ДОЗМӦР КОЙТ

ВОРСЫСЬЯС:

Смолев Артемий Иванович — вӧрын мастер, ветымынысь унджык арӧса

Анастасия Степановна — сылӧн гӧтыр, ар ветымына, участокын пусьӧ

Гуляев Владимир — пӧрӧдчысь бригадир, 25 арӧса

Жмутько Павел — бригадир жӧ, 32 арӧса

Феня — сылӧн гӧтыр

Лудыков Афанасий — бригадир, 35 арӧса

Мыров Василий Васильевич — лесничӧй, 40 арӧса

Дронов Герман Андреевич — лесопунктса начальник, 30 арӧса

Том нывбаба — увйысьысь

Вӧчсьӧ войвывса вӧрын, ылі лесопунктын, ӧнія кадӧ.

Вӧр участокын мастерлӧн кабинет. Паныда стенын ӧшалӧ синмад шыбитчана плакат: «Март — ударнӧй тӧлысь. Тыртам квартальнӧй план 110 процент вылӧ!» Сы уліын — ыджыдкодь карта-план, кодӧс быд ногыс визьйӧдлӧма татчӧс вӧръясса юясӧн да визиркаясӧн... Неуна бокынджык — мӧд жырйӧ ӧдзӧс.

Мастер чеччӧ пызан сайысь да мӧвпалігтыр видзӧдӧ карта вылӧ.

СМОЛЕВ (кыкысь дорвыв азыма нёньыштӧ тшынасьысь сигарета мундштуксӧ). Нда-а... Вывтіджык ӧдйӧ тай ми воӧдчим татчӧдз...

Сійӧ шызьӧма, тэрыба ветлӧдлӧ жырйӧд ӧтарӧ-мӧдарӧ. Выльысь матыстчӧ карта дінӧ.

А-а, мый лоанаыс ло! Абу первойысь... Ёксӧнпедь...

Ызі-базі пырӧ Володя Гуляев, ной спецовкаа, вижовгӧрд каскасӧ кутӧ киас.

ГУЛЯЕВ (зымкнитӧ кокбӧрляяснас). Полковник ёрт! Тэнад корӧм серти отставкаын ефрейтор Владимир Гуляев воис!

СМОЛЕВ (нюмыртчылӧ). Мый тэ менӧ полковникӧн век ыдждӧдлан... Кӧсъян кӧ тӧдны, старшинаысь вылӧджык ме сідзи эг и кыпӧдчыв. Ранитісны менӧ нелямын коймӧд воын, и та вылын военнӧй карьераӧй эштіс...

ГУЛЯЕВ. Зэв нин ёна тэ мунан миян командир полка вылӧ, Артём Иваныч. Кульӧмаӧсь и ляскӧмаӧсь быттьӧ!

СМОЛЕВ. Вай эн сӧр... Бурджык висьтав, кӧнӧсь мукӧд бригадиръясыс? Ме жӧ ставнытӧ корлі.

ГУЛЯЕВ. Компот на йирӧны, пырысь-пыр локтасны. А мый лоиссӧ, Артём Иваныч?

СМОЛЕВ. Тӧдмалан, кор ставӧн воасны. (Крукасяна видзӧдӧ Гуляев вылӧ). Тэ нӧ мый сідзи, восьсӧн, шалъялан? Кынмыны да висьмыны окота лои?

ГУЛЯЕВ. Ме абу карса мамзель, мед висьмыны!.. Вӧр тырыс шонді, Артём Иваныч! Кузь тӧвлӧн кӧзӧдысь тулысыс бара на мыччӧдлӧ нырсӧ. Кӧдзыд, а кылӧ нин тулыслӧн кӧрыс!

СМОЛЕВ. А миянлы нӧ мый вывтісӧ радлыны тулыс воӧмыдлы? Миянлы кымын дырджык кутчысяс тӧвся туй, сымын бурджык.

ГУЛЯЕВ. Мед лешакыс нӧбӧдӧ тэнсьыд тӧвся туйтӧ! И мед ӧдйӧджык воас тулыс! Югыд войяса да нывъяслӧн пӧсь вом доръяса!

СМОЛЕВ. Тэнад, лёк кырлӧн, век сӧмын ӧтитор дум вылад...

ГУЛЯЕВ. А мый нӧ — вирӧй ворсӧ на да!

СМОЛЕВ. Висьталін эськӧ бурджык, кутшӧмджык талун пажыныс? А то меным, аслым, век на некор вӧлі ветлыны... Пӧтін-ӧ кӧть?

ГУЛЯЕВ. Так точно, полковник ёрт! Сыт, но не пьян... Да, чуть тай нӧ эг вунӧд, ме жӧ пыри тэ дінӧ, висьтавны зэ-эв бур юӧр...

СМОЛЕВ. Гашкӧ, бара нин выль нылӧс кӧсъян йӧйтӧдлыны?

ГУЛЯЕВ. Эн тӧд, полковник, кӧть эськӧ и татшӧмторыд... (Чӧскыда чупнитӧ вом доръяснас.) Ме шуа, кор выль любов гӧрддзасьӧ... Мечта!.. Но — виччысьлам югыд войясӧдз... Льӧм дзоридзлӧн кольмӧдысь кӧрӧдз... Сэки пӧсьджыка радейтсьӧ...

СМОЛЕВ. Ок и бызгун жӧ эськӧ да, коркӧ со вежсьылан он-а? Висьтав нин, висьтав, мый кӧсйин юӧртны.

ГУЛЯЕВ. Зэ-эв жӧ буртор!.. Мися, талунъя лунсянь ми кутам мутшкыны свежӧй яй. Сідзкӧ, мед лешакъясыс нӧбалӧны консерва-банкаа сёяннымӧс, кодысь лоӧны гастритъяс да кынӧмад быдпӧлӧс розьясыс! Степановнаыд тэнад сідзи кӧсйӧ жаритны да пражитны!..

СМОЛЕВ. Да тэ нӧ лючкисӧ висьталан он сэсся коркӧ? Ызгӧ сэні ювывса косьт моз...

ГУЛЯЕВ. Висьтала! Чорыд ныра сизьяс сӧмын на котшкӧдісны-юӧртісны, мый трасса вылын, тасянь вит верст сайын, шофёр Криволапов талялӧма машинанас... Кодӧс эськӧ тэ чайтін?

СМОЛЕВ (чошкӧдчис). Ёксӧнпедь кодӧс талялӧма?!

ГУЛЯЕВ. Кувтӧдзыс талялӧма пывсян ыджда йӧраӧс...

СМОЛЕВ (ляпмунӧ чуймӧмысла). Йӧраӧс? Кыдз нӧ сійӧс позьӧ талявны?

ГУЛЯЕВ. А сідз жӧ. Мый вермӧма, ӧддзӧдӧма МАЗ-сӧ. А мӧдыс, йӧй юрнад, кыськӧ друг чеччыштӧма водзас...

СМОЛЕВ (ырсмунӧ-чеччӧ). Да, ёксӧнпедь, кыдз нӧ сійӧ чеччыштіссӧ? Та джуджда лым дырйиыс? Абу ӧд кӧч, а — йӧра! Гашкӧ, кызь пудъя! И чарӧмыс со абу на, лымйыс оз кут сійӧс, му дінӧдзыс вӧйталӧ, морӧсӧдзыс... Видлы чеччыштны...

ГУЛЯЕВ. Но, гашкӧ и, кыдзкӧ мӧд ног вӧлі, ме ог тӧд...

