ГӦРД ЧЫШЪЯН

Салдат служитас кызь вит во, сэсся сійӧс лэдзасны гортӧ. Сэсся локтӧ, локтӧ, и воас ӧти керка. Сэтӧн олӧ старик. И салдат вӧзйысис стариклы казак вылӧ.

Асывнас старик мунӧ удж вылӧ, а салдатлы сетас сизим ключ.

— Вот, — висьталӧ, — квайт ӧдзӧсас пыр, а сизимӧдас эн пыр. Салдат кольччас ӧтнас. И ӧтик ӧдзӧс восьтас — сэні нинӧм абу. Мӧд ӧдзӧс восьтас — сэні нинӧм жӧ абу. Коймӧд ӧдзӧс — бара нинӧм абу. Сідзи квайтнан ӧдзӧссӧ восьтас, и квайтнан ӧдзӧс саяс нинӧм абу вӧлӧма. «Час, видла, мый сизимӧд ӧдзӧс саяс, мыйла старикыс эз тшӧкты восьтыны сійӧс». Восьтас ӧдзӧс — сэні ведра ва сулалӧ. Ведра ваас чуньсӧ сюйлас — чунь помыс зӧлӧтаӧсь лои. Пырас керкаӧ, водас паччӧрӧ, кутас думайтчыны, кыдзи эськӧ старикысь дзебны, мед эз тӧд, мый сійӧ пыравліс сизимӧд ӧдзӧсас.

А час, вӧлӧс на ӧд эг сёӧд. Вӧвлы турун сетны петас. Вӧлыд и шыасяс:

— Мыйла тэ восьтін сизимӧд ӧдзӧссӧ! Ок, старикыс ӧд тэнӧ сёяс! Но ладнӧ, ме тэнӧ велӧда, мый вӧчны. Тэ пуксьы да понды вӧчны чер пу, а чуньтӧ гартлы. Юалас кӧ, мый чуньыд лои, висьтав: чер пу тай вӧчи да вундысис.

Сійӧ чунь кӧрталас, чер пу кутас вӧчны. Рытнас старик локтіс удж вылысь, аддзис гартлӧм чуньсӧ, юалӧ:

— Мый нӧ лои чуньыд?

— А чер пу тай вӧчи, да вундысис.

Но ладнӧ. Сёйисны-юисны, узьны водісны. Асывнас старик бара мунӧ удж вылӧ. Став жытник ключтӧ бара колис, сизимнантӧ:

— Квайт ӧдзӧсас пыр, а сизимӧдас эн пыр.

Старик мунӧ, а салдат кольӧ ӧтнас. Квайт ӧдзӧсас оз и пыр, восьтас, пырас сразу сизимӧд ӧдзӧсас. Видла пӧ, мый сэтӧн ведраас. И сюйлас кисӧ ведраас сойӧдзыс — сойыс чунь кодьыс жӧ зӧлӧта лоӧ. Мый жӧ вӧчны? Пырас, зэв ыджыд шог шогалӧ. Мунӧ вӧвсӧ сёӧдны. Вӧвлы турун сетны петас. Вӧв бара шыасяс, висьталӧ:

— Ӧні старикыд тэнӧ сёяс нин, эз ӧд ков сэтчӧ китӧ сюйны. Менӧ ӧд старикыд ёна нин смекайтчис быд ногӧн. Но ладнӧ, ме тэнӧ велӧда, мый вӧчны. Тэ гартлы сойтӧ, ачыд босьт ведраяс и ва катлы. Старик кӧ юалас, мый лои сойыдкӧд, висьтав: ва пӧ катлі да уси и чеги сойӧс.

Сэсся салдат ва катлас, сойсӧ гартлас-тӧбас и виччысьӧ. Рытнас старик локтӧ удж вылысь, мудзӧма.

— Мый нӧ сойыд лоӧма?

— А ва катлігӧн тай уси, да сойӧ чеги, кардъялі.

Но ладнӧ. Бара сёясны-юасны, водасны узьны. Асывводз бара старик мӧдӧдчӧ удж вылӧ. Став ключсӧ жӧ колис. Салдатлы висьталӧ:

— Эн пыр сизимӧд ӧдзӧсас!

