СТРАДНА ПОМ
Август заводитчис зэръясӧн, падмӧдліс недыр кежлӧ звенолысь уджсӧ.
— Эз кӧ дыр кежлӧ зэрмӧдчы — нинӧм, вӧр-ваыслы колӧ жӧ кӧтӧдчыштны татшӧм пӧж бӧрын. Лун-мӧд, гашкӧ, и шойччӧдас. Некӧн тай югыд оз тыдав-а, енэжыс шылясьӧма. Ме гортӧ кывтла, — сёрнитіс Павел дядь. — Приёмникӧ выль батареяяс колӧны, газетъяс вая. Висьталӧй, кодлы мый колӧ нӧшта. А тэ, Фёдор Васильевич, татшӧм зэрӧн, дерт, ытшкысьны он нин пет, но неуна кӧ пондас кобны, заводит ытшкыны Тыдор навӧлӧксӧ.
Зэра лунъясыд вӧр керкаын олігӧн кузьӧсь: ни тэныд вӧрӧд шӧйтыштны, ни вуграсьны. Васялы бурджык — сійӧ «Война и мир» лыддьӧ, школасянь тшӧктӧмаӧсь, а ичӧтджыкъяслы дзик нинӧм вӧчны, балуйтӧны, да Педӧр дядь мукӧддырйи висьталӧ пӧсь чай ырскиг аслас челядьдыр йылысь:
— Ті татчӧ кынӧмпӧт пондысь ӧмӧй локтінныд? Ог чайт. Но бать-мамыд правильнӧ вӧчӧны, мый мӧдӧдӧны тіянӧс видз вылӧ. Век нин бурджык гожӧмбыд сиктын ӧласьӧмысь, да и совхозлы буртор вӧчанныд. Кор ме тіян арлыда вӧлі, кынӧмпӧт йылысь мӧвпъясӧн ковмыліс водны и чеччыны. Помнитны мӧді да, мамӧ менӧ аскӧдыс пыр нин новлӧдліс видз вылӧ. А ытшкысьнысӧ кыдз велӧдіс. Сувтӧдас менӧ водзвылас, а литовкаас кыкнанным кутчысям да тшӧтш заводитам ӧласьны. Велалі. Сэки ӧд юрыд кӧ оз велав, рушкуыд велӧдас. Да-а. Ме коддьӧмыс сэки уна сиктын вӧлі, унджыкыс батьтӧмӧсь. Помнита да, вӧвъяскӧд век ноксим. Ӧні на эг вунӧд налысь нимъяссӧ. Зэв сяма вӧв вӧлі, Келейӧн шуисны. Сы дорӧ мортӧс уджавны эз сетлыны, ӧтнас ветлӧдліс, мый сӧмын туй вылас колӧ сувтӧдны-а. Эз курччась нин, эз чужъясь нин. Да-а. Ӧтчыд менам сыкӧд тешкодя артмис. Видзӧда, ва тыра бӧчка кыскӧ ферма дорӧ. Сувті сылы туй шӧрас, и вӧлыс сувтіс, дзик быттьӧ шензьӧ. Сэсся вӧсньыдик ньӧрӧн ме Келейсӧ ныр розьясӧдыс понді гильӧдны, корснитліс да дӧзмис, тыдалӧ. Босьтіс менӧ водз пиньяснас зэв ӧкуратнӧя дӧрӧм бӧжӧд, ӧлыштіс сьылінас кыкысь, а коймӧдысьсӧ лэдзис. Петшӧр пиӧ веськалі да эг ёна и доймы. Да-а. Кор сэсся Келейыс пӧрысьмис да эз нин вермы пес-турун кыскавны, лэдзисны вӧвсӧ пенсия вылӧ.
— Кыдз пенсия вылӧ, абу ӧд морт? — юаліс Геня.
— А сиктсаяс собранньӧ вылын эз тшӧктыны начкыны, мед пӧ олӧ кувтӧдзыс.
— Сэсся нӧ мый лоис вӧлыскӧд?
— Кык во на Келейыс довъяліс сиктын да, лудын да, синтӧммис дзикӧдз, а ӧтчыд кывлім, мый кутшӧмкӧ злӧдей ранитчӧм варышӧс вӧв вылас шыбитӧма, да Келейыс повзьӧмысла пулань пышйӧма...