СМОЛЕВ (шызьӧмӧн восьлалігтыр). Мый вӧчӧны пежъясыд, мый вӧчӧны! Да ӧд сійӧ, кӧнкӧ, нарошнӧ таляліс... Дерт, нарошнӧ!.. Йӧраыс, гашкӧ, зэв нин дыр келіс челикӧдыс, кувмӧн мудзис. А сэсся, виччысьтӧг, веськаліс чорыд туй вылӧ... И пондіс руньгыны ньӧжйӧникӧн, юж вывтіыс... Тӧвнад ӧд сылӧн, коньӧрлӧн, выныс лёка этша... Сёяныс оз тырмы, ставыс кыз лымйӧн личкӧма... Куш сӧмын кын пипу кырсь да понӧль йывъяс... И сюртӧ чегысь кӧдзыдъяс топӧдӧны, котравны тшӧктӧны... А сэсся кыськӧ эсійӧ сюра бесыс вувзьысис, Криволаповыс... Абу сьӧкыд гӧгӧрвоны, мый сэні вӧлі... Кутшӧм панласьӧм вӧлі... Туйыс джуджыд вор кодь, доръясыс крут стен моз кыптӧны... Котӧртігас, коньӧр, некыдз оз вермы чеччыштны бокӧ... И бӧрвыв чепӧсйыны оз позь... Мышсяньыс тӧдтӧм лёк звер вӧтчӧ... Сӧмын водзӧ колӧ, кыдз вермас ӧдйӧджык — водзӧ... Медбӧръя вынъясысь водзӧ... Но верман ӧмӧй пышйыны гӧгӧрвотӧма эргысь зверысь? Сылӧн жӧ кӧрт сьӧлӧм — оз мудз, лолыс оз тыр ни...

ГУЛЯЕВ (кватитӧ сигарет). Но и Артём Иваныч! Но и полковник! Но тэ и чертитін... Будь проклят... Менӧ весиг дрӧж босьтліс... Эг чайтлы ме...

СМОЛЕВ. «Эг чайтлы, эг чайтлы!» Да тэ ӧмӧй мыйкӧ буртор йылысь верман чайтны? Либӧ эсійӧ злӧдейыс!.. Сійӧ ӧмӧй думыштас мӧд ловъя лов йылысь? Кор юр вемыс пыдди, жальлун пыддиыс, куш сӧмын горшлунӧн тырӧма сісь лолыс!.. Абу менам сійӧ уджалысьыс, а то эськӧ ме сылы, живодёрлы, петкӧдлі пуж! Но энлыв на, всё равно ме ог кӧдзӧдчы таысь, всё равно мыйкӧкерта! Ёксӧнпедь!.. Но кӧнӧсь нӧ мукӧд бригадиръясыс? Мый сы дыра оз локны?

ГУЛЯЕВ (видзӧдӧ ӧшиньӧ). Да со нин чотіктӧны...

Пырӧны нӧшта кык бригадир, спецовкааӧсь жӧ, пӧтӧса сёйӧм бӧрын чужӧмъясыс лӧньӧсь, дӧвӧльӧсь. Пуксялӧны.

ЖМУТЬКО. Ӧні эськӧ, пажын бӧрад, нёровтчыштны кытчӧкӧ, а тэ, Артём Иваныч, бисов сын, ыджыд сёрни вылӧ коран миянӧс. А чӧскыда пуӧ-пӧжалӧ тэнад Степановнаыд, кужӧмыд гӧтрасьнытӧ.

ЛУДЫКОВ. Артём Иванэч, йӧра йывсьыс кывлін? Мед кӧть миянӧс эз жӧ пайкӧдны.

СМОЛЕВ. А тэ нӧ тшыг али мый? Гашкӧ, тэ тшыглы кулан?

ЛУДЫКОВ (весьӧпӧрис, дзӧрӧ, баръялӧ ӧтарӧ-мӧдарӧ). Мыйла кула, ог эськӧ да... Рушку дзенавтӧдз на тай пажнайті... Но йӧра яйыд эськӧ эз жӧ лишнӧй вӧв... Кӧрыс чӧскыд сылӧн, абу порсь яйыдлӧн кодь... А Криволаповыс, шуӧны, куш пӧ толькӧ шоперъяслы кӧсйӧ юклыны... А вӧрыс ӧд ӧтувъя...

ГУЛЯЕВ (аддзӧ, мый татшӧм сёрнисьыд мастерныс водзӧ на ырзьӧ). Артём Иваныч, но висьтав нин, кутшӧм-сэтшӧм сёрни тэнад эм. Мыйӧн нин бара кӧсъян шензьӧдны мирсӧ?

СМОЛЕВ (чорыд видзӧдласӧн кытшовтӧдӧ бригадиръясӧс). Войтыр, аскомысь ми вуджам выль делянкаӧ, сідзкӧ, пӧрӧдчӧмнытӧ сигӧртӧй.

Бригадиръяс чур-чермунісны татшӧмторсьыд, медъёна — Жмутько.

ЖМУТЬКО. Кыдзи — вуджам?.. Сӧмын на воӧдчим бурджык вӧрӧдзыс, и вуджам... Ог гӧгӧрво ме...

ГУЛЯЕВ (гажаа). Ме сідзи и чайті: мися, полковникыд бара на мыйкӧ кок йывсьыд чергӧданаӧс думыштас!..

Лудыков чӧв олӧ на, виччысьӧ, мый водзӧ лоӧ.

СМОЛЕВ (чеччигмоз). Тӧданныд мый, войтыр... Тайӧ мича вӧрас дозмӧр койт чукӧрмывлӧ быд тулыс, вель ыджыд койт. (Петкӧдлӧ карта вылысь.) Со тані, кӧдж кодь тшупӧдас... Ме гоз-мӧдысь вӧвлі, аддзылі, кыдзи тані найӧ пируйтӧны... Ті, кӧнкӧ, некор на эн аддзылӧй?...

ГУЛЯЕВ (пӧся). Ме эг аддзыв...

СМОЛЕВ. Быттьӧ кино видзӧдан, цветнӧйӧс, сё ей бог! Сьӧд чукчиыс лэччас му вылӧ, паськӧдас уна рӧма бӧжсӧ... Да юрсӧ чатӧртас, да бордъяссӧ шевкнитас... Сэтшӧм мича... Сэтшӧм тшап... Эз эськӧ ков пазӧдны татшӧмторсӧ... А то ӧд найӧ водзӧсӧ вермасны и не рӧдмыны сэсся... Ми кӧ нырам-путкыльтам налысь свадьбуйтанінсӧ... Гашкӧ, миянӧдз найӧ кымын сюрс во нин гажӧдчылісны татӧн... Мед и миян бӧрын на гажӧдчӧны пӧттӧдзныс, тшӧтш жӧ ӧд ловъя ловъяс... Да и вӧрас быттьӧ гажаджык да кыпыдджык, кор дозмӧръясыд эмӧсь... Огӧ нин кутӧй сёрнитны сы йылысь, мый найӧ сетӧны медчӧскыд яйсӧ...

ГУЛЯЕВ (шензьӧмӧн). Оз жӧ кӧ сюрс вояс найӧ чукӧртчывны тані-а? Артём Иваныч?

СМОЛЕВ. А мый нӧ озыс... Дозмӧрыд пӧ, шуӧны, му вылас медся важ лэбачьясысь ӧти. Сійӧ пӧ каменнӧй векын на овлӧма. Сідзкӧ, не сюрсъяс, а уна сё сюрс во нин колис... Ме тайӧ кӧдж йывсьыс сёрнитлі нин лесниккӧд, Василий Васильевич Мыровкӧд. Сійӧ эськӧ сэки веськыдасӧ немтор на эз шу, но, ме чайта, оз ло паныд. А сэсся ӧд, ёна нин кӧ ковмас, позьӧ на и вылӧджык шыӧдчывны... Мед кольӧ ягторыс... Неыджыд заповедник пыдди... Дозмӧръяслы рӧдмӧдчанін пыдди... Буретш та йылысь ме и кӧсйи сёрнитыштны тіянкӧд.