— Ог, ог, ог пыр! — салдат висьталӧ.

Старик толькӧ муніс удж вылӧ, салдат пырас сизимӧд ӧдзӧсас, мукӧдъясад эз и пырав, и юртӧ гурс сюйліс ведраас ва пиад голяӧдзыс. И зӧлӧтӧй, другӧ, юрыд лои голяӧдзыс. «Ок, — думайтӧ, — менам вӧлыдлы турунтӧ сеттӧм лои. Лоӧ вӧв дінӧ петавны». Сэсся мунӧ вӧвсӧ сёӧдны. Вӧлыд и висьталӧ:

— Тэ, другӧ, тайӧ лёка вӧчин. Ӧні сэсся старикыд быть сёяс тэнӧ, кӧть ме и велӧда тэнӧ да. Но ладнӧ. Босьт, — висьталӧ вӧлыс, — зу, зуд и гӧрд чышъян, пуксьы ме вылам и пышъям, вӧтӧдас кӧ миянӧс старикыд, и тэнӧ, и менӧ сёяс.

Салдат босьтіс зу, зуд, гӧрд чышъян, и найӧ пышйисны. Бура ылӧ нин пышйисны. Старик локтіс гортӧ удж вылысь — некод абу, ни вӧв, ни казак-салдат. Видліс сизимӧд ӧдзӧсад, гӧгӧрвоис: салдат пыравлӧма. И кутіс вӧтчыны. И кутас вӧтӧдны нин. Суны нин кутас:

— Сёя, сёя! — горзӧ старик.

Вӧлыд и висьталӧ:

— Тэ шыбит шуйга пельпом вывтіыд зутӧ, мед зу кодь тшӧкыд рас лоӧ.

Шуйга пельпом вывтіыд зутӧ шыбитіс — зу кодь тшӧкыд рас, сук рас на костын лои. Старик и коли. А найӧ водзӧ пышйӧны. Сэсся стариклӧн черыд абу. Сійӧ бергӧдчылас бӧр гортас, босьтас чер и бӧр локтас рас дорас. Кералас, кералас — ордым вӧчас. Бара кутас суӧдны. Матыстчыны бара пондіс:

— Но, ӧні вот и сёя! — старик шуӧ.

Вӧлыд бара висьталӧ:

— Шыбит зудтӧ, мед зуд кодь гӧра лоӧ.

Шуйга пельпом вывті зудтӧ шыбитіс — на костын сувтіс зуд кодь джуджыд гӧра. Старик бара коли. Сэсся старик йирис, йирис, йирис гӧрасӧ. Пиньнас и, кинас и, кокнас и йирӧ-писькӧдчӧ, и воссис гӧраыд, петіс. Бара пондіс вӧтчыны. И бара нин кутіс суӧдны салдатӧс. Вот нин суас, горзӧ:

— Сёя, сёя, ӧні нин сёя!

Сэсся ю воас, да вӧлыс висьталӧ:

— Вай юсӧ вуджам.

Старик нин дзикӧдз суӧдіс, гач пӧлӧдыс вот-вот кутчысяс. Сэсся юсӧ вуджисны, да вӧлыс тшӧктіс:

— Вай шыбит гӧрд чышъянтӧ шуйга пельпом вывтіыд, мед биӧн кутас юыс кывтны.

Гӧрд чышъянсӧ шыбитіс шуйга пельпом вывтіыс, и юыс кутіс гӧрд биӧн кывтны, сотчыны кутіс. А старик всё равно гачсӧ пӧрччӧмӧн чеччыштіс берегсяньыс и кутіс кевны, найӧс сёйны кӧсйӧ. Сэсся старикыс ачыс кутіс сотчыны и горзӧ:

— Но, салдат, сёйин тай менӧ, сёйин!

И пусис старикыс сэтчӧ юад, пусис и кулі. И сотчас сэсся старик дзикӧдз.

А салдат да вӧв бӧр косісны гортӧ, кытӧн вӧлі старикыд олӧ. Воисны сэтчӧ и кутісны овны да вывны. И ӧні на олӧны да вылӧны бура. Пом.