз тай и коли менам том пӧраӧй: эг тӧдлы мамӧс ни батьӧс...

Ме эг аддзыв долыд олӧм,

Ме эг аддзыв гажа лунъяс,

Коньӧрӧй ме нылӧй...

Быдми, олі тӧдтӧм шӧрын,

Шогла висьӧ менам сьӧлӧм,

Коньӧрӧй ме нылӧй... (Дугдӧ.)

Мый нӧ ме аслам шог йылысь сьыла... Ӧні ӧмӧй меным шогсьыны колӧ!? (Шпыньмунӧ.) Аттӧ, бур жӧ морт Максимыд. Мамыс сӧмын сямтӧм. Век ӧтарӧ саксьӧ. Сьӧкыд жӧ сы дінын овны лоӧ. Ог тӧд, кыдзкӧ лӧсялам огӧ сыкӧд... (Кост.) Ме ог тӧд, мыйла сійӧ мукӧдыс регыдӧн сьӧлӧм вылад воӧны... Мыйта эськӧ миян сиктын зонъясыд эмӧсь, да некод на мем ӧнӧдз эз глянитчывны. Максим, со, неважӧн на воис, а тӧдмасим нин... (Кост.) Парпонь сӧмын жальӧн кольӧ... Кыдзи сэсся сійӧ метӧг олас-а?.. Дзик ӧд сійӧ кывтӧм пемӧс кодь, коньӧр, некодлы нин нинӧм оз шу, ни лёк оз вӧч. (Кост.) Ме эськӧ унаысь нин шулі Максимлы, мися, мунам татысь кытчӧкӧ мӧдлаӧ, карӧ ли, кытчӧ ли, да сійӧ пыр петитчӧ. «Жаль ӧд меным, шуӧ, да яндзим эновтны татчӧс мусӧ весавтӧг». Ме ог гӧгӧрво мукӧд дырйи сылысь сёрнисӧ: пыр сійӧ кӧсйӧ татысь кутшӧмкӧ няйт весавны. Быд паныдасигӧн сылӧн няйт йылысь и сёрни... (Сьылӧ.)

Ме эг тӧдлы муса мамӧс,

Ме эг тӧдлы муса батьӧс,

Коньӧрӧй ме нылӧй... (Дугдӧ.)

Бара лёк шог сьыланкывтӧ босьтсис... Вунӧдны нин сэсся колӧ. (Кылӧ Максимлӧн сьылӧм: «Коми му кузя ме муна, гӧгӧр сулалӧ сьӧд вӧр...») Максим, кылӧ, сьылӧ, татчӧ, ме чайта, локтас... (Лӧсьӧдӧ пожъясянсӧ. Тэчӧ карнан вылӧ.)

Веськыдвывсянь петӧ Максим да ньӧжйӧникӧн сьылӧ:

Вӧрыс вывті, вывті уна,

Сыысь унаыс оз тӧр... (Аддзӧ Ӧпрӧсьӧс.)

МАКСИМ. Но, тэ тай тані жӧ, ме ог и аддзы... (Матыстчӧ да здоровайтчӧ.) Видза олан!

ӦПРӦСЬ (яндысигтыр). Пожъяся... Тэ нӧ мый, Максим, ветлан?..

МАКСИМ. Ме сідз, гуляйта, Коми му тӧдмала... Ставыс миян, Ӧпрӧсь, пемыд сьӧд вӧр да джуджыд сьӧд няйт.

ӦПРӦСЬ (аслыс). Со, бара нин няйт йылысь заводитіс... (Максимлы.) Кӧні?..

МАКСИМ. Гӧгӧр: кузяла и пасьтала. Кытчӧдз синмыд судзсьӧ, — ставыс сьӧд, пемыд вӧр... Ок, Ӧпрӧсь, тэ ӧд он на тӧд, тэ ӧд ачыд на сьӧд вӧр...

ӦПРӦСЬ. Ме тэнсьыд, Максим, нинӧм ог гӧгӧрво. Вай пуксьыштам татчӧ да сёрнитыштам мукӧдтор йылысь. (Пуксьӧны берег йылӧ.)

МАКСИМ. Мый йылысь нӧ сёрнитныыс, Ӧпрӧсь, мукӧдтор йывсьыс? Ӧти пӧлӧс сёрни ӧні менам... Со ме локті аслам мам дінӧ, думайті: мися, аддза шоныдін да гажа олӧм мам борд улын. А мый аддзи сы пыдди? Ачыд тэ ставсӧ тӧдан... Став йӧзыс тӧдӧ, кыдзи менам мамӧй овлӧма... Веськыда пӧдӧ сійӧ няйт пиын... Нимкодьпырысь ме локті эськӧ да сӧмын шог аддзи... Весиг мам менӧ вӧтлӧ...

ӦПРӦСЬ. Кывзы жӧ, Максим, мый ме тэд висьтала... Вай мунам бӧр карад ли, кытчӧ ли. Мый нӧ тані, кыдзи олан? Мамыд тэнад лунысь-лун саксьӧ, некутшӧм олӧм жӧ ӧд оз ло сыкӧд... (Кутӧ Максимӧс голя гӧгӧрыс.) Мунам, мусаӧй, татысь... Кылан? Сэн венчайтчам да гулю пара моз овмӧдчам... Став шогыс и няйтыс, кыдз тэ шуан, сэні вунӧ... Мунам, Максимушко! (Окалӧ щӧкасӧ.) Парпоньӧс тшӧтш босьтам... Мунам ӧд?.. Тэнӧ сэні сэсся некод оз кут эльтны. Мунам! (Кутлӧ.)

МАКСИМ. Энлы, Ӧпрӧсь... Кодлӧнкӧ кӧ морӧсас эм сьӧлӧм да аддзӧ этатшӧм няйт пиын гудрасьӧмсӧ, эновтны сідзи оз вермы. Ме кӧ муна татысь да коля сідзи, медтыкӧ син водзысь сӧмын бырӧ став омӧльыс, некор нин оз инась сэсся менам сьӧлӧм, нэм чӧж менӧ сӧвесть мучитас... Быд водзын ме мыжа лоа... Яндзим, Ӧпрӧсь, эновтны пӧдысь йӧзӧс. Кыдз верман, колӧ кыпӧдны найӧс.

ӦПРӦСЬ. Сідзи кӧ нӧ тэ он и мун?

МАКСИМ. Ог вермы, мися, эновтны сідзи...

ӦПРӦСЬ. Кыдзи нӧ эськӧ кутан тані овны? Пыр ӧд лоӧ кывзыны йӧзлысь нимтысьӧмсӧ... Менӧ тшӧтш кутасны сэки чурка гӧтырӧн нимтыны...

МАКСИМ (шлапкӧдӧ). Полан кӧ сыысь, сӧмын на ӧд не мунны ме сайӧ дай, сэні и ставыс.

ӦПРӦСЬ (полігтырйи). Збыльысь тайӧс шуан, Максим?..

МАКСИМ (сералігмоз). Ачыд шуан да...

ӦПРӦСЬ. Ме ӧд сідзи, кыв вылӧ воис да шуи. Эн лӧгась, Максимушко. (Кутлӧ.)

МАКСИМ. Лӧгася?.. Меным бара оз инмы. Мед, колӧкӧ, шуӧны, кодлы кыдз гажыс. Медтыкӧ аслад тырмас мывкыдыд-а... (Кылӧ Парпоньлӧн чуксасьӧм: «Сьпро, сьпро, сьпро, Савраско...»)

ӦПРӦСЬ (чеччӧ да босьтӧ карнан). Парпонь кылӧ... Вай мунам эсті. (Мунӧны.)

ПАРПОНЬ (петӧ недыр мысти да пуксьӧ). Ичӧтика сёйыштам... (Сёйӧ.) Лӧсьыд няньнад овны. Саврасколы кольыштас на, ставсӧ ог сёй. (Сёйӧ.)

Сьылігтырйи локтӧ дяк. Киас вугыр шатин да туис, паськӧмыс пидзӧсӧдзыс ва.

ДЯК. Яко по суху пешествовав Израиль, по бездне стопами. (Аддзӧ Парпоньӧс.) О-о, Парпонтий тані. Менӧ, аддзан, мый вӧчис ужение-тужениеыд. (Петкӧдлӧ ва паськӧмсӧ, Парпонь оз видзӧд.) Тэ тай ачыд нем, яко рыба... Ветлі ме талун Кӧрӧм вис сайӧ вуграсьны, шедлывлӧ вӧлі войдӧр сэні посньыдик ёкыш... Виссӧ сылань веткиӧн вуджи, бӧр локтігӧн кодкӧ, яко тать в нощи, нуӧма веткитӧ менсьым да ме куті вуджны потш кузя. Не удержахся, и яко колеснитсӧ гонителя фараона погрузи, бузгыси самӧй вис шӧрас... Ставыс сійӧ за наши грехи, за наши грехи: йӧзлысь ветки эн босьт. Но ме эг скӧрмы. Сӧмын ёнджыка возопих: «Глас господень на водах вопиет, глаголя».

ПАРПОНЬ (чеччӧ). Голяӧдзыд, шуан?.. А мыйла нӧ дзикӧдз эн вӧй?.. (Идралӧ нянь коляссӧ питшӧгас.)

ДЯК. Господь бог не допустил... Сӧмын со паськӧмӧй менам омочишася, яко во ёрдани. (Пыдзралӧ.)

ПАРПОНЬ (мунӧ). Бара на ичӧтика сёйышті... Сьпро, сьпро, Савраско. (Мунӧ.)

Дяк ӧтнас.

ДЯК (пыдзралӧ паськӧмсӧ, Парпоньлы бӧрвылас). Ты от рождения юродивый, и разум твой помрачный, и многое не уразумеешь... Экма, Падей, Падей! Омӧлик жӧ тэ рыболоветс... (Восьтӧ туис.) Кык рыба толькӧ, кык малых сих... (Бӧр пӧдлалӧ.) Ак, кутшӧма ме кӧсйи Екатеринаӧс гӧститӧдны, уготовити ей свежей черинянь, да не дал господь... (Думайтӧ). А што? Спаситель тай нӧ накормил жӧ пятью хлебами и двумя рыбами пять тысяч человек и все насытишася... (Босьтӧ кӧлуйсӧ да мунӧ.) Гортын подумаем, аще ни отринула мя еси возлюбленная. (Сьылӧ.) Воду прошел, яко сушу, и египетского зла избежал, израильтянин жӧ вопияща, яко прославися. (Саялӧ.)

КАТЯ (локтӧ веськыдвывсянь, зэв шог, пуксьӧ). Ог сэсся тадзи овны вермы... Став йӧзыс сідзи и видзӧдӧны менӧ сёйны. Ок, ок, ок, мыйла менӧ мамӧй чужтылӧма му вылас?.. Шог вӧсна нэм чӧж сӧмын синва ньылалі. Кызь во новлӧдлі лёк слава да йӧз серам, ӧні Максимушко вылӧ ог вермы видзӧдны, ог лысьт. (Бӧрдӧ.) Вӧтлі сійӧс... Тойлалі... (Чеччӧ да видзӧдӧ Эжва вылӧ.) Ок, ок, ок, Эжва матушкаӧй, мыйла нӧ тэ эн кылӧд аслад паськыд визув ваыдкӧд менсьым сир курыд шогсӧ? Мыйла эн пӧдты менсьым яндзимсӧ да лёк славасӧ? Ставсӧ ме вылӧ колин. Ме ӧмӧй шудтӧмлун вӧсна ставсьыс мыжа?.. (Кылӧ сьылӧм.) Со, кодъяскӧ сьылӧны, налы гажа. Менӧ кӧ аддзасны, бара серавны кутасны. Тырмас! Медбӧръяысь сераласны. (Ӧдйӧ мунӧ бокӧ, сьылӧм матыстчӧ.)

Нывъяс-зонъяс локтӧны куранаӧсь, сьылӧны:

НЫВ-ЗОН.

Уна нывъяс чукӧртчӧмась,

Зон, зон, мича нывъяс,

Зон, зон, муса нывъяс,

Чукӧртчӧмась...

Купайтчыны мӧдӧдчӧмась,

Купайтчыны мӧдӧдчӧмась,

Зон, зон, мича нывъяс,

Зон, зон, муса нывъяс,

Мӧдӧдчӧмась.

1ʼ НЫВ. Но, мый нӧ, татчӧ пуксьылам шойччыштны, нывъяс?

2ʼ НЫВ. Огӧ, гортӧдз нин мунамӧй. Талун ми водз и эштім, удитам на бара уна удж гортын вӧчны. Мунамӧй... (Лӧсьӧдчӧ мунны.)

1ʼ ЗОН. Энлы на мунныыд. Гортса уджыд ӧд некытчӧ на оз пышйы. Вай пуксьыштлам да мыйкӧ сьылыштам. (Пуксьӧ.)

2ʼ ЗОН. Мунігмоз сьылам, огӧ нин татчӧ пуксьӧй, гортӧдз сӧмын дас воськов нин коли да.

1ʼ НЫВ (видзӧдӧ бокӧ). Видзӧдлӧй, нывъяс, эсійӧ нӧ коді мунӧ, то, то. (Индӧ.)

1ʼ ЗОН (видзӧдлӧ). Он ӧмӧй тӧд: Арсень Катялӧн тай велӧдчӧм чуркаыс шляпикасьӧ... Локтӧма мамыс ордӧ, гӧсть быттьӧ... Вай горӧдамӧй сылы. (Кияссӧ трубкаӧн вӧчӧ да горӧдӧ.)

Арсень Катьлӧн

Пиыс батьтӧм,

Арсень Катьлӧн

Уна сват эм,

Олӧ дурка,

Вайис чурка...

Максимлӧн гӧлӧс кылӧ ылісянь: «Ланьтӧй... Яндысьӧй».

1ʼ ЗОН. Мый шуис?

1ʼ НЫВ. Яндысьӧй пӧ тай.

1ʼ ЗОН. Ачыс мед яндысяс. Вайӧ нӧшта горӧдламӧй. (Бара горӧдӧны.)