ЛУДЫКОВ (ловзьыштіс). А ыджыд-ӧ эськӧ койтыс тані?

СМОЛЕВ. Ме чайта, куш сӧмын эньыс сё сайӧ волывлӧ. А чукчиыс, гашкӧ и, сыысь на унджык.

ЛУДЫКОВ (быдсӧн шутёвтыштӧ). Видзӧ-ӧд!.. Со кӧні добраыс... Не ӧти йӧра мында лоас... Яйыс пӧткаыдлӧн чӧскыдджык и...

ЖМУТЬКО (ызйӧмӧн). Мый нӧ ті нинӧм абусӧ больганныд, бисовы сыны! Койт... Дозмӧръяс... Да эмӧсь кӧть абуӧсь найӧ меным!.. Вӧрыс али мый оз тырмы налы? Али мӧд места оз вермыны аддзыны? Ей богу — челядь кодьӧсь тійӧ! Тӧлысь помасьӧ, стахановскӧй тӧлысь. Колӧ рӧбитны мый вынысь, план тыртны, а найӧ вуджамӧ... Да ӧд вуджиг-керигад куим лун вошӧ, пока то да сё...

ГУЛЯЕВ. Торйӧн нин тэнад Фенечкаыд пондас чирзыны, Павло. Тӧда ме сійӧс: лэдзас кӧ гыжъяссӧ — тигр. Мича баба куа тигр... Бура сапыштас!

ЛУДЫКОВ. Эн-ӧ нин тэ йӧз бабаяс бӧрся понды вӧтлысьны?

ГУЛЯЕВ. Чӧ-ӧв, Афанасий, мый тэ! Ме садьтӧг пола Фенясьыс... Но сы пыдди сійӧ, гашкӧ, пӧся радейтны кужӧ? Сідз абу, Павло?

ЖМУТЬКО. Да мун сэтысь!..

СМОЛЕВ. Владимир, тані делӧ йылысь сёрнитӧны...

ГУЛЯЕВ. И ме сы йылысь жӧ, сӧмын ме мӧдарсяньыс матыстча... Сідзкӧ, тэ, Артём Иваныч, шуан, мый налӧн, дозмӧръясыслӧн, тшӧтш любов? Койт вылас?

СМОЛЕВ (ӧвтыштчӧ моз). А мыйла эськӧ и абу?..

ГУЛЯЕВ. Кылан, Павло? А друг да налӧн радейтчӧмыс кусас-киссяс миян вӧсна? Тайӧ жӧ зэв лёктор... Тэ ас сертиыд думыштлы, Павло: шуам, тэ сӧмын на пондін ассьыд Фенечкатӧ шамравны, и тэнӧ друг торкисны... А?

ЖМУТЬКО. Да мун, мися, сэтысь! Ме збыльысь сёрнита, а сійӧ тшӧкӧлдывайтӧ... Мый оз ковсӧ ӧткодялӧ...

СМОЛЕВ (вензьысьяс вылӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн видзӧдлӧм бӧрын). Мукӧддырйиыс, Павел, колӧ, буракӧ, и ӧткодявны. Мед не чорзьыны да бакшасьны.

ЖМУТЬКО. А ме нӧ мый — бакшаси? Лёка ме тэныд уджала, да? Дӧзмин тэ меысь, да?

СМОЛЕВ. Мый тэ, Павел! Тэ кодь зіль мортыс шоч сюрас... Ош моз муркӧдчан... Эг ӧд весьшӧрӧ индӧй тэнӧ бригадирӧ, ӧтнадтӧ сезонникъяс пӧвстысь... Но ӧд, Павел, мортыд олӧ оз сӧмын куш уджнас... Мортыдлы колӧ паськыдджыка видзӧдны да аддзыны ас гӧгӧрсьыс...

ЖМУТЬКО. Ме кӧсъя лӧня да бура рӧбитны сезон помӧдз... Ставсӧ босьтны договор серти дай бӧр гортӧ мунны...

СМОЛЕВ. Сэсся тэ местаӧ мӧд локтас... Тэ кодь жӧ... Лӧня да бура рӧбитысь... Миян вӧр-ва вылӧ кӧдзыд синъясӧн видзӧдысь... И, медбӧрын, ми тані ставсӧ пузувтам... Сэтшӧма пузувтам!..

ГУЛЯЕВ. Но и полковник! Кужан жӧ тэ мортыдлысь ловсӧ нетшкыны!.. (Ёртъясыслы.) Ті кӧ эськӧ кывлінныд, кыдзи сійӧ тані серпасаліс йӧра талялӧмсӧ!.. Ме бӧртиджык висьтала тэныд, Павло...

ЖМУТЬКО (бара на ыззьӧ). Артём Иваныч, да некод оз лэдз тэныд кольӧдны вӧр дісӧ! Некод!.. Торйӧн нин начальникным... Немтор и надейтчыны!.. Работникъяс паныд сувтасны и!.. Мыйла нӧ весьшӧрӧсӧ кикимеритчыны?.. Торйӧн нин — ударнӧй тӧлысь дырйи... Тэ, Артём Иваныч, ачыд тані мыйкӧ не сідзиджык гӧгӧрвоан!..

Ӧдзӧссӧ чорыда швачкӧбтӧмӧн петӧ.

ГУЛЯЕВ. Но, полковник, бур койташ, тыдалӧ, лоӧ! Сьӧлӧмӧй кылӧ! Видзӧдыштам кӧть! Да гажӧдчыштам! (Ыззьӧмӧн петӧ.)

ЛУДЫКОВ (лӧсьӧдчӧ жӧ мунны, но педзӧ на кок йылас). Ёна жӧ мастер больгынысӧ Володяыс. Лыддьӧма быдсикас книгасьыс... Ог сӧмын гӧгӧрво, кыдзи найӧ ёртасьӧны Павлоыскӧд, дзик разнӧй йӧз да... Пӧрӧдчӧмнас ёнакодь венласьӧны и...

СМОЛЕВ. Гашкӧ, буретш тайӧторйыс и матыстӧ найӧс да?

ЛУДЫКОВ. Ӧдвакӧ... А койт йывсьыд кӧ сёрнитны, Артём Иванэч, то ме — тэ дор жӧ. Мися, кольны колӧ сійӧс.

СМОЛЕВ (шоныда). Аттьӧ тэныд, Афанасий!

ЛУДЫКОВ. Толькӧ тэ менӧ тшӧтш нуӧдлы тулыснас вӧравнытӧ. Кор найӧ пондасны койтны... Мукӧдсӧ, ме думысь, оз ков нуӧдны, кужтӧгыд толькӧ повзьӧдласны. А ми тэкӧд, кыкӧныд, додь тыр шлёчйӧдлам.

СМОЛЕВ (ёна скӧрмӧмӧн). Ме тэд сета — шлёчйӧдлам! Ёксӧнпедь! Тэ нӧ мый, мисьтӧм лов, — пукалін тані и думайтін, мый ме аслым вылӧ кольӧда койтсӧ? Медым ӧтнамлы гусьӧникӧн начкысьны тані? Сідзи али мый?

ЛУДЫКОВ (бӧрыньтчӧ скӧрмӧм мастерысь). А мый нӧ... Звер-пӧткасӧ вӧрас сы вылӧ и лӧсьӧдлӧмаӧсь, мед эськӧ начкавны найӧс... Сиӧн да капканӧн кыйны...

СМОЛЕВ. Ме, ёксӧнпедь, кӧсъян кӧ тӧдны, некор ог кыйсьывлы тулыснад! Кылан? Некор!.. Арын вӧрала, а тулысын — ог! И батьясным тэа-меалӧн эз вӧравлыны тулыснад, ни пӧльясным... Найӧ кӧть эськӧ и вӧліны пемыд дядьӧяс, бура тӧдісны, мый тулысын выль ловъяс гӧрддзасьӧны, олӧмыс паськалӧ... Ӧти лов чужтӧ уна мукӧдӧс... И оз позь орӧдны олӧмыслысь тайӧ вужсӧ...

