«К» БУКВА ВЫЛӦ

Автобус мӧдӧдчӧ вӧлі Сыктывкарсянь Визинӧ. Мунысьяс панласигтырйи пуксялісны нин небыд пуклӧсъяс вылӧ — сюсьджыкъяслы, дерт, бурджыкъясыс вичмисны. Став костъяс тыртӧма посни и гырысь чемоданъясӧн, сумкаясӧн да сеткаясӧн. Регыд вӧрзям. Ме водзвылын пукалысь писти сера чужӧма тьӧтка тупйис руд чышъянӧн ныр-вомсӧ — дерт, мед бензин дукыс озджык кыв — да ышловзьӧмӧн шуис: «Но, слава богу, гӧститыштім карын».

— Ӧти, кык... вит... ӧкмыс... дас сизим... — краситӧм гыжа чуньнас миянлань тувкӧдігтыр лыддис контролёрша. — Но, ӧти морт тай нӧ оз тырмы!

— Тані ме, тані! — кыліс гора том гӧлӧс, и восьса ӧдзӧсӧд автобусӧ пелька чеччыштіс дона руд костюма да сэтшӧм жӧ рӧма небыд шляпаа том морт. Мӧд том морт, тыдалӧ, колльӧдысь, пошкигтыр йӧткаліс пырысь бӧрся приданӧй ящик ыджда чемодан. Кыкнан зонмыс вӧліны ёнакодь ньылӧдӧмаӧсь, гажакодьӧсь.

— Вот трасичаыд, чуть эг сёрмӧй! Ноко, кӧні менам мӧд чемоданыс?

Том морт, ӧтарӧ-мӧдарӧ сюся видзӧдігтыр да видзчысьӧмӧн, мед не талявны кыдзсюрӧ тэчӧм кӧлуй, мӧдӧдчис бӧръя кузь пуклӧслань.

Театрысь ни киноысь ме эг аддзыв татшӧм мича зонсӧ. Еджыд чужӧм вывсяньыс гажаа видзӧдісны кагалӧн кодь сӧстӧм лӧз синъяс. На весьтын вӧсньыдик бордъясӧн ӧтарӧ-мӧдарӧ шевкнитчӧмаӧсь чим сьӧд синкымъяс. Гӧрд вом доръяссӧ кажитчӧ рисуйтӧмаӧсь, быттьӧ нарошнӧ лӧсьӧдӧмаӧсь нывъяслы окалӧм вылӧ. Тушаыс яг выв пожӧм кодь статя, пельк и вӧсни ной костюмыс быттьӧ вурыштӧма сы вылӧ.

Мыйӧн сӧмын пырис том мортыс, мекӧд орччӧн пукалысь ныв, кодкӧд ме панлі нин сёрни, ньӧти эз кут видзӧдны ме вылӧ. Но сы пыдди кутшӧм синъясӧн видзӧдіс сійӧ выль пассажир вылӧ! Ті кӧ эськӧ аддзылінныд, кыдзи видзӧдіс!.. Сідзи и сёйӧ синъяснас. Менам весиг вежӧй пондіс петны. Мися, мукӧдыдлы енмыс сетас жӧ этатшӧм мичлун!

Но ёнджыкасӧ ме, дерт, дзугляси сы вӧсна, мый бара колӧ мунны гортысь шойччан, субӧта лунӧ. Йӧзыс кутасны гожйӧдчыны, йӧрш кыйны берег дорын, а меным лоӧ автобусын бензин дука бус ньылавны, сэсся и котравны-чукӧртны гижӧм вылӧ материал. Сійӧ здукъясас корреспонденталан олӧм-вылӧмӧй эз ёна долыдӧн кажитчы. Нӧшта и нылыд со эз кут видзӧдны ме вылӧ.

Том мортлӧн чуймӧмӧн горӧдӧмыс бӧр пальӧдыштіс менӧ:

— Ёртъяс, а кӧн нӧ эськӧ менам чемоданыс?!

— Кутшӧм чемодан? Ӧні нӧ киад катьмеш али мый пыртін? — шуис кодкӧ кыз гӧлӧса.

— Да ӧнтай нин ме, медводзӧн на, татшӧм жӧ чемодан пыртлі. А тайӧнас ёрткӧд сайӧдчылім недыр кежлӧ.

Колльӧдысь ёртыс та йылысь жӧ тшӧтш шуис. А ми сӧмын пельпомъяснымӧс лэптыштлім.

— Тайӧ автобусыс Визинӧ мунӧ?

— Визинӧ.