Куим лун чӧж мыськис-пожъяліс вӧр-васӧ гожся шоныд зэр, да сӧмын нёльӧд луннас Педӧр дядь петіс ытшкыны. Эз кӧ зэр тайӧ лунъясӧ, звено эськӧ помаліс нин ассьыс участоксӧ. Но нинӧм. Павел дядь воис да висьталіс, мый быдӧнысь пӧ водз помалам, премия сьӧрсьыс вайӧма и.
— Генялысь да Васялысь премиясӧ ме сеті мамыслы, но сійӧ вежӧн тіянлы мӧдӧдіс со мый.
Павел дядь лукйысьыштіс мешӧкас да кутшӧмкӧ куд перйис.
— Со. Важӧн пӧ нин тшӧктылӧмныд ньӧбны. Магнитофон. Батарейкаяс вылын уджалӧ.
— Ок тэ-э! — шензьыштіс Геня.
— Судзӧдӧмны, буракӧ, — шуис Вася.
— Микрофона и, — кӧласис Петя.
— Музыкасӧ нин гижӧма, — содтіс Павел дядь.
Зорӧд дорын ӧні музыка улӧ чӧвтӧны. Петя, кодлы бать-мамыс кӧсйысисны жӧ ньӧбны татшӧмсӧ, тшӧкыдджыка пондіс ва юны волывлыны.
— Тайӧ абу миянлы, пӧрысь йӧзлы, музыкаыс, — висьталӧ Павел дядь, — тадзисӧ миян лы-сьӧмным оз нин песлась. Миянлы «Катюша» да мый да колӧ, «Дан приказ» да, а тані... «Буги-вуги» сӧмын.
— Дӧзман кӧ таысь, позьӧ ӧд и чышкыны да выльӧс гижны.
— Позьӧ, дерт. Ноко, мунӧ гижӧй, кыдзи Педӧр дядьныд вӧвъясыс вылын командуйтӧ. Сэсся аслыс сетлӧй кывзыны рытнас, мый шуас.
Водігӧн и чеччигӧн, сёйигӧн и уджалігӧн музыка: сэки сӧмын выключитласны, кор Павел дядь аслас транзистор пыр кывзӧ бӧръя юӧръяс.
Уджалігад кадыс тӧдлытӧг мунӧ. Кватитчисны, а медбӧръя зорӧдыс нин сулалӧ, мукӧдсьыс кыдзкӧ бокынджык артмӧма. Ставӧн чукӧртчисны тайӧ зорӧд дорас.
— Но, победаӧн али мый? — шыасис Павел Петрович. — Ошка, ошка, бура уджалінныд. Нинӧм кӧ оз вежсьы, мӧд гожӧм татчӧ жӧ ставӧн локтам. Сідз, Василий?
— Мӧд во ме ог ло, велӧдчыны муна.
— Кытчӧ нӧ, абу кӧ секрет?
— Карын тай кӧсъя велӧдчыштны, сельскохозяйственнӧяс... Тіянӧс ӧд вежысь ковмас.
— Молодеч, пиук, но водзджык дасӧд класстӧ бура помав.
Керка пытшкын и керка дорын пӧрадок лӧсьӧдӧм бӧрын пыжаяс мӧдӧдчисны гортлань. Ӧні быттьӧ мыйкӧ вежсьӧма нин юдорса серпасын. Геня гӧгӧрвоис: катігӧныс эз на сулавны ластаяс пӧлӧн турун зорӧдъясыс. Ва туруныс, нюзьыс, сэки эз на жӧ вӧв петӧма и. Ю весьтӧ кыпӧдчӧма да чӧлалӧ варыш, кынӧмпӧт аслыс корсьӧ. Сэсся аддзис кодӧскӧ вӧрсьыс да пуля моз тювис кытчӧкӧ пуяс, чальяс костӧдыс, эз тай, гашкӧ, тшуклы некытчӧ, эз тай рутш ни ратш кывлы.
Бипурвывса шыд-рок вылас Геня тӧдчымӧн нюжаммис тайӧ гожӧмӧ, да и уджалӧмыс пӧльза вылӧ муніс — сойясса мускулъясінас чорыд жмульӧкторъяс лоыштӧмны. Воас гортас, да лоас, дерт, мыйӧн ошйысьыштны сылы ёртъясыс водзын, кодъяс, гашкӧ, гожӧмбыд прӧстӧ триннялісны трусикъяс кежысь пӧсь лыа вылын.
