ПЕС КЕРАЛІГӦН
Водзтісӧ, кор бензопилаясыд эз на вӧвны, пестӧ тӧв кежлӧ керавны-дасьтыны зэв на и делӧ вӧлі. Чукӧртчасны семья куим-нёль, да артельӧн-помечӧн вӧлі керасьӧны. Но, морт дас мед вӧлі. И то, водзвыв кӧ на пӧрӧдӧма пес вӧрсӧ. Пилаястӧ сэсся водзвыв кесласны-тӧчитасны, колунъясӧ выль воропъяс ликтасны.
Пес кералан кадыс сӧмын сэки воас сиктса войтырлы, кор гӧра-кӧдза помассяс, а видз вылӧ петны водз на. Мукӧдыс, кодлы оз ков колхознӧй удж вӧчны, водзджык вевйӧдчасны. Кор абу жар ни абу номйӧсь на вӧрас, либӧ водз тулысын, чарӧм вывті.
Ми век гожӧм заводитчигӧн керасим. Помнита, кыдз первойысь нуӧдлісны менӧ пес вӧчны. Ичӧт на вӧлі.
— Ветлам, инӧ, — шуыштіс батьӧ.— Мыйкӧ век нин отсыштан...
Сійӧ лунсӧ ме и збыль «отсышті». Но, водзӧ висьтася.
Мӧдӧдчим унаӧн, ӧкмысӧн ли дасӧн. Быдӧн мыйкӧ нуӧ. Коді пила-чер, коді сёйӧд-юӧд. Меным вичмис ичӧтик лемень бакын карасин. Оз пӧ тай позь сійӧс сёйӧдыскӧд ӧти пестерӧ пуктыны — пакӧсь вӧчас. Эз вунӧдны босьтны и будильник-часі, мед пӧ кужны рытнас гортӧ локны; колӧ ӧд и мӧс йӧртны-лысьтыны, и пусьыны.
Да, тӧкӧтьӧ эг вунӧд висьтавны, мыйла карасиныс колӧ. Пессӧ сэки пилитісны ӧтар-мӧдар помас воропъяса поперечнӧй * пилаясӧн. «Тэлань-мелань, тэлань-мелань» — сьылӧ пилаыс, вӧрсӧ шызьӧдӧ мыла горнас. Неуна тадзи уджалыштасны, сэсся пилаыс сьӧкта и сьӧкта мӧдас ветлыны. Йӧзлы абу кивыв вынысь кыскавны пилатӧ. А ставыс сы вӧсна, мый пожӧм сирыс пила бердас ёна сибдӧ. Не кӧ карасиныс, помӧ воан. Сійӧн ӧскыштасны-мыськыштасны сирӧссьӧм пиласӧ, и бара кокни лоӧ пес вӧчысьяслы.
Воим асланым делянкаӧ. Бать пӧрӧдӧма нин пуяссӧ водзджык, увйӧма и. Лыссӧ чукӧрӧн-чукӧрӧн тэчӧма, но сотны ӧні оз нин позь, сы вылӧ зэра ар воас.
Стан места бӧрйисны да пуксисны шойччыштны. Бать на шуліс, ог-ӧ пӧ чай пузьӧдлӧ, да «ог» шуисны, заводитны пӧ колӧ. Пожӧмъяссӧ кыдзсюрӧ пӧрӧдлӧма, абу йыв йылӧ, кыдз тай вӧр делянка вылын. Тані ӧд трелюйтны оз ков, чинтавнысӧ мед бур вӧлі-а. Квайт нывбаба, куим пилаӧн, заводитісны пилитчыны. Кыкӧн поткӧдлӧны пекильяссӧ. Кодӧс шӧри, кодӧс нёль пельӧ. Бать, кыдз кӧзяин, пес чипас места вӧчӧ. Меным шуис:
— А тэ вай меланьджык матӧдав пес чуркаяссӧ, коді шедӧ босьтнысӧ.
Меным радыс, мый удж вичмис. Гырысь пекильяссӧ ӧд уна пельӧ поткӧдлӧма. И заводиті. Кокньыдджыкъяссӧ шыбита, сьӧкыдджыкъяссӧ нуа бать дорӧдз. Сійӧ тэчны нин заводитӧма пессӧ лӧсьӧдӧм утъяс вылӧ, вӧсньыдик пожӧмъяс костӧ. Бӧрнас тай, кор быдмыштіс чипасыс, бать сӧтіс-керыштіс пожӧмъяссӧ шӧрӧдыс кымын. Тайӧ, шуӧ, мед чипасным эз киссьы, кор тӧв лыбас да пожӧмъяссӧ пондас шатлӧдлыны. Та вӧсна пӧ оз и ковны туганъясыс.
Ставыс эськӧ бур, да номйыс петіс... Синтӧ восьтыны он лысьт. А первой петӧмаясыс найӧ ок кутшӧм лютӧсь. Кытчӧ пуксясны, сэтчӧ и сатшкысясны. Оз тай корсьысьны, кыті небыдджык да чӧскыдджык. Номйыс тані, нюр бокас, кутшӧмкӧ сьӧд да гырысь. Лачкан плешкад, да кылӧ, кыдзи лыясыс чегъясьӧны.
— Но! — та вылӧ шуис батьӧ.— Уджалігӧн ном оз сор...
Оз тай сор... кыдз на сорӧ. Найӧс вӧтлалігӧн ме ёнджыка мудзи пессӧ шыблалӧм дорысь.
Пажынӧдз кык сывъя куим чипас сувтіс. Яг нӧрысыс тырис пожӧм сир дукнас. Батькӧд ми сэсся мӧдӧдчим вала. Кӧнкӧ пӧ нюрсьыс ёль петӧ, да сэтчӧ. Бать ведра босьтіс, ме — чайник. Мунім бура ылӧ, но пила жвуньгӧмыс кыліс на. Ёльыс пӧ водзынджык, но васӧ татысь босьтім: зэв ыджыд да пашкыр коз тӧв нырнас пӧрӧдлӧма, вужлянас быдсӧн пешкыльтчӧма. Вужля бокас ваыс и чукӧрмӧма-сӧдзӧдчӧма. Кӧдзыд, синва кодь югыд. Надзӧник, мед не гудыртны, кружкаӧн тыртім первой чайниксӧ, сэсся ведрасӧ. Гудыртчылас жӧ ваыс, но ми виччысям, кор бӧр сӧдзалас. Сэсся асьным пӧттӧдз юим.
— Ключ, буракӧ, петӧ.— шуӧ бать.— Зыр кӧ татчӧ, позис эськӧ кодйыштны, сэки кӧть ведраӧн гумлав. Тэ бура видзӧд, кыті мунны пондам. Гашкӧ, нӧштаысь ковмас ваысла волыны.
Ковмис и эм. Ведрасьыс ӧти здукӧн юисны, бипур вылас ӧшӧдны сӧмын чайникас и колис. Ме бӧр мӧдӧдчи ведранас. Уджавнысӧ дугдісны, да ӧні шы ни тӧв некӧн. Сӧмын кружкаыс ведра пыдӧсас клёнӧдчӧ. Ӧнтай кыкӧн вӧлім, да вӧрыс эз татшӧм шуштӧмӧн кажитчы. Но туйсӧ тӧда, кыті мунны. Со тай кос коз пӧрӧма, муӧдзыс абуджык воӧма. Колӧ ляпкӧдчӧмӧн горувтіыс уёвтны. Сэсся чардбиӧн чашкӧдлӧм коз мыр волас, а сэтысянь и вадор вужляыс нин тыдалӧ. Первой сійӧс и аддзи, сьӧд вужлясӧ. А сы дорысь... Йӧраяс ванымӧс юӧны. Ӧтиыс ыджыд, мӧдыс ичӧтик (бӧрнас бать висьталіс, эз пӧ найӧ миянлысь юны, а ми налысь неуна босьтыштім). Дыр видзӧді, кыдзи юӧны мама-пиаыс. Дугдылӧмӧн-шойччӧмӧн. Гашкӧ, тшӧтш виччысьӧны, кор ваыс сӧдзас. Коркӧ сэсся мунісны, да ме матыстчи ключ дорас... Но ӧні вӧрыс эз нин сэтшӧм шуштӧмӧн чайтсьы. Орччӧн тай со ловъя ловъяс эмӧсь, кодъяс миянкӧд ӧти юкмӧсысь васӧ юӧны.
Пажын бӧрас сэтшӧма эз вӧв окота чеччыны небыд нитш вывсьыс, ӧд мыйтакӧ мудзыс ӧкмис жӧ. Ме босьті мыр вылын тічкысь будильникнымӧс да вешті стрелкасӧ кык час водзӧ. Ачым ог тӧд, мыйла тайӧс вӧчи. Думын ӧд эз вӧв, мед водзджык гортӧ мунны. А, гашкӧ, и вӧліс, ӧд кодкӧ тойліс регыдджык висьтавны ёртъяслы йӧраяс йывсьыс.
Сідз ли, тадз ли, а мӧдӧдчим гортӧ сизим час пыдди вит часын. Пилитаныс эз нин коль, но неуна вӧлі на поткӧдланыс да тэчаныс. Ӧти мортлы лунъя удж...
Воим гортӧ, да бать медводз видзӧдліс стенын ӧшалысь часі вылӧ. Тыдалӧ, думнӧ жӧ сылы вӧлӧма шонді сертиыс кадыс.
— Тэ тай бергалін будильник дорас, — кайыштіс сійӧ.— Мыйла нӧ стрелкасӧ вештін?
Ме эг кывлысь, сӧмын ӧшӧді юрӧс.
— Сідзкӧ, тэ! — чорзьӧдіс гӧлӧссӧ батьӧ да кутчысис гач тасмаас. Дыр ноксис, но, тыдалӧ, лунтыръя мудзыс да сьӧлӧм бурмымӧн уджалӧмыс такӧдісны сійӧс.— Но либӧ, ог нин лачкы. Мӧд во тайӧ кадӧдз, гашкӧ, содыштас сямыд... Мӧдысь тадзи эн вӧч, пиӧ!
Ӧні на кыла тайӧ шуӧмсӧ.
