ВЕРНӦЙ ДЗОДЗӦГ
Гортӧ воӧм бӧрын ме частӧ казьтывлі Ювеналий Иванович йылысь. Мӧвпыштча, и пыр жӧ тӧд вылӧ усьӧ сылӧн пистиӧсь чужӧмыс, торйӧн нин пытшкӧсӧдзыд йиджтысьысь лӧз синъясыс. Частӧ да азыма куритчӧмыс син водзын сулалӧ и, весиг тшӧтш сьӧда-гӧрда ыджыд мундштукыс. Ме унаысь висьтавлывлі ёртъяслы вӧр-ва вӧсна сылӧн ыджыд тӧждысьӧм йылысь.
Ӧтчыд, газет лыддигӧн, казялі: Ювеналий Ивановичлӧн участокыс босьтӧма первой премия вӧр лэдзысьяслӧн ставсоюзса ордйысьӧмын. Зэв долыд лои меным таысь, быттьӧкӧ аслым тшӧтш сетісны премиясӧ.
А сэсся карын чукӧртчис вӧр лэдзысь мастеръяслӧн слёт. Дерт, корисны сэтчӧ медбуръяссӧ. Ювеналий Иванович веськалӧма жӧ слёт вылад. И весигтӧ выступитіс аслас удж йылысь докладӧн. Ме кывзі жӧ сійӧс. Сылӧн сёрниын шӧр визьнас вӧлі — «не сӧмын керавны вӧрнымӧс, но тшӧтш и видзны сійӧс». Ювеналий Иванович волнуйтчис — ӧд сы мында йӧз кывзӧ! — но мӧвпсӧ ассьыс пӧся висьталіс. Буракӧ, ёна нин шонтӧма сійӧс сьӧлӧмнас. А, кыдзи тӧдса, пӧсь кывйыд йӧзыдлы мӧрччӧджык.
Ми паныдасим мастеркӧд важ тӧдсаяс моз. Дыр ветлӧдлім кар кузя, Ювеналий Ивановичӧс шензьӧдіс карлӧн быдмӧмыс да паськалӧмыс. А рытнас и пукалыштім на ӧтлаын. Кыдзкӧ тӧдлытӧг миян сёрниным бара на кежис вӧр-валань.
Ювеналий Иванович тотшӧдыштіс мундштук помсӧ пызанӧ, вынысь пӧльыштіс мундштук розяс, синсӧ читкыртӧмӧн би водзын видзӧдліс, кольӧма-ӧ ёгыс векньыдик розяс, сэсся и зарадитіс куритчан пушкасӧ выль сигаретӧн.
— Быттьӧ окота кӧ эм, ме верма висьтавны тэныд, кутшӧма пӧткаяс радейтӧны ӧта-мӧднысӧ.
— Радейтӧны? Кыдз нӧ ог кӧсйы! — нинӧм нин шуны, кыдзи ме нимкодьми.
— Толькӧ тэ менӧ эн торкав. Н-но, окота кӧ кывзы, абу кӧ — эн. Толькӧ эн торкав.
Ме кӧсйыси. И Ювеналий Иванович висьталіс меным со мый.
Оз уна сюрны сэтшӧм йӧз, кодъяс эськӧ эз колльӧдлыны шоналӧм синъясӧн дзодзӧг кельӧбъяс. Торйӧн нин тулысын...
Чатӧртан юртӧ — кузьысь-кузь кельӧб, кыпыда гогзигтыр, выліті шлывгӧ-кывтӧ. И ӧд дивӧ! — кельӧбыслӧн ёсь йылыс, компас стрелка моз, чурвидзӧ веськыда Войвылӧ. Гырысь лэбачьяс шывгӧны тэрмасьтӧг, бордъяснас ӧтмоза шевкйӧдлӧмӧн, ньӧти оз дзугны стройнысӧ. Быттьӧ велалӧм салдатъяс.
Н-но, видзӧдан на вылӧ, и сэтшӧм лӧсьыд лоӧ сьӧлӧм вылад. Сыысь, мый му выланым эмӧсь и тайӧ гырысь да мича лэбачьясыс. Да, буракӧ, тшӧтш и сыысь, мый кузь да кӧдзыд тӧв бӧрын найӧ со бара вайӧны миян Войвылӧ гажа тулыс.
Дзодзӧгыд зэв сюсь да вӧй лэбач и йӧзаинтӧ оз зэв радейт. И, тӧдӧмысь, буретш та вӧсна эз кут пӧжсьыны миян сикт гӧгӧръясын. Кӧть эськӧ и водзті, кор эз на вӧв матын леспромхоз, ӧткымынӧн кольччылісны лӧньджык тыясӧ гожӧм кежлӧ, сэні быдтылісны челядьпиянсӧ.
Н-но вот, коркӧ май шӧрын кымын ме мӧдӧдчи Ёкыша тыӧ вуграсьны. Менам сэні ветки пыж и быдсӧн лӧсьӧдӧма.
Пукала пыжын, видзӧда таб вылӧ. Луныс шондіа, лӧньсьыс-лӧнь, татшӧм лӧньыс толькӧ вӧр пытшкӧ дзебсьӧм вадъясын, кытчӧ и тӧвруыс омӧля сидзӧ. Ном ни лӧдз абу на. Ты веркӧсыс стеклӧ кодь югъялӧ. Гыбалӧ-ворсӧ чери. Гӧрд бока ёкышъяс чеччалӧны пыж нырын. Ме ог тӧд, ёна-ӧ лӧсьыд райын, но, чайта, таысь лӧсьыдджыкыс ӧдвакӧ вермас лоны...
Н-но, эз-ӧ бокӧ менӧ шыбелит?.. Пукала тадзи и друг юр весьтын кыла дзодзӧглысь гогзьӧм. Чатӧрті юрӧс — дзодзӧг и эм!.. Быдӧн любӧ лои: мися, абу кедзовтӧмаӧсь Ёкыша тысӧ — а сійӧ миян вель ыджыд, — кольччӧмаӧсь пӧжсьыны.
Недыр мысти выльысь на тыдовтчис дзодзӧгыс, бара на шыасьлӧ-дзуртышталӧ. Быттьӧ нораа корсьӧ-чуксалӧ кодӧскӧ. Н-но, мый нӧ, мися, тайӧ? Позсӧ али мый воштӧма? Али водзджык на позтысьнысӧ...
Сэсся и юрӧ друг кучкис: гашкӧ, ассьыс мусуксӧ воштіс да?
Некымын лун мысти сиктсаяскӧд сёрниӧ воим. И ӧти мужик, Ӧнтип Гриньӧ, ошйысис: Ёкыша тыысь пӧ дзодзӧгӧс лыйи. Энь али ай, мися? Эньыс пӧ веськалӧма. Кынӧмас пӧ унакодь кольк вӧлі.
Мися, эськӧ, мисьтӧм бугыльӧс, асьтӧ тэнӧ пезьдыны! А мый нӧ! Тулысын лыйлыны энь пӧткаӧс... Гашкӧ, сійӧ поз вылас нин пукаліс да... Тайӧ жӧ медлёктор! Вредительство тайӧ! Кӧть нин, