КӦРЛӦН КОЛЬӦ СЮРЫС, ГИЖЫСЬЛӦН — ГИЖӦДЪЯСЫС
Менам киын 2001 вося снимок.
Йӧзлӧн мыш сайын мича шыпасъяса пасйӧд — «Войвыв кодзувлы» — 75». Унатор уськӧдӧ тӧд вылӧ важ фотоыс. Кодъяс снимок вылас? Фотобумага вылӧ тӧрӧма дас кӧкъямыс морт, на пӧвстысь талун унаӧн нин мӧдаръюгыдын — Алексей Одинцов, Альберт Ванеев, Егор Рочев, Александра Мишарина, Иван Торопов, Геннадий Юшков, Владимир Тимин. Воддза радас орччӧн пукалам Нина Куратова, Николай Щукин да ме — талун кежлӧ медся арлыда коми гижысьяс. А сэки, журналлӧн 75 вося юбилейлы сиӧм конкурсын вермӧмысь, «Эзысь перна» романысь сетісны мен первой премия. Куим во нин ме вӧлі пенсия вылын и тадзи донъялӧмыс ышӧдіс менӧ гижны и водзӧ. Сизимдас вит арӧс тырӧмӧн журналӧс чолӧмалісны телеграммаӧн Москвасянь, Хельсинкисянь, Удмуртиясянь... Уна бур кыв вичмис асланым республикаса чина войтырсянь. Чукӧртчӧм йӧзӧс мича коми сьыланкывъясӧн гажӧдіс Лидия Логинова. Журналлӧн тиражыс сэк вӧлі сюрс нёльсё сайӧ экземпляр.
Колис вит во и бара юбилей.
Журналӧс бара чолӧмалӧны республикаса чина войтыр дзик жӧ сэтшӧм кывъясӧн, кутшӧм и вӧвлі кольӧм юбилей дырйи; да и текстъясас лыддьӧдлӧны ӧти и сійӧ жӧ авторъясӧс.
Тӧдчӧ: комиӧн гӧгӧрвотӧм начальникъяслы текстъяссӧ дасьтӧны ӧти и сійӧ жӧ йӧз. Кодсюрӧлӧн чолӧмалӧмын уна ошкӧм, кӧть и журналлӧн тиражыс кольӧма сӧмын нин сюрс экземпляр. Та вылӧ видзӧдтӧг ӧти автор тайӧ кадсӧ шуӧ журналлӧн дзоридзалан кадӧн. Мортыс быттьӧкӧ и литература тӧдысь, но оз кӧсйы казявны татшӧмтор: кольӧм нэмся сизимдасӧд вояссянь «Войвыв кодзувлӧн» тиражыс чиніс нин 6 сюрс экземпляр. Мӧд ног кӧ, чинӧ лыдыс сійӧс лыддьысьяслӧн.
Усьысь кодзув ӧдӧн лэбӧ кадыс.
И со бара на воис «Войвыв кодзувлӧн» нимлун — тырӧ сылы 90 арӧс.
Пасибӧ журналса редактор А. Полугрудовлы, коді звӧнитліс и корис менӧ волыны пасйыны юбилей.
Бытьӧн ветла, ӧд менам став творчествоӧй йитчӧма тайӧ журналыскӧд.
Сы лист бокъясын ме йӧзӧді дас кык повесьт, нёль ыджыд роман, кык поэма, уна-уна кывбур да статья. Ставторсӧ менсьым йӧзӧдісны журналлӧн 120 номерын — мӧд ног кӧ, дас во чӧж дорвыв быд номерын петіс менам кутшӧмкӧ да жанра гижӧд! Таысь ӧтдор, уна выль гижӧд йӧзӧді «Коми муын» да «Йӧлӧгаын».
Ошйыся? Ог! Ме арлыда морт нин и мед лыддьысьысьяс тӧдісны збыльторсӧ. Чужӧмсяньым морӧсын пернаа морт ме и пӧръясьны эг велавлы. Ме вевъялі йӧзӧдны ассьым гижӧдъясӧс сэк на, кор коми литература дінӧ интересыс йӧзыслӧн эз на вӧв кӧдзалӧма. Медводдза повесьтӧс журналын йӧзӧдісны 1974 воын, тиражыс сэк сылӧн вӧлі 7 сюрс 100 экземпляр, редактораліс Иван Торопов. Редколлегияӧ пырисны нималана поэтъяс, прозаикъяс, критикъяс — Я. Рочев, С. Попов, А. Ванеев, А. Микушев, В. Ширяев, С. Раевскӧй, Г. Беляев. Сійӧ кадӧ «Войвыв кодзув» озыр вӧлі пытшкӧснас, 64 лист бока журналӧ ӧтпырйӧ тӧрӧдлісны гижӧдъяссӧ 15–20 авторлысь. Быд номерын вӧлі некымын рубрика: «Публицистика», «Критика да библиография», «Серамбана гижӧдъяс», «Челядьлы», «Войвыв кодзувлӧн» пошта» да с. в. Лыддьысьысь аддзыліс аслыс колана гижӧд. Журналӧс вӧчлісны лыддянаӧн кадыслы лӧсялана очеркъяс да статьяяс, кодъясӧс гижлісны писательяс да журналистъяс, чужан му туялысьяс.
Йӧзӧдавлісны и выль коми сьыланкывъяс. Казьтышта: мед сьыланкыв веськаліс журналӧ, газетӧ, радиоӧ либӧ телевиденньӧӧ, колӧ вӧлі композиторъяслӧн союзсянь рекомендация. Кад кольӧм мысти татшӧм цензурасӧ бырӧдісны. Помнита, «Войвыв кодзув» бӧръяысь мӧдӧдліс композиторъяслӧн союзӧ донъявны В. Мастеницалысь «Маръямоль» сьыланкыв (кывбурыс Г. Юшковлӧн). Та бӧрти сьыланкывъяс гижны босьтчисны унаӧн найӧ, кодъяс кужӧны ворсны кутшӧмкӧ да музыкальнӧй инструментӧн. Быд районын ӧні асланыс шылад тэчысьяс, унаӧн асьныс и сочиняйтӧны текстъяссӧ, сьылӧны и — ставныс кӧсйӧны лоны Газмановӧн либӧ Наталиӧн. Тайӧ зільӧмыс, дерт жӧ, ошкана. Но талун ме ог тӧд ни ӧти коми музыкальнӧй критикӧс. Пӧжалуй, та вӧсна и ӧні уна коми сьыланкыв шылад сертиыс омӧля торъялӧ ӧта-мӧдсьыс, да и текстъясыс тӧщӧӧсь — сюжеттӧм кыв чукӧръяс.
Кольӧм во радиопередачаын, кодӧс вӧлі сиӧма «Зарни ёль» ансамбльлы, казьтылісны и «Василей» фестиваль-конкурс йылысь. Ӧти нывбаба шуис «Василейӧс» республикаса районъясын нуӧдан праздникъяс пӧвстын медся кӧдзыдӧн да быд пӧрйӧ ӧтсямаӧн. Музыкант, коді сёрнитіс рочӧн, ошкис мичаа сьылысьясӧс, но тӧдчӧдіс: «...во многих коми песнях слова бессмысленны».
Ме унаысь вӧвлі «Василей» гаж вылын, ӧтиысь корлісны весиг сьыланкывъяссӧ донъялан жюриӧ. Менӧ шензьӧдіс со мый. Жырйӧ, кӧні сӧветуйтчис жюри, пырис карса ӧти чиновник и ӧлӧдіс миянӧс: бур боксянь пасйытӧг пӧ энӧ кольӧй сэтшӧмтӧ авторъясӧс. Сідзи и вӧчим, кӧть и кодсюрӧлӧн видзӧдласыс вӧлі мӧд сикас. Колӧ эськӧ конкурсын юргысь медбур сьыланкывъяссӧ кадысь кадӧ йӧзӧдавны «Войвыв кодзулын». Сьылысь коллективыд каръясын, сикт-посёлокъясын зэв уна и йӧзӧдӧмасӧ мед вермисны пыртны асланыс репертуарӧ.
Таво вӧлі сьыланкывъяслӧн «Сыктывкар — менам юркар» республикаса конкурс. Кывкӧртӧдсӧ вӧчисны Коми Республикалы 95 во пасъян лунъясӧ. Медбурӧн шуисны Кулӧмдінса шылад тэчысь, уна мича сьыланкывъяслӧн автор Василий Гущинлысь лӧсьӧдӧмторсӧ, кывбурыс менам — Виктор Напалковлӧн. Конкурсын вермысьясӧс — композиторсӧ и поэтсӧ — пасйисны сьӧма премияӧн. Мыйла эськӧ Коми мулӧн столицалы сиӧм коми сьыланкывсӧ не йӧзӧдны «Войвыв кодзулын»? Ладнӧ, бергӧдчылам коми литературалӧн олӧмысь воддзаджык лист бокъясӧ. Журналса редколлегияӧн видлавтӧдз уна ки пыр мунлісны и прозаа гижӧдъяс, и кывбуръяс, быдӧн пасъявліс ассьыс донъялӧмсӧ.
Журнал уна том авторлы восьтіс литератураӧ туй. Но писькӧдчыны издательствоӧ вӧлі сьӧкыд, торйӧн нин налы, кодъяслӧн эз вӧв гижысьлӧн билет. Некутшӧм падмӧг эз вӧв авторъяслы, кодъясӧс шулісны нималанаӧн либӧ асьныс уджавлісны издательствоын ли, гижысь котырын ли. И лэдзлісны небӧгъяснысӧ явӧ ыджыд тиражъясӧн. Коми издательствоса вӧвлӧм директор, пенсионер Д. М. Леканов журналист-ветеранъяскӧд аддзысьлігӧн висьтасьліс, мыйла ӧтарӧ чиніс йӧзыслӧн коми небӧг дінӧ интересыс, сэсся и вочасӧн киссис небӧг лэдзаніныс.
Сизимдасӧд-кӧкъямысдасӧд воясӧ «Войвыв кодзулӧ» комиӧн гижысьыс вӧлі морт ветымын. Таысь ӧтдор, комиӧдӧмӧн петлісны и роч авторъяслӧн гижӧдъяс. Сідз, 1983 воын журналын йӧзӧдӧма повесьтъяс, висьтъяс, кывбуръяс сизимдас поэтлысь да прозаиклысь; таысь ӧтдор, ветымын авторлысь — очеркъяс, публицистическӧй, литературно-критическӧй статьяяс да сьыланкывъяс.
Мыйла тайӧс казьтыла? «Войвыв кодзув» котыртчӧмсяньыс пыр вӧлі коми литературалӧн рӧмпӧштанӧн, том авторъясӧс быдтысьӧн. Сійӧс медунаӧн судзӧдлісны буретш 70–80-ӧд воясӧ. Сэки жӧ книга лавкаяс вӧлі тырӧмаӧсь коми небӧгъясӧн, вузасьысьяс вӧлі воӧмаӧсь пӧгибӧ.
Журналын йӧзӧдлӧм бӧрын гижӧдсӧ коліс лэдзны торъя книганас лыддьысьысьяслысь корӧмъяссӧ тӧдмалӧм бӧрын, но тайӧс эз вӧчлыны.
Вӧвлі весиг тадз: повесьтсӧ печатайтӧны на журналын и сійӧ жӧ кадӧ петӧ издательствоын. Мыетш тадзинад воим? Менам киын 1989 во апрель 8 лунся «Югыд туй» газет. Книготоргса директор Л. Н. Манина гижӧ сэн: «Книготорглӧн базаын талун кежлӧ чукӧрмис коми авторъяслӧн уна-уна книга. Сизим во сайын лэдзӧм литератураысь куйлӧны: И. Тороповлӧн «Тян» — 850 экз., Г. Фёдоровлӧн «Востым» — 690 экз., квайт да вит во сайын лэдзӧмъясысь: А. Ванеевлӧн «Ловъя би» — 1460 экз., Н. Куратовалӧн «Бобӧнянь кӧр» — 1340 экз., В. Поповлӧн «Гы бӧрся гы» сборник — 830 экз. Уна куйлӧны инавтӧг Г. Юшковлӧн «Кыськӧ тай эмӧсь», Я. Рочевлӧн «Кык друг», А. Некрасовлӧн «Гӧрд тугъяса пелысь», И. Тороповлӧн «Сьӧкыд лоны мортӧн», В. Юхнинлӧн «Тундраса бияс»...
Тӧдчӧдам: индӧм лыдпасъясас оз пырны сійӧ экземпляръясыс, кодъяс эмӧсь вузӧсын республикаса магазинъясын да «Союзпечать» киоскъясын.
1985–1987 воясӧ лэдзӧм литератураысь, — водзӧ гижӧ Л. Н. Манина, — и книжнӧй базаын, и республикаса магазинъясын некымын сё да весиг тысяча экземпляръяс куйлӧны С. Морозовлӧн «Вояс пыр, би пыр», В. Савинлӧн «Мусюр сайын», В. Лыткинлӧн «Дзордзав жӧ, Коми му», В. Безносиковлӧн «Кӧні менам шудӧй?», П. Шаховлӧн «Мыйла олам», В. Тиминлӧн да А. Некрасовлӧн кывбур чукӧръяс, Е. Рочевлӧн да С. Пылаевалӧн челядьлы лэдзӧм книгаяс...» Л. Н. Маниналӧн висьтасьӧм бӧрын кывкӧртӧд пыдди «Югыд туй» гижӧ: «Республикаса газетъясын, радиоын да телевиденньӧын ыджыд сёрни мунӧ коми книга иналӧм йылысь.
Асланыс сьӧлӧм дой йылысь гижӧны лыддьысьысьяс и «Югыд туйӧ».
Мый колӧ вӧчны, медым коми книга эз куйлы складъясын да магазин джаджъясын? Гашкӧ, тырмас нин мыжавны сӧмын вузасьысь организацияясӧс. Абу-ӧ мыжаӧсь тшӧтш и асьныс издательяс да авторъяс, кодъяс лэдзӧны книгаяссӧ ыджыд тиражъясӧн и лыддьысьысьяслысь корӧмъяссӧ тӧдмавтӧг. Кыдз вермис лоны, мый 1987 воын Коми издательствоын ӧтпырйӧ петісны уна лист бока книгаяс издательствоса главнӧй редактор В. Тиминлӧн, редактор А. Некрасовлӧн, старшӧй редактор И. Кузнецовлӧн, вӧвлӧм редактор А. Алшутовлӧн? Издательство — государственнӧй предприяттьӧ и сійӧс оз позь вӧчны торъя йӧзлы вотчинаӧн!» Кадыс муніс, а серпасыс бурланьӧ эз вежсьы, издательство и водзӧ колис кодсюрӧлы вотчинаӧн. Ӧти и сійӧ жӧ авторыслӧн инасьтӧг чукӧрмыліс дас нима книгаӧдз! Мыйын помкаыс? Та вылӧ вочавидзис журналист-ветеранъяскӧд аддзысьлігӧн Д. М. Леканов, коді дас квайт во чӧж веськӧдліс Коми издательствоӧн: кӧкъямысдасӧд воясӧ пӧ бюджетысь миянлы сетлісны сы мында сьӧм, мыйта корлім. Буретш Коми издательство босьтчис лэдзны челядьлы «Би кинь» журнал. Но ас вылысь пӧ ог вешты мыжӧс, мый книгаяс петісны медсясӧ ӧти и сійӧ жӧ гижысьяслӧн, кӧть и вӧлі став позянлуныс лэдзны ёна унджык авторлысь. Издательстволӧн кӧзяинӧн официальнӧя некор эз вӧвлы гижысьяслӧн котыр, но сы вылын ыджыдаліс буретш да писательяслӧн союз, торъя нин, художествоа литература лэдзигӧн.
Дмитрий Мартемьяновичлӧн пызан йӧрын вӧлӧма литначальниклӧн кырымпаса список, кӧні индӧма ним-овъяссӧ налысь, кодъяслысь оз ков лэдзны книгаяс. На лыдын «Войвыв кодзулын» йӧзӧдӧм гижӧдъяс (повесьтъяс, висьтъяс, кывбуръяс) серти лыддьысьысьяслы бура тӧдса авторъяс. Списокас абу вӧлӧма ни ӧти роч гижысь.
«Югыд туйын» статья бӧрын бурланьӧ некутшӧм вежсьӧм эз ло.
Мӧдарӧ на, локтан вонас петіс торъя книгаӧн повесьт, коді чуймӧдіс эз сӧмын «Войвыв кодзувса» коллективӧс, но и литначальникӧс. Мыйла? Медводз кӧ, гижӧдыс петіс журналын йӧзӧдлытӧг. Мӧд кӧ, авторнас вӧлі ачыс издательствоса главнӧй редакторыс. Критик Геннадий Беляев повесьтсӧ шуис коми литератураын медся омӧльясысь ӧтиӧн. Сы йылысь, мый йылысь эз гижлыны газет-журналӧ, сёрнитлім журналист-ветеранъяскӧд аддзысьлан рытъяс дырйи, кытчӧ волывлісны и гижысьяс — Александр Ларев, Николай Щукин, Алексей Одинцов, Виктор Кушманов, Иван Белых, Геннадий Беляев, Леонид Лыткин, Юрий Ионов. Коми издательствоын уна вося удж йылысь час чӧжся отчёт вӧчис Д. М. Леканов. Висьтасис зэв восьсӧн, унаторйӧн чуймӧдіс журналистъясӧс. А кытчӧ воштісны вылынджык индӧм уна сё инасьтӧм книгаяссӧ? «Коми му» гижліс нин: гуалісны! Вежласис олӧм, вежласисны власьтъяс. Ӧти компартия пыдди кутісны чужны быдсикас партияяс — патриотъяслӧн, демократъяслӧн, либералъяслӧн. Дзугсьыны кутіс лӧнь олӧмыс и писательяслӧн союзъясын.
А кутшӧм ӧд лӧсьыд вӧвлі, кор «...чем выше поднимается писатель по административной лестнице, тем ниже требует опустить для себя критическую планку. В соответствии с табелью о рангах этого нельзя критиковать, потому что он занимает такой-то пост, избран туда-то; этого полагается упоминать только с такими-то эпитетами и не иначе, поскольку он отмечен тем-то и тем-то». Тайӧ жӧ правилӧсӧ вӧлі пыртӧма и коми гижысьяслӧн котырӧ. Гижӧдъяс донъялігӧн критикъяс медводз босьтлісны тӧд вылӧ авторыслысь должносьтсӧ да ним-овсӧ. Тадзи вӧвлі и книга лэдзигӧн. Ставыс тайӧ муніс менам син водзын, и ставсӧ бура помнита.
Киссис ыджыд странаным. Помасис компартиялӧн ыджыдалӧмыс.
Зык-шум пансис гижысьяслӧн семьяын. Партбилет эз нин видз литначальникъясӧс критикаысь. Россияса писательяслӧн организацияяс йылысь кутісны петны ёсь статьяяс федеральнӧй газетъясын, и, медводз «Литгазетаын» да «Лит. Россияын».
Критика улӧ веськалісны регионъясса да обласьтъясса гижысь котыръяс, кӧні этш тӧдтӧг вӧлӧм юклӧны премияяс, наградаяс, почёт нимъяс.
«В нашу литературу ворвались карьеристы, в ней много бездарных сочинений, — гижліс «Литгазета». — Сегодня целью многих авторов становятся не произведения, а звания и награды. У нас очень много бахвальства и хвастовства, оценки, которые даются авторам, часто завышены и лживы».
Медым вынсьӧдны тайӧ шуӧмсӧ, вайӧда нӧшта ӧти пример «Литературная Россия» газетысь: «По всему просвещённому миру литературные премии выдаются за книги, и книги талантливые, признанные народом. А за что в Смоленске осыпают бесчисленными лауреатствами Виктора Смирнова, которого-то и поэтом назвать стыдно?» Статьяыс ыджыд, бура «гогналӧмаӧсь» литчиновниктӧ. Коді сійӧ Смирновыс? Смоленск обласьтса гижысь котырӧн веськӧдлысь, Твардовскӧй нима нёльысь литературнӧй премияа лауреат. Статьясӧ гижысьыс сійӧ жӧ обласьтса писатель, Госдумаса вӧвлӧм депутат. Сюралӧма и мукӧд писательяслы, кодъяс воштӧмаӧсь яндзимнысӧ.
Оз ков чайтны, мый ставыс лючки-бур вӧлӧма странаса писательяс союзын Сӧветъяс кадӧ. Со мый гижлӧма Александр Рекемчук В. Катаевлы письмӧын: «Валентин Петрович, хватит держать на командных постах в Союзе писателей всякую шваль, которая именно таким способом — должностной властью — компенсирует свою бездарность. Если кто-то в писательском Союзе и должен занимать начальственные посты, то пусть за этим будет авторитет таланта, репутация мастера» («Литгазета», 2006 во). Коді сійӧ А. Рекемчукыс? Паськыда тӧдса роч писатель, ветымынӧд воясӧ уджаліс Коми АССР-ын журналистӧн. Миян Войвыв йылысь гижис вель уна книга, сылӧн гижӧдъяс серти снимайтӧма кинофильмъяс. Коми АССР-са гижысьяслӧн медводдза съезд вылын бӧрйылісны правленньӧӧ. 1963 восянь оліс Москваын, уджаліс литературнӧй журналъясын.
Коми литераторъясӧс «сортъяс» вылӧ юклӧмыс явӧ кутіс тӧдчыны 70-ӧд вояс помсянь, кор вежсисны веськӧдлысьяс и гижысьяс котырын, и Коми издательствоын. Сӧмын аслас традицияяслы вернӧйӧн колис «Войвыв кодзув» — бур гижӧдъяслы восьтліс туй, отсавліс авторъяслы вӧчны гижӧдсӧ тыр вир-яяӧн.
Тырмымӧн казьтыштны со мый: кольӧм нэмся ветымынӧд воясӧ сӧмын журналын йӧзӧдӧм гижӧдъяс серти, ни ӧти книгатӧг, СССР-са писательяс Союзӧ вӧлі примитӧма Г. Торлоповӧс, Д. Конюховӧс, Ф. Щербаковӧс, В. Ширяевӧс, С. Морозовӧс, С. Раевскӧйӧс... Со ӧд кыдзи пыдди пуктылісны ӧта-мӧднысӧ коми гижысьясыд! Важӧн нин, менам томдырйи, миянлы бать кодьӧн вӧліны Комиын паськыда тӧдса гижысьяс В. Юхнин, С. Попов, И. Вавилин, Г. Фёдоров, Я. Рочев, И. Изъюров, Н. Попов (Жугыль), А. Вежев. Став коми гижысьсӧ ме медводдзаысь аддзи 1958 воын Коми АССР-са писательяслӧн медводдза съезд вылын. Кулӧмдін районысь корлісны сэтчӧ менӧ, 20 арӧса том авторӧс, да 23 арӧса Алексей Тимушевӧс. Тайӧ лоис менам олӧмын некор вунлытӧмӧн. Ме вӧвлі Коми Республикаса гижысьяслӧн став съезд вылас. На пиысь, кодъяс вӧліны медводдза съезд вылас, ловъяыс талун кежлӧ колим кыкӧн — ме да Н. Щукин.
1959 вося июльын Сыктывкарын муніс том авторъяслӧн квайт лунся семинар. Вежон чӧжнад ми, том поэтъяс да прозаикъяс, аддзысьлім да кывзім сӧветъяссӧ В. Юхнинлысь, Я. Рочевлысь, Г. Фёдоровлысь, И. Изъюровлысь, И. Вавилинлысь. Сёрнитісны сідзжӧ Г. Торлопов, С. Морозов, А. Микушев, А. Ванеев, радиоса да газетъясса уджалысьяс.
Семинар йывсьыс гижисны республикаса куимнан газетыс, висьталісны радио пыр. Август тӧлысся номерсӧ «Войвыв кодзув» сиис томъяслы, йӧзӧдіс гижӧдъяснысӧ портретъясӧн.
Воысь-во коми литератураӧ локтісны выль авторъяс, но уналӧн литературнӧй судьбаыс эз ло кокниӧн.
Лыддьысьысь радейтліс аслыспӧлӧс висьтъяссӧ да повесьтъяссӧ Ыб сиктса олысь Владимир Безносиковлысь. Сыктывкарса драматическӧй, районъясса народнӧй театръяс петкӧдлісны сылысь вель уна пьеса. Нэм чӧжыс уджаліс чужан сиктас культура юкӧнын, журналиставліс, нуӧдіс ыджыд общественнӧй удж — сизимысь бӧрйылісны сиктсӧветӧ депутатӧн. Аслыснога енбиа гижысьлы ньӧти ыдъясьтӧг позис сетны коми народнӧй писательлысь ним, но кысь бара-й? Гижысьяслӧн котырӧ Владимир Иванович веськаліс сӧмын квайтымын нёль арӧсӧн — «Войвыв кодзулын» медводдза висьтсӧ йӧзӧдӧм бӧрын нелямын во мысти, и ни ӧтиысь весиг эз вичмыв сылы республикаса госпремия. Владимир Ивановичкӧд медводдзаысь тӧдмасим 1958 воын, а рӧднӧй вокыскӧд, Семён Ивановичкӧд, квайтымынӧд воясӧ ӧтлаын уджавлім Кулӧмдін районса газетын.
Республикаын бура тӧдса нимыс артист, журналист, драматург Александр Ларевлӧн. Сылы вӧлі 26 арӧс, кор гижис «Льӧм пу дорын аддзысьлӧмъяс» пьеса. Куим во мысти сійӧс пуктіс Москваса Н. В. Гоголь нима театр, а сэсся пуктісны Сӧветскӧй Союзса уна-уна театрын. Коми драмтеатрын спектакльсӧ ме видзӧді сэк на, кор ӧти роль сэні ворсіс ачыс авторыс. Александр Константинович гижис «Рытъя аддзысьлӧмъяс» телесериал, дасысь унджык пьеса, театръясын найӧ мунӧны и талун.
Мый нӧшта колӧ, мед сетны авторыслы народнӧй писательлысь ним? Ставыс тырмӧ, блатысь ӧтдор. Гижысьлысь билет драматург босьтіс медводдза пьесасӧ гижӧм бӧрын комын вит во мысти, кор нин вӧлі сылы квайтымын ӧти арӧс. Ларевкӧд ми вӧлім тӧдсаӧсь ветымынысь унджык во, ӧтлаын уджавлім радиоын. И кытчӧдз вермис, пыр волывліс журналист-ветеранъяскӧд аддзысьлӧмъяс вылӧ. Ӧтиысь татшӧм аддзысьлӧм дырйи журналист Николай Лазарев шуис: менам кӧ пӧ вӧлі вӧля, ме эськӧ пьесаяссьыд сеті тэн Россияса госпремия. Ларев нюммуніс и вочавидзис: менам пӧ, другӧ, весиг Коми Республикаса госпремия на абу! Кодсюрӧ весиг эз эскыны, но тайӧ тадз.
А кыдзи мукӧд республикаын? Дагестанын асланыс национальнӧй кыв вылын гижысь кызьысь унджык народнӧй поэт да писатель.
Сэні став шуӧмсӧ вынсьӧдӧ гижысь-старейшинаяслӧн сӧвет. Ми, комияс, дзикӧдз кутім воштыны национальнӧй гордосьтнымӧс.
Тэрыб воськовъясӧн пырис коми литератураӧ журналист Александр Некрасов. Ассьыс медводдза кывбуръяссӧ кызь арӧса автор йӧзӧдіс «Войвыв кодзув» журналын. Сэсся петӧны комиӧн и рочӧн асшӧръя небӧгъяс. Помнита, кыдзи ӧти лов шы вылын ме лыдди «Как стать великим» книгасӧ, кытчӧ ӧтувтӧма «Уроки сыну» повесьт, «Быть человеком» роман да «Из земного мира» кывбур чукӧр. Александр Васильевич дзик ӧти коми автор, коді гижис кывбуръяссӧ и прозасӧ комиӧн и рочӧн. Сійӧ зэв мичаа комиӧдіс да лэдзис торъя небӧгъясӧн С. Есенинлысь кывбуръяссӧ да поэмаяссӧ, а сідзжӧ йӧз пӧвстын нималана сьыланкывъяс. И пыр восьлаліс мукӧдысь торъялана, аслыспӧлӧс литературнӧй ордым кузя. Чужан районас бӧрйылісны районса сӧветӧ депутатӧн, нуӧдіс ыджыд общественнӧй удж. Некрасовлысь гижӧдъяссӧ вылӧ донъялісны печатьын критикъяс В. Мартынов, В. Дёмин, Е. Винокуров, А. Швецов, Е. Игушев да мукӧд. Александр Васильевичлӧн творчестволы сиӧм радиопередачаын Владимир Дёмин шуис сійӧс коми Пушкинӧн. Бур эськӧ, радиофондысь кӧ сюрас сэкся передачаыс и сетасны кӧ выль пӧв. Мед тайӧ лоӧ и Некрасовӧс, и Дёминӧс казьтылӧмӧн.
Кор нин Александр Васильевичлӧн вӧлі дас кымын небӧг, лоис паськыда тӧдсаӧн республикаын, шыӧдчис гижысьяслӧн правленньӧӧ корӧмӧн, мед сетісны сылы народнӧй поэтлысь ним. Гӧгӧрвоӧда лыддьысьысьӧс: гижысьлы мед сетісны кутшӧмкӧ почёт ним, кутшӧмкӧ премия либӧ награда, правленньӧсянь колӧ рекомендация. Мӧд ног кӧ, нёль-ӧ-вит морт (на лыдын и рочьяс) донъялӧны коми авторлысь литературнӧй судьбасӧ. Татшӧм дивӧыс Комиын кындзи некӧн абу. Мукӧдлаын рекомендациясӧ вермӧны сетны торъя министерствояс, учрежденньӧяс, общественнӧй организацияяс. Сідз, Англияын, литературнӧй премия сетігӧн тӧд вылӧ босьтӧны весиг лыддьысьысьяслысь телефон пыр вӧзйӧмъяс.
А сэки Некрасов весиг вайис правленньӧ вылӧ лыддьысьысьяслысь ыджыд список, кодъяс корӧны сетны сылы народнӧй ним. Но весьшӧрӧ. Паныд сувтісны народнӧй нима литначальник да сэки ненароднӧй на литначальникӧс вежысь. Найӧ полісны, мед эськӧ наысь вылӧджык кыпӧдчыны некод эз вермы. Эз кокниа шед народнӧй поэт нимыс Альберт Ванеевлы. Литначальник ме водзӧ сувтӧдіс мог, мед ме шуи правленньӧ вылын: «Альберт Ванеев вермас лоны Удора районса народнӧй поэтӧн, а оз Коми Республикаса народнӧйӧн». Ме, мися, Ванеевлы паныд некор ог сувт! Та бӧрти литначальник лун-мӧд мекӧд эз сёрнит.
Буретш сэки жӧ издательствоса директор ордӧ пырӧма литначальникӧс вежысь, велӧдӧма мый шуны: «Тэнӧ, Дмитрий Мартемьянович, корам гижысь котырлӧн заседанньӧ вылӧ. Тэн колӧ шуны со мый: Ванеевлысь лэдзам кывбура уна сборник, но лыддьӧны омӧля, народнӧй ним сетӧмсӧ колӧ нӧрӧвитлыны». Лекановыд сэтшӧма «ӧзйӧма», тайкӧ пӧ морттӧ шошаӧдыс эг шыбит.
Вот тадзи ми, комияс, пыдди пуктам ӧта-мӧдӧс! Эмӧсь коми авторъяс, кодъяс кыкысь-куимысь нин госпремияа лауреатъяс, а Некрасовлы, коді лэдзис сы мында мича лыддяна небӧг, сідз эз и вичмы тайӧ премияыс ни ӧтиысь. Поэтыд эз вермы терпитны писательяслӧн союз правленньӧлысь яндысьтӧг асныралӧмсӧ и 2007 воын петіс коми гижысьяслӧн котырысь. Енбиа коми гижысьӧс эз вунӧдны землякъясыс: Сыктывдін районса сӧветысь депутатъяс кувсьӧм бӧрас нин Александр Васильевич Некрасовлы сетісны «Сыктывдін районса почётнӧй гражданин» ним.