1ʼ НЫВ. Быттьӧ йӧйяс горзанныд. Мый нӧ сійӧ омӧльсӧ тіянлы вӧчис? Зэв шань Максимыд, дзик прӧстӧ сераланныд пыр...

1ʼ ЗОН. Но, зонмӧ. Абу-ӧ нин сійӧ тэнад мусукыд-а?..

1ʼ НЫВ. Мый кӧть и сідз, абу ӧд сійӧ зонмыс шыбитана?

2ʼ НЫВ. Дугдӧй пинясьныыд. Вайӧ ӧдйӧджык гортӧ мунамӧй.

Ылісянь кылӧ гӧлӧс: «О-о... Ваӧ пырис... Кутӧй, кутӧй, вӧйис...»

Кодсюрӧ (чуймӧны). Мый нӧ тайӧ горзӧны?.. Ланьтлӧй! (Кывзӧны ставныс. Гӧлӧс: «Кутӧй!.. Вӧйис! Уськӧдчис ваӧ... Нывбаба... Кутӧй!») Кодкӧ вӧйны кутӧма ли, мый ли? Вайӧ ветламӧй... (Шызьӧны, кодсюрӧ мунӧны, кольӧ кык-куим морт.) Кодкӧ пӧ уськӧдчис али мый бара? Ваӧ пырис? (Видзӧдӧны.) Самӧй жборганас, тыдалӧ, пырӧма, йирас... Сэтысь сэсся регыдӧн он аддзы, вабергач вомыс быттьӧ пельса вом. Эта ыджда. (Петкӧдлӧ висьталысьыс.) Сідзи и бергалӧ кумыльгаӧн... Сюран кӧ сылы вомас, он бурӧн пет. Сідзи и кыскас йир пыдӧсӧдзыс... (Кост. Кылӧ йӧзлӧн зык.) То нӧ локтӧны, локтӧны, сюрӧма тай, буракӧ, мыйкӧ тай вайӧны. Кутшӧм бара грешнӧй лов пырис-а?.. Кутшӧмкӧ тай нывбаба-а... Кежыштӧй. (Локтысьясыслысь юалӧ.) Коді нӧ?

Ставныс локтӧны, куимӧн вайӧны Катяӧс да пуктӧны муӧ, ставныс вӧрӧны, Максим шемӧсмӧма.

СЕМӦ. Катяыд тай со, Арсень Катяыд...

ӦПРӦСЬ (шога). Мый нӧ тэ вӧчин? Ойя да ойя...

СЕМӦ. Мыйкӧ менам ӧнтай зэв ёна кутіс юрӧй жувгыны да лэччи ва дорӧ... Пукала эстӧні (индӧ) Ӧльӧк шор дорын да аддза: берег пӧлӧн кутшӧмкӧ нывбаба мунӧ жборганлань. Ме ещӧ аслым мӧвпышті: абу-ӧ Катя? Недыр мысти, видзӧда да, нывбабаыд кайис кыр йылас да сэтысянь сэсся бырскӧбтіс-чеччыштіс самӧй жборган йирад... Менам юрсиӧй сувтліс... Ме сэні куті горзыны... Пыжӧн эськӧ сэсся петалім жӧ да мый — сёр нин вӧлі, вабергачыс кыскис да, гашкӧ, мый дыра эз мыччыв. (Катялы.) Сёшайтӧй, мый бара тэ вӧчин-а?.. Аттӧ, зонмӧ. Ӧнтай на ми тэкӧд зэв сьӧлӧмысь сёрнитім-а, ӧні со эштӧма нин. (Йӧзлы.) Меным тайӧ, коньӧр, талунсянь вӧлись зэв жаль лои: ставсӧ висьталіс мем ӧнтай... Коньӧрӧй. Эн тай вермы, тыдалӧ, Катеринушкаӧй, помӧдзыс нюжӧдны.

МАКСИМ (чышкыштӧ синъяссӧ, шогпыр). Мамӧ, мамӧ, мыйла нӧ тэ ассьыд ловтӧ ваӧ пӧдтін?.. Ме ӧд тэнӧ мездыны кӧсйи лёк олӧмысь, кыскыны няйт вабергачысь, а тэ пырин мӧд вабергачӧ... Мый вӧсна нӧ тэ тадзи вӧчин?... (Кост.) Прӧстӧй лёк слава кузя?..

СЕМӦ (Катялы). Ме тай кымынысь шулі, — он мын, мися, сыысь нэмыд... Олін вабергачын моз да сэтчӧ жӧ и кувныыд пырин. Ок, шудтӧм олӧм миян, пемыд йӧзлӧн.

МАКСИМ. Нинӧм, воас кад, и шудсӧ лоӧ перйӧма.

Йӧз сулалӧны шемӧс.

Занавес.