ЧУЖАН КЫВ ДОРӦ МУСЛУНӦН
«Анбур» небӧг лэдзанінысь петіс Цыпанов Йӧлгиньлӧн дасьтӧм туялӧм. Сэні серпасалӧма коми кывлысь чужӧм-сӧвмӧмсӧ.
Небӧг воссьӧ вежӧрӧ сӧдзтысяна кывъясӧн: «Комиӧн сёрнитысь быд мортлы чужан кыв — ыджыд озырлун да шуд. Сӧмын тайӧс унаӧн оз на гӧгӧрвоны, а пондасны кӧ вежӧртны, тайӧ овлӧ сӧмын олӧм помланьыс».
Том йӧзысь унджыкыс чужан кывныслӧн дон йылысь оз и мӧвпыштлыны.
Тайӧ небӧгыслӧн могыс: отсавны видзӧдлыны чужан кыв вылӧ выль ног, казявны сэтысь аслыспӧлӧссӧ, мичасӧ, донасӧ, ӧд чужан кывйӧн огӧ сӧмын сёрнитӧй, сыӧн мӧвпалам, ёртасям, радейтам, вежӧгтам, видчам дай. Ӧти кывйӧн кӧ, таладор югыдас сыӧн и олам.
Видлалана туялӧмас пырӧ ӧкмыс юр, быд юр нимтӧма гӧрӧдӧн, кытчӧ гӧрддзасьӧмаӧсь юрвизьяс, кодъяс ас костаныс зумыда йитчӧмаӧсь. Гӧрӧдъясыс татшӧмӧсь:
1. Перым кывъяслӧн ӧтувъя серпас.
2. Каналан кыв туйӧд-ӧ мунам?
3. Мый сійӧ неологияыс?
4. Коми кыввор йылысь висьтъяс.
5. Кыдзи артмалӧны кывъяс?
6. Коми гижысьяслӧн зільӧм-выныштчӧм йылысь.
7. Сёрни культуралӧн подувъяс.
8. Кыв сӧвмӧ йӧз вензьӧмӧн.
9. Ӧнія кывйын паныдасьлысь шыбӧльяс.
Тайӧ гӧрӧдъясас пыдісянь видлалӧма кывворлысь олӧм-сӧвмӧмсӧ.
Ономастика юкӧнын автор пырӧдчӧ коми морт нимъяс сӧвмӧмӧ. Сэні сійӧ висьталӧ, мый войдӧр аснимъяс пыдди вӧдитчӧмаӧсь вӧрса пемӧс-лэбач нимтысь кывъясӧн.
Кольӧм нэмса 20–30 воясӧ чужлӧмаӧсь выль олӧм серпасалысь аснимъяс: Вокан, Муза, Авъя, Кыа, Зарни, Шойткад (шойччан кад) да мукӧд.
Сьӧлӧмсянь пӧль-пӧчьяснымӧс бурӧ пуктӧмӧн автор сёрнитӧ кодзув нимъяс йылысь, ентыкӧласа эмторъяслӧн важ кадсянь воӧм нимъяс йылысь.
«Вежлалӧны, мисьтӧмтӧны» юрним улын дивитӧма сэтшӧм гижысьясӧс, кодъяс коми ним пыдди вӧдитчӧны роч ног лӧсьӧдӧмаясӧн: Сыктыв пыдди гижӧны Сысола, Емва пыдди — Вымь, Вӧркута пыдди — Воркута, Вӧргашор пыдди — Воргашор, Висер пыдди — Богородск, Одыб пыдди — Нившера да с. в.
«Кыдзи асьнымӧс нимтыны комиӧнджык?» юргижӧд улын автор майшӧдлӧ лыддьысьысьӧс: газет-журналын дай радиоын аснимъяс шуалӧны роч ногӧн — мортлысь нимсӧ медводз, а овсӧ бӧрас. А колӧ эськӧ мӧдарӧ, коми ногӧн — Цыпанов Йӧлгинь, а оз Йӧлгинь Цыпанов.
Коми войтырлӧн садьмӧм-кыпалӧмыс заводитчӧ мортсянь, сылӧн комиӧн сёрнитӧмсянь, асьсӧ нимтӧмсянь. А кыдз ті мӧвпаланныд, бур йӧз? Видлалана небӧгысь синмӧ шыбитчӧны йӧзкостса поэзия туялӧмлы сиӧм уджтасъяс.
Сідз, челядь сёрни юрнимын автор кыскӧ лыддьысьысьлысь пельсадьсӧ сы вылӧ, мый ичӧт ныв-пи пудъясян кывъясын вӧдитчӧны гӧгӧрвотӧма юргысь кывторъясӧн: ати — кути, кӧрма — лия, дзия — вита...
Тшӧкыда челядь торъякыв помӧ зільӧны содтыны -ӧ шы: нявӧ (кань), увӧ (пон), ляльӧ (дӧрӧм), кекӧ (ки).
Небӧг гижысь сувтӧдӧ коми культура туялысьяс водзӧ мог: пыдісянь видлавны челядь сёрни да йӧзӧдны мукӧд муын моз та йылысь туялӧмъяс, кывкудъяс, хрестоматияяс.
«Вынйӧра да мича миян коми кывным» небӧгын торъя юкӧн вичмӧдӧ автор важмӧм кывъяс вежӧртасӧ пырӧдчӧмлы. Мой, тупу, оржи, вер, баяр, ӧксы, кан кывъяс йылысь сетӧма дзонь висьтъяс.
Коми кывлӧн культураа кыввор артмӧм-сӧвмӧмлы восьтӧ миянлы цивилизациялысь сӧвмӧмсӧ.
«Кан, ӧксы, баяр, сьӧм, вот, канкерка» важ да дыр кежлӧ вунлӧм кывъяс пыр ва войтын моз тыдалӧ коми мулӧн важ вылӧмыс. Тӧдны найӧс быть колӧ: найӧ озырмӧдӧны миянлысь вежӧрнымӧс, паськӧдӧны синвидзӧдласнымӧс.
Важ коми кан кыввужйыс лои подулӧн канму (государство), канпас (герб), кансям (политика), канморт (гражданин) кывъяслы, каналан сӧвет, канму университет, канму академия кывтэчасъяслы.
Коді нӧ вермас шуны, коми кыв пӧ измӧм, сӧвмытӧм кыв? Мӧвпалысь да вежӧра морт тадзсӧ оз шу!
Коми кыв туялӧмӧн да сӧвмӧдӧмӧн филологияса доктор Цыпанов Йӧлгинь нималӧ фин-йӧгра наукаын аслас вежӧрӧн. Сылӧн зільӧмӧн лои лӧсьӧдӧма рочьясӧс комиӧ велӧдан небӧгъяс, коми кывворлысь петасъяс, кытчӧ пыртӧма важмӧм да вунӧдлӧм кывъяс йӧзкост сёрниысь, фольклорысь, важ коми гижӧдъясысь. Тайӧ небӧгӧ автор пыртӧма тшӧтш выль кывъяс: сяммич (искусство), гӧрӧд (параграф), вылӧм (бытие).
Цыпанов Йӧлгинь ассьыс выль небӧгсӧ сиӧма велӧдчысьлы и велӧдысьлы, гижысьлы и чужан му туялысьлы, быдӧнлы, кодлы дона коми кывным!
Таысь сійӧс аттьӧалас коми лыддьысьысь.