Литературнӧй олӧмын серпасыс вермис лоны ёна бурджык, писательяс союз бердын кӧ вӧлі котыртӧма коми кыв да литература туялысьяскӧд ӧтув комиӧн гижысьяслысь секция. Та йылысь сёрниыс кыптыліс дас сизим во сайын республикаса гижысьяслӧн дасӧд съезд вылын. Съезд йывсьыс «Коми му» газет фотоясӧн сетіс медводдза лист бокас. Со сійӧ газетыс менам пызан вылын. Президиумын пукалӧны республикаса Юралысь Ю. Спиридонов, Госсӧветса юралысь В. Торлопов, «Литературная Россия» газетса главнӧй редактор В. Ерёменко, Б. Шахов, Г. Юшков. Уна мӧвп вӧлі вӧзйӧма коми и роч гижысьясӧн. Колӧ пӧ томмӧдны коми проза, а то сэні выль нимъяс эз лоны; частӧджык аддзысьлыны сиктса лыддьысьысьяскӧд.
Юрий Васютов: «Тӧжд чужтӧ сійӧ, мый оз артмы дай оз и вермы артмыны ӧтувъя стӧч сёрни кык кыв вылын гижысьяслӧн, та вӧсна колӧ котыртны союзас коми секция».
Г. Юшков: «Союзӧ пырысьыс содӧ и содӧ, а литература усьӧ».
Да, кӧкъямысдасӧд воясӧ кӧ странаса гижысьяслӧн котырӧ веськавны вӧлі сьӧкыд, то бӧръя воясӧ серпасыс вежсис мӧдарӧ — тожӧ эз бурланьӧ. Печатьын юӧртӧм серти, ӧні Россияын гижысьяслӧн квайт ли, сизим ли (стӧчасӧ оз тӧдны) ыджыд союз, и ставыс шусьӧны общественнӧй организацияясӧн. СССР-са писательяслӧн Союз вӧвлі творческӧй организацияӧн, и писателялан кад пырліс уджалан стажӧ, вӧвліны и мукӧд льготаяс. Ӧні став кокньӧдсӧ бырӧдӧма. Российскӧй Федерацияын профессияяс да должносьтъяс реестрысь «писатель» профессия киритӧма («Литгазета», 2016 вося 9-ӧд номер). Россияса писательяс пиысь ӧні унаӧн уджалӧны газет-журналъясын, телевиденньӧын да радиоын, Госдумаын да Федерация Сӧветын депутаталӧны. Жаль, коми гижысьяслӧн гӧлӧсыс некӧн оз кыв.
1990 вося мартын Комиын мунісны медводдза демократическӧй бӧрйысьӧмъяс. Депутатлӧн мандат вӧсна тышкасис и вель уна коми гижысь, но ставныс ворссисны, весиг найӧ, кодъяс асьнысӧ чайтлісны литературнӧй енъясӧн. Со, кызь квайт во нин Коми Республикаса Госсӧветын абу ни ӧти коми гижысь, кӧть и на пӧвстын эмӧсь народнӧйяс, заслуженнӧйяс, госпремияа лауреатъяс, «эзысь бордъяяс».
Кутшӧмсюрӧ почёт нимъяс бырӧдӧм йылысь уна гижӧны федеральнӧй газетъяс, овлӧны венъяс телепередачаясын. Либералъяс, весиг асьныс народнӧй артистъяс, ыстысьӧны уна мукӧд страна вылӧ, кӧні оз тӧдны весиг, мый эмӧсь кутшӧмкӧ «народнӧйяс» да «заслуженнӧйяс». Некор на эг кывлӧй татшӧм вежӧртасъяс, шуам, Германияса заслуженнӧй артист либӧ Францияса народнӧй поэт.
Оз овны воманыс ва босьтӧмӧн и коми лыддьысьысьяс. Кольӧм во «Коми му» газетӧ Сыктывкарса пенсионеръяс гижлісны: «Лунысь-лун кусам. Регыд заслуженнӧй да народнӧй писательыс лоас комиӧн лыддьысьны кужысь войтырсьыс унджык». Таысь водзджык республикаса ӧти делӧвӧй газет пасйыліс: «Может, пришла пора вам, коми писателям, отказаться от звания «народный»? Михаил Шолохов, Валентин Распутин, Евгений Евтушенко, произведения которых знает весь мир, почему-то просто русские писатели, а вы, имея читателей мизерное количество, народные? Есть над чем подумать депутатам Госсовета РК».
Вайӧда татшӧм пример. Россияса лыддьысьысьяслы бура тӧдса нимыс Юрий Поляковлӧн. Сійӧ — «Литгазетаса» главнӧй редактор, прозаик, драматург, общественнӧй палатаса член, во-мӧд сайын петісны вит тома бӧрйӧм гижӧдъяс, таво петӧ сылӧн гижӧдъяса бара вит небӧг, Москваса театръясын мунӧ сылӧн пьесаяс серти сизим спектакль. Ӧти спектакль петкӧдлӧмаӧсь нин 566-ысь, мӧдӧс — 300-ысь... Авторыслӧн повесьтъяс, пьесаяс, романъяс серти снимайтӧмаӧсь дасысь унджык художествоа кинофильм, гижӧдъяссӧ вуджӧдӧма уна кыв вылӧ. Но Ю. Поляковлӧн абу Россияса народнӧй писатель ним. Думайта да, Юрий Михайлович кӧ волас тӧлысь-мӧд кежлӧ миян Комиӧ, инасьлас уджавны «Йӧлӧгаӧ» ли, «Чушканзіӧ» ли, то гортас, Москваас, мунас эськӧ Коми Республикаса народнӧй гижысь нимаӧн. Ӧд роч литератураын тайӧ почёт нимыс абу! Ме кӧ вӧлі асланым республикаса Юралысьӧн, вынсьӧді эськӧ нӧшта татшӧм нимъяс: «Коми Республикаса народнӧй композитор», «Коми Республикаса народнӧй журналист», и, сы вӧсна мый Коми муным уна лымъя, «Коми Республикаса народнӧй дворник». Дерт, эг эськӧ вунӧд и ачымӧс — «народнӧялі» жӧ эськӧ.
Та йылысь сёрниӧс помала ӧти федеральнӧй газетысь босьтӧм кывъясӧн: «Без единой награды и звания умер известный русский писатель Михаил Пришвин, но его вклад в литературу от этого меньше не стал. Трудно представить себе Пушкина, утвержденного царским указом народным поэтом России. Он и без этого народный, был и останется им».
Поэттӧ шуӧны нациялӧн сӧвесьтӧн. Сідзкӧ, коми кывбуралысьяслы колӧ гижны коми войтырлысь сьӧлӧм кылӧмсӧ, радлунсӧ и шог-печальсӧ. Ӧтарӧ тыртӧммӧны сикт-посёлокъяс, косьмӧны юяс да тыяс, ляк-баддьӧн тырӧны пӧль-пӧчӧн на вӧчӧм муяс да видзьяс, урӧсмӧны гулыд ягъяс, бырӧ звер-пӧтка, ӧтарӧ рочмам, бырисны коми кыв тӧдысь ыджыд чинаяс. Быдсикас дойысла ойзӧ нин Коми муным. Россияын ӧні, официальнӧя юӧртӧм серти, 20 миллион сайӧ гӧля олысь.
Абу этша сэтшӧмыс и коми войтыр пӧвстын. Волӧй сикт-посёлокъясӧ и ставсӧ аддзанныд асланыд синъясӧн.
Но, мыйлакӧ, оз кӧсйыны аддзыны да кывны тайӧ дойсӧ гижысьяс, кодъяс пӧвстын, дерт жӧ, эмӧсь енбиа авторъяс. Кывбуръясысь пырджык казяла Коми мунымлӧн да коми кывлӧн мичлунӧн, гажа олӧмӧн нимкодясьӧм. Коми кывбуръястӧ кӧ гӧгӧрвоасны Крымын, крымсаясыд эськӧ пыр жӧ ыльӧбтасны Комиӧ.
Збыльысьсӧ серпасыс татшӧм.
Бӧръя 25 воӧн миян республикаын олысьяслӧн лыдыс чинӧма 450 сюрс, талун кежлӧ кольӧма 850 сюрс.
Сӧветъяс кадӧ Коми АССР нимавліс СССР-ын ыджыд стройкаясӧн. Талун федеральнӧй газетъясын миянлысь республиканымӧс шуӧны «коррупционнӧй болотоӧн». Мыйла? Тӧданныд и меӧн висьтавтӧг.
Ыджыд майшасьӧм чужтӧ и коми национальнӧй кывнымӧс кедзовтӧм. Та йылысь «Коми горын» веськыда висьтасьлӧны школаса велӧдысьяс. Бӧръяысьсӧ радио пыр кывзі Сыктыв районса школаясын чужан кыв велӧдӧм йылысь и шогӧдліс весиг. Во куим мысти пӧ районса унджык челядьыс рочмасны. Татшӧм серпасыс и мукӧд районын. Луза районса школаясын быд во нуӧдӧны В. Юхнинлы сиӧм лыддьысьӧмъяс. Таво котыртлӧмаӧсь Ношульын и ӧдва аддзӧмаӧсь комиӧн сёрнитысьяссӧ.
Тӧд вылӧ усисны строкаяс, кодъясӧс Нёбдінса Виттор быттьӧ гижӧма талун:
Ласей Вась Арсень
Воӧма карсянь,
Сёрнитӧ пыр рочӧн:
Войтӧ шуӧ ночӧн.
Эжва катыдын эм 370 арӧса Керчомъя — видз-му вӧдитысьяслӧн, мастака гудӧкасьысьяслӧн сикт, верст сизим кузьта. 1952–54 воясӧ ме сэні велӧдчи 8–9 классъясын. Челядьыс сэки вӧлі енэжын кодзув мында, ставныс комияс. И со, радио пыр кыла: шӧр школаса ни ӧти классын комисӧ оз велӧдны кыдзи чужан кыв. Водзӧ сӧвмӧм пыдди коми сиктъяс ӧтарӧ киссьӧны, тыртӧммӧны. 1970 воын серти Керчомъяын йӧз лыдыс чинӧма ӧти сюрс морт, этшаммӧма и велӧдчысьяслӧн лыдыс.
Неважӧн «Мир» федеральнӧй канал пыр петкӧдлісны Удора районса Ёртом (Йӧртымдін) сикт. Татчӧс кык судтаа шӧр школаын велӧдчылӧмаӧсь 300 нывка да зонка. Ӧні сы пыдди начальнӧй школа, став велӧдчысьыс... 6 морт. Пыссаын (Пызьдінын) Сӧветъяс кадӧ велӧдчылӧмаӧсь витсё сайӧ морт, ӧні... 12. Татшӧм примерсӧ позьӧ вайӧдны уна, тшӧтш и меным медмуса Кулӧмдін районысь. Зэв жаль, помӧдз бырис «Войвыв кодзулысь» гижысьясӧн дасьтӧм публицистика. Ме гӧгӧрвоа: бур статьятӧ гижны ёна сьӧкыдджык рифмаа тӧщӧ строкаястӧ сочинитӧм серти. Коми кыв да литература йылысь, сиктын олӧм-вылӧм йылысь «Коми му» газетӧ уна да бура гижліс журналист, прозаик Иван Белых.
Чайтлі, журналлы 90 ар тырӧмсӧ пасйигӧн кутасны сёрнитны тшӧтш и сылӧн усьысь тираж (ӧні 400 гӧгӧр) йылысь, тӧрытъя да талунъя коми литература йылысь, но эз вӧв шуӧма ни ӧти кыв. Да и коді сёрнитас, кор юбилей вылӧ эз локны весиг юркарын олысь гижысьяс — М. Елькин, Е. Козлов, Н. Щукин, А. Попов, Г. Бутырева, В. Уляшев, В. Иванова, эз вӧвны и Удора да Кулӧмдін районъясса гижысьяс, Иван Ногиевысь ӧтдор. «Войвыв кодзув» уна гижӧд йӧзӧдліс роч авторъяслысь В. Вьюхинлысь, Е. Габовалысь, П. Столповскӧйлысь, Л. Терентьевалысь, Т. Ломбиналысь, А. Каневлысь, А. Суворовлысь кывбуръяс, висьтъяс, повесьтъяс, пьесаяс. Ставныс сыктывкарсаяс, но журналлы аттьӧ кыв шуны некод эз лок! Кӧсйи аддзӧдчывны да кывны коми кыв да литература йылысь зэв джуджыд да веськыд сёрнинысӧ ыджыд учёнӧйяс, филологияысь докторъяс Е. А. Игушевлысь да Е. А. Цыпановлысь. Эз вӧвны! Эз казьтыштны ни ӧти ним журналса вӧвлӧм редакторъяслысь да сэні уджалысьяслысь, кодъяс дырйи «Войвыв кодзув» вӧвлі лыддьысьысьяс пӧвстын пыдди пуктанаӧн да нималанаӧн. Эз чолӧмав 90 арӧса коми юбилярӧс финн-йӧгра котырса ни ӧти журнал.
Пасйисны 2016 воын «Эзысь борд» конкурсын вермысьясӧс.
Шензьӧдіс со мый. Некымын номерын йӧзӧдісны 89 арӧса Гений Горчаковлысь роман. Ме чайтлі, мый медводз тайӧ романсӧ и пасъясны. Но авторсӧ эз весиг казьтыштлыны. Гений Дмитриевич — артист, режиссёр, композитор, прозаик, драматург. Некымын во сайын, ловъя дырйиыс на, Абъячойса народнӧй театрлы сетісны Гений Горчаковлысь ним. Уна гижӧд — висьтъяс, повесьтъяс, пьесаяс — йӧзӧдіс авторыс «Войвыв кодзулын», уна ёсь статья лыддьылім «Коми муысь». Ыджыд пай пуктіс коми культура сӧвмӧдӧмӧ. Со кутшӧм йӧзлы колӧ сетны ыджыд почёта нимъястӧ, наградаястӧ да премияястӧ. Сё дивӧ, мый вӧчсьӧ миян коми литератураын?! Ме ог тӧд, кодъяс донъялӧны журналӧ воысь гижӧдъяссӧ, но комиссияас пырысьяслӧн яй сьӧлӧм пыдди, тыдалӧ, сімӧм электроника. Кӧсйыссьӧ мисьтӧма комиӧн ёрччыштны, но кывйӧс мырдӧнысь кута пинь сайын.
Сэсся тырмас нин дольны: быттьӧкӧ оз тырмы коми челядьлы литература. Велӧдысьяс шуӧны, ставыс пӧ тырмӧ, но бать-мамыс оз сетны челядьсӧ коми классъясӧ. Буретш да бать-мамыслы лыддянаыс кутіс бырны, мӧд ног кӧ, оз петны верстьӧлы лыддяна выль коми небӧгъяс. Талунъя коми лыддьысьысьыд велӧдчӧм морт, тӧдӧ роч кыв и гажтӧм коми гижӧдтӧ лыддьыны оз кут, авторыс кӧть куимысь народнӧй, кӧть куимысь лауреат. Ме нёль во сайын помалі гижны «Йӧг каллян» роман, но пыр на эз лэдзны торъя небӧгӧн.
Прӧстит, «Войвыв кодзув»! Тэнсьыд юбилейтӧ гажӧдны эз волыны и тэӧн радейтана, медмуса сьылысьясыд — ни Лидия Логинова, ни Вера Булышева.
Прӧстит, «Войвыв кодзув»! Тэ талун легысь кока вирич кодь: пӧльыштас кӧ тӧвру — и нёран. А пыкӧдыс пыр этшаджык и этшаджык.
Вайӧ, гижысь ёртъяс, огӧ кутӧй ошйысьны асланым почёт нимъясӧн, наградаясӧн да премияясӧн, а кутам ошйысьны коми войтырӧн лыддяна романъясӧн, повесьтъясӧн, висьтъясӧн, поэмаясӧн, кывбуръясӧн, очеркъясӧн. Пӧшти 25 во сайын «Коми му» газетын Геннадий Юшков пасйыліс: «Колӧ ньӧти нюжӧдтӧг лэптыны коми литературанымӧс. Дерт, огӧ кӧ ми кӧсйӧй, мед кывтӧм пемӧсӧ пӧрис коми войтырыс». Тайӧ кывъясыс стӧча лӧсялӧны и талунъя лунлы.
Роман шуӧны жанръяслӧн саричаӧн, литератураын медся лыддянаӧн. Сійӧс чужтыны быд авторлӧн оз на и тырмы ни сямлуныс, ни выныс. А вот 82 арӧса журналист, поэт, прозаик, драматург, дачник Николай Щукинлӧн тырмис и ӧтиыс, и мӧдыс — кольӧм во лэдзис «Став олӧм да нелямын лун» роман. Жаль, эз вӧв йӧзӧдӧма тайӧ аслыспӧлӧс гижӧдсӧ «Войвыв кодзулын», чужтіс эськӧ сійӧ лыддьысьысьяслысь ыджыд интерес. Ӧд дӧзмисны нин найӧ ӧти пӧлӧс гажтӧм коми прозасьыд. Жаль, литначальстволы дзик веськодь, кымын арӧс тэн: кӧкъямысдас али дас кӧкъямыс. Ӧд писатель-ветеран Щукинлы ковмис лэдзны романсӧ аслас сьӧм вылӧ. Оз ков вунӧдны: кувсьӧм бӧрас кӧ кӧрлӧн кольӧ сюрыс, гижысьлӧн кольӧны гижӧдъясыс. Лёк казьтылӧмъяс кольӧны найӧ, кодъяс тӧждысьлісны сӧмын ас вӧснаныс, кедзовтлісны ас кывъя ёртъяссӧ. Мӧдӧдлыны эськӧ морт-мӧдӧс (гижысьясӧс) Дагестанӧ ли, Башкортостанӧ ли и мед тӧдмасьӧны, кыдзи сэн тӧждысьӧны асланыс национальнӧй кывъя литераторъяс вӧсна.
Ни Иван Куратов (сійӧ меысь 99 арӧсӧн ыджыдджык), ни Виктор Савин, ни Вениамин Чисталев, ни Василий Юхнин, ни Яков Рочев, ни Николай Дьяконов, ни Иван Вавилин эз вӧвны народнӧйясӧн ни заслуженнӧйясӧн, эз вӧвны налӧн «эзысь бордъяс», но Енлӧн Указ серти коми литературалӧн енэжӧ найӧ колисны югыд кодзувъясӧн.
Ме эска: колясны вояс, и Сыктывкарын Печать керкалы воча коми войтыр сувтӧдасны «Знак почёта» ордена «Войвыв кодзувлы» сиӧм изйысь сизьдӧм мича памятник! И сэзь войясӧ сійӧ кутас синмасьны енэжын вералысь югыд кодзувъяскӧд, Коми му весьтті лэбалысь коми гижысьяскӧд! Выль воӧн, комиӧн лыддьысьысьяс!
