СИПСИК — ЛОВЪЯ АКАНЬ

МАРТ, АНУ ДА СИПСИК

Март да Ану чоя-вока.

Ӧти лунӧ Март локтіс пӧрысь мамыс дорӧ да шуис:

— Анулӧн регыд чужан лун.

— Да,— вочавидзис пӧрысь мам. — Анулы регыд тырас вит арӧс.

— Ме кӧсъя сылы чужан лун кежлас мыйкӧ вӧчны, — шуис Март. — Кӧсъя сылы вӧчны мича акань.

— Вӧч инӧ акань,— вочавидзис пӧрысь мамыс.

— Сӧмын ме кӧсъя пырысьтӧм пыр аканьсӧ вӧчны, — шуис Март. — Дай ог кутшӧмкӧ омӧлик кабалаысь.

Пӧрысь мам кӧсйысис петкӧдлыны Мартлы збыль аканьсӧ кыдзи вӧчӧны. Сійӧ босьтіс паськӧм видзан шкапысь кӧлуй чукӧр да вата, перйис пызан кудйысь кысян-вурсян эмбур тыра кӧрӧб. Сэні пӧрысь мамыслӧн вӧліны шыранъяс, сунис трубичаяс да шӧрт тупыльяс, ем доз да нӧшта на чуньлыс.

Пӧрысь мамыс велӧдіс Мартӧс вӧчны збыль аканьсӧ тадзи:

— Акань мыгӧрсӧ колӧ вундавны кӧлуйторъясысь да сэсся ӧтлаӧ вурны, сы бӧрын топыда тӧбны, — шуис пӧрысь мамыс. — Ставыс кор лоас дась, сэки юрас серпасав чужӧм да пукты сунисысь юрси.

Сідзи и кутіс вӧчны Март Анулы чужан лун кежлас акань. Медводдза лунӧ вӧчис вир-яй, аканьлысь мыгӧрсӧ. Мӧд лунӧ вӧчис юр. Коймӧд лунӧ вӧчис кык ки. Нёльӧд лунӧ вӧчис кык кок.

Ставсӧ тайӧс вӧчнысӧ вӧлі сэтшӧм сьӧкыд, кымынысь кӧ ӧд пыраліс емыс чуняс. Сійӧ сэтшӧма доймис, ӧтчыд весиг Март бӧрдіс. Сэк жӧ мӧвпыштіс, мый Анулы лоӧ зэв нимкодь, козьналас кӧ сылы чужан лун кежлас сійӧ акань. Сэсся вурис мыгӧр вылас юр, кык киӧн-кокӧн. Медбӧрти аканьыс лои дась. Сӧмын тайӧ эз на вӧв мича акань.

— Эн шогсьы, — шуис Мартлы пӧрысь мам. — Медтӧдчанаыс — сійӧс тэ ачыд вӧчин.

Но Март век на жугыль вӧлі. Сійӧ босьтіс аканьсӧ да муніс мӧд вежӧсӧ.

— Тайӧ кутшӧмкӧ абу лючки акань, — шуис сійӧ. — Кутшӧмкӧ сипсик.

Ӧтпыр сэсся друг кыліс вӧсньыдик гӧлӧстор:

— Эн бӧрд нинӧмсьыс! Ме, дерт, абу вывті мича, но бара менам абу некутшӧм тырмытӧмтор.

Март пырысь-пырсӧ эз гӧгӧрво, кытысь тайӧ сёрниыс кылӧ. Медбӧрын казяліс: тайӧ вӧлӧм сёрнитӧ асвӧчӧм аканьыс. Сійӧ, сідзкӧ, сёрнитӧ!

— Кыдз-тадз? — чуймис Март. — Тэ ӧмӧй тшӧтш кужан сёрнитны?

— Кужа, — вочавидзис акань.

— Мый тэнад нимыд? — юаліс Март.

— Сипсик,— шуис акань.— Тэ ӧд ачыд сетін меным тайӧ нимсӧ.

— Кыдзи нӧ тэ кужан сёрнитнытӧ? — бара чуймис Март.

— Тэ сэтшӧм ёна кӧсйин вӧчны Анулы буртор, вӧчин менӧ сэтшӧма радейтӧмӧн, мый ме таысь збыльысь ловзи, — шуис Сипсик. — Збыль ӧд зэв бур, мый ме ловзи?

— Дерт бур! — шыасис Март.— Ӧні тэ лоан Анулы, тӧдӧмысь, зэв бур козин!

Сідзи вочасӧн матыстчис Анулӧн чужан луныс.

АНУЛӦН НИМЛУНӦ

Рытнас, узьны водігас, Ану вӧлі сӧмын на нёль арӧса. А чужан лун асылӧ садьмигас сійӧ лои нин вит арӧса. Тайӧ вӧлі ыджыд чуймӧдантор, ӧд татшӧм ногӧн сійӧ другӧн ӧти войӧ вит арӧса лои. Тайӧ збыльысь лоӧма тадз, ӧд пызан вылын крендельӧ вӧчӧм розьясын ӧзйӧ нин вӧлі вит сись — быд во вылӧ ӧтиӧн.

Козинъясыс вӧліны сэнӧсь тшӧтш: мозаика да заводитан чӧж (утка), зарни юрсиа акань да нӧшта ӧти визя гача зэв тешкодь акань. Сэсся матыстчисны ай-мам, пӧрысь мамыс да Март, ставныс сиисны сылы ыджыд шуд. Да Март вашкӧдыштіс пеляс:

— Эсійӧ сунисысь юрсиа аканьыс Сипсик. Сійӧ ловъя.

И друг кыліс вӧсньыдик гӧлӧстор.

— Ыджыд шуд чужан лунӧ!

Тайӧс шуысьыс вӧлі Сипсик. Ӧні Ану гӧгӧрвоис: Сипсик збыльысь ловъя, сійӧ Сипсикысь зэв рад лои. Эсійӧ зарни юрсиа акань дорсьыс ёна радджык, кӧть аканьыслӧн вӧлі турунвиж платтьӧ да сійӧ тшӧтш ёна воис сьӧлӧм вылас Анулы.

АНУЛӦН СЕРПАСКУД

Ану да Март ӧтчыд ветлісны бать-мамыскӧд гӧститны дядь ордас. Сэні вӧлі уна интереснӧйтор, ӧд дядьыслӧн вӧлі уна рӧмӧн петкӧдлан серпаскуд да найӧ дыр сійӧс видзӧдісны. Анулы торйӧн воис сьӧлӧм вылас ӧти мультфильм, аканьяс сэні тешкодя вӧлі йӧктӧны, а ӧти акань весигтӧ сьылӧ вӧлі.

Мӧд луннас Ану тшӧтш кӧсйис вӧчны аслыс уна рӧмӧн петкӧдлан серпаскуд — медым мӧдысь на бур мультфильмсӧ видзӧдны. Март гортас эз вӧв. Ану сэк думыштіс, мый вермас ачыс заводитны вӧчасьны. Сійӧ перйис став чачасӧ ворсанторъяс видзан кӧрӧбысь да бергӧдіс сійӧс бок вылас. Восьсаинас сійӧ ляскис еджыд кабала. Ляскытӧдзыс сійӧ серпасаліс кабалаас мультфильмын ворсысь аканьясӧс. Серпасаліс тшӧтш ӧти понмӧс, но сійӧ збыльысьсӧ вӧлі сэтшӧм жӧ акань, ӧд мультфильмын ставыс аканьяс — йӧз да пемӧсъяс.

Ставыс лои дась да Ану кутіс ассьыс мультфильмсӧ видзӧдны. Сӧмын мыйлакӧ тайӧ вӧлі гажтӧм кино — пон вӧтчис кык зонка бӧрся да некыдзи найӧс эз вермы кыйны. Сэки Ану видзӧдіс сійӧ фильмсӧ мӧд ногӧн. Ӧні тайӧ вӧлі нин неуна бурджык кино: лев вӧтчис кык негр бӧрся, но эз жӧ вермы вӧтӧдны найӧс.

Та бӧрын Ану мӧвпавны пондіс, кутшӧм кино нӧшта на видзӧдны. Тшук сэки вежӧсӧ пырис Март. Сійӧ казяліс, тӧдмаліс Анулысь серпаскудсӧ да юаліс:

— Мый тайӧ?

— Тайӧ менам уна рӧмӧн петкӧдлан серпаскуд, — шуис Ану.

— Тайӧ некутшӧм абу серпаскуд! — горӧдіс Март.

— Мыйла абу? — юаліс Ану.

— Тайӧ ӧд сӧмын тыртӧм кӧрӧб,— шуис Март.— Телевизор пытшкас век овлӧ аппаратура — быдсяма сикас сутугаторъяс да трубкаяс. Колӧ тшӧтш гыкутан, медым сійӧ гыяссӧ куталӧ.

— Кутшӧм гыяс? — эз гӧгӧрво Ану.

— Сійӧ гыяссӧ, кодъяс телевизорӧ ортсысяньыс пырӧны, — шуис Март.— Синмӧн найӧс он аддзы. Но сэсся антеннаыс кыйӧ гыяссӧ, а серпаскуд артмӧдӧ тайӧ гыяссьыс серпас. Но тэ ичӧт на да он гӧгӧрво тайӧс ставсӧ!

Ану жугыльмис таысь: ӧд ставсӧ сійӧ оз гӧгӧрво, дай сылӧн серпаскудыс некытчӧ пӧ оз туй. Но Март шуис:

— Вӧчам тэнад серпаскудӧ тшӧтш гыкутан!

— Вӧчам! — гораа шыӧдчис Ану.

Найӧ босьтісны пластилин да вундісны сыысь гӧгрӧс кытш. Сійӧ лои антенналы подув. Сэсся сатшкисны сэтчӧ рӧма кык карандаш. Тадзи гыкутаныс дась лои.

— Сӧмын со серпаскуд пытшкас мыйкӧ оз тырмы, — шуис Ану.

Мартлӧн вӧлі кӧв, и сійӧ шуис, мед пӧ тайӧ кӧлыс лоӧ сутуга, сійӧ пӧ быть колӧ серпаскуд пытшкӧ. Сэсся Март вайис посводзысь ӧти трубка, сійӧ бовъялӧ бус чукӧртан машина бокын. Сійӧ шуис, тайӧ трубкаыс пӧ вермӧ зэв бура вӧчны гыясысь серпас. Найӧ лӧсьӧдісны сутугасӧ да трубкасӧ серпаскуд пытшкӧ. Ӧні сійӧ лои дзик збыль серпаскуд кодь.

Друг кодкӧ шуис Анулы:

— Ме кӧсъя телевиденньӧын ворсны.

Тайӧ вӧлі Сипсик.

— Ок, кутшӧм бур! — горӧдіс Март.

— Но кыдзи сійӧ серпаскуд пытшсьыс кутас тыдавны? — думыштіс Ану.— Сы водзын ӧд лоӧ кабала.

— Экрансӧ колӧ выльысь вӧчны, — шуис Март. — Да со личканыс тшӧтш абу.

Март нетшыштіс бӧр еджыд кабаласӧ кӧрӧб вомысь да серпасаліс улас сэтчӧ ёсь дорышъяса личканъяс. Сэсся босьтіс шыран да вундіс сыысь нёль пельӧса розь. Кабаласьыс колины сӧмын дорышъясыс. Кор ставыс дась лои, сійӧ бӧр ляскис кабалаысь тайӧ дорышъяссӧ кӧрӧблӧн восьсаинӧ.

Анулӧн серпаскудыс ӧні лои дзик уна рӧмӧн петкӧдлан серпаскуд кодь, сӧмын мультфильмыс эз нин вӧв: серпассӧ Март вундӧма да сы пыдди лоӧма сӧмын тыртӧм кӧрӧб.

Сӧмын сэтысь немтор эз тыдав да та понда Сипсик ачыс кӧсйысис серпаскудын ворсны.

Ану Марткӧд отсалісны Сипсиклы пырны серпаскуд пытшкӧ да кутісны виччысьны, мый ӧні сійӧ кутас вӧчны.

