СЬЫЛІС ШУД ЙЫЛЫСЬ
Луныс коли важӧн
Шонді лэччис ылӧ.
Бара воис рытъя ворсан кад.
Ывла вылын гажа,
Ывла вылын тулыс,
Ывла вылын гӧгӧр быдмӧ сад.
Тайӧ мича, небыд гора да ловтӧ ышӧдана сьыланкывйыс, чайта, уна коми лыддьысьысьлы тӧдса. А кывъяссӧ гижис Ыджыд война вылын усьӧм поэт, Сыктывкар бердса Кырув грездын чужлӧм морт Василий Иванович Елькин.
Иван Вась — тадзи кырымавліс ассьыс гижӧдъяссӧ поэт. Ичӧт классъясын велӧдчигас на сійӧ ёна нин лыддьысис, тӧдіс да радейтіс ыджыд роч поэтъяслысь кывбуръяссӧ. Жаль, велӧдчыны мойвиис сӧмын квайт во — водз кувсис батьыс да ковмис уджавны ас овмӧсын.
Чужис В. Елькин 1912ʼ вося юль 15ʼ лунӧ. Гижны босьтчис водз, школаас велӧдчигӧн на. Медводдза кывбуръяссӧ вӧлі йӧзӧдӧма «Югыд туй» газетын, а бӧрынджык кывбуръясыс кутісны петны и «Ордым» журналын. Виктор Савин пыр жӧ и казяліс найӧс. 1925ʼ воӧ «Югыд туй» газетын петӧм «Ёсь гӧлӧс шыяс» статьяын Нёбдінса Виттор том поэтӧс шуӧ выль олӧм сьылысьӧн. Сэки Иван Васьлы вӧлі сӧмын на 13 арӧс.
Поэтлӧн став олӧмыс вӧлі йитчӧма чужан муын да странаын лоӧм вежсьӧмъяскӧд. 1930ʼ воӧ сійӧ пырӧ колхозӧ да лоӧ комсомол котырӧн веськӧдлысьӧн. Комсомол жӧ сійӧс ыстӧ велӧдчыны «Вӧрлэдзысь» газет бердын котыртӧм курсъяс вылӧ. Тадзи Василий Елькин лои журналистӧн, недыр уджалӧ Коми небӧг лэдзанінын да «Ударник» журналын.
А сэсся В. Елькин кык во вӧлі армияын, служитіс Крымын. Тайӧ кадколастас сійӧ верстяммис, тӧдмаліс уна выльтор, водзӧ гижис кывбуръяс да гӧгӧрвоис, мый сылӧн олӧмын шӧр туйвизьӧн лоӧ литература. «Шуд йылысь сьылӧм» медводдза кывбур чукӧрыс Елькинлӧн петіс 1939ʼ воӧ, сэки жӧ и босьтісны гижысь Котырӧ.
Войнаӧдз поэт уджаліс гижысь Котырын да пуктіс ыджыд пай томъясӧс быдтӧмӧ: пыр сьӧлӧмсяньыс видлавліс ки помысь лӧсьӧдӧм гижӧдъяс да кужліс сетны томуловлы колана индӧдъяс.
И. А. Куратовлӧн Литературнӧй музейын эм жыр, кодӧс сиӧма гижысь-фронтӧвикъяслы. Тані позьӧ аддзыны налӧн архивъясысь уна шензьӧдана экспонат. Торъя пельӧс сиӧма усьӧм гижысьяслы, на лыдын и Иван Васьлы. Музейӧ волысьяс вермасны тӧдмасьны поэтлӧн архивысь снимокъясӧн, документъясӧн да фронтвывса письмӧӧн. Таысь кындзи петкӧдлӧма ки помысь лӧсьӧдӧм гижӧд — «Шуд вӧсна» поэма да В. Елькинлӧн гудӧкыс. Ставсӧ тайӧс уна вояс чӧж видзис поэтлӧн гӧтырыс, Анна Ивановна, а сэсся 1972ʼ воӧ, В. Елькинлӧн 60 арӧс тыран воӧ, козьналіс музейлы.
Иван Вась фронт вылӧ муніс 1941ʼ вося юль тӧлысьӧ. Медводз велӧдчис военнӧй курсъяс вылын Вӧлӧгдаын да Архангельскын. 1941ʼ вося ӧшым тӧлысьӧ гортсаясыслы гижӧ: «Видза оланныд, ставныд! Дерт, кӧнкӧ видчанныд да ёрччанныд ме вылӧ: бара пӧ сы дыра эз гиж. Но ӧд мый сэсся вӧчан, сідзи артмӧ да... Пара кыв ас йылысь. Ола ме тані, Кардор гӧгӧрас, кык тӧлысь гӧгӧр нин, и пыр на ӧнӧдз вӧлі лючки-ладнӧ, кыдзи гижлі нин, тюни и быдӧн сетісны, так что кынмалӧмъяс эз на вӧвны. Век жӧ кӧдзыдъяс овлӧны вель чорыдӧсь...
Сёйӧм-юӧм кузя эз на жӧ вӧв омӧль, нянь пыр на тырмис. Но тырмӧ кӧ нянь, тырмӧ и уджыс...
Кыдзи оланныд-выланныд асьныд? Кыдзи олӧны йӧзыс, мый выльыс Сыктывкарын; мый гижӧны фронтӧвикъяс? Гижӧй. Верминныд-ӧ судзӧдны пестӧ, кутшӧм здоровьеыд тэнад, Анюта (гӧтырыс — Д. Х.), тьӧщалӧн, ставныдлӧн?
Ыджыд чолӧмӧн тіян Василий».
1942ʼ вося март 5ʼ лунӧ юӧртӧ:
«...Делӧяс миян вежласьӧны вель ӧдйӧ. Письмӧ заводитігӧн на пасйи, мый татысь тышкасянінлань вӧрзям некымын лун мысти, ӧні нин нӧшта регыд — некымын час мысти. Веськыда кӧ шуны, тані овнысӧ дӧзмим жӧ нин, колӧ видлыны и водзланьсӧ...»
Тайӧ письмӧыс лои бӧръяӧн. Уси Иван Вась 1942ʼ вося март 21ʼ лунӧ Ленинград обласьтса Шала сикт босьтігӧн. Ёртъясыс сійӧс сикт дорас и дзебӧмаӧсь. Война бӧрас нин В. Елькинлысь шойсӧ вӧлі вуджӧдӧма Любань карӧ салдатъяслӧн ӧтувъя гуӧ. А Анна Ивановналы верӧс усьӧм йывсьыс юӧртісны сӧмын август 24ʼ лунӧ. Тадзи музейын видзӧм документъяс отсӧгӧн позьӧ тӧдмасьны поэтлӧн олан туйӧн.
Торъя ыджыд аттьӧ да муӧдз копыр В. И. Елькинлысь бур нимсӧ видзӧмысь колӧ висьтавны медся матыссаясыслы — Евгений Васильевич пиыслы, Анатолий пиыслӧн гӧтыр Надежда Николаевналы, пӧльӧн шуысьяс Татьяна да Людмила Анатольевнаяслы и став дядьӧн шуысьыслы. Кырулын ӧнӧдз на сулалӧ сійӧ керкаыс, кӧні овліс поэт. Дзик орччӧн, ӧтлаын моз, сулалӧ нӧшта керка, кодӧс 1940ʼ воӧ лэптыліс ачыс Василий Иванович. Удитӧма на и джоджсӧ да пӧтӧлӧксӧ лӧсьӧдны, но пансис мустӧм войнаыд да став кӧсйӧмъяссӧ торкис...
Поэтлӧн чужан лунӧ, юль 15ʼ лунӧ, миянӧс — гижысь Котырӧн веськӧдлысь Елена Васильевна Козловаӧс, И. А. Куратов музейлӧн фондъясын уджалысь Валентина Васильевна Бызоваӧс да менӧ — корисны тӧдмасьны поэтлӧн керкаӧн да видзӧдлыны гортгӧгӧрса мичаинъяссӧ. Ӧні тані олӧ Татьяна Анатольевна Сергей верӧсыскӧд. Сергей — зэв киподтуя коми морт. Керкалӧн медшӧр жыръяс гозъя лӧсьӧдӧмаӧсь пӧльыслы сиӧм пельӧс — сэні и снимок, и небӧгъяс, и поэт йылысь гижӧдъяса журналъяс, и бара жӧ фронтвывса письмӧяс... Тайӧ лунас Василий Ивановичӧс казьтылӧм могысь чукӧртчис став рӧдвужыс, весиг Москваысь челядьыскӧд локтӧма Анна Ивановнаӧс ичиньӧн шуысь Ольга. Ӧттшӧтш и чуймӧдіс, и сьӧлӧм вӧрзьӧдіс сэтшӧмтор, мый москваса гӧсьтъяс зэв бура лыддисны поэтлысь кывбуръяссӧ комиӧн.
Мед кӧть поэтлӧн олӧмыс вӧлі дженьыд, но войнаводзвывса коми литература сӧвмӧмӧ сійӧ колис аслыспӧлӧс тӧдчана пас — сьыліс кыпыда, помтӧг радейтіс Коми мунымӧс, сьӧлӧмсяньыс тӧждысис чужан мулӧн аскиа олӧм понда, да та вӧсна и сетіс ассьыс ловсӧ.
