ЧУНЯ-ЧАЛЛЯ
Важӧн олӧны старик гозъя. Налӧн пи вӧлі. Чуня-чалля нима. Пӧрысьыс и кулӧ, мамкӧд кыкӧн кольӧны. Мам и сур пуас батьсӧ казьтывны. Ӧбедня кежлӧ. Налӧн сурсӧ и нинӧмӧн юны.
— Мун жӧ, пиӧ, ветлы ен ордӧ эзысь чась корны, — шуас мамыс.
Сійӧ ен ордӧ и котӧртас:
— Енманӧй, енманӧй, вай тэ эзысь часьтӧ, бать кулӧма-а, нинӧмӧн сур юны.
Ен и сетас сылы эзысь чась:
— На жӧ тэныд, Чуня-чалля.
Чуня-чалля питшӧгас пуктас эзысь чась и кутас мунны гортӧ, и сылы керка воас. Керкаӧ пырас, енлы юрбитас, «оланныд-выланныд!» — шуас.
— Туан-быдман! — шуӧны Чуня-чаллялы. — Кытчӧ жӧ тэ ветлін?
— Ме ветлі ен ордӧ эзысь часьла.
— Петкӧдлы жӧ, кутшӧм тэнад эзысь часьыд. Ми эг на аддзылӧ эзысь часьтӧ.
Сійӧ и петкӧдлас.
— Но, кутшӧм мича, — шуасны. — Он-ӧ веж вӧв вылӧ?
— Вежа. Меным вӧлыд ёна колӧ пес вайны и, турун вайны и. А вӧв миян абу.
Сійӧ вежас и пондас мунны вӧлӧн. И бара керка воас. Керкаӧ пырас, енлы юрбитас, «оланныд-выланныд», — шуас. «Туан-быдман, — шуӧны, — Чуня-чалля. Кытчӧ жӧ тэ ветлін?»
— Ме ветлі ен ордӧ эзысь часьла.
— Кӧні жӧ тэнад часьыд?
— Ме вежи вӧв вылӧ.
— Шань жӧ тэнад вӧлыд! Он-ӧ веж мӧс вылӧ?
— Вежа. Мам вӧлі шуӧ: йӧлыс колӧ.
И вежас. И пондас мунны мӧскӧд. И бара керка воас. Керкаӧ пырас, енлы юрбитас, «оланныд-выланныд» — шуас.
— Туан-быдман, — шуӧны, — Чуня-чалля! Кытчӧ жӧ тэ ветлін?
— Ме ветлі ен ордӧ эзысь часьла.
— Кӧні жӧ тэнад эзысь часьыд?
— Ме вежи вӧв вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад вӧлыд?
— Ме вежи мӧс вылӧ.
— Но, кутшӧм мича мӧскыд. Он-ӧ веж ыж вылӧ?
— Ме вежа. Мам век вӧлі шуӧ: кепысьыд вылӧ вуруныс колӧ.
И вежас. И пондас мунны ыжкӧд. И бара керка воас. Керкаӧ пырас, енлы юрбитас, «оланныд-выланныд» — шуас.
— Туан-быдман, — шуӧны, — Чуня-чалля! Кытчӧ жӧ ветлін?
— Ме ветлі ен ордӧ эзысь часьла
— Кӧні жӧ тэнад эзысь часьыд?
— Ме вежи вӧв вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад вӧлыд?
— Ме вежи мӧс вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад мӧскыд?
— Ме вежи ыж вылӧ.
— Но, кутшӧм мича ыжыд! Он-ӧ вежсьы порськӧд?
— Вежа. Мам вӧлі век шуӧ, порсь колӧ, порсь яйыс пӧ чӧскыд. И вежас. И пондас мунны порськӧд. И бара керка воас. Керкаӧ пырас, енлы юрбитас, «оланныд-выланныд» — шуас.
— Туан-быдман, — шуӧны, — Чуня-чалля! Кытчӧ жӧ тэ ветлін?
— Ме ветлі ен ордӧ эзысь часьла.
— Кӧні жӧ тэнад эзысь часьыд?
— Ме вежи вӧв вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад вӧлыд?
— Ме вежи мӧс вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад мӧскыд?
— Ме вежи ыж вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад ыжыд?
— Ме вежи порсь вылӧ.
— Но, кутшӧм мича порсьыд. Он-ӧ веж петук вылӧ?
— Вежа. Мам вӧлі век шуӧ, петук колӧ, чеччан кад ог пӧ тӧд да. Сійӧ и вежас. Петукӧс питшӧгас пуктас и пондас мунны. И бара керка воас. Керкаӧ пырас, енлы юрбитас, «оланныд-выланныд» — шуас.
— Туан-быдман, — шуӧны, — Чуня-чалля! Кытчӧ жӧ тэ ветлін?
— Ме ветлі ен ордӧ эзысь часьла.
— Кӧні жӧ тэнад эзысь часьыд?
— Ме вежи вӧв вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад вӧлыд?
— Ме вежи мӧс вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад мӧскыд?
— Ме вежи ыж вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад ыжыд?
— Ме вежи порсь вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад порсьыд?
— Ме вежи петук вылӧ.
— Но, кутшӧм мича петукыд! Он-ӧ вежсьы чипан вылӧ?
— Ме вежа. Мам вӧлі век шуӧ, чипан пӧ колӧ, сійӧ пӧ кольк ваяс. Сійӧ и вежас. И пондас мунны чипанкӧд. И бара керка воас. Керкаӧ пырас, енлы юрбитас, «оланныд-выланныд» — шуас.
— Туан-быдман, — шуӧны, — Чуня-чалля! Кытчӧ жӧ тэ ветлін?
— Ме ветлі ен ордӧ эзысь часьла.
— Кӧні жӧ тэнад эзысь часьыд?
— Ме вежи вӧв вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад вӧлыд?
— Ме вежи мӧс вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад мӧскыд?
— Ме вежи ыж вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад ыжыд?
— Ме вежи порсь вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад порсьыд?
— Ме вежи петук вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад петукыд?
— Ме вежи чипан вылӧ.
— Но, кутшӧм мича чипаныд! Он-ӧ веж кань вылӧ?
— Ме вежа. Мам вӧлі век шуӧ, каньыд пӧ колӧ, сійӧ пӧ шыръясӧс куталас.
И вежас. Пондас мунны канькӧд. И бара керка воас. Керкаӧ пырас, енлы юрбитас, «оланныд-выланныд» — шуас.
— Туан-быдман, — шуӧны, — Чуня-чалля! Кытчӧ жӧ тэ ветлін?
— Ме ветлі ен ордӧ эзысь часьла.
— Кӧні жӧ тэнад эзысь часьыд?
— Ме вежи вӧв вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад вӧлыд?
— Ме вежи мӧс вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад мӧскыд?
— Ме вежи ыж вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад ыжыд?
— Ме вежи порсь вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад порсьыд?
— Ме вежи петук вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад петукыд?
— Ме вежи чипан вылӧ.
— Кӧні жӧ тэнад чипаныд?
— Ме вежи кань вылӧ.
— Но, кутшӧм мича каньыд! Он-ӧ веж зуд вылӧ?
— Ме вежа. Мам вӧлі век шуӧ, зудйыд зэв колӧ, нинӧмӧн пӧ пурт ни чер кеслыны.
И вежас. Зудйӧн мунас. Мунас, и ты воас. Тыас кык утка пукалӧ. Уткасӧ колӧ кутны, а кыдзи? Мый сэні вӧлі пу-лӧп, быдсӧн шыблалас, а уткаас эз инмы. «Мыйӧн жӧ эськӧ ещӧ шыбитны? Сулав! Эм менам зуд питшӧгын!» Питшӧгсьыс зуд кыскас, уткаясыслы шыбитас. Найӧ лэбзясны, а зуд и вӧйи. Сэсся и мунас гортас. Мам юалӧ:
— Ен ордӧ ветлін?
— Ветлі.
— Эзысь чась сетіс-ӧ?
— Сетіс.
— Бур, бур, пиӧ! Кӧні нӧ часьыд?
— Вӧв вылӧ вежи.
— Бур, бур, пиӧ! Вӧлыд колӧ турунла ветлыны, песла ветлыны. Кӧні жӧ вӧлыд?
— Мӧс вылӧ вежи.
— Бур, бур, пиӧ! Мӧскыд колӧ — йӧвтӧ сетас. Кӧні жӧ мӧскыд?
— Ыж вылӧ вежи.
— Бур, бур, пиӧ! Ыжыд колӧ — вурунысь кыам кепысь-чӧрӧс. Кӧні жӧ ыжыд?
— Порсь вылӧ вежи.
— Бур, бур, пиӧ! Порсьыд колӧ — яйыс чӧскыд. Кӧні жӧ порсьыд?
— Петук вылӧ вежи.
— Бур, бур, пиӧ! Петукыд колӧ — сьывны пондас, чеччан кад висьталас. Кӧні жӧ петукыд?
— Чипан вылӧ вежи.
— Бур, бур, пиӧ! Чипаныд колӧ — кольктӧ ваяс. Кӧні жӧ чипаныд?
— Кань вылӧ вежи.
— Бур, бур, пиӧ! Каньыд колӧ — шыртӧ куталас. Кӧні жӧ каньыд?
— Зуд вылӧ вежи.
— Бур, бур, пиӧ! Зудйыд колӧ — чертӧ кеслыны, пурттӧ кеслыны. Кӧні жӧ зудйыд?
— Ме ты дорӧ вои, тыас кык утка пукалӧ, кӧсйи кутны, мый вӧлі пу-лӧптыс, шыблалі, да эз инмы, сэсся зудйӧс кватиті, уткаас шыбиті — найӧ лэбзисны, а зудйыс и вӧйи.
— Тайӧ, пиӧ, абу бур, абу бур! Мун ветлы — батьыдлӧн посводзын коли на неуна ньӧрйыс, вай сійӧс татчӧ.
И вайис.
— Вод жӧ тэ джоджас!
И водас. Мамыс босьтас ньӧръяс и пондас песны, и шуавны:
— Мыйла ыстӧны, мый да мый сетасны, гортӧ вай, эн вежлась, эн коль йӧз ордӧ.
Сы бӧрти тшӧктас чеччыны и бара ыстас ен ордӧ корны выльысь эзысь чась и вайны гортӧ. Чуня-чалля синвасӧ чышкас и мунӧ ен ордӧ.
— Енманӧй, енманӧй, — шуас сійӧ, кор воас ен ордӧ, — вай тэ меным эзысь чась: бать кулӧма, да нинӧмӧн сурсӧ юны.
Ен шуас:
— Ме тэныд сеті нин эзысь чась, кытчӧ воштін?
— Ме вӧв вылӧ вежи.
— Кӧні жӧ вӧлыд?
— Ме мӧс вылӧ вежи.
— Кӧні жӧ мӧскыд?
— Ме ыж вылӧ вежи.
— Кӧні жӧ ыжыд?
— Ме порсь вылӧ вежи.
— Кӧні жӧ порсьыд?
— Ме петук вылӧ вежи.
— Кӧні жӧ петукыд?
— Ме чипан вылӧ вежи.
— Кӧні жӧ чипаныд?
— Ме кань вылӧ вежи.
— Кӧні жӧ каньыд?
— Ме зуд вылӧ вежи.
— Кӧні жӧ зудйыд?
— Ме уткаяслы лыйи да эг инмы, зудйыс тыӧ вӧйи...
Ен мӧд чась сетіс, прӧстӧйӧс, абу нин эзысь. И тшӧктіс мунны гортас. Веськыда и мунас, гортӧ ваяс чась да мамыслы сетас.