ЛУДЫКОВ. Ёна тай... Пищаля кӧ ме, ог понды видзӧдны тулыс ли ар. Медтыкӧ кодкӧ веськавлас-а...

СМОЛЕВ (водзӧ на зырӧдӧ бригадир вылӧ). А ме тэныд веськыда шуа: пыран кӧ тэ либӧ кузь кырыма другъясыд тайӧ койт вылас пищальӧн, то ме кыйӧдча да гырысь солӧн пезьда ӧти местаӧ, ачыд тӧдан, кытчӧ.

ЛУДЫКОВ. Выжывмӧма и эм кӧ мортыс-а! (Мунӧ.)

Неыджыд кост бӧрын пырӧ Анастасия Степановна, мастерлӧн гӧтырыс. Пальтосӧ кышалӧма веськыда еджыд халат вылас.

АНАСТАСИЯ СТ. (тӧждысьӧмӧн). Ӧртя, мый нӧ тэ бара панӧмыд? Йӧзыс шызьӧмаӧсь, тэнӧ быд ногыс видӧны да дивитӧны... Столӧвӧйын бабаяс ме вылӧ уськӧдчисны...

СМОЛЕВ (чукрасьӧ). Сідзкӧ, лыбис нин звӧныс... Ӧдйӧ...

АНАСТАСИЯ СТ. Да мыйла нӧ ставыслы паныдӧн мунан, Ӧртя?

СМОЛЕВ. Некодлы ме паныдӧн ог мун... Ме, ёксӧнпедь, бурджык ногӧн кӧсъя вӧчны... Дозмӧр койт сэні, гӧгӧрвоан? Зэв ыджыд!.. Со и кӧсъя ме кольыштны вӧр дісӧ, медым не рӧзӧритны...

АНАСТАСИЯ СТ. Мед и кералін эськӧ, колантор тай! Дозмӧръясыд, пӧдикӧ, выль яг на аддзасны, вӧрыс паськыд... Мыйла нӧ тэныд ӧтнадлы колӧ на понда вийсьыны? Кор ставыс паныд сулалӧны... Мыйтаысь нин чишкавлісны тэнӧ татшӧмторъяссьыс, а век на некыдзи он велав... Бара ӧд штрапуйтасны, мыйӧн кутан мынтысьнысӧ? Нывъясыдлы мый дыра нин кӧсйысям выль пальтояс ньӧбны... Дзикӧдз ротйысисны важъясыс кыкнанныслӧн. Коньӧръяслы, кӧнкӧ, яндзим нин ветлӧдлыны институтас...

СМОЛЕВ. Но тэ, ёксӧнпедь, ӧтиӧс мӧдкӧд эн дзуг.

Гурйыв воссьӧ ӧдзӧс, и котӧрӧн пырӧ ыззьӧм Феня Жмутько.

ФЕНЯ. Мый нӧ тайӧ кутіс артмыны, Артём Иваныч? Ми Павлокӧд уджавны татчӧ воим кык тысяча верст сайсянь, и миянӧс жӧ и кӧмӧдӧны! Вербуйтігӧн мыйсӧ сӧмын эз кӧсйыны да вӧзйыны... Уна деньга пӧ нажӧвитад!.. Сезоннӧй норма кӧ тыртад, вӧр сетамӧй хата вылӧ... А тадзинад ӧмӧй тыртан? Кор, понъясӧс моз, ӧти местаысь мӧдӧ век ӧтарӧ вӧтлӧны? Да медлёк вӧрсӧ век ӧтарӧ тшӧктӧны пӧрӧдны?..

СМОЛЕВ (дӧзмӧмсӧ кутӧмӧн). Оз позь пӧрӧдны сійӧ кӧджсӧ, Феня. Бурджыка кӧ видзӧдлыны, государственнӧй синмӧн кӧ видзӧдлыны... Тэ ӧтитор гӧгӧрво, Феня: оз позь ставсӧ кушӧдз шырзьыны... Оз позь вӧр местаӧ тыртӧм степъяс кольны... Степъясыд ӧд тіян, Украинаад, сідз нин тырмӧны... Вӧлі ме сэні, Донбассын... Пасьталаыс кушинъяс, сьӧд терриконъяс сӧмын чурвидзӧны... Весиг сынӧдыс курыд вӧртӧгыд и сэтшӧм чорыд — сідзи и сатшкысьӧ ловгоршад.

ФЕНЯ. Да дугды тэ мойднытӧ, Артём Иваныч! Висьталісны — дозмӧръяс вӧсна пӧ колян, мед сэсся аслыд сэні вӧравны...

СМОЛЕВ (оз нин вермы кутны скӧрмӧмсӧ). Но и мый — кӧть и дозмӧръяс вӧсна! Ёксӧнпедь! Ог ме кӧсйы — мед вӧрыс дзикӧдз вылӧ куліс! Мед миян бӧрын сійӧ дӧбелькиӧдз тыртӧммис да куліс! Мед эз кыв сэні (веськыд кинас, шлёчйӧдлӧмӧн, кусньӧдлӧ ранитчӧм шуйга ки вывсьыс чуньяссӧ) ни пӧткалӧн лэбӧмыс, ни зверлӧн горӧдӧмыс, ни немтор... Тіянлы ӧд, Павлоыдкӧд, мый! Веськодь тіянлы — норма тыртанныд, вӧр босьтанныд «хата» выланыд, а кодкӧ, гашкӧ, и орден на босьтас, — сэсся сымда и аддзылім ми тіянӧс!.. А миянлы жӧ тані водзӧ на овны колӧ... Чужанінным тані миян... И пӧльяс миян тані овлісны, и пӧльяслӧн на пӧльясыс, и код тӧдас на коді ещӧ... Вӧр-батюшкосӧ Енмыс, гашкӧ, и сетліс миянлы тіянлӧн садъяс пыдди? Тіян сэні, Украинаад, ӧшинь уланыд — яблӧг и виноград, быд пӧлӧс витаминыс... А миян куш сӧмын пув да тшак... Да сійӧ жӧ дозмӧръясыс, тіян утка-дзодзӧг пыдди. А вӧрыс кӧ дӧбелькиӧдз бырас, сэки и тайӧ оз ло... Вӧртӧгыд немысь-немтор оз ло... Тайӧс жӧ колӧ гӧгӧрвоны, Феня...

ФЕНЯ. А миянӧс ӧмӧй нӧ оз ков гӧгӧрвоны? Ми гортын челядьӧс колим, пӧрыськӧд... Мед вӧр выль хата вылӧ чуктӧдны, важыс дзикӧдз нин пӧлыньтчис... А тадзинад ӧмӧй чуктӧдан? Тадзинад ӧмӧй тыртан сезоннӧй норматӧ?.. Степановна, кӧть эськӧ тэ ли мый ли ӧлӧдін асныра бистӧ ассьыд, дзикӧдз сійӧ ышмыны кутіс!

АНАСТАСИЯ СТ. А ме сылы, чайтан, ог та йылысь жӧ тӧлкуйт?.. Мыйла нӧ увтӧм пу йылас каттьысьнысӧ? Усян да ӧд жаялан... Кыдзкӧ-мыйкӧ олыштін нин эськӧ пенсияӧдзыд, зыктӧг да шумтӧг. Эз нин дыр коль — кык воыд... А то ӧд и чӧвтны вермасны, начальникыд важӧн нин бугжылясьӧ, быттьӧ тэ йики сылӧн синмын... А кытчӧ нӧ мунан сэки татшӧм кырымнад? Татшӧм коколюканад? Ни черӧн керасьны лючки он вермы, ни багырӧн кыскыны...

СМОЛЕВ. Но, тырмас сэсся, а то пондісны кӧкны, ӧтиыс и мӧдыс...

АНАСТАСИЯ СТ. Да ӧд чӧвтасны кӧ мастерсьыд, шылльӧ-мылльӧ удж вылӧ индасны, пенсиятӧ ковмас квайтымын арӧсӧдз виччысьны. Мый дыра на ковмас мучитчыны омӧлик здоровйӧнад... Он и эштыв шойччынытӧ!

СМОЛЕВ (чорыда). А ми вот видзӧдлам на — кыдзи менӧ чӧвтасны! Тэ нӧ мый, ёксӧнпедь, чайтан, мый вӧр-ваыс Дронов коддьӧмъяслӧн асланыс али мый? Абу сідз, вокӧ... Вӧр-ваыс аслас став дивӧясӧн ӧтувъя миян, став йӧзлӧн, и сы вӧсна ме Дроновъяссьыд не этшаджык кывкута... Кӧть и чинӧй лёка ичӧт... Гӧгӧрво тэ — прав ме, и аслам шуӧмысь ог кӧдзӧдчы. Ог сетчы!

ФЕНЯ (шензьӧмӧн). Збыльысь кӧ йӧймӧма и эм-а, пӧрысь бисыд... (Петӧ.)

АНАСТАСИЯ СТ. Ок, Ӧртя, Ӧртя, кор со тэ вежсьылан-а! Кок пӧлыд гортйын нин, а век на сорстӧм петук кодь... Мунам инӧ кӧть, вердышта ме тэнӧ...

СМОЛЕВ (небзьӧ). Важӧн эськӧ сідзи... А то талун, сьӧлӧмӧй кылӧ, ёна на ковмас вензьыны, тшыг кынӧм вылад верман и гатшнёвтчыны...

Петӧны.

Сійӧ жӧ жырйын, рытъявыв. Рӧмыд, мастер ӧзтӧ би, пӧрччӧ ыж ку пасьсӧ. Сійӧ воис делянкаяс кытшовтанінысь.

СМОЛЕВ (ыззьӧма и скӧр). Но и йӧз! Ӧд кыдзи мыйкӧкертісны! Хы, ёксӧнпедь! Быттьӧ вир сӧнсӧ орӧдӧны налысь, медкыз сӧнсӧ... А эсійӧ тырлы-бырлыыслы — Гуляевыслы — теш, сӧмын и ызъялӧ да гӧрдлӧ... Тьпу!

Пырӧ лесник, неуна гажакодь.

МЫРОВ. Чолӧм начальстволы! Позьӧ оз шонтысьыштны кортӧм гӧсьтъяслы?

СМОЛЕВ (эскытӧма видзӧдӧ, но шуӧ тӧдчӧдана мелілунӧн). Пыр, пыр, Василий Васильич...

Мыров пуксьӧ, пӧрччӧ шапкасӧ, зэв збыльысь шуӧ.

МЫРОВ. Артём Иванович, меным кывсис...

СМОЛЕВ (шензьӧмӧн). Тэӧдз нин кывсис?.. А, помнитан, ме тэныд водзвыв нин висьтавлі, Василий?

МЫРОВ (ичӧтик жебиник кинас небыдика лапкӧдӧ пидзӧссӧ). Но ӧд сэки ме тэныд нинӧм сэтшӧм-татшӧмсӧ эг шу.

СМОЛЕВ. А ӧні?

МЫРОВ. Ог ошкы, Артём Иванович, ог ошкы.

СМОЛЕВ. Ме тэныд висьтавлі, мый сэні дозмӧр койт, зэв ыджыд?

МЫРОВ. Помнита, эг на вунӧд. Но, буракӧ, ковмас керавны сійӧс.

СМОЛЕВ. А ме надейтчи тэ вылӧ: мися, кытчӧ колӧ шыӧдчылас Василийыс, и кольӧдасны кӧджсӧ... Сідз нин пӧткаыс бырны кутіс вӧръяссьыным, а тані медбӧръя койтъяссӧ налысь кисьтам-пазӧдам...

МЫРОВ. Менӧтӧ, шуам, татшӧмторыд оз ёнасӧ дойдав. Ачыд тӧдан: абу вӧралысь ме, киӧ некор ог босьтлы ружйӧтӧ.

СМОЛЕВ. А, буракӧ, колӧ эськӧ тэныд вӧравнысӧ, Василий. Лесникыдлы кыдзкӧ быттьӧ абу и лӧсьыд пищальтӧгыд ветлӧдлыны, медъёна сійӧ йитчӧма вӧрыскӧд. Сэсся ӧд, кывлі ме, батьыд пӧ тэнад, пӧльыд и зэв бур кыйсьысьясӧн вӧвлӧмаӧсь.

МЫРОВ (дӧзмытӧг нюмъялӧ). Но и мед, ен сыкӧд, вӧліны кӧ... Шуӧны, мый водзті пӧ став коми йӧзыс вӧралысьясӧн вӧлӧмаӧсь, весигтӧ нывбабаяс. Но ӧд сэки и кадыс мӧдкодьджыкӧн вӧлі... А ӧні ми и вӧравтӧгыс вермам кынӧмпӧт перйыны и пасьтасьны. Сэсся ӧд, сідз кӧ нин шуны, батьӧй эз удит менӧ вӧравнысӧ велӧдны, усис война вылын. Ачым кыдзкӧ эг жӧ велав дай...

СМОЛЕВ. Сідзкӧ либӧ тэ он дорйышт менӧ?

МЫРОВ. Ог лысьт, Артём Иванович.

СМОЛЕВ (пӧся). Ёксӧнпедь, да ӧд вӧрыс сэні сьӧлалы кокыштмӧн, а, Василий!..

МЫРОВ. Ӧтарсянь кӧ видзӧдны — дерт, сідзи и эм, став пармаыскӧд кӧ ӧткодявны. А мӧдарсянь кӧ видзӧдны, недорубысь кӧ штрап оформитны, — то не ӧти сюрс каяс... Зептыд тэнад ёна личавны вермас...

СМОЛЕВ. Чӧвлы на тэ, чӧвлы, Василий, штрапнад! Татшӧмтортӧ быдлабоксянь колӧ муртавны да донъявны... Тэрмасьтӧг... Тані менам, пызан йӧрын, ӧттор-мӧдтор эмышт неуна... Гашкӧ, небзьӧдыштам ловнымӧс?.. (Судзӧдӧ джынъялӧм коньяк доз, нянь да лук.)

МЫРОВ (долыдмӧ). Коньяксьыд ог ӧткажитчы, но, Артём Иванович, бара на шуа — татшӧмторын дорйыны тэнӧ ог лысьт. Кӧть эськӧ и кыла жӧ могтӧ...

СМОЛЕВ (кисьталӧ стӧканъясӧ). Ладнӧ, ю! (Юӧны.)

МЫРОВ (закуситтӧг). Ог лысьт, сы вӧсна мый — пола... Куснялас менӧ Дроновыд, тіян начальникныд, додь вож заветкаӧ вӧчас... А ме ог на кӧсйы лоны заветканад, мый сэсся керан... Ӧтчыд менсьым чегъявлісны нин сюръясӧс, ӧні — тырмас, служитыштны на кӧсъя. Семьяӧс вердны, челядьӧс быдтыны, найӧ ӧд менам зэв на посньыдикӧсь... Да и тэныд ог сӧветуйт ыръянитны, Артём Иванович. Кымӧсад йӧгъяс сӧмын нажӧвитан, а гашкӧ, и нӧшта на мыйкӧ...

СМОЛЕВ (ышловзьӧ). А ме нин тшӧкті йӧзыслы сигӧртчыны пӧрӧдчӧмнас...

МЫРОВ (важ жар вылас тӧдчымӧн гажмӧ). Да сьӧлышт тэ дозмӧръяс вылад, Артём Иванович! Сьӧлышт и зыртышт катаникнад... Мый нӧ тэнад мускыд висьӧ на понда? Этша ӧмӧй быдторыс нырсьӧ да пазӧдсьӧ вӧрын?.. Со и йӧратӧ машинаӧн талялӧмаӧсь... Регыд сэсся, гашкӧ, и вӧрыс дзикӧдз оз коль... Непӧштӧ дозмӧр. Да йӧра... Но и мед! Миянлы нӧ кутшӧм делӧ? Ми — дзоляник йӧз. Мед, ёна кӧ колӧ, выліын думайтӧны та йылысь! Мед думыштӧны и тшӧктӧны миянлы, кыдзи колӧ... Миянлы ӧд мый? Миянлы — юин-сёйин пӧттӧдзыд и рӧмидзты...

СМОЛЕВ (шога). А берегдорса вӧръястӧ шырзьыны со лэдзин. Ва видзан вӧръяссӧ ставсӧ куштісны... Лёктор ӧд артмӧ, Василий...

МЫРОВ. Сідзи эськӧ да... Но — тшӧктісны... Ме эськӧ и, веськыда кӧ шуны, нявӧстлі жӧ паныдсӧ, но кысь нин! Тіян начальникыдлӧн, Герман Андреичлӧн, сэні, выліас (петкӧдлӧ чуньнас), зэ-эв топыд йитӧдъяс эмӧсь. Мый колӧсӧ и оз ковсӧ сійӧ вермас вӧчны...

СМОЛЕВ. А оз ӧд позь вӧлі берегъяссӧ кушӧдны... Юным косьмӧ ӧні, берегыс лёкысь буждӧ. Тэныд медъёна эськӧ коліс дорйыны да видзны тайӧ вӧръяссӧ, сы могысь и тэнӧ пуктӧма... Лесник ӧд...

МЫРОВ. Тӧда, Артём Иванович, ставсӧ тӧда... Но ньӧрйӧн пӧ чер тышкӧс он небзьӧд, немтор и босьтчыны...

Нӧшта юыштӧны, Мыров коддзӧ, кежыштӧ татшӧм сёрнисьыс.

МЫРОВ. Сы пыдди, Артём Иванович, странаным ас кадӧ босьтіс миянсянь содтӧд вӧр. Зэв колана вӧр, кодӧс заграницаӧ вузалӧмысь нажӧвитам уна зарни... И ті, заготовительяс, паськыда нималінныд да горалінныд сэки — газетъясын и радио пыр... Передовикъяс! Водзмӧстчысьяс! Чуть ли не кык планӧн колскӧдінныд! А мый нӧ — кыскыны керсӧ оз ков, сӧмын дернитышт ва дорӧ... Премия и почёт... Герман Андреевич, ен сыкӧд, медаль курыштіс... Мый нӧшта колӧ?.. Оз тай весьшӧрӧ шулыны, Артём Иванович, мый олӧмас пӧ омӧльыс буртӧгыс некор оз овлы...

СМОЛЕВ. Нда... А сӧвесьтыд нӧ тэнӧ некор оз йирлы татшӧм олӧм-керӧмсьыд?

МЫРОВ. Кыдз тэд шуны... (Сэсся быттьӧ шмонитӧм сорӧн.) Коркӧ кӧ сійӧ и заводитлас чипсыштавны, сӧвесьтыс, то ме мырдысьӧн сюртча думайтны вӧчӧмаыслӧн баныс йылысь, а не гугыс йылысь... А быдторлӧн тай век бан и гуг овлӧ... Баныс — мича, а гугыс — мисьтӧм и зывӧк... Баныс — югыд горнича, а гугыс — ортсыасянін... Шуам, ме думайта ог сы йылысь, мый берегдорса вӧр пӧрӧдӧм вӧсна вермас косьмыны ю, а сы йылысь, мый вевтыртсьӧ план и государство босьтӧ содтӧд вӧр... Да и нинӧмла быд пустякысь вийсьынысӧ, Артём Иванович. Сідз нин дженьыд мортыдлӧн олӧмыс. Да и, ен сыкӧд, мый дон сулалӧ ӧтка мортыслӧн каньгӧм-вийсьӧмыс ыджыд да помтӧм олӧм водзас? Нинӧм дон оз сулав! Сійӧ, позьӧ шуны, — парма шӧрын пысталӧн коньӧриник чипӧстӧм кодь и эм... И то на нӧшта тӧла дырйи...

СМОЛЕВ. Пелька, пелька тэ тшӧкӧлдывайтан, эг чайтлы ме, ёксӧнпедь... Ог весиг и куж, мый вочасӧ шуны... Но век жӧ... Шуам, став йӧзыс кӧ пондасны тадзи жӧ овны, сэки нӧ сэсся мый лоӧ, Василий? А? Ӧти, ыджыда думыштчывтӧг, тшӧктас керавны заповеднӧй вӧръяс... Мӧд, сьӧлӧмнас сыркмунлытӧг жӧ, тшӧктас лэдзны ваӧ уна сюрс тонна быдсяма пежсӧ... Коймӧд — нӧшта мыйкӧ вӧчас... Сэки ӧд зэв лёктор вермас лоны... Юрси сувтантор вермас лоны! Сэки ӧд немысь-немтор оз коль миян бӧрын олысь йӧзыслы... Вӧр ни ю... Немтор! Ни чери, ни пӧтка... Кыдзи нӧ пондасны казьтывны миянӧс водзӧ лоысь йӧзыс?.. Кутшӧм кывъясӧн?..

МЫРОВ. Но тэ вывтіджык нин сьӧднас мавтан, Артём Иванович. Миян государствоным уна вӧчӧ вӧр-ватӧ видзӧм могысь. Лӧсялана постановлениеяс петавлӧны.

СМОЛЕВ. Да, петавлӧны, ог шу, мый оз. Но ӧд тайӧ бур постановлениеяссӧ ті вокыс жӧ и оз пӧртны олӧмӧ, быд ногыс мудеритӧмӧн кӧчалӧны... Босьтам кӧть сійӧ жӧ кылӧдчӧмтӧ. Кымынысь нин вӧлі ыджыда шуӧма, мый миян юяс кузя, кодъяс коркӧ вӧліны сэтшӧм чериаӧсь, колӧ дугӧдны разі-пелиӧн кер кылӧдӧм... Сы вӧсна мый кулӧ юыс, пӧдӧ... А дугӧдісны ӧмӧй? Ӧд тэ кодь умникъясыс, Василий, кодъяс ӧти лунӧн сӧмын олӧны, век нин аддзасны мыйкӧ да мыйкӧ, мед сӧмын кокньыдджыка да унджык курыштны... Кыв тӧдтӧм да дорйысьтӧм вӧр-ваыслысь курыштны... Сы вӧсна мый веськодь налы ставыс, дзик веськодь!.. И тэ со сэтшӧм жӧ вӧлӧмыд...

МЫРОВ (помалӧ стӧкансьыс, лӧгасьтӧг видзӧдӧ пемдӧм чужӧма мастер вылӧ). Вай огӧ кутӧй вензьыны, Артём Иванович. (Шапкаасьӧ.) Ме сэсся мӧді, Артём Иванович. Эн вунӧд, мый ме водзвыв ӧлӧді тэнӧ. (Петӧ.)

Смолев дыр видзӧдӧ ӧшиньӧ.

СМОЛЕВ. Мый нӧ ӧні вӧчнысӧ, ёксӧнпедь?.. Лесхозӧ звӧнитлыны? Рытнас аслым ветлыны сэтчӧ? А гашкӧ, райкомӧдз воӧдчывны?.. Оз ӧмӧй нӧ кыдзкӧ бур ногӧн позь вӧчны?.. Этатшӧмторсӧ?.. А со нин и начальник локтӧ... Дерт, тӧдмаліс жӧ нин... Мыровкӧд со вочаасис сёрнитӧны... Ӧні кутчысь, Артём...

Пырӧ Дронов.

ДРОНОВ (нарошнӧ кыпыда). Привет, Артём Иваныч! Эн, кӧнкӧ, виччысь менӧ татшӧм сёрӧннас? А ме со босьті да и гӧниті-вои... Вай ошйысь, кыдзи тэ тані...

СМОЛЕВ (юасяна видзӧдӧ начальник вылӧ). А мый, уджалам ньӧжйӧникӧн... Буретш лӧсьӧдчам вуджны...

ДРОНОВ (гӧлӧссьыс кыпыдлуныс джӧмдӧ). Сідзкӧ, тайӧ — збыль? Чёрт возьми, ковтӧм кадӧ артмӧ тайӧ вуджӧмыс! Сэтшӧм ковтӧм кадӧ!

СМОЛЕВ (лӧня). Нинӧм он вӧч...

ДРОНОВ. А, гашкӧ, кыдзкӧ-мыйкӧ нӧрӧвитлыны на март помӧдзыс?

СМОЛЕВ. Аски шуим нин пӧрӧдчыны выль делянкаын... Мартнад бура уджалім да ӧдйӧ куштім таті. Сэсся и вӧрыс этшаджык вӧлӧма таксация сертиыс...

ДРОНОВ. Хы!.. (Зымӧдӧ-ветлӧдлӧ, куртка зепъясас кияссӧ сюялӧмӧн.) А вот меным лесничӧй паныдасис, Мыров, и тӧдан мый крапкӧбтіс? Смолевыдлӧн пӧ вӧрыс лун вит-ӧ-квайт кежлӧ на тырмас... Сӧрӧ али мый?

СМОЛЕВ (шӧйӧвошӧма). Кыдз тэд шуны...

ДРОНОВ (петкӧдлӧ карта вылын). Со этайӧ нӧрысыс, шуӧ, вӧрзьӧдтӧм на.

СМОЛЕВ. Сідзи и эм эськӧ да...

ДРОНОВ (ныр пырыс ыджыда лолыштӧ). Мыровыс эз жӧ ӧд лӧсьӧдлы, кор шуис, мый сійӧ нӧрыссӧ тэ колян... дозмӧр койт вӧсна?

СМОЛЕВ (ёна шызьӧма). Сідзи и эм эськӧ да, веськыда кӧ шуны...

ДРОНОВ. Но и но, чёрт возьми!..

СМОЛЕВ. Да, ёксӧнпедь, кутшӧм нӧ сэні вӧр! Зыксьӧм доныс оз сулав... Мый ті ставӧн кыккокйыв сувтінныд?! Доддявлытӧм чаньяс моз...

ДРОНОВ. Ог тӧд, ог тӧд... Мыров тай зэв стрӧга ӧлӧдіс менӧ-а: шуас, колянныд кӧ пӧ, то пырысь-пыр жӧ штрапуйта недорубысь. И не ӧти тысяча пӧ ковмас перйыны зепсьыныд... А менам, Артём Иваныч, гусьӧникӧн висьтала, сымда деньгаыс абу. Гашкӧ, тэнад эм, чулки пытшкӧ дзебӧма?

СМОЛЕВ (скӧрмӧ вочасӧн). Чулки пытшкад нӧ уна-ӧ тӧрас? Менам, ёксӧнпедь, вольпась эжӧдъясӧ сьӧмсӧ тӧбӧма, и ёнджыкасӧ сё чӧлкӧвӧйяс...

ДРОНОВ. Но, тырмас сэсся больгыны!.. Став йӧзсӧ шызьӧдӧмыд аслад партизанитӧмӧн. Машинаысь петігкості куимӧн удитісны норасьны. Сідзкӧ, дона Артём Иваныч, кытчӧдз абу на сёр, вай бӧр дугӧдчыв аслад кывйысь. А то дзикӧдз скӧрмӧдан йӧзсӧ, и мат лоӧ.

СМОЛЕВ. Веськыд кывсӧ, Герман Андреич, оз сы могысь шулыны, мед пырысь-пыр жӧ эновтчыны сыысь. Тайӧ меным фронт вылын на вирӧдз йиджис... А ӧнія кыв шуӧмыс менам, позьӧ шуны, кырымалӧма вирӧн...

ДРОНОВ (повзьӧдана ногӧн). Сідзкӧ нӧ мый — всё равно кутан вуджны?

СМОЛЕВ. Да, кута.

ДРОНОВ. А плантӧ кӧ орӧдан? Мукӧдторсьыс ӧтар?..

СМОЛЕВ. Ог жӧ кӧ-а... Туйсӧ выль делянкаас ме водзвыв нин писькӧді.

ДРОНОВ (ярскӧба). Ог жӧ кӧ, ог жӧ кӧ!.. Кор ме зэв бура тӧда — орӧдан! Ӧнітӧ вуджигӧн...

СМОЛЕВ. Но и мый — кӧть и ог тырт ӧтчыдысьтӧ, ёксӧнпедь! Сы пыдди мӧд планыс — морт ногаыс — лоӧ тыртӧма. И тані колӧ на нӧшта артавны, кодсьыс унджык лоӧ бурыс да пӧльзаыс... Сы вӧсна мый сэні не сӧмын дозмӧр койт, но тшӧтш и медся бур кӧйдыса пожӧмъяс... Найӧ вӧрыслы дас пӧв унджык кӧдзасны кӧйдыссӧ Мыровлӧн йӧз сертиыд...

ДРОНОВ (зывӧка моз). Абу тай дыш, старик мортлы тадзи тшӧтьтӧ лэптавны... Нинӧм абусьыс нервъястӧ ротйыны.

СМОЛЕВ. Тіянлы, ме тӧда, ставыс тайӧ — «нинӧм абу»... (Бара шлёчйӧдлӧ чуньяссӧ да лыддьӧдлӧ.) Дозмӧр койт пазӧдны. Либӧ йӧраӧс туй вылын талявны. Либӧ ва видзысь берегдорса вӧръяс керавны, пьянник-лесниккӧд ӧтвылысь... Ставыс тайӧ тіянлы «нинӧм абу...» А меным вот и мӧд кодьджык ставыс тайӧ! Меным мӧд ногджык ставыс тайӧ инмӧ!.. Таысь менам, ёксӧнпедь, пӧсялӧ вирӧй... Зэв ёна пӧсялӧ!.. Быттьӧ электричество ме пыр мунӧ, ыджыд вына ток...

ДРОНОВ (нерӧмӧн моз). Эз-ӧ нин замкнит ӧні?

СМОЛЕВ. А мый — замкнитіс! Би киньяс трачмунісны... Лолӧс сотӧны-чишкалӧны... Со этаті. (Веськыд кинас инмӧдчылӧ сьӧлӧм дінас.)

ДРОНОВ (зымкнитӧ пызанӧ кулакнас). Тырмас, тырмас сэсся няргынытӧ!.. Ловсӧ сылысь сотӧны... Би киньяс... Дозмӧръяс вӧсна сійӧ вийсьӧ, жалитысь петӧма... Чёрт возьми, а йӧз йывсьыс нӧ тэ вунӧдін?! Мый тэ вӧсна премияыс налӧн шутёвтас? Тӧлысся премия... А гашкӧ, и квартальнӧй! Али тэ чайтан, мый 200 — 300 шайтыс туй вылын туплясьӧ? А гашкӧ, тэнад урӧс дозмӧръясыд какаласны найӧс?.. Сідз нин йӧзыс некыдзи оз ӧшйыны миянын, воӧны-мунӧны, быттьӧ зимовйӧын... То налы удждон ичӧт, то школа абу, то пывсяныд важмӧма, жарыс оз ӧшйы... Ударнӧй тӧлысь, быд боксянь жмитӧны, дурпоп моз пессян, инад он ӧшйыв, ӧдва-ӧдва лыдтӧм розьяс тупъялан... А тэ — дозмӧръясӧс колӧ дорйыны... Да мед кӧть ӧні жӧ ставныс найӧ ньӧмдӧны!.. Ӧтитӧг!.. Ог кӧсйы, медым на вӧсна сьылідзирӧс менсьым песовтісны... Кылан? Ог кӧсйы!

СМОЛЕВ. Эн пов, оз песовтны — кыз и ён сійӧ тэнад...

ДРОНОВ. А, чайтан, ёна меным любӧ, кор сьылідзирӧс песӧны?.. Кодкӧ понда?.. Чёрт возьми, некор оз ло тадзисӧ!.. Ме тані командуйта параднас и ог лэдз, мед менам син водзын дзугисны трудӧвӧй да технологическӧй дисциплина... Тэныд ковмас пӧрӧдны сійӧ дісӧ! Нюрӧдзыс!.. Позьӧ на и нюр дорсӧ паськыдакодь босьтны, сэн кӧть и ляпкыдджыкӧсь пожӧмъясыс, но зэв жӧ на шыльыдӧсь. Дась туйӧдыд кокниа позяс кыскыны.

СМОЛЕВ (зэлалӧмысла тіралыштысь гӧлӧсӧн). А ме ог сет керавнысӧ! Салдатлӧн кыв... А понданныд кӧ мырдысьӧн сюйсьыны, то ме босьта пищальӧс да мыйкӧкерта, лыйлыны понда... (Петкӧдлӧ кисӧ.) Лыйсьынытӧ ме кужа, кӧть эськӧ и киӧс шыгыртіс фашистлӧн пуля...

ДРОНОВ (видзӧдӧ шемӧсмӧмӧн). Да тэ нӧ мый — дзикӧдз выжывмин? Тэ нӧ ачыд кӧть гӧгӧрвоан-ӧ, мый сӧран?!

СМОЛЕВ (звирк чеччыштӧ, сійӧ дзикӧдз этшсьыс петӧма). И пищальӧй менам бур!.. Позьӧ шуны — вывті бур! Сё воськов сайысь чукчиӧс гырысь дрӧбйӧн уськӧдӧ... А пуляӧн кӧ куимсё сайысь!.. Любӧй зверӧс... Да чӧвлы, аслыд ме тэд петкӧдла сійӧс!.. Чӧвлы, чӧвлы...

ДРОНОВ (гӧгрӧсмӧм синъясӧн видзӧдӧ мастер вылӧ). Мый нӧ тэкӧд лои?.. Дугды тэ ружйӧнад ворснытӧ!..

Смолев котӧрӧн пырӧ мӧд жырйӧ. И сэки контораӧ вувзьысьӧны уна йӧз. Ставныс горзӧны.

ГУЛЯЕВ (начальниклы, коді абу на палялӧма Смолевкӧд лэчыд сёрниысь). Герман Андреич, чолӧм! Ті тай танӧсь жӧ? А кӧні Артём Иванычыс? Мездӧй миянӧс, ен могысьӧн! А то ловйӧн сёясны этайӧ шеваясыс!..

ДРОНОВ. Мый нӧ лоис? Мыйся базар?

ГУЛЯЕВ. Кутшӧм нин сэн базар, Герман Андреич. Быдса война! Мыйӧн сӧмын ме босьті пилаӧс, мед аски асывсяньыс нуны сійӧс выль делянкаӧ, ме вылӧ джын войскаӧй уськӧдчис. Ог пӧ сетӧй нуны инструментсӧ!

ТОМ НЫВБАБА. Кытчӧдз огӧ помалӧй, некытчӧ ми огӧ мунӧй татысь! Нэм чӧжнас ӧтчыд воӧдчим мича вӧрӧдзыс и — со тэныд, эновтны пӧ колӧ... Да ті кӧть эськӧн миянӧс жалитыштінныд, увйысьысьясӧс! Дітшкӧдан, дітшкӧдан лы кодь чорыд увъяс, дінсяньыс петӧм увъяс, син водзыд пемдывлӧ, сойясыд лёталӧны... Колӧ жӧ кӧть ӧтчыд бур вӧрас морт моз уджалыштны. Помавтӧдзыс некытчӧ огӧ мунӧй!..

Феня да Павел Жмутько лёкысь вензьӧны ӧта-мӧдныскӧд.

ФЕНЯ. Да тэнад нӧ аслад юрыд эм али абу? Йӧй бис! Тэ нӧ татчӧ уджавны воин али мыйла? Челядьӧс колимӧ... Ӧтнаннысӧ!.. Да кутшӧм нӧ хата лоас тадзитӧ шландайтігад?.. Кутшӧм грӧшъяс лоӧны?.. А сідзи кӧ тэ пондан керны, ме аски жӧ шутёвта гортӧ!.. Ӧтнам!..

Мӧд жыр ӧдзӧсын тыдовтчӧ Смолев, чӧла сулалӧ сэні, некод на оз казяв сійӧс.

ЖМУТЬКО (дзикӧдз шӧйӧвошӧма). Да лӧньыштлы тэ, Феня, лӧньыштлы! Мый нӧ сэн чирзан, катша моз... Да удитам на ми норматӧ тыртны... И вӧрыд лоас хата вылӧ... Мый нӧ тэ сідзи уськӧдан асьтӧ йӧз водзас?.. Нинӧм гӧгӧрвотӧмӧсь али мый ми? Ми ӧд гӧгӧрвоам жӧ и мичлунсӧ, и звер-пӧткасӧ... Вӧръяссӧ и садъяссӧ... Мый йӧзлы коланаӧсь найӧ...

ФЕНЯ. Гортӧ шутёвта!.. Шутёвта... Тэ он кывзысь менсьым! Тэ бызгун Гуляевлысь кывзысян!

ГУЛЯЕВ (Фенялы). Фенечка, та вылӧ ме тэд верма сідзи шуны, мый лы пытшкад вемыд гудыртчас. Но ог шу... Кӧсъян кӧ тӧдны, ме талун тэнад Павлолы висьталі медмича кывъяссӧ... Таӧдз менам некор на сэтшӧмъясыс эз артмывлыны... Сэтшӧм кывъяс ме шуи, Фенечка, мый весиг ачым кыз синваӧн бӧрддзи... Павло, мися, дона хохолӧй тэ менам, вай жӧ ми водзӧ кежлӧ на колям дозмӧр шудсӧ! Мися, та понда ме дась аслам бекъясӧн пӧжны дозмӧр колькъяссӧ. Мед некор бырлытӧг олісны да рӧдмисны тайӧ молодечьясыс, эз кӧ кусны-бырны найӧ помтӧм нэмъяс чӧж — каменнӧй вексянь ядернӧйӧдз!

ФЕНЯ (начальниклы). Герман Андреич, да мый нӧ найӧ бызгӧны? Тшӧктӧй кольччыны налы, йӧй бисъясыслы! Мастерлы тшӧктӧй, Артём Ивановичлы!.. Мый нӧ сійӧ тадзи ышмӧ!.. Да кӧні нӧ сійӧ ачыс?

ДРОНОВ (казялӧ ӧдзӧсысь мастерӧс). Со тай нӧ сулалӧ! Герой! Кӧн нӧ ружйӧыд? Мый нӧ тэ сідз сулалан? Лый!.. Лыйлы ставнымӧс!.. Тэ жӧ лыйлыны и кӧсйин...

СМОЛЕВ (зэв ёна шызьӧма, пӧся видзӧдӧ Гуляев вылӧ да Жмутько вылӧ). Ӧні нинӧмла нин... Кыдзкӧ-мыйкӧ пищальтӧгыс нин... Ёксӧнпедь!