Сэсся Сипсик налы копыртчылӧмӧн шуис:

— Заводитам челядьлы телеуджтас. Ворсӧ Сипсик.

Сипсик сэсся сьыліс:

Вир-яйӧй менам — дӧрӧм сос,

Важ чувки — менам юр.

Да кыдз быд рузум акань со,

Гырк пытшкам вата тыр.

Ме йӧкта, уна кывбур тӧда,

Бур сьылысь со ӧд ме.

И заводиттӧг ворсны мӧда —

Ас пытшкын олӧм эм.

Сипсик налы бара копыртчыліс, сэки уджтасыс помасис. Ану да Март кӧсйисны гижны телевиденньӧ вылӧ сы йылысь, мый налы зэв ёна воис сьӧлӧм выланыс Сипсиклӧн сьыланкывйыс.

СИПСИК ВИДЗӦДӦ ПЫСТАЯСӦС

Тӧлыс пуксис кӧдзыд, муас уси уна лым. Ануӧн да Мартӧн вӧчӧм лыммортыс сулаліс ӧшинь улын, мортыслӧн киясас рос, и Ану радпырысь чайтӧ вӧлі — тайӧ лыммортыс оз на лӧсьӧдчы сывны, со ӧд кутшӧм тшапа сійӧ ассьыс россӧ кутӧ.

Сӧмын тай посни лэбачьяслы тӧв сьӧрсьыс вайӧма уна шог. Найӧ эз вермыны судзӧдны лым увсьыс сёян да сӧмын тшыгысла чивзӧмӧн лэбалісны, чеччалісны гӧгӧр быд пельӧсын. Корсисны, оз-ӧ сюр кутшӧмкӧ кокалантор. Ӧти виж сьыліа пыста лэбзис дзик Март да Ану ӧшиньӧдз, сэсся тангысис сэтчӧ нырнас, дзик быттьӧ коранмоз, медым чоя-вока сетасны сылы сёйыштны.

Сэки Март шуис аслыс, вӧчас мый лэбачьяслы сёян керка.

Сійӧ перйис уджалан кӧлуй тыра ассьыс кӧрӧбсӧ да вель дыр пилитчис, стружитчис да тувъясис. Медбӧрын лэбачьяслы сёян керка лои дась, батьыс сэсся отсаліс Мартлы сійӧс ӧшинь водзӧ ӧшӧдны. Мам вайис чуланысь ыджыд порсь тшӧг тор да гартыштіс сійӧс кӧвйӧн сідзи, медым ӧшны лэбачьяслы сёян керка пытшкӧ. Пыстаяслы ёна кажитчис кӧв помын ӧшалысь порсь тшӧгыс — та вӧсна найӧ лэбзисны корны сэтчӧ мукӧд пыстаӧс.

Ану пуксис ӧшинь водзӧ лэбачьясӧс виччысьны. Сійӧ пукаліс да виччысис, виччысигас весиг сылы гажтӧм лои, ни ӧти пыста эз во да.

Друг Сипсик шуис чачаясӧн тыра аслас пельӧссянь:

— Ме тшӧтш кӧсъя лэбачьясӧс ӧшинь вылын виччысьны.

Ану дзик пыр жӧ босьтіс Сипсикӧс да пуктіс сійӧс ӧшинювса пӧв вылӧ виччысьны. Ӧні Анулы эз нин вӧв гажтӧм виччысьнысӧ, ӧд Сипсик лои сыкӧд да найӧ ӧта-мӧд костын варовитісны.

— Некыдз ог тӧд, мыйла ни ӧти лэбач оз лэб,— мӧвпаліс Ану.

— Тайӧ ӧд дзик на выль сёянін, — шуис Сипсик. — Лэбачьяс оз на тӧдны, мый тані ӧшалӧ татшӧм ыджыд тшӧг тор.

— Миянлы колӧ вешйывтӧг виччысьны, — чӧвтіс Ану.

И найӧ ёна виччысисны. Друг лэбзис ичӧтик, виж сьыліа пыста, пуксис сёян керка вевт вылӧ. Сійӧ вермис лоны тшук сійӧ пыстаыс, коді тай таӧдз нырнас ӧшиньӧ тангысьліс. Но вермис тшӧтш лоны и дзик мӧд пыста, пыстаясыс ӧта-мӧдныскӧд ӧткодьӧсь да. Вевт вывсянь сійӧ лэбзис сёян керка пытшкӧ, сатшкысис кокъяснас порсь тшӧгӧ да кутіс сыкӧд ӧтвылысь кӧв помас тронъявны.

Ану чеччыштіс улӧс вылысь, кекӧначаліс радысла кияснас да горӧдіс:

— Видзӧд! Видзӧд сійӧ кыдзи троньялӧ!

Виччысьтӧг пыстаыс воши. Сійӧ сӧмын чипсыштіс: «Чип-чирик!» — шеныштіс бордъяснас да лэбзис сэтысь. Сӧмын порсь тшӧгыс кӧв помас век на троньяліс.

— Ог тӧд, мый вӧсна сійӧ пышйис-лэбзис? — шензис Ану.

Сипсик шуис:

— Тэ повзьӧдін сійӧс. Тэныд быть колӧ вӧлі пукавны ме моз жӧ лӧня, сідзтӧ дерт сійӧ повзис.

Регыд пыстаыс бара воис. Ӧні Ану пукаліс Сипсик моз тшӧтш лӧня. Сійӧ ньӧти эз вӧр да сӧмын пеляс Сипсиклы вашкӧдіс:

— Видзӧд, кыдзи сійӧ кокасьӧ!

Найӧ кыкнанныс видзӧдісны пысталысь тшӧг кокалӧмсӧ. Лэбачыс эз нин наысь пов. Бӧрас сёян керкаӧ лэбзялісны нӧшта мукӧд пыстаяс. Ану да Сипсик пыр видзӧдісны, кыдзи пыстаяс кӧв помас троньялісны да порсь тшӧгсӧ кокалісны. Ану пыр зілис пукавны Сипсик моз лӧня, Сипсикыс ӧд медся бура тӧдіс, кыдзи колӧ видзӧдны пыстаясӧс.

СИПСИКЛӦН ГУСЯТОР

Ӧти лунӧ пӧрысь мам да Ану колисны гортаныс кыкӧн. Ай-мамыс мунісны удж вылӧ, а Март ывлаас вӧлі ворсӧ зонъяскӧд, лымйӧн накӧд лыйсьӧ.

Пӧрысь мамлӧн да Анулӧн вӧлі быдӧнлӧн аслыссикас удж: пӧрысь мам ноксис пусянінын, Ану вӧчис Сипсиклы путоръясысь велӧдчанін. Ану ӧд чайтіс, мый Сипсиклӧн регыд лоӧ школаӧ мунан кад.

Кор велӧдчанін лои дась, Ану казяліс — гырысь уджъяс вӧчигӧн сылӧн кынӧмыс пондӧма сюмавны. Сійӧ тӧдіс: чуланас эмӧсь асылын пӧжалӧм аладдяяс. Ану мӧвпыштіс, мый сылы эськӧ бурджык корны найӧс пӧрысь мамыслысь. Сӧмын пусянінас сэки пӧрысь мамыс эз вӧв — сійӧ вӧлі мунӧма ёг-шыблас петкӧдны. Ану тӧдіс: пӧрысь мамыс оз ло паныд сетны тшыг кагалы аладдя гоз да бӧр пырис вежӧсас. Пӧрысь мамыслӧн ывлаысь пырӧм мыстиыс Анулы эз нин вӧв окота корны аладдяяссӧ сы киысь, найӧс сёйис нин да.

Ану пырысьтӧм-пыр кутіс велӧдны Сипсиклы шыпасъяс, медым Сипсик школаас мунігас мыйсюрӧ тӧдыштіс нин. Кодыр Сипсик «А» шыпассӧ тӧдмаліс, Ану велӧдіс сэсся сійӧс лыддьысьны. Найӧ ӧтлаын лыддисны Анулысь серпасъяса небӧгъяс. Но Ану тӧдіс, мый айыслӧн джаджас эм Китай йылысь зэв мича серпасъяса небӧг. Анулы лои зэв окота петкӧдлыны сійӧ небӧгсӧ Сипсиклы. Ану тӧдіс тшӧтш ӧтитор: айыслысь небӧгъяс оз позь вӧрӧдны. Сы вӧсна сійӧ Сипсиклы шуис:

— Ме тэныд ӧні петкӧдла Китай йылысь ӧти небӧг, но тэ некодлы эн висьтав, мый тэ небӧгсӧ аддзылін — тайӧ лоӧ миян гусятор.

Сэсся Ану босьтіс джаджсьыс сійӧ небӧгсӧ да петкӧдліс Сипсиклы серпасъяс.

— Китай — зэв ыджыд канму, сэні олӧ зэв уна китаеч, — висьтавліс сійӧ.— Став китаечыс вывті ёна радейтӧ рис сёйны. Сӧмын вот ми сёямӧ риссӧ паньӧн, а китаечьяс сёйӧны бедьторъясӧн.

— Кыдзи нӧ найӧ бедьторъяснас сёйӧны? — шензис Сипсик.

А небӧгас вӧлі ӧти сэтшӧм серпас — сэні ӧти китаеч бедьторъясӧн вӧлі рис сёйӧ. Кык вӧсньыдик бедьтор сылӧн вӧлі ӧти и сійӧ киас, рисыс вӧлі кык бедь костас. Ану петкӧдліс сійӧ серпассӧ Сипсиклы, сэки сійӧ збыльысь гӧгӧрвоис, кыдзи сёйлывлӧны бедьторъясӧн.

— А найӧ аладдясӧ тшӧтш бедьторъясӧн сёйӧны? — кӧсйис тӧдмавны Сипсик.

Тайӧс Ану стӧчасӧ эз тӧд, сӧмын чайтіс: аладдясӧ китаечьяс век жӧ бедьторъясӧн оз сёйны. Сійӧ мӧвпаліс, мый китаечьяс аладдясӧ вермасны кокньыда чунь помсьыс сёйны.

Кодыр став серпассӧ лои видзӧдӧма, сэки Ану Китай йылысь тайӧ небӧгсӧ пуктіс бӧр айыс джадж вылӧ. Сы бӧрын нӧшта шуис Сипсиклы:

— Видзӧд, некодлы тайӧ небӧг йывсьыс эн висьтав — пӧрысь мамлы ни мамыдлы, некодлы. Мурӧ понпилы тшӧтш эн висьтав, сы вӧсна мый Мурӧ пыр жӧ висьталас каньлы, да сэки миян гусяторным став гортсалы лоӧ тӧдса. Сипсик кӧсйысис, мортлы пӧ оз висьтав.

Колис некымын лун. Ӧтчыд Ану аддзыліс горт дорысь каньсӧ, каньыс видзӧдліс сы вылӧ сэтшӧм мудера, быттьӧкӧ збыльысь тӧдіс кутшӧмкӧ гусятор. Анулӧн пондіс сьӧлӧмыс висьны. Сійӧ пырис вежӧсас да гусьӧникӧн юаліс, эз-ӧ Сипсик збыльысь Китай йылысь небӧг босьтлӧмсӧ кодлыкӧ висьтавлы. Сипсик шуис, эг пӧ, дерт. Сӧмын Анулӧн сьӧлӧмыс мыйкӧ вӧсна век на висис.

Сэки сэсся лои тайӧ. Рытъя нур дырйи став котырыслӧн пызан сайын пукалігӧн айыс друг чорыд гӧлӧсӧн юаліс:

— Коді видлаліс Китай йылысь небӧгӧс?

Ставӧн ланьтӧмӧн олісны, морт нинӧм эз шу. Медбӧрын сэсся Ану зэв лӧня шуис:

— Ми Сипсиккӧд видлалімӧ. Сипсик зэв ёна кӧсйис сэтысь серпасъяссӧ видзӧдлыны. Ме висьтавлі, мый тэнсьыд небӧгтӧ оз позь чутӧдны, да сійӧ кӧсйысьліс сэки, некодлы пӧ тайӧс ог висьтав.

— Омӧльтор сійӧ, мый тэ босьтлін небӧгӧс, — шуис бать. — Но ёна омӧльджык, мый тэ татшӧм ногӧн Сипсик вылӧ мыжтӧ вештан.

Ӧні нин Ану бӧрддзис да шуис:

— Сипсикыс ӧд тшӧтш висьтасис ме йылысь. Кытысь тэ сідзкӧ тӧдмалін, ме мый небӧгтӧ видлалі!

— Сипсикыд нинӧм меным эз висьтавлы, — шуис айыс. — Чуньясыд тэнад сылаӧсь вӧлӧмны да ӧні дона небӧгӧй сыла чутӧсь.

Айыс сэсся Анукӧд эз нин видчы. Кор пӧрысь мамыс вайис пызан вылӧ юмовторъяс, Ану шуис, сійӧ некор нин пӧ айыслысь небӧгъяссӧ оз вӧрзьӧд да чуланысь аладдяяс оз босьт, ӧд найӧ чуньяссӧ сылӧсьтӧны.

Сёйӧм бӧрын Ану воис Сипсик дорӧ да шуис:

— Тэ меным ӧні зэв муса.

Сипсик шуис:

— Но ӧні ставыс бур.

СИПСИК ДА ТУВСОВ ВА

Шонді кутіс быд лун югъявны-пӧжны век шоныдджыка. Лым сыліс, ывлаын ёна шоныд вӧлі нин. Кӧні тай таӧдз сулавліс Ану да Мартӧн вӧчӧм лымморт, сэн ӧні вӧлі ыджыдысь-ыджыд ва гӧп, дзик быттьӧ ворсан ты. Горт гӧгӧр быдлаын вӧліны ичӧтджык гӧпъяс да сылӧминъяс костӧд визувтісны ичӧтик шоръяс, найӧ вӧліны дзик ворсан шоръяс-юяс кодьӧсь. Мукӧдлаын лымйыс вӧлі нин дзикӧдз сылӧма, муыс вӧлі куш, но мукӧдлаын тыдалісны тшӧтш лымйысь мылькъяс да діяс. А сідзсӧ горт гӧгӧрын вӧлі вывті гажа.

Сӧмын гортын вӧлі неуна гажтӧмкодь, Ану став аслас ворсанторнас вӧлі нин ворсӧма да эз тӧд водзӧ вӧчны мый.

— Мый, Сипсик, тэ чайтан, ми ӧні кутам вӧчны? — юаліс Ану Сипсиклысь.

— Чайта, ми вермим эськӧ петавны ывлаӧ, — вочавидзис Сипсик.

— Тайӧ збыльысь бур мӧвп, — шуис Ану. —Сӧмын миянлы колӧ тэнӧ пасьтӧдны шоныд кӧлуйӧ, тулысын позьӧ чорыда кынмыны ӧд.

Сипсиклӧн шоныд паськӧмыс эз вӧв, та вӧсна Ану босьтіс ассьыс гӧрд чышъянсӧ да ёна тубраліс сійӧс. Сэсся Ану ывлаын ветлан паськӧмасис.

— Видзӧд, асьтӧ тэ эн кӧтӧд-рез, сапӧгад васӧ эн лэдз, — шуис мамыс. — Кӧтасьӧмысь позьӧ чорыда кынмыны.

Ану кӧсйысис мамыслы, оз кут пӧ резьсьыны ваӧн, некор оз пыр пӧ гӧптӧ.

Сэсся Ану да Сипсик петісны йӧрӧ. Ану пуктіс Сипсикӧс керка стен бердӧ пукавны да шуис:

— Видзӧд, эн кынмӧдчы. Тувсов шоныдыд ылӧдчысь. Ворсӧмӧн да чеччалӧмӧн кӧ котралан, сэки он на кынмы сэтшӧма. Пыр кӧ ӧтилаын пукавны кутан, сэки тувсов тӧлыс вермас вомӧн тӧлӧдны-кынтыны.

Горт гӧгӧр вӧлі збыльысь лӧсьыд. Ану босьтіс ассьыс ворсан зыр, кутіс вӧчавны тувсов валы туйяс. Сійӧ паськӧдіс ворсан шоръяссӧ, шоръяс-тыяс костӧ перйис нӧшта на выль шоръяс да тыяс. Нывка пыдіа перйис нӧшта ӧти ыджыд ва туй, сійӧ лои веськыд да пыдын, ваыс сэті визувтіс ӧдйӧ. Сэсся чукӧртіс пу чагъяс да лэдзаліс ваӧ, чагъясыс кывтісны водзӧ дзик ичӧтик карабъяс моз.

Сідзи Ану ворсіс да дзикӧдз вунӧдіс Сипсик йылысь. А Сипсик пукаліс керка стен дорын, сылы зэв гажтӧм вӧлі. Ану эз казяв, мый дзик Сипсик юр весьтын керка вевт дорышсянь вӧлі ӧшалӧ йинёнь. Сійӧ йинёньсяньыс кутіс виявны, ставыс войталіс веськыда Сипсик юр вылӧ. Мыйӧн ёнджыка шондіыс пӧжис, йинёнь сыліс век ёнджыка да Сипсик вӧлі ёна шогалӧ, сылӧн ӧд нинӧм юрас эз вӧв. Ворсӧмсьыс вӧлисти дугдӧм бӧрас Ану аддзис — Сипсик лоӧма сулик ва.

— Коньӧр Сипсик,— шуис Ану. — Миянлы колӧ котӧрӧн пырны бӧр, кӧтасьӧм вӧснаыд ӧд верман чорыда кынмыны.

Сійӧ босьтіс Сипсикӧс, котӧртіс вежӧсӧ да пуксьӧдіс сійӧс шоныд сетан батарея бердӧ, мед сійӧ сэні шоналас да косьмас.

— Видзӧд, ӧні эн висьмы, — тӧждысис Ану. — Висьӧмыд сійӧ абу олӧм.

Сипсик эз висьмы. Мӧдарӧ, висьысьыс лои Ану. Сійӧ висьмис сэтшӧма, мый ковмис збыльысь водны вольпасьӧ.

— Тайӧ зэв чуймӧдантор, — шуис Ану Сипсиклы. — Кӧтасин тэ, а висьми ме.

А Сипсик мӧвпыштіс: вермас лоны, Ану тувсов ваӧн ворсігӧн неуна кӧтасис, ворсігчӧжӧн сэсся эз казяв, кыдзи кынмис тувсов тӧв вылын.

Ану дыр кад куйліс вольпасьын. Медым Анулы эз вӧв гажтӧм, Сипсик пукавлывліс ӧшинь дорышын да висьтавлывліс нывкалы, мый вӧчсьӧ ывлаын. Сійӧ висьтавліс, кыдзи став лымйыс сыліс, кыдзи пу увъяс вылын поталісны гаръяс, кыдзи наысь чужисны ичӧтик коръяс. Висьталіс нӧшта, кыдзи ывлавывса вежыс лунысь-лун лои турунвижджык да весиг кыдзи ӧшинь сайсянь лэбзис уна рӧма ӧти бобув.

Медбӧрын Ану бурдіс, гӧгӧр ставыс нин сэк вежӧдіс, пуясын коръясыс вӧліны нин гырысьӧсь, уна рӧма да еджыд бобувъяс лэбалісны гозйӧн-гозйӧн.

Сэсся Ану да Сипсик бара петісны ворсны. Но тувсов ваӧн найӧ эз нин вермыны ворсны, ӧд став тувсов ваыс важӧн нин кытчӧкӧ вӧлі визувтӧма. Та вӧсна ворсісны найӧ мукӧд ворсанӧн.

СИПСИК ГОЛЬГӦ ТАКСИӦН

Ай-бать ӧтчыд мӧдӧдчисны тьӧтӧ ордас чужан лунасьны, босьтісны аскӧдныс Ануӧс да Мартӧс. Сӧмын тьӧтӧыслӧн эз вӧв челядьлы ни ӧти ворсантор, та вӧсна Ану аскӧдыс босьтіс нӧшта Сипсикӧс, медым кодкӧдкӧ чужан лунӧ ворсны жӧ. Мамыс эськӧ эз кӧсйы Сипсикӧс лэдзны, но бӧрас век жӧ лэдзис. Сідз найӧ мунісны витӧн: ай, мам, Март, Ану да Сипсик.

Тьӧтӧ ордын вӧліны быдсяма сикас выя няньыс да пирожнӧйяс, сӧзва-морс да какао. Верстьӧ йӧз сӧмын пыр сёйисны да висьтавлісны быдтор йылысь, бара сёйисны да висьтавлісны. Ану да Март тшӧтш сёйисны, но ыджыд висьтъяс эз висьтавлыны. Кынӧмъясыс кор налӧн пӧтісны, челядь ворсісны Сипсиккӧд.

Медбӧрти чужан луныс помасис, сэсся мам шуис, воис пӧ кад лӧсьӧдчыны гортӧ мунны. Но айыс чӧвтіс:

— Виччысьлӧй неуна, ме муна такси босьта!

— Босьт бара, — вочавидзис мамыс.

— Босьт, босьт! — горӧдісны Ану да Март.

А Сипсик нинӧм эз шу, сійӧ ӧд ньӧтчыдысь на олӧмас эз ветлы таксиӧн да лючки эз тӧд, мый сійӧ сэтшӧмыс.

Айыс пасьтасис да петіс такси корсьны, мукӧдъяс тшӧтш кутісны надзӧникӧн пасьтасьны да даннеасьны. А кор найӧ петісны, батьыс сэки локтӧ нин вӧлі таксиӧн.

Ставӧн пуксялісны, шопер заводитіс моторсӧ, вӧрзис. Но таксометрыс уджалӧ нин вӧлі. Тайӧ таксометрыс вӧлі сэтшӧм машинатор, коді петкӧдліс, уна-ӧ гольгӧмысь колӧ мынтыны. Быд километраысь коліс мынтыны кызь ур, а таксометр лыддис став километрсӧ да гижис ур лыдсӧ вевдорас. Ачыс сійӧ точӧдчис дзик часі моз.

Такси гольгис зэв ӧдйӧ, панйис ӧти автобус да кык грузӧвик. Тадзи найӧ регыд сувтісны асланыс керка водзын. Ану видзӧдліс таксометр вылӧ да аддзис: выліас гижӧма «кӧкъямысдас ур». Батьыс мынтысис, найӧ петісны таксиысь, и таксиыс муніс.

Сэки Ану друг казяліс — Сипсикыс абу. Сійӧ кутіс ыджыд горӧн бӧрдны. Сипсик кольӧма таксиӧ!

Коньӧр Сипсик пукаліс таксиын бӧръя пуклӧс вылас да сідзжӧ кӧсйис бӧрддзыны. Сӧмын эз вермы: сылӧн ӧд синваыс эз вӧв.

— Ӧні жӧ сувтӧй! — горӧдіс сійӧ шоперыслы, но шопер эз кыв сійӧс да сӧмын водзӧ тӧвзис. Тӧдтӧм керкаяс югнитісны бокиті, москиӧд ветлісны тӧдтӧм йӧз, а Сипсик кыліс асьсӧ ӧтка да шыбитӧм-эновтӧм лолӧн.

Сэсся коркӧ машинаыс сувтіс. Сипсик видзӧдліс ӧшиньӧ да аддзис — найӧ воӧмны светофор водзӧ. Сійӧ светофорыс ӧшаліс улич весьтын, сэні ломаліс гӧрд би. Сэсся гӧрд би пыдди кутіс ломавны виж, да сэсся турунвиж. Турунвиж би ӧзйигӧн найӧ вӧрзисны да вуджисны туйвежсӧ.

Сідз тӧвзисны найӧ бара тӧдтӧм уличӧд. Сэні друг Сипсик аддзис ӧти аньӧс. Туй дорын сулаліг сійӧ эньлолыс лэптӧма вӧлі кисӧ вывлань. Такси ӧні кутіс нин надзмӧдчыны, сэсся сувтіс аньыскӧд орччӧн. Сэки Сипсик казяліс: тайӧ эньлолыслӧн аскӧдыс вӧлӧма тшӧтш ичӧтик нывка.

Аньыс восьтіс такси ӧдзӧс да пырис нывкаыскӧд.

— Кора, нуӧй Пирн пурысь вылӧ, — шуис сійӧ шоперлы.

Нывка друг горӧдіс:

— Мамӧй, видзӧд, кутшӧм акань тані эм!

— Сійӧс, тыдалӧ, кодкӧ вунӧдӧма, — чайтіс мамыс.

А нывка шуис:

— Ме тайӧ аканьсӧ аслым кӧсъя!

Босьтіс сійӧ Сипсикӧс киас да некымынысь бергӧдіс-песовтіс. Ӧні нин Сипсик скӧрмӧмӧн горӧдіс:

— Кыдзи тэ верман кӧсйыны менӧ аслыд босьтны, менӧ ӧд вӧчис Март да ме ачым Анулӧн.

Нывка эз гӧгӧрво Сипсиклысь висьтсӧ, но шопер видзӧдліс бӧрлань да шуис:

— Тіянӧдз тані мунісны ӧти зонка да ичилик нывка ай-мамыскӧд. Тайӧ, вермас лоны, налӧн аканьыс.

Но тӧдтӧм нывка кутіс бӧрдны и век горзіс:

— Ме кӧсъя тайӧ аканьсӧ аслым, ме кӧсъя сійӧс аслым...

— Эн низгы! — гораа шуис нывкаыслы эньыс.

Сэки Сипсик ёна вежӧгтӧмӧн чӧвтіс:

— Татшӧм ыждалысь дорын некутшӧм акань оз кӧсйы овны.

Нывка водзӧ век ыждаліс, но Сипсик эз сетчы. Та вӧсна мамыс босьтіс сійӧс нывкаыслысь да сетіс шоперыслы. Шоперыс пуксьӧдіс сійӧс ас весьтас. Сэсся найӧ регыд воисны Пирн пурысь вылӧ; сэні оліс сійӧ ыждалысь нывкаыс: мамыскӧд сійӧ сэсся машинасьыс петіс.

Регыд кутшӧмкӧ шляпаа айморт пырис таксиӧ, сэсся найӧ вӧрзисны шляпаа морт оланінлань. Аймортыс вӧлӧмкӧ олӧ Ану да Март керка матігӧгӧрын. Шоперыс гольгӧдіс Ану да Март керкаӧдз, босьтіс Сипсикӧс моздорас да петіс таксиысь.

Улич весалысьыс вӧлі пыранін дорас буретш куритчӧ, такси шоперыс юаліс сылысь:

— Кора висьтавны тіянӧс, олӧ оз тані ӧти ичилик нывка, сылӧн эм неуна ыджыдджык вок?

— Олӧ, — шуис улич весалысь. — Мӧд судтаын, витӧд номера патераын.

Такси шоперыс кайис мӧд судтаӧ да триньӧдіс Ану да Март ӧдзӧсдорса триньганӧ. Кор батьыс восьтіс ӧдзӧссӧ, шоперыс сетіс Сипсикӧс сы киӧ да шуис:

— Тіян ичӧт нывныд тайӧ аканьсӧ таксиӧ вунӧдӧма.

— Ыджыд аттьӧ тіянлы,— шуис бать. — Миян Ану ёна шогалӧ дай ӧнӧдз на бӧрдӧ.

Ану збыльысь ёна-ёна шогалӧ вӧлі да некыдз эз вермы дугдыны бӧрдӧмысь. Сӧмын Сипсикӧс аддзӧм мысти ымзӧмсьыс пырысьтӧм-пыр дугдіс. Сійӧ топыда дзигӧдіс Сипсикӧс да шуис:

— Радейтана, радейтана Сипсик, ме некор да некытчӧ нин сэсся тэнӧ ог вунӧд.

Сипсик тшӧтш вӧлі зэв рад. Кужис кӧ сійӧ бӧрдны, сэки бӧрдіс эськӧ шудысла.

СИПСИКЛӦН ТӦЛЫСЬӦ КАЙЛӦМ

Ӧти лунӧ айныс лыддис газетысь мамлы да пӧрысь мамлы, кыдзи Асъя кодзув вылӧ тювгач лэбзьӧма. Март да Ану вӧліны сэні да тшӧтш кывзісны. Артмис сідзи, мый Асъя кодзув (Венера) — сійӧ ӧти кодзув, а збыльысьсӧ пӧ сійӧ миян мусяр кодь жӧ ыджыд. Сӧмын сійӧ сэтшӧм ылын, мый миянӧдз ӧдва дзирдалӧ да тӧдчӧ.

— Да, — шуис бать.— Регыд воас кад, кор йӧз кутасны тювгачьясӧн (ракетаясӧн) ентыколаӧ быд пельӧсӧ лэбавны.

Сэсся батьыс висьтавліс быдсяматорсӧ — век ентыкола йылысь, Асъя кодзув, тювгачьяс да уна мукӧдтор йылысь. Март да Ану лючкиасӧ висьтсьыс унатор эз гӧгӧрвоны да воисны асланыс вежӧсӧ.

— Мыйӧн ми талун ворсамӧ? — юаліс Ану.

— Ворсам тювгачӧн, — шуис Март.

— А кыдзи ми сійӧн ворсам? — юаліс Ану.

— Медводз вӧчам тювгач, а сэсся кутас тыдавны, — шуис Март.

Найӧ босьтісны мамыслысь ӧти важ кӧмкот кӧрӧб да ляскалісны гӧгӧрыс гӧрд кабала.

— Но тайӧ тювгач пытшсяньыс ӧд нинӧм оз тыдав, — шуис Ану.

— Колӧ ӧшинь вӧчны, — содтіс Март.

Сэсся найӧ вундісны тювгач пытшкӧ ӧшинь да корисны мамыслысь неуна сэтшӧм пырыстыдалана кабала, мыйӧн тай варенньӧ банкаяс тупкавлӧны. Сійӧ пырыстыдалана кабаласӧ найӧ ляскисны ӧшинь розьӧ, медым сынӧдыс тювгачысь ортсыӧ эз пет. Айыс ӧд висьтавліс, ентыколаас сынӧдыс пӧ абу да медым сэтчӧ мӧдӧдчыны, колӧ пӧ аскӧдыд тшӧтш сынӧд босьтны — мӧд ног лолавнытӧ он вермы.

— Но ӧні дась, — шуис Март.

— Мича, гӧрд, — содтіс Ану.

Друг кыліс вӧсньыдик гӧлӧс:

— Ме кӧсъя тайӧ тювгачӧн ентыколаӧ лэбны.

Тайӧ горыс кыліс чачаяс тыра пельӧссянь. Тайӧ вӧлі Сипсик.

— Лэбзян Асъя кодзув вылӧ? — юаліс Март.

— Кӧть и Асъя кодзув вылӧ! — вочавидзис Сипсик.

Сэк Ану горӧдіс:

— Оз позь Асъя кодзув вылӧ! Ме ог лэдз! — Ану дзик нин мӧдіс бӧрдны.

— Мый вӧсна тэ он лэдз? — юаліс Март.

— Асъя кодзув ӧд сэтшӧм ылын, — шуис Ану. — Тювгач лэбӧ сэтчӧ зэв дыр, а ме ог кӧсйы овны та дыра Сипсиктӧг.

— Мед Сипсик лэбзьӧ, сідзкӧ, Тӧлысьӧ, — мӧвпыштіс Март. — Тӧлысьӧ сійӧ лэбзьылас гоз-мӧд лунӧн.

— Кӧсъян он тэ Тӧлысьӧ лэбзьыны? — юаліс Ану Сипсиклысь.

— Верма и Тӧлысьӧ, — шуис Сипсик.

Сэки вӧлі лун, Тӧлысьыс енэжас эз вӧв. Найӧ ставыс куимӧн кольччисны рыт виччысьны. Медбӧрын пуксис рыт, сӧмын Тӧлысь век на эз вӧв. Сэки найӧ водісны узьны.

Войнас Март садьмис, медводдза аддзанторйыс вӧлі Тӧлысь. Тайӧ вӧлі тыр Тӧлысь, сійӧ ӧшинь пыр югдӧдӧ вӧлі керка пытшсӧ. Сэсся Март виркнитіс шебрас улысь, матыстчис Ану вольпась дорӧ.

— Чеччы, — шуис Март Анулы. — Тӧлысьыс енэжын.

Ану дзик пыр садьмис. Сэсся кыкӧн ӧтвылысь найӧ садьмӧдісны тшӧтш Сипсикӧс. Сы бӧрын пуксьӧдісны тювгачӧ да петісны гусьӧникӧн балкон вылӧ. Войыс вӧлі ыркыд, а найӧ вӧліны сӧмын войся дӧрӧм кежысь. Но таысь эз шогсьыны.

— Миянлы быть колӧ сійӧс бура ӧддзӧдны, — шуис Март.

— Да, — вочавидзис Ану. И сы бӧрын нӧшта на содтіс: — Бур туй, муса Сипсик.

Март ӧддзӧдчис да шыбитіс тювгачсӧ Тӧлысьлань. Сы бӧрын найӧ пырисны бӧр водісны узьны.

Асывнас Март да Ану садьмисны, ӧдйӧджык пасьтасисны да котӧртісны садйӧ. Найӧ кӧсйисны видзӧдлыны, воис эз нин Сипсик бӧр Тӧлысь вылысь. Да мый сёрнитны — воӧма бӧр! Сійӧ вӧлі тювгачысь петӧма нин да узьӧ кык дзоридз град костын.

— Коньӧр Сипсик,— шуис Ану. — Ёна нин тэ пӧди мудзин!

— Немся эг, — вочавидзис Сипсик. — Ме ӧд лэбзьылі тювгачӧн.

— Висьтав, кутшӧм сэні Тӧлысь вылас олӧмыс? — юаліс Март.

— Сэні эмӧсь нӧрысьяс да логъяс, — шуис Сипсик. — Но пуяс ни дзоридзьяс, нинӧм сэні оз быдмы. Сэні ваыс немся абу. Йӧзыс сэні абу жӧ дай пемӧсъяс важӧн нин абуӧсь.

— А збыль абу, мый сэні кокньыд чеччавны да котравны? — юаліс Март.

— Да, збыль, — вочавидзис Сипсик. — Мортыс сэні вермас эськӧ керка вевт вылӧдз чеччыштны, вӧлі кӧ сэні керкаыс. Ану да Март лоины ёна радӧсь, ӧд ӧні найӧ тӧдмалісны, кутшӧм олӧмыс Тӧлысь вылын. Найӧ пыртісны Сипсикӧс вежӧсӧ, водтӧдісны сійӧс шойччыны ворсан вольпасьӧ.

СИПСИК УЯЛӦ САРИДЗЫН

Пӧсь гожӧмыс пуксис. Ану да Март мамыскӧд ӧтлаын тшӧкыда ветлісны саридз дорӧ гожъявны да уявны. Ану эз на куж варччыны, но вадорсянь неылын уялӧ-мыссьӧ бура нин вӧлі. Ӧд матіті уявны гожся саридзын сідзжӧ зэв лӧсьыд. Ӧти шог сӧмын вӧлі: Сипсикӧс эз вермыны аскӧд босьтлыны саридз дорӧ. Сыкӧд вӧлі татшӧм шог: шонді улын сійӧ гожъялӧм пыдди едждаммытӧдз быгавлывліс. А мыссьӧм либӧ уялӧм йылысь Сипсик ӧні эз нин и мӧвпавлы.

Но ӧти шойччан лун асылӧ, Ану лӧсьӧдчӧ кор вӧлі бара мунны вадорӧ, Сипсик корис аслас вӧсньыдик гӧлӧснас:

— Босьтлы менӧ аскӧдыд, кӧть сӧмын ӧтчыдысь!

— Тэкӧд саридз дорын вӧчнысӧ нинӧм, — шуис Ану.— Саридз дорын ворслывлӧны ёнджыкасӧ резинаысь чачаясӧн.

— Ме верма ӧд сумкаын пукавны, — шуис Сипсик.

— Сумкаын тэныд гажтӧм лоӧ, — чайтіс Ану.

Та вылӧ Сипсик шуис:

— Тэ кӧ таысь полан, ме ӧд верма тэнад резина пыжъяд неуна плавъялыштны саридзті.

Ӧні нин Ану кутіс мӧвпавны, медбӧрын сэсся шуис:

— Мед лоас тадз. Сӧмын видзӧд, резина пыжтӧ тӧдлытӧгыд эн какуньт.

Сідз тайӧс ставсӧ вӧлі артмӧдӧма. Туй водзвылын Сипсик пырис вадорӧ ветлан сумкаӧ, кык газва сулея костӧ. Сійӧ сэні пукаліс лӧня, вӧрзьытӧг, кутіс газва сулеяяссӧ, мед найӧ эз голякывны. Акань ньӧтчыдысь скӧра эз горӧдлы, кӧть сылы и вӧлі ёнакодь дзескыд. Сӧмын саридз дорын медводдзаысь видзӧдліс Сипсик сумкасьыс ортсыӧ. Сійӧ аддзис саридзсӧ да шемӧсмис:

— А саридзыс кутшӧм ыджыд!

— А тэ ичӧт, — шуис Ану. — Та та вӧсна тэныд колӧ кутчысьны вадорсяньыс матын, кутан плавъявны кор резина пыж вылын.

Мамыс да батьыс нюжӧдчисны вадор лыа вылӧ гожйӧдчыны. Мартлы эз кажитчы ӧтилаын гожъялӧмыс. Сійӧ муніс видзӧдлыны, оз-ӧ позь тӧдмасьны кутшӧмкӧ ас кодь жӧ зонкакӧд, медым ӧтвылысь мыйӧнкӧ, налы кажитчанаӧн, ноксьыны.

Ану видліс васӧ кок чуньнас.

— Ваыс талун кӧдзыд, — шуис сійӧ Сипсиклы. — Тайӧ сы понда, мый тӧлыс пӧльтӧ вадорсяньыс.

— Сідзкӧ, зэв бур ӧні саридзті плавъявны, ӧд тӧлыс йӧткӧ мышсянь, — мӧвпаліс Сипсик.

— Тэныд гажтӧм нин лои? — юаліс Ану.

— Вермас лоны, да, — шуис Сипсик. — Пӧльт ассьыд резина пыжтӧ.

Ану пӧльтіс резина пыж, пуксьӧдіс Сипсикӧс пыжйӧ да йӧткыштіс ваӧ.

— Ме кӧсъя сэтчӧ яхтаяс дорӧ кывтлыны, — фантазируйтӧмӧн шуис Сипсик. Ану тшӧтш кутіс видзӧдны яхтаяслӧн еджыд тӧвдӧра вылӧ.

— Йӧюк, — серӧктіс сійӧ. — Яхтаясыс ӧд зэв ылынӧсь. Но Сипсик чорыда шуис:

— Ме кыла саридзлысь кыскӧмсӧ. Мем быть колӧ кывтны!

Сэки Ану казяліс, мый Сипсик вӧлі вадорсяньыс кывтӧма ылӧ нин да лӧсьӧдӧма пыжсӧ веськыда паськыд саридзӧ.

— Ӧні жӧ бергӧдчы! — повзьӧмӧн горӧдіс Ану.

— Ме эськӧ и бергӧдча, — горӧдіс Сипсик. — Но саридзлӧн кыскӧмыс вывті ён. Ме некыдз ог вермы сылы паныд мунны.

Сійӧ кывтіс вадорсянь век ылӧджык и ылӧджык, вадорсянь тӧлыс йӧткис сійӧс водзӧ.

Анулы нинӧм мӧдтор эз коль вӧчны Сипсик бӧрся вӧтчӧмысь кындзи. Саридзлысь кыскӧмсӧ сійӧ эськӧ эз нин кыв сэтшӧм ёна, ӧд мыйӧн ылӧджык сійӧ пырис, ваыс лоис век ыркыдджык. Сійӧ быттьӧкӧ эз лэдз Ануӧс, мед сійӧ эз кый Сипсикӧс.

— Аддзысьлытӧдз, — горӧдіс Сипсик. — Видзӧд, эн вунӧд менӧ сэккості!

Ану ӧні чорыда повзис. Сылы воис юрас, гашкӧ, Сипсик йӧй юрнас нӧшта кывтас кытчӧкӧ мудор сайӧ.

Сэсся Ану койсис ваӧн да муныштіс сулӧкӧ гартовтчӧмӧн, медым ваыс эз кажитчы сэтшӧм кӧдзыдӧн, медым Сипсикӧс бурджыка бӧр вайӧдны. Сідзи восьлаліс сійӧ гырысь воськовъясӧн водзӧ. Ваыс воис сылы морӧсӧдзыс нин, сэсся пельпомӧдзыс да регыд тшӧка лыӧдзыс. Сійӧ воис нин дзик Сипсик дорӧдз да нюжӧдіс кисӧ кыйны резина пыжсӧ. Но буретш медбӧръя здукас тӧвнырыс йӧткыштіс пыжсӧ бара на ылӧджык, да Сипсик кывтіс веськыда Ану ныр улысь.

Водзӧ Ану пырнысӧ эз лысьт, сэсся ӧд ваыс сійӧс эськӧ юрвывтіс.

— Тэ омӧлик да кывзысьтӧм Сипсик! — горӧдіс сійӧ шогпырысь.

А Сипсик дзик нинӧм эз кывзы, сӧмын ачыс водзӧ кывтіс сэтшӧм чужӧмӧн, быттьӧ кӧсйис Анулы кузь ныр петкӧдлыны — нерны сійӧс.

А сэсся лоис татшӧмтор...

Ану эз и гӧгӧрволы, кыдзи кокъясыс саридз пыдӧссянь кайисны вывлань да дзик быттьӧ асьныс кутісны вӧрны, вывсянь увлань, вывсянь увлань, вывсянь увлань. Сэк жӧ асьныс кутісны вӧрны тшӧтш киясыс. Вадорсянь кыліс Мартлӧн гора гӧлӧс:

— Видзӧдлӧй, видзӧдлӧй! Ану варччӧ!

Мам-бать тшӧтш видзӧдлісны саридзлань да аддзисны, кыдзи Ану збыльысь варччис. Кор Ану гӧгӧрвоис ассьыс варччӧмсӧ, Сипсик водзӧ сыысь эз нин мын. Ану регыд сійӧс вӧтӧдіс да вайӧдіс сійӧс тадзикӧн бӧр, резина пыжсӧ ас водзас йӧткалӧмӧн.

— Но? — юаліс Сипсиклысь, кор найӧ петісны.— Мый медводзын тэныд колӧ вӧчны?

— Прӧща кора, — шуис Сипсик. — Ме ӧд эг кӧсйы сэтшӧм омӧльӧн лоны, саридзлӧн кыскӧмыс тай сӧмын збыль вӧлӧма ёнысь-ён.

И чуймӧдантор — друг Ану тшӧтш кыліс саридзлысь кыскӧмсӧ. Сійӧс веськыда кыскӧмӧн-кыскис ваӧ. Нывка бара пырис саридзӧ да кутіс варччыны.

Вадорын Сипсик видзӧдіс уялӧм вылӧ да горзіс:

— Эн кывт ёна пыдынінас.

Татшӧм ногӧн помасис Сипсиклӧн саридз дорӧ ветлӧмыс.

СИПСИК КЕРКА ВЕВТ ВЫЛЫН

Айыс ньӧбис уна рӧмӧн петкӧдлан серпаскуд. Таысь, дерт, быдӧнлы лои нимкодь. Кор телевизорсӧ сувтӧдісны вежӧс пельӧсӧ, айыс кайис орччӧн олысьыскӧд керка вевт вылӧ гыкутан сувтӧдны. Мартӧс лэдзисны вевт вывсянь видзӧдны. Март медбӧрти лэччис сэтысь бӧр, пырис вежӧсӧ да Анулы шуис:

— Тэ он и тӧд, кутшӧм лӧсьыд керка вевт вывсянь видзӧдны увлань. Став карыс дзик ки пыдӧсын кодь.

— Абу ӧмӧй ӧткодь, — вочавидзис Ану. — Ме бурджык видзӧда уна рӧмӧн петкӧдлан серпаскуд да сэтысь аддза сідзи жӧ ки пыдӧс вылысь моз мусярвывса быдсяма кар.

— Сійӧ абу ӧткодь,— висьталіс Март.— Серпаскудйын ӧд сӧмын серпас, а вевт вывсянь карыс збыльысь тыдалӧ.

Ану сӧмын вӧрзьӧдыштіс пельпомъяснас.

— Кыдз кӧть эн ошкы, керка вевт вылӧ ме ог кай, — шуис сійӧ. — Сэні вермасны зонкаяс шӧйтны, ёна кӧ налы окота лоас. Тадзи налӧн сёрниыс помасис, олӧмыс сэсся водзӧ ас ногыс муніс.

Ану тшӧкыда видзӧдлывліс уна рӧма серпаскудысь челядьлы уджтасъяс да босьтліс корсюрӧ тшӧтш видзӧдны аскӧдыс Сипсикӧс. Сипсиклы медъёна воины сьӧлӧм вылас мультфильмъяс, торйӧн нин сэтшӧмъяс, геройясыс кӧні вӧліны аканьяс. Но ӧти лунӧ, Ану да Сипсик кор видзӧдӧны вӧлі труба весалысьяс йылысь мультфильм, Сипсик ышловзьӧмӧн шуис:

— Тайӧ век жӧ абу збыльтор. Серпаскудйын ӧд сӧмын серпас.

— А мый нӧ тэ кӧсъян? — чуймис Ану.

— Ме кӧсъя керка вевт вылӧ кайлыны этайӧ труба весалысьыс моз, — шуис Сипсик. — Ме кӧсъя збыльысь кайлыны, ог кӧсйы сӧмын серпаскудйысь мыйкӧ видзӧдны.

— Керка вевт вывсянь позьӧ усьны, — шуис Ану.

Но Сипсик эз эновтчы аслас кӧсйӧмысь.

— А кыдзи нӧ труба весалысьыс эз усь? — юаліс сійӧ.

— Труба весалысьяс велӧдчӧмаӧсь сэті ветлыны, — вочавидзис Ану. — Да бара тайӧ ставыс сӧмын кино, сійӧ труба весалысьыс ӧд сӧмын акань.

— Ме ӧд тшӧтш акань, — шуис Сипсик.

Тайӧ, дерт, вӧлі збыль.

— Ме сӧмын акань, — выльысь шуис Сипсик. — И керка вевт вылӧ ме пырысь-пыр жӧ кая.

Ӧні Ану гӧгӧрвоис, мый сылы оз артмы кутны Сипсикӧс, сійӧ ӧд ёна вӧлі кӧсйӧ кайны. Ану сӧмын ышловзис да шуис:

— Ме ог вермы тэнӧ лэдзны сэтчӧ ӧтнадтӧ.

Сідзи найӧ мӧдӧдчисны кыкӧн. Медводз найӧ гусьӧникӧн кайисны лӧскӧ да лоины зэв радӧсь, мый лӧс ӧдзӧс эз вӧв игана. Ставыс налӧн артмис лючкиысь лючки, ӧд лӧс ӧшиньсӧ тшӧтш кольӧмаӧсь восьсӧн. Кайисны найӧ сера пос кузя да кыкнанныс чургӧдісны юръяснысӧ ӧшиньӧ.

— Ой, кутшӧм ылӧдз тасянь тыдалӧ! — чуймӧмӧн горӧдіс Ану.

— Збыль ӧд, — нимкодясис Сипсик. — Сёрни абу, дзик мӧд нога, оз серпаскудйын моз.

Найӧ аддзисны уна-уна керка, машина да йӧзӧс, став карыс вылісяньыс видзӧдігӧн вӧлі збыльысь ыджыд гаж дыръя кодь.

— Ӧні ветлӧдлыштам неуна вевт вывті, — сетіс мӧвп Сипсик. Но Ану чорыда шуис:

— Водзӧ ылӧджык ме ог мун.

— Лэдз менӧ, ме сӧмын кык воськов вӧча, — кевмысис Сипсик. — А тэныд оз ков ылӧджык мунны, тэ сӧмын менсьым киӧс кут.

Талун Сипсик збыльысь вӧлі зэв асныра.

— Но сӧмын тадзи, ме тэнсьыд китӧ кута... — сетчис Ану. — Татшӧм ногӧн тэ верман кык воськов вӧчны. Сійӧ лэптіс Сипсикӧс вевт вылӧ, и Сипсик, Ану киӧ кутчысьӧмӧн, нимкодя тапъяліс кӧрт вевт кузя.

— Нӧшта ӧти воськов, ӧти воськов, — лӧвтіс Сипсик.

Но Анулӧн киыс эз нин судз, ылӧджыксӧ сійӧ эз нин нюжав.

— Нӧшта ӧти ичӧтик воськовтор! — тапъяліс Сипсик.

Анулӧн мыйкӧ вочавидзтӧдзыс Сипсик вӧчис сійӧ ичӧтик воськовсӧ. Сійӧ жӧ здукас сійӧ мыніс Ану киысь да друг кутіс гӧгыльтчыны вевт кузя увлань.

— Кутчысь! — повзьӧмӧн горӧдіс Ану.

Сипсик гӧгыльтчис дзик вевт дорышӧдз да чуймис, кыдзи сійӧ друг татӧн лои. Казяліс — сійӧ быд здукӧ вермас усьны вевт вывсянь. Сэсся Сипсик видзӧдліс увлань да горӧдіс Анулы:

— Март воӧма школаысь! И мукӧд челядьыс горт гӧгӧрынӧсь жӧ!

Ану гӧгӧрвоис нин, мый ӧтнас сійӧ оз вермы Сипсикӧс мездыны. Ану перыда лэччис пос кузя увлань да тэрмасьӧмӧн петіс ывлаӧ, кӧні Март мукӧд челядькӧд ворсіс.

— Муса ыджыд вокӧй, — шыасис Ану Март дорӧ. — Лэдз Сипсикӧс керка вевтысь!

— О-о-о! — шемӧсмис Март, видзӧдліс вывлань и казяліс Сипсикӧс вевт вылысь. — Кыдзи сійӧ сэтчӧ веськаліс?

— Прӧстӧ босьтіс дай кайис, — вочавидзис Ану.

Та вылӧ Март мый вӧсна кӧ серӧктіс да юаліс:

— Тэ сійӧс киад эн и босьтлы?

Мукӧд челядьыс тшӧтш сералісны да видзӧдісны Сипсик вылӧ, сійӧ тыдаліс вевт дорышын. Но Ану сӧмын шуис:

— Сипсик талун вывті асныра.

Март кутшӧмкӧ здук мӧвпалыштіс да сэсся шуис Анулы

— Вай татчӧ гӧгрӧс пызан вылысь еджыд пызандӧрасӧ.

— Мый вылӧ миянлы пызандӧраыс ковмас? — юаліс Ану.

— Сипсиклы колӧ ёна зэлӧдӧм пызандӧра вылӧ чеччыштны, медым эз доймы, — гӧгӧрвоӧдіс Март. — Би кусӧдысьяс татшӧм ногӧн сотчысь керкаӧ кольӧм йӧзӧс мездӧны.

Ану ӧдйӧ котӧртліс керкаӧ да локтіс пызандӧраӧн бӧр. А Март босьтіс кузь кӧлуй потш — сійӧ кутӧ кӧлуй ӧшлан кӧвсӧ усьӧмысь — да кайис сійӧн вевт вылӧ.

Ануысь кындзи сэні нӧшта вӧлі куим зонка, быдӧн босьтіс киас пызандӧра пельӧсӧн. Найӧ мунісны вевт дорыш улӧ, сэтчӧ, кытчӧ Сипсиклы вӧлі колӧ усьны, да ёна зэлӧдісны пызандӧрасӧ.

— Дасьӧсь абу? — горӧдіс Март вевт вывсянь.

— Дасьӧсь! — воча горӧдісны челядь увсяньыс.

И сэки Сипсик чеччыштіс.

Сынӧдын бергаліг, киясӧн шенасиг сійӧ усис увлань да медбӧрын лючки-ладнӧ веськаліс веськыда пызандӧра шӧрӧ. Тані сійӧ кыкысь молодеч моз чеччыштіс да колис лӧня куйлыны пызандӧра вылын.

— Ура! — горӧдісны челядь.

Но Ану шуис Сипсиклы.

— Тэ зэв асныра да кывзысьтӧм, та понда ме сувтӧда тэнӧ пельӧсӧ.

Сійӧ нуис Сипсикӧс вежӧсӧ да кайис нин пельӧсӧ сувтӧдны. Сэсся мӧдарӧ думыштіс да нуис Сипсикӧс стӧч сійӧ чачаяс видзан аслас пельӧсӧ, кӧні Сипсик велалӧма нин вӧлӧм овнысӧ.

СИПСИК ТШАК ВОТӦ

Четвергӧ зэрис, пекничаӧ зэрис, субӧтаӧ бара зэрис. А вежалунӧ кобис, да мам шуис:

— Ветлыны кӧ эськӧ ӧні тшакла.

Ану да Март дзик пыр лоины та дор. Айыс тшӧтш шуис, колӧ пӧ асьнымӧс неуна пальӧдыштны. Сӧмын пӧрысь мам колис гортӧ пусьыны, тшак вотігӧн, вӧрын ветлігӧн ӧд кынӧмыд пыр ёна сюмалӧ.

Медся лӧсьыд, дерт, Анулы вӧлі. Сійӧ вежӧрын тшак вотӧмыс вӧлі дзик ворсӧм кодь, тшакъясыс ставныс зэв мудера дзебсясьӧны да, коді нитшкӧ, коді тусяпу костӧ либӧ увдор увъяс вуджӧрӧ.

— Мамӧ, — шыасис Ану. — Ме верма ог босьтны аскӧд Сипсикӧс? Сипсик некор на эз ветлы тшак вотны, сійӧ ньӧтчыд на эз вӧвлы вӧрын да оз тӧд мый сійӧ сэтшӧмыс.

— А друг вошас, — думыштчис мамыс.

Ану шуис, кыдзи нӧ пӧ сійӧ вошас, найӧ ӧд Сипсиккӧд став кадсӧ кутасны киӧ кутчысьӧмӧн ветлыны. Нӧшта содтіс, эз на пӧ вӧвлы сылӧн ӧнӧдз некутшӧм шыбӧль сэкия кындзи, кор тай сійӧ Сипсикӧс таксиын вунӧдліс.

Медбӧрын мам лэдзис.

Сэсся найӧ мунісны. Мамыслӧн да айыслӧн вӧлі тшак вылӧ торъя кӧрзина, Мартлӧн вӧлі пластмассаысь еджыд ватлан (ведра), а Анулӧн гӧрд ватлан. Сипсиклӧн нинӧм эз вӧв, сійӧ пукаліс Анулӧн гӧрд ведраын да радпырысь діръяліс бӧрӧ-водзӧ. Сипсиккӧд вӧлі сэтшӧм ногӧн сёрнитчӧма, мый сійӧ ассьыс аддзӧм тшаксӧ пуктӧ Ануӧн аддзӧмаяскӧд ӧтлаӧ. Сипсик эз вӧв талы паныд, ӧд ачыс сійӧ вӧлі Анулӧн да сыӧн аддзӧм тшакъясыс вӧліны тшӧтш быттьӧ Анулӧн.

Карысь найӧ мӧдӧдчисны автобусӧн. Эз на найӧ мунны ылӧдз, кутіс нин тыдавны вӧр. Тайӧ вӧлі ыджыд вӧр, сэні быть эм уна тшак. Сэсся вӧр шӧрын ӧти сувтланінӧ автобусыс сувтіс, да найӧ петісны.

— Видзӧдӧй, медым ті миян кытчӧкӧ энӧ вошӧ, — шуис мамыс ягӧ пыриганыс нин. — Вӧрын позьӧ кокниа вошны.

— Сэки ме шутёвта, — висьталіс Март.

— А ме горӧда уу-уу, — шуис Ану.

А Сипсик нинӧм эз шу. Сылӧн вомыс нюжаліс пельӧдзыс кузь визь моз, а татшӧм вомӧн ӧд некыдз он вермы шутёвтны. Дай гӧлӧсыс сылӧн вӧлі сэтшӧм вӧсньыдик, мый колӧ вӧлі кужны на сійӧс кывны. Та вӧсна Ану корис, мед Сипсик сыысь весиг ӧти воськов вылӧ эз кольччы, мед кӧть и аддзас сійӧ шензьӧданаторъяс. Мамыс сетіс Анулы ичӧтик пурт да шуис:

— Тшаксӧ пыр колӧ пуртӧн вундыны. Кинад нетшкигӧн тшак вужъясыс нитш пытшкас вермасны доймыны да сэк сэсся локтан воӧ тшакыс оз пет.

— Кывлін? — шуис Ану Сипсиклы. — Тшаксӧ колӧ пуртӧн вундыны.

Сипсик, дерт, кывліс, да гӧгӧрвоана довкнитіс юрнас.

Вӧрын вӧлі вывті мича. Пув гӧрдаліс, дзизгисны кельыдгӧрд тусяпуяс костын мазіяс, джуджыд пожӧм йывъяс вӧрышталісны тӧв вылын. И регыд Ану збыльысь аддзис тшак. Сылӧн гӧгрӧс гӧрд юрыс ылысянь нин усис синмас. Ану копыртчис тшакла, пуксьӧдіс Сипсикӧс нитш вылӧ да видзчысьӧмӧн вундіс тшак подсӧ.

— Тайӧ уртшак, — шуис сійӧ Сипсиклы. — И ставнас лючки — некыті абу лёльӧӧссьӧма.

Сійӧ пуктіс гӧрд уртшаксӧ гӧрд ведраас, босьтіс Сипсикӧс киас да водзӧ муніс пыдӧджык вӧрӧ. Регыд сійӧ аддзис нӧшта кык виж уртшак да некымын ручтшак.

— Видзӧд, видзӧд! — друг кутіс горзыны Сипсик.— Видзӧд, кутшӧм мича тшак! Ыджыд гӧрд шляпаа! А сы вылын еджыд чутъяс!

— Сідз эськӧ да, — шуис Ану. — Тайӧ ӧд абу сёяна, а лёк гут кулан тшак.

— Абу сёян? — шензис Сипсик.

— Да, — шуис Ану. — Мукӧд тшакыс пагӧдны вермӧ, та вӧсна тшакъяссӧ колӧ тӧдны. Гут кулан тайӧ тшаксӧ сёйысьыс вермас весиг кувны.

Сипсик збыльысь повзис да думыштіс, мый сійӧ ӧд некор на тшаксӧ эз сёйлы. Сійӧ сӧмын поліс Ану вӧсна.

— Эн пов нинӧм абусьыс, — лӧньӧдіс Ану Сипсикӧс. — Ми вотам сӧмын бура тӧдана сёян тшакъяс.

Ӧні нин сійӧ казяліс ичӧтик мичаник яг аньпельясӧс (рыжикъясӧс), ӧта-мӧдыскӧд орччӧн найӧ тёпвидзисны турунвиж кизьяс моз. Ану лэдзис Сипсикӧс му вылӧ да кутіс вотны яг рыжикъяссӧ ведраӧ, пуртӧн вундалӧмӧн, медым оз доймыны тшак вужъясыс.

Пуртсӧ сійӧ тшак местаӧ сатшкывліс — яг рыжикъяслӧн подъясыс эз тыдавны. Сьӧкыдпырысь вотіс ӧтилаысь. Сэк неуна ылынджык тыдовтчисны нин выль пемыдгӧрд яг аньпельяс. Ану сӧмын вотчис. Веськӧдлас мышсӧ да водзӧ чукӧртӧ. Став мукӧдторйыс ӧти здукӧн вешйис юрсьыс, сӧмын син водзас сулалісны яг рыжикъяс. Ану найӧс эз лыддьы, но артыштіс ылӧсас, мый сё кымыныс регыд стӧч чукӧрмас. Сё яг рыжик, тайӧ вӧлі нин урожай. Но сэсся яг аньпельяс бырины. Ану видзӧдліс гӧгӧр.

Сипсик! Кытчӧ сэккості Сипсик вошис? Сипсик эз вӧв. Некӧн эз вӧв. Анулӧн друг сьӧлӧмыс кутіс ёна тіпкыны-висьны. Кыдзи нӧ сійӧ сэтчӧдз вермис воны, Сипсикӧс ӧтнасӧс ӧд сьӧд вӧр шӧрӧ колис, тшак вотігмоз Сипсик йылысь дзикӧдз вунӧдіс! Ану шогсис век ёнджыка и ёнджыка, медбӧрын немтор эз аддзы бурджыкӧс — бӧрддзис. Сійӧ гӧграліс да корсьысис, но Сипсикӧс эз аддзы, бӧрдӧм шыыс сылӧн лои гораджык и гораджык. Но тайӧ вӧлі буртор, сы вӧсна мый медбӧрын бӧрдан шыыс воис Сипсик пельӧдз.

Сипсик эз вермы кывзыны Анулысь бӧрдӧмсӧ, тайӧ сійӧс ёна нормӧдіс. Та понда чукӧртіс Сипсик став ассьыс вынсӧ да горӧдіс сэтшӧм гораа, кыдзи вермис:

— Уу-уу! Ме ӧд тані! Ме тані, яг аньпельяс петавлӧминын!

Ану сэк кыліс Сипсиклысь гӧлӧссӧ, аддзис сійӧс стӧч сэтысь, кытысь найӧ аддзылісны яг рыжикъяссӧ. Сійӧ котӧрӧн воис Сипсик дорӧ да шуис:

— Зэв бур, мый ме тэнӧ аддзи.

— А меным тайӧ каднас ӧти тшак сюри, — шуис Сипсик.

И сӧмын ӧні аддзис Ану ыджыд, зумыд еджыд гоб. Сійӧ быдмис веськыда Сипсик ныр улын.

— Ой, — шуис Ану. — Тайӧ ӧд дона гоб. Тайӧ медбур тшак.

Сійӧ видзчысьӧмӧн вундіс еджыд гоб подсӧ да аддзис, мый Сипсикӧн аддзӧм дона гобйыс немся абу лёльӧзьӧма. Сэсся сійӧ пуктіс дона тшаксӧ асласкӧд орччӧн гӧрд ватланас, тадзи ӧд налӧн водзсяньыс вӧлі сёрнитчӧма.

— Уу-уу! — друг кысянькӧ зэв ылісянь кыліс мам гӧлӧс. — Ану-уу...

— Уу-уу! — горӧдіс Ану воча.

Сійӧ котӧртіс мам гӧлӧслань, ӧти киас Сипсик, мӧд киас гӧрд ватлан. Сэні вӧліны уртшакъяс, ручтшакъяс да яг аньпельяс, а сідзжӧ Сипсикӧн аддзӧм зумыд еджыд гоб.

СИПСИК — СПОРТМОРТ

Бӧръя кадӧ поводдяыс вӧлі ёна бур, Март зонкаяскӧд быд лун сярйӧн (мачӧн) ворсіс. Ачыс сійӧ висьтавліс, спортыс пӧ — сійӧ зэв колантор, донӧдӧ мортӧс да ёнмӧдӧ дзоньвидзалун.

Та вӧсна Ану чайтіс, мый Сипсиклы быть колӧ тшӧтш асьсӧ донӧдны да спортӧ босьтчыны.

Ӧти лунӧ Ану Сипсиккӧд ӧтвылысь петісны ывлаӧ. Кыкнанныс дыр видзӧдісны зонкаяслысь пудболасьӧмсӧ. Сипсик чайтіс, мый сыысь коксярӧн (пудболӧн) бур ворсысьыд ӧдвакӧ петас, сы серти ӧд мачыс вӧлі ёна ыджыдджык да вывті ӧдйӧ гӧглясьӧ-лэбалӧ вӧлі.

Сэсся Ану Сипсиккӧд мунісны орччӧн олысь Мае керка дорӧ, Маеыс ӧд вӧлі Анулӧн нывъёрт да найӧ тшӧкыда ӧтлаын чеччавлісны, вузасянінӧн да мукӧд быдсяма ворсӧмнас ворслісны.

Мае котӧртіс Анулы паныд да ылісянь на горӧдіс:

— Тӧдан он, миянлысь бассейнӧс ӧд ваӧн тыртісны!

Орчча, Маелӧн керка дорас вӧлі неыджыд уяланін, но сэні векджык ваыс эз вӧв. Бӧръя кадӧ васӧ вӧлі лэдзӧмаӧсь!

— Тайӧ зэв бур, — шуис Ану. — Купайтчам!

Мае сэки висьталіс, мый сылӧн мамыс эз тшӧкты ваӧ пырны — ваыс кӧдзыд на.

Ану чуньнас видліс васӧ да казяліс: ваыс абу нин сыктӧдз кӧдзыд. Сӧмын Маелӧн мамыс кӧ эз тшӧкты, то, дерт, эз вермыны найӧ уявны.

Сэки друг Сипсик вашнитіс Анулы пеляс:

— Лэдз ме пыра!

— Збыль, — шуис Ану, — Мед Сипсик пыралас! Уялӧм — колана спортсикас да бурджыка ёнмӧдӧ коксяръяс дорысь!

— Но сійӧ вермас вӧйны! — шогсис Мае.— Тані ваыс сійӧс юрвывтӧ, да ми огӧ тӧдӧ, кужӧ оз сійӧ варччыны.

— Миянлы быть ковмас мездан кытш,— мӧвпыштіс Ану.

Мае котӧртіс керкаас да вайис мездан кытш — тайӧ вӧлі резинаысь неыджыд гӧгыль сяма, кодӧн тай шыбласьлӧны, кодӧс кутавлӧны вадорын. Сійӧ вайис тшӧтш кӧв, да найӧ йитісны кӧвсӧ мездан гӧгыль дорӧ.

Сэсся лэдзис Ану Сипсикӧс ваӧ. Сипсик лючкиа кутчысис ва веркӧсӧ да эз и кӧсйы вӧйны.

— Да сійӧ зэв бур уялысь, — шуис Ану. — Сӧмын бура уялысьяс татшӧм ногӧн куйлӧны ва вылын, оз вӧрӧдны кокӧн ни киӧн.

— Сійӧ эськӧ вермис на водзӧ неуна варччыштны, — висьталіс Мае.

— Виччысьлы, — вочавидзис Ану. — Сылы колӧ на ва дорас велавны.

— Мунам сэккості тусь сёйыштам, — шуис Мае. — А сы бӧрын бӧр локтам да видзӧдлам, кыдзи сійӧ уялӧ.

Анулӧн сьӧлӧмыс эськӧ майшасис Сипсик понда, но сійӧ век жӧ муніс Маекӧд тусь сёйны. Найӧ сёйыштісны гӧрд сэтӧр да неуна еджыд сэтӧр, тӧкӧтӧ крыжовник и. Сэсся сёйыштісны найӧ сьӧд сэтӧр да воисны бӧр уяланін дорӧ видзӧдлыны, велаліс эз нин Сипсик ва дорӧ.

Но вот шог лои! Сипсик вӧлі пыдӧсас нин куйлӧ!

— Мездан кытш! — горӧдіс Ану.

— Ме пола — сійӧ вӧйис нин, — шуис Мае. — Тэ видзӧд — сійӧ некыдзи нин оз вӧр!

— Оз позь лачанымӧс воштыны! — горӧдіс Ану. Сійӧ кватитіс Мае киысь мездан кытшсӧ да чеччыштіс ваӧ.

Ваыс вӧлі Анулы пидзӧссяньыс вылӧджык да кӧтӧдіс платтьӧ дорышсӧ. Но Ануӧс тайӧ эз повзьӧд. Сійӧ пыртӧдіс Сипсикӧс мездан гӧгыльӧ да горӧдіс Маелы:

— Кыскы!

Мае кыскис кӧвсӧ да лэптіс Сипсикӧс вадорӧ. Но Сипсик куйліс турун вылын век на вӧрзьывтӧг.

— Колӧ вӧчны мырдӧн лолӧдӧм, — шуис Ану.

Некодыс наысь сӧмын эз тӧд, кыдзи сійӧс вӧчны. Мае сэсся котӧртіс керкаас мамыслысь юавны, кутшӧм ногӧн вӧчны мырдӧна лолӧдӧм, а Ану кольччис Сипсикӧс видзны.

Друг Ану кыліс, кыдзи Сипсик зэв лӧня да шогпырысь шуис:

— Ме зэв ёна кӧтаси!

— Коньӧрӧй тэ! — горӧдіс Ану. — Тэ ӧд вермин збыльысь вӧйны!

— Ме тӧда, — шуис Сипсик. — Но тэ ӧд менӧ мездін!

— Ме вӧлі тӧждысьтӧм нывка, муні тусь сёйны, — шуис Ану. — Меным колӧ вӧлі тэ дорын овны, тэнӧ видзны.

Мае воис бӧр, но мырдӧна лолалӧм найӧ эз нин вӧчны, Сипсик асьсӧ кыліс лючкиа нин да.

Сы пыдди Мае босьтіс кабалатор, карандаш да гижис сійӧн бумага вылӧ, сійӧ ӧд кужис нин гижны: «Тӧдтӧминын ваӧ эн пыр!»

Тайӧ кабаласӧ найӧ лӧсьӧдісны палич помӧ да сатшкисны муӧ уяланін дорӧ. Татшӧм ногӧн найӧ лӧсьӧдісны гижӧд, медым некод сэсся татчӧ эз вӧй.

Анулӧн гортас воигӧн пӧрысь мамыс буретш ӧшлӧ вӧлі косьтыны кӧлуй, а Март сеталӧ сылы кӧлуйсӧ пельсаысь. Ану петкӧдліс налы ассьыс кӧтасьӧм Сипсиксӧ да юаліс, кыдзи эськӧ Сипсикӧс косьтыны, Сипсик вӧлі ӧд брӧд ва.

Пӧрысь мамыс дивитанаа довкнитіс юрнас, но век жӧ босьтіс Сипсикӧс да йитіс-крепитіс сылысь кияссӧ кӧлуй топӧданъясӧн кӧвъяс. Тадзи Сипсик ӧшаліс кӧв вылын Мартлӧн гачкӧд орччӧн. Пӧльтіс тӧв, Сипсик ӧтарӧ-мӧдарӧ троньяліс кӧв вылын.

— Огоо! — чуймис Март. — Сипсик вӧлӧма зэв бур гимнаст! Видзӧдӧй, кутшӧм топыда сійӧ кутчысьӧ!

Март нӧшта на тойыштіс Сипсикӧс, медым сылӧн кокъясыс водзӧ на качисны-лыбисны да сынӧдын вӧчисны дзонь пертас.

— Тайӧ вӧлі ыджыд качӧдчӧм, — шуис Март. — Тайӧс зэв сьӧкыд вӧчнысӧ.

Ану видзӧдіс Сипсиклысь кӧв помын троньялӧмсӧ, таысь вӧлі сыӧн зэв дӧвӧль: кӧть купайтчынысӧ акань эз вермы, лои зэв кужысь гимнаст.

СИПСИК ТЫШКАСЬӦ ЧУШКАНЪЯСКӦД

Ану садйын быдмис кык слива пу, кыкнанас сливаыс вӧлі тыр. Чуймӧдана вӧлі видзӧдны, кыдзи надзӧникӧн сливаяслӧн рӧмыс вежсьӧ. Пырджык ӧд найӧ лӧзысь да вижысь вуджӧны турунвижӧ, сӧмын сливаяс вежсисны дзик мӧд ног — медводз найӧ ставныс вӧліны турунвижӧсь, а бӧрас ӧти пуын вижӧдісны, мӧд пуын лӧзӧдісны.

