ОГО НА ОЛӦЙ СІДЗ, КЫДЗ КОЛӦ
Нималана ӧти роч гижысьлӧн эмӧсь татшӧм кывъяс: «Кӧк ошкӧ, кузь нэм сиӧ петуклы: ӧд мӧдыс кӧкӧс ошкӧ!» Тадзи кымын артмывлӧ и коми войтырлӧн быд сикас чукӧртчылӧм вылын. Ӧти пызан сайын пукалысьяс, ӧти тасьтіысь панясьысьяс ӧта-мӧднысӧ ошкӧны-такӧдӧны, да тайӧн и коми войтырлӧн чукӧртчылӧмъясыс помасьӧны. Ӧд и паньыс налӧн став вылас ӧти жӧ!
А тӧдӧны-ӧ найӧ, мыйӧн да кыдзи олӧны коми йӧзыс? Киын кута кольӧм вопомся «Коми му» газет, кӧні йӧзӧдӧма «Мый майшӧдлӧ гижысь войтырӧс» ыджыдкодь гижӧд. Лыдди сюся, да эг ӧтчыдысь. Со и шуи сетны вочакыв. Но «Мый майшӧдлӧ лыддьысьысь войтырӧс» ним улын нин.
Ӧткымын гижысь да гижысьӧн асьсӧ чайтысь элясьӧ выль кывъяс пыртӧм вылӧ. «Чуньсьыныс нёнялӧны кутшӧмкӧ выль, некодлы гӧгӧрвотӧм кывъяс», — кинаныс бокас шлапӧдӧмӧн горзӧны найӧ. Но ӧд быд выль кыв чужӧ вӧвлӧм нин кывкӧд топыд йитӧдын. Шуам, «биару» быдӧнлы, коді збыльысь тӧдӧ коми кывсӧ, гӧгӧрвоана, мый артмӧма «би» да «ру» кывъяс йитчӧмӧн. «Небӧг» — нэмӧвӧйся коми кыв. Позьӧ збыльысь шуны, мый тайӧ кывъяссӧ нёнялӧма коми чуньысь. Ошкыд тай чуньйывса госсӧ нёнялӧм помысь и кузь тӧвсӧ тӧвйӧ! А сытӧг кулӧ. Оз ков кывсӧ йӧртны кутшӧмкӧ дзескыдінӧ.
Шыбитӧй талунъя коми кывйысь став выль пыртӧмъяссӧ, и мый коляс? Олӧмыс ӧд мунӧ водзӧ, шалсйӧны водзӧ коми войтырыс. А мый позьӧ шуны талунъя коми гижӧдъяс йылысь? Сӧмын кык югыд син петкӧдчис тайӧ воясӧ, кодъяс сетӧны позянлун выль ногӧн видзӧдлыны и важас, и ӧніяас, и лоанаас. Ӧти син пӧлыс ӧні абу нин ловъя — Геннадий Юшков аслас «Бива» романнас, да мӧд син пӧлыс — Виктор Напалков муслуна гижӧдъяснас. А мукӧдыс сӧмын вӧр-ва серпасалӧны. «Бива» гижӧдын петкӧдчӧ асшӧрлун руа коми морт, коді кӧсйӧ овны ас кежсьыс, ас му вылас, ас юрӧн. Тайӧ романыс — югыд кодзув, код серти миянлы колӧ веськӧдны мунан олан туйнымӧс. А Виктор Напалков вештыштӧ олӧмыслысь вылысса кышсӧ да петкӧдлӧ коми мортлысь сьӧлӧм пессьӧмсӧ, кылӧмъяслысь нӧйтчӧмсӧ, пытшкӧсса ӧзйӧмсӧ да ваймӧмсӧ. Муслун! Мый вермас лоны мичаджык, меліджык да чорыдджык тайӧ кылӧмсьыс!
