КОЛИС КӦДЗЫДЛӦН ЛӦГЫС

Кыдзи и висьтавліс Микайлӧ дед, кыдзи и петкӧдлісны кузь йинёньяс, тулысыс збыльысь лоис кузь. Ю воссьӧм бӧрын жвучнитіс вой тӧв да май шӧрӧдз эз и дугдыв лым паллялӧмысь. Зэв мичаа эськӧ заводитліс дзоридзавны льӧм, но дзоридзсӧ ковтӧм кӧдзыдыс сотіс, а коді эз веськав кынмынысӧ, кисьтіс вой тӧлыс. Сэтшӧм нин миян войвывным — лӧгалас, лӧгалас поводдяыс да бурасяс жӧ медбӧрын. Сідзи и таво артмис. Сӧмын май джынйын нин пӧльыштавны кутіс лунсянь, но таӧдз дыр на нокис тӧвсӧ быд ногӧн.

— Ӧні сэсся поводдяыслӧн, буракӧ, думыс эм вежсьыны, — шуис ӧти рытӧ Парась баб, — тӧлыс тай шондісӧ вӧдитӧ. Асывнас асыввывсянь пушкис, луннас лунтӧвтліс, а ӧні со рытыввывсянь ӧвтӧ.

Аскинас казялісны челядь — збыльысь вежсьӧма ывла вылыс. Войнас небыдика зэрыштӧма, а ӧні петӧма шонді да косьтӧ нин, шонтӧ кӧтасьӧм мусӧ. Вӧлись ловзис вӧр-ваыс, вӧлись на лолыштіс гаръяс потласян да веж турун петан шыясӧн. А сынӧдыс кутшӧм! Небыд, шоныд, быттьӧ мӧс вӧра йӧв.

Генялы школаӧ ӧні оз нин ков мунны, да лунтыр оз и пыравлы ывлаысь. Еджыд юрсиыс шонді водзас лоис нӧшта на еджыд, быг кодь, а ныр-вомыс, мӧдарӧ, сьӧдасис, сотіс тувсов яр шондіыс. Тылабӧжса видзьяс вылын ойдлӧм гӧпъясыс эз на вевъявны косьмыны, да ваыс сэні шоныдсьыс шоныд, абу юын кодь. Татчӧ и велалісны сиктса зонпоснияс волывлыны. Пувкнитасны вылыссьыныс паськӧмсӧ веж вылас да — ваӧ, шоныд гӧптӧ. Татчӧ и суис ӧтчыд челядьӧс Генялӧн Парась бабыс, мӧдӧма пестерӧн баляясыслы турунла да. Эз кут ылісянь шумитны-горзыны, а босьтіс кузь ньӧр да кӧсйис гусьӧн матыстчыны, но челядь казялісны сійӧс. Кодкӧ горӧдіс: «Геня, бабыд!» Некоді тай эз коль гӧптас пулькӧдчысь, ӧдйӧ тай пасьтасисны ставӧн да пышйисны вӧсни ньӧр улысь.

— Но, папыдкӧд инӧ сёрнитыштан талун, — шуис Парась бабыс.

А рытнас Генялӧн папыскӧд сёрниыс вӧлі татшӧм:

— Но мый? Кывлі, купайтчан сезон пӧ восьтӧмныд нин?

— Да гӧптас ӧд шоныд ваыс...

— Мед эськӧ шоныд, да васьыс петны ыркыд сынӧдас мӧркӧтнӧ жӧ.

— Аха, кӧдзыдджык и эм, но ми ӧдйӧ пасьтасям да заводитам котравны, кынмынысӧ ог вевъялӧй.

— Купайтчыны ӧні оз на позь, да та йылысь сёрни мед сэсся эз вӧв. А висьман кӧ — пионерскӧй лагерад оз босьтны. Ёртъясыдлы висьтав жӧ, мед эз на купайтчыны.

Гашкӧ, и папыслӧн сёрниыс Генялы мӧрччис, гашкӧ, и збыльысь повзис висьмӧмысь (лагерӧ ӧд оз босьтны), а гашкӧ, и косьтіс гожся кодь нин шондіыс тыласа гӧпъяссӧ, но челядь купайтчӧмысь дугдісны. Ӧні найӧ донкаясӧн вежмӧн чери заводитісны кыйны. Асывнас муяс вылӧ мунасны, кӧні Ӧльӧксан дядь гӧрӧ, нидзувъяс корсьӧны. Воасны муркӧдчысь трактор дінӧ, а ракаяс сы весьтын — быттьӧ сьӧд кымӧр. Ёртъяс ӧта-мӧд костаныс сёрнитӧны:

— Нидзув варышъяс бара нин танӧсь.

— Дерт, сёйнысӧ ӧд налы колӧ жӧ.

— А кытчӧ найӧ миянысь тӧв кежлас вошласны?

— Кытчӧ, лунвылӧ лэбзьылӧны, Чёрнӧй море дорӧ.

— Но и дивӧ висьталін... Чёрнӧй море дорӧдз лэбны налӧн тшӧгныс оз тырмы.

— А ме тӧда, кӧні ракаяс тӧвйӧны — Кывӧрвож сиктын важ конюшня дорас, а татчӧ тулыснас локтӧны нидзувъяс вылын тшӧгӧдчыны да позъясьӧны бойнядорса козъяинӧ.

— Парась бабыд тэнад быдтор тӧдӧ.

— Тайӧ Вася вокӧ висьтавліс... А нӧшта висьталіс, кутшӧм позйын нач ӧти кольксӧ кырныш пӧжӧ. Пу вылӧ жӧ позъясьӧ, да позйыс зэв ыджыд. Кутшӧм тэнад дедыдлӧн сир пуан бӧчкаыс пӧ, сы ыджда, а пытшкӧсас муртса ӧти кольк и тӧрӧ.

— А мыйла эськӧ сы мында ёгсӧ чукӧртӧ кырнышыс поз гӧгӧрыс?

— А мед кӧдзыд тӧв эз веськав пиыслы. Сэсся лыйны кӧ позъяс, пуляыс оз жӧ во пыдӧдз, дзугсяс кыӧм чальясас.

Дерт, ӧти кольк и вайлӧ кырнышыс да видзас нин сійӧс синсӧ моз.