Сливаяс лючки кисьмасны да сэки найӧ точ-точ усялӧны муӧ. Ану босьтіс ӧти мича лунӧ кӧрзина киас кӧрзина, Сипсикӧс моздорӧ да петіс садйӧ усялӧм сливаяс вотны. Сійӧ пуксьӧдіс Сипсикӧс виж слива пу улӧ да шуис:

— Тэ сюся видзӧд, сливаясыс кытчӧ усяласны. Сэсся сэки найӧс турун пиысь кокниджык корсьны.

Сипсик дзик пыр кутіс сюся видзӧдны, Ану сэккості тэчаліс сливаяссӧ аслас неыджыд кӧрзинаӧ.

Сливаяс чукӧртӧм вӧлі збыльысь кокни удж. Сӧмын колӧ вӧлі видзчысьны чушканъясысь, найӧс ёна кыскис сливаяс дорӧ да. Найӧ дзизгисны потласьӧм сливаяс пӧвстын да визъялісны лючки сливаяс вывті, ӧтторъя нёнялісны чӧскыд сливаысь васӧ.

— Чушканъясысь оз ков вывті ёна повны, — шуис Ану Сипсиклы збоймӧдыштан могысь. — Тэ кӧ кинад он шенась, найӧ оз дӧзмыны, оз и чушкыны.

— А ме ог и пов чушкӧмысь, — вочавидзис Сипсик. — Ме ӧд ачым емӧн вурӧмтор, чушкӧмыс нинӧм омӧльсӧ меным оз вӧч, ме ӧд ставнас ватаысь.

Век жӧ сійӧ пукаліс зэв лӧня ӧтилаын да эз и шеныштлы кинас. Сэки пу вывсянь усис слива — ыджыд, кисьмӧм, сӧк тыра. Сійӧ сӧмын эз усь турун пӧвстӧ, а веськыда Сипсиклы юр вылас: тотш!

— Ай, — шуис Сипсик, — повзи весиг.

Омӧльторйыс вӧлі со мый — усигас сливаыс потіс да лякӧсьтіс Сипсикӧс сӧкнас.

— Коньӧр Сипсик! — горӧдіс Ану. — Ӧні жӧ мунам тайӧ слива пу улысь!

— Оз ков, — паныд вӧлі Сипсик. — Кык слива ӧти да сійӧ жӧ инӧ оз усь. Тайӧ сливаяс усялан оланпас. Кытчӧ ӧти слива ӧтчыд усьліс, сэтчӧ мӧд оз нин усь.

Но Ану эз кывзы Сипсикӧс. Сійӧ босьтіс аканьсӧ киас да муніс лӧз сливаяс чукӧртны, сы вӧсна мый вижъясысь ставыс нин вӧліны кӧрзинаас. Ӧні нин пуксьӧдіс сійӧ Сипсикӧс слива пусянь неуна ылӧджык, медым водзӧ татшӧмторйыс эз ло.

Регыд и лӧз сливаяссӧ пу улысь лои вотӧма, сӧмын кӧрзинаӧ тӧрис эськӧ вель уна на.

— Пусӧ колӧ шатлӧдлыштны, — шуис Сипсик. — Сэки кисьмӧм сливаяс усяласны, а кисьмытӧмъясыс колясны пуас.

Сипсик, дерт, вӧлі прав, и Ану кутіс пусӧ шатлӧдлыны. Сійӧ шатлӧдліс ӧні нин став вынсьыс, мед эськӧ унджык слива усис да кӧрзинаыс ӧдйӧджыкӧн тырис.

Но ӧні артмис нин дзик мӧдарӧ.

Чушканъяс! Слива пу вылысь качис вогъяслӧн сэтшӧм ыджыд кельӧб, мый Ану синъяс водзын ставыс лои уна визя, стӧчджыка кӧ, виж да сьӧд визя серпас. Виж да сьӧд визя чушканзіяс дзизъялісны гораа джужгӧмӧн Ану да Сипсик гӧгӧр. Ану ачыс эз гӧгӧрво, кыдзи кутіс кияснас шенасьны. Та вӧсна чушканъяс нӧшта на ёнджыка скӧрмисны.

Сэки Сипсик горӧдіс Анулы:

— Пышйы! Пышйы татысь!

Тайӧ медбӧръя здукас Ану копыртчис Сипсик весьтӧ медым босьтны сійӧс аскӧдыс. Но сэк жӧ тракнитіс кисӧ бӧр — Сипсиклӧн сунис юрсиысь сы вылӧ лёка сераліс скӧр да вельмӧм чушкан, сійӧ пукаліс тӧнъя сливалӧн стӧч усянінас.

— Ӧдйӧджык! — горӧдіс Сипсик. — Пышйы! Ме ас дорам найӧс дырджык кута!

Дзик пыр Ану котӧртіс Сипсиктӧг кильчӧ пом вылӧ сувттӧдз. Татчӧ сы бӧрся чушканъяс эз нин лэбзьыны, позис ӧдйӧ котӧртӧмысь ловсӧ неуна веськӧдыштны. Ану бергӧдчис да видзӧдліс Сипсиклань.

Ичилик повтӧм Сипсик... Сійӧ вӧрзьывтӧг сулаліс аслас местаас. Сійӧ ни ӧти воськов эз бӧрыньтчы, сійӧ тышкасис. Сійӧ кутіс ас дінас чушканъясӧс, кыдзи вӧлі кӧсйысьӧма. Найӧ повзьӧдчӧмӧн кытшлалісны сы гӧгӧр, налӧн тышкасян зыкыс кыліс весиг кильчӧ помӧдз. Но Сипсик эз и лӧсьӧдчы пышйыны тышкасянінысь.

Друг Анулы лои яндзим ас вӧснаыс. Оз, некор оз! Сійӧ оз вермы кольны Сипсикӧс тайӧ слива сӧк юысь гусясьысьяс пиӧ! Сылӧн сьӧлӧмыс оз лӧнь, оз кӧ ӧні жӧ Сипсиклы отсав! Сійӧ вӧрзис нин сливаясланьӧ бӧр. Ану муніс надзӧник, но падъявтӧг, эз нин шенась кияснас. Сэсся сувтіс аканьыс дорӧ да шуис:

— Менам ичӧтик повтӧм Сипсик!

Сипсик сӧмын нюммуніс сылы, сійӧ жӧ здукӧ Сипсиклӧн сунис юрси пытшкысь качӧдчис вельмӧм чушкан да саяліс слива коръяс костӧ. Сідзжӧ и мукӧд вогъясыс кутісны надзӧникӧн лӧньны.

— Видзӧд, сы мында слива тэ му вылас уськӧдін,— шуис Сипсик да выльысь нюмъёвтіс, быттьӧ нинӧм эз и вӧвлы.

АНУ ДА СИПСИК

Ӧти субӧта рытӧ воисны Ану, Март, ай-мам да пӧрысь мам дорӧ тьӧтныс да дядьныс пукавны.

Воысьяс мӧвпалӧмаӧсь: гӧсти мунігӧн челядьлы пыр пӧ колӧ аскӧд вайны кутшӧмсюрӧ козинъяс. Та вӧсна Анулы да Мартлы ёна кажитчывліс, кор наӧ волывлісны тьӧтныс да дядьныс.

Мартлы найӧ пырджык сетлісны конструкторъяс, а Анулы кутшӧмсюрӧ аканьяс. Кыдзи позис чайтны, тайӧ пӧрйӧ найӧ бара сетісны конструктор. Сӧмын Анулы аканьсӧ эз нин сетны. Дядьӧыс мыччис ӧти кӧрӧб да шуис:

— Тэныд ми талун акань огӧ козьналӧ. Вайим тэныд гуаш мавтасъяс. Тэ ыджыд нывка нин да регыд мунан школаӧ. Тэныд сэки оз нин кут лӧсявны аканьӧн ворсӧмыд.

— Аттьӧ, — шуис Ану.

Сылы гуаш краскаяс тшӧтш ёна воисны сьӧлӧм вылас. Ану муніс мӧд вежӧсӧ да кутіс гуашӧн серпасасьны.

Дзик пыр жӧ сы ки улысь петіс некымын серпас. Ӧти серпас вылын петкӧдліс сійӧ тьӧтӧсӧ да дядьӧсӧ. Мӧд вылӧ серпасаліс Мур нима каньӧс. Коймӧд вылын петкӧдліс Сипсикӧс. Аканьыс сылӧн петӧма дзик збыль Сипсик кодь.

Ану видзӧдліс чачаясӧн тыра аслас пельӧслань, кӧні мукӧд ворсанъяс кытшын пукаліс Сипсик. Анулы друг кажитчис, быттьӧкӧ Сипсик талун мыйлакӧ гажтӧм.

— Мыйла тэ гажтӧм? — юаліс Ану Сипсиклысь.

А Сипсик шуис:

— Ме абу гажтӧм, ме мӧвпалысь.

— Мый вӧсна тэ сэтшӧм? — юаліс Ану.

— Ме ёна мӧвпала,— шуис Сипсик.

— Мый нӧ тэ мӧвпалан? — кӧсйис тӧдмавны Ану.

И сэки Сипсик шуис:

— Ме мӧвпала, мый тэ ыджыд нывка нин да мунан регыд школаӧ. Да сэсся ме чайта — регыд тэ он нин кут аканьӧн ворсны.

Ӧні думыштчис тшӧтш Ану. Сійӧ мӧвпаліс-мӧвпаліс, зумыштчис. Медбӧрын сійӧ дзикӧдз жугыльмис. Сійӧ мӧвпаліс: сійӧ быдмас да сэки, гашкӧ, сылы збыльысь оз нин ков сэсся ворсны Сипсиккӧд. Мӧвпаліс нӧшта, мый дзик нин верстьӧ йӧз оз нин кӧсйыны аканьӧн ворсны, кӧть аканьяссӧ найӧ радейтӧны.

Медбӧрын сэсся Ану сэтшӧма жугыльмис, мый Сипсиклы ковмис сійӧс ӧлӧдны.

— Эн шогсьы, — шуис Сипсик. — Ми ӧд век лоам ӧтлаын.

— Кыдзи ми ӧтлаын лоам, — шуис Ану, — кор ме сэтшӧма быдма, мый, гашкӧ, ог нин кут кӧсйыны тэкӧд ворсны.

— Сэки тэ менӧ пуктан кытчӧкӧ кыскан кудйӧ либӧ кӧрӧбӧ, — шуис Сипсик.

— Мый тэ сэні кутан вӧчны? — юаліс Ану.

— Ме кута сэні казьтывны, — шуис Сипсик. — Ме казьтышта, кыдзи ми тэкӧд ворсімӧ, кыдзи тувсов ва писькӧдімӧ, кыдзи резина пыжӧн кывтлімӧ и керка вевт вылӧ кайлімӧ да кыдзи чушканъяскӧд тышкасим.

— Тэ кутан казьтывлыны, — шуис Ану. — А мый сэки ме кута вӧчны?

— Тэ корсюрӧ менӧ кутан кӧрӧбысь судзӧдлыны,— вочавидзис Сипсик.— Сэсся тшӧтш казьтыштан, кыдзи тэ мекӧд ворсін, тувсов ва писькӧдлін, кыдзи ми резина пыжӧн кывтлімӧ да керка вевт вылӧ кайлімӧ да чушканъяскӧд тышкасим. Тэ ставсӧ казьтан, кутшӧм ичӧт кага тэ вӧлін да ворслывлін на аканьясӧн.

Сипсик сёрнитіс сэтшӧм лӧсьыда, мый Анулӧн сьӧлӧмыс неуна нормыштіс. Узян кадыс воис да Ану мамыслы шуис:

— Ме талун кӧсъя Сипсикӧс ас дорӧ босьтны. Ме ӧд абу на сэтшӧм ыджыд, мый Сипсик эз эськӧ вермы ме дорӧ водны.

Мамыс лэдзис Анулы босьтны Сипсикӧс вольпасьӧ. Ану топӧдіс Сипсикӧс ас бандзиб дорас сэтчӧдз, кытчӧдз сылӧн синъясыс эз куньсьыны да ачыс эз унмовсьы. Ану да Сипсик вӧталісны ӧти вӧт.