— Сідзкӧ, эз жӧ сыв менам кӧлуйыс!

— Тэ, гашкӧ, воддза автобусас пуктін да?

— Кутшӧм воддза?

— Ас кодьыс! Час джын сайын кайис Визинӧ жӧ. Йӧзыс пӧ уна да, кыкӧс мӧдӧдӧны.

— Но?!

— Пет, сьӧлӧмшӧр, ӧдйӧ висьтав, мед звӧнитасны Визинас, — велӧдіс тупйӧм вома тьӧтка. — Вошны ӧд вермас.

Том морт котӧрӧн бӧр уськӧдчис станциялань. Сійӧ муртса эз пӧрӧд кок йывсьыс шофёрӧс, коді воигмозыс сюйис питшӧгас кутшӧмкӧ кабала, путёвкасӧ, тыдалӧ.

— Тэ нӧ мый, другӧ, кытчӧ пышъян? Он нин ли мый кӧсйы кайны? — юаліс водитель.

Мӧдыс эз и бергӧдчыв.

— Оз, сійӧ оз кай, — бара букӧстіс кыз гӧлӧс, и ме гӧгӧрвои, мый тадзсӧ сёрнитӧ водзын пукалысь куш юра кыз мужичӧй. — Сійӧ толькӧ чемоданъяссӧ мӧдӧдалӧ.

Унаӧн серӧктісны.

Визинӧ звӧнитны зон, дерт, эз вермы. «А, нинӧм! — шуис сійӧ бӧр воӧм мыстиыс. — Оз вош! Визинын автобуснӧяс петкӧдасны.

И ми мӧдӧдчим.

Тупйӧм вома нывбаба, кылӧ, дивитыштіс том мортӧс: этадзи пӧ тэ шыбласян добраӧн; а менам, мӧдарӧ, личалыштіс сы вылӧ дӧзмылӧмӧй: мися, тайӧ не сӧмын мича, но, буракӧ, и абу жмитун.

Туй кузь. Вӧчны немтор. Бокын пукалысь нывлы ме, тыдалӧ, эм кӧть абу. Часлы жӧ пондыла мукӧдъяс вылӧ видзӧдны.

Шуам, абу мӧй интереснӧй со этайӧ кыз мужичӧйыс, код йылысь ме казьтышті нин. Пукалӧ, варӧдӧма пуклӧссӧ, быттьӧ тшӧгӧдӧм вылӧ видзан пороз. Кынӧмыс... Господи! Ме кодьыд ӧд дасыд петас жӧ. И мортыд, тыдалӧ, полӧ, мед оз чукты ли мый ли кынӧмыс туша дінсьыс зӧркнитлігъясӧ: кыкнан кинас, тшанӧс моз, сьӧкыда кутӧ увсяньыс. Ачыс абу на и пӧрысь, абу висьысь кодь ни. Мися, видзӧд со, олӧмыд кокнялыштіс да, и коми дядьӧяс пӧвстад кыз кынӧмаясыд лоисны. А водзті, буракӧ, эз вӧвны... Юрыс дядьӧыслӧн ыджыд кушман модаа, сӧмын занас увланьӧ. Чужӧмыс зэв ыджыд щӧка лыа, голяыс дзикӧдз шылялӧма тшупӧдӧсь госӧн. Кажитчис, тайӧ мортсӧ, лым ёкмыльӧс моз, туплялӧмаӧсь уль гос пытшкын да сы бӧрын нин вӧлись зэвтӧмаӧсь кучикӧн.

Ок эськӧ, думайта, тэнӧ, майбырӧс, вӧр пӧрӧдны нулыны, либӧ видз вылӧ чӧвтны, сэки эськӧ пыркӧдыштін гостӧ... А ӧд, кӧнкӧ, сиктас оз чӧвтны мун. Кӧнкӧ, мудзӧм лысьӧмсӧ «нуӧ» шойччӧдыштны сӧстӧм сынӧд вылын.

А со кык нывка пукалӧны, зіб йыв катшаяс моз дзӧрӧны, баръялӧны ӧтарӧ-мӧдарӧ. Ыджыдджыкыслы ар дас кык, а ичӧтджыкыслы, гашкӧ, и дасыс на абу, дзик на тай кага кодь-а. Ичӧтик кизь кодь чангыля ныра, гӧгрӧсіник, зэв беринӧсь чужӧма.

Мича зонлы, тыдалӧ, дышӧдіс мизгырасьны-сьывны да шмонитны автобус зӧркнитлігъясӧ: вот пӧ тадзи лӧсьыд, став сёянӧй пӧ местаӧдзыс воис... — и сійӧ паніс сёрни медся том пассажирканымкӧд.

— Тэ нӧ эськӧ кытчӧ, мича нылӧй, мунан?

— Визинӧ! — радпырысь вочавидзис мӧдыс да китш-китш наяна серӧктіс. Ещӧ гораджыка кутіс серавны ыджыдджык нывкаыс.

— Ак тэ, чирук! Пӧръясян тай?

— Ог но! — не визинсаяс моз нюркнитіс пыста, а ачыс киксьӧ.

— Ме татшӧмъяссӧ эг аддзыв Визинсьыс да!

— Коліс ёнджыка видзӧдны! — эз и мытшасьлы, шуис пыста.

— Кодлӧн нӧ эськӧ тэ лоан Визинсьыс? — плешсӧ кӧрлалігтыр зэв збыльысь сёрнитіс том морт. — Код нӧ тэнад батьыд?

— А, тӧд!..

— Пуков Ӧльӧш?

— Абу!.. — нывкаяс чарс серӧктісны.

— Петыр Васька Иван Кольӧ Володь?

— Абу!..

Ӧні нин ставӧн автобусын серӧктісны. Визинсаяс, буракӧ, гӧгӧрвоисны, мый том морт висьтавлӧ абутӧм нимъяс, да таысь налӧн серамыс нӧшта нин ёна петіс. А том мортыс, кыдз меным кажитчис, дыр кежлӧ торъявлӧма коми муысь, и сылы зэв долыд тадзи шуавны тешкодь коми нимъяс.

— Юква Павел?

— Абу!..

— Калябеч Микол?

— Абу!..

Медбӧрын ыджыдджык нывкаыс, коді вӧлі дзикӧдз нин семдӧма, эз вермы кутчысьнысӧ да серам сорыс мырдысьӧн шуис:

— Ыбӧ ми каям... Пӧръясьӧ тайӧ...

Том морт петкӧдліс чужӧм вылас скӧрмӧм-дивитӧм.

— Ак тэ, пӧръячка! Вот ме тэнӧ, чирукӧс, пельӧдыд някырта!.. Ог, эн пов. Тэ ӧд невеста! А зонъясыдлы невестаястӧ оз позь вӧрӧдны. Вот тэ эськӧ мунін ме сайӧ верӧс сайӧ?

— Меным водз на, — нюмъялігтырйи вочавидзис нывка.

— А кор нӧ эськӧ буретш лоӧ?

— Кӧкъямыс во мысти.

Ми ставӧн сідзи и ызмунім-серӧктім. Но и дивӧ! — шензис, тыдалӧ, быдӧн: «Кепысь ыджда на и эм ачыс, а со нин мый йылысь мӧвпалӧ».

— А сэки эськӧ мунін ме сайӧ? — водзӧ юасис зон.

— Муні.

— Абу йӧй, — бротнитіс тупйӧм вома тьӧтка. Ми сералім. Сёрнисӧ кывзісны нин быдӧн.

— О-о, сідзкӧ, тэа-меалы колӧ бурджыка тӧдмасьны! Меным кажитчӧны сэтшӧм невестаяс, кодъяс некор оз шогавны...

— Ме век сьыла да йӧкта!

— Кодъяс быдтор тӧдӧны.

— Ме мамӧ дорысь нин унджык тӧда!

Тайӧ кадӧ машина буретш вӧлі мунӧ Пажга весьтті, и ылісянь тыдаліс сиктлӧн важ, клубӧ пӧртӧм вичкоыс.

— А тӧдан-ӧ тэ, невеста, коді эсійӧ еджыд керкаас овліс?

— Сэні овліс-вывліс поп — тӧрӧканнӧй лоб, — пыр жӧ вочавидзис нывка.

Тайӧ вӧлі сэтшӧм виччысьтӧмӧн, да ми серӧктім сэтшӧм азыма, мый автобусыслӧн вевтыс, буракӧ, кыпалыштіс.

— Ай, беляна, — меліа шуис тупйӧм вома тьӧтка, — ставсӧ ӧд тӧдӧ.

— А тэ тай нӧ, невестаӧн шусян-а, нимтӧ ассьыд век на эн висьтав? — эз дугды юасьӧмысь мича зон.

— А тӧдмав! — бара на ышмис нывка.

— Мый нӧ огыс! Тӧдмала!.. Маруся?

— Абу.

— Анна?

— Абу.

— Таня?

— Абу.

— Вера?

— Абу жӧ! — нывка шудаа сераліс.

— Ирина?! — эз вермы терпитны да тшӧтш шыасис шофёр.

— Абу!

— Маргарита?! — горӧді ме.

— Абу!

Тайӧ нӧ мый?! Ог али мый вермӧй тӧдмавны этатшӧм пысталысь ним?!

— Вера? Валя, Варӧ? Ӧпрӧсь? Парась?

Нимъяс киссисны быд боксянь. Пистиӧсь чужӧма тьӧтка сэтшӧма жӧ ышмис, мый весиг разис вом кӧртӧдсӧ. Ме и ачым тшӧтш, кыдзи очкоӧн ворсігӧн, дрӧжжиті волнуйтчӧмӧйла да горзі ним бӧрся ним. Но весьшӧрӧ. Медбӧрын ичӧт нывлӧн чорыд сьӧлӧмыс небзьыштіс:

— «К» буква вылӧ, — вильыша шуис сійӧ.

— Ко..! Ка..! Катя? Катерина? — ӧтпырйӧ горӧдісны некымынӧн.

— Абу!

— Клара?

— Абу!

— Калерия?

— Абу!

— Клеопатра! — чилӧстіс кодкӧ, тыдалӧ, древньӧй история бура тӧдысь.

— Абу!

— Капа! — мурӧстіс кушман юра дядьӧлӧн бас.

— Да, Капа, — шудаа шуис нывка да меліа видзӧдліс кыз дядьӧ вылӧ. Меным лои зэв забеднӧ, мый эг ме тӧдмав тайӧ частӧ овлысь нимсӧ.

Сэк кості ми воим нин Ыб туй вежӧ. Автобус тутӧстіс да сувтіс.

— Капа, а ылын-ӧ тасянь гортӧдзыд? — бара на юаліс мича зон.

— Абу-у! — ыбсаяс моз кузя нюркнитіс нывка. — Верст куим, гашкӧ.

— Кыдз нӧ тэ верман та сьӧкта сумкасӧ кыскыны?

— Этайӧс?! Кыска бара... Ва ведраяс тай нӧ кык та сьӧктаӧсь да дерита-кыскала.

Друг том морт пӧся шыӧдчис шофёр дінӧ, а ӧттшӧтш и ставным дінӧ:

— Ёртъяс, а вайӧ жӧ ми Капанымӧс дзужкнитӧдам Ыб вичко дорӧдз!

Кыз дядьӧ мыйкӧ нурбыльтіс вомгорулас: пондісны пӧ йӧйтавны да, помыс абу!.. Но ми, унджыкӧныс, пӧся кутім дорйыны мича зонмӧс. Мися, збыльысь, вай гургӧдам!

Шофёр, дыр падъявтӧг, кежӧдіс автобуссӧ мир туй вылысь сиктлань. Нывкаяс шӧйӧвошисны. Синъясныс шемӧса да зэв шудаа югъялӧны. Вичко дорын найӧ петісны.

— Став бурсӧ тэныд, Капа! — горӧдіс мича зон, и гӧлӧсыс сылӧн дрӧгмуніс.

Кытчӧдз ми эгӧ саялӧй, нывкаяс пыр ӧвтчисны кияснаныс.

Мекӧд орччӧн пукалысь ныв вешйис нывкаяс местаӧ — сэні пӧ лӧсьыдджык. Мый эськӧ ёна лӧсьыдджыкыс да! Мича зонлань буди матынджык... Но ӧні тайӧ менӧ эз нин дӧзмӧд. Менам сьӧлӧм вылын лои кыдзкӧ зэв кыпыд да югыд. Кыпыда мӧвпавсис и командировкаын лоана удж йылысь: чайтсис, мый ставыс лючки да бура артмас. И таысь сьӧлӧмӧй нӧшта и нӧшта висьталіс аттьӧ ыбса збой нывкалы.

И сійӧ югыд здукъясас меным мыйлакӧ зэв окота вӧлі, мед эськӧ тайӧ ичӧт нывкаыс лои ыджыд артисткаӧн, мед эськӧ ылӧдз нимӧдіс ассьыс чужан сиктсӧ и ставнас коми мунымӧс. Мед эськӧ сійӧ аслас олӧмын, менымлы моз жӧ, пыр вайис сьӧлӧм ловзьӧдысь кыпыдлун уна-уна йӧзлы.

Автобус ӧшиньяс сайын ӧдйӧ вежласис-кывтіс жар шондіӧн тырӧм вӧр, Коми парма, коді торйӧн нин мича ясыд гожся лунӧ.