А ӧд ӧнія коми олӧмыс абу нин дзик сиктса. Сӧвмӧ и карса коми войтырлӧн сям. А кыдзи олӧ сійӧ жӧ карса комиыс? Кыдзи сійӧ волысьӧ мукӧд кывъя йӧзкӧд да и ас кодьыс жӧ комиыскӧд? Чайта, карад ӧні медвойдӧр колӧны коми детсадъяс да школаяс. Ӧд ми олам-уджалам тані дас воясӧн, а унаӧн на меститчам ӧтувъя оланінъясын. Миян удждон вылӧ он вермы ньӧбны патера. Сэк жӧ ӧткымынӧн коми войтыр вылад видзӧдӧны син гугнас. А ӧд ми олам ас му вылын. Но та йылысь коми гижысьяс оз радейтны висьтавлыны. Со и ёдмӧ коми гижӧдыс. Да и сиктса олӧмсӧ петкӧдлӧны оз жӧ сідз, кыдзи колӧ. Мыйла кусӧ сэні олӧмыс, мыйла юсьӧны сэтчӧс войтырыс? Кодлы тайӧ бырӧмыс кивыв? Абу кӧ кивыв, татчӧдз эськӧ эз вайӧдны, да воысь-во ӧтиторсӧ ми эгӧ дзайгӧй-корӧй.
Сэсся мыйла нӧ оз ньӧбавны коми кыв вылын лэдзӧмторъяссӧ? Мыйла чинӧ коми газет-журналлӧн тиражыс? А вочакывйыс йӧзыдлӧн матын. Талун налӧн юрныс висьӧ медсясӧ кынӧмпӧт вӧсна. Тшыг нисьӧ пӧт олігад веськодь и кывйыд, и небӧгыд, и юӧрпасыд. Ӧд буретш пӧт кынӧмалӧн чужӧны мӧвпъяс и политика, и кыв сӧвмӧдӧм, и олӧм тэчас йылысь. Бара жӧ коми гижӧдъяс гӧльӧсь жанръяснад. Ӧти пӧлӧс сёянсьыд быдӧн умӧ. Сідзжӧ и лыддьысьысьыд дӧзмӧ ӧти пӧлӧссӧ дӧжналӧмысь.
Оз нин бергӧдчыны сійӧ воясыс, кор неыджыд, да и ыджыд, сиктад, олӧмыс вӧлі индӧ коми войтырыслы водзӧ туйвизьсӧ. Но сійӧ бур кадыс пыр ёнджыка пӧрӧ мича мойдӧ. Ставыс вежсьӧ, и ми вежсям тшӧтш. Колӧ важӧн нин тшупны вежӧрӧ, мый сідз-тадз олӧмыс вайӧдіс миянӧс быран выйӧдз. И сӧмын сикт ловзьӧдӧмнад коми войтырыдлысь олан туйвизьсӧ он веськӧд да бурӧдз он вайӧд.
Олӧмыс петкӧдліс нин, мый ми кӧ асьным огӧ босьтчӧй чорыда мыйӧкӧ, ставыс эндас. Со и вои мӧвпӧдз, мый Коми Республикаын омӧля на дорйӧны вужвойтырлысь правояссӧ. Тайӧ тӧдчӧ унаторйын. Шуам, пӧдлалӧны важ коми сиктъясысь школаяс, кодъясӧс сар дырйи на восьтылӧмаӧсь. Асьным перъям биару, а сиктса войтырлы сійӧ оз вичмы. Уна сиктӧдз абуӧсь бур туйяс. Со и кусӧ важся коми сиктъясын олӧмыс. А мый колӧ вӧчны найӧс кыпӧдӧм могысь, ӧдвакӧ кодкӧ стӧча вочавидзас та вылӧ сійӧ жӧ ыджыд чина веськӧдлысьяс пиысь.
Сэтшӧма нин менам мудзӧма кывзыны ӧнія олӧм йылысь мичаа мойдӧмсӧ, кор сьӧдсӧ ыдждӧдлӧны еджыдӧн, лёксӧ нимӧдӧны бурӧн, гугсӧ шуӧны банӧн... Сэк жӧ озыр — озырмӧ, гӧль — гӧльмӧ. Но ӧд абу быд гӧль морт дыш да юысь, йӧй да урӧс. Колӧ сулавны ас вӧсна, ас му вӧсна, ас войтыр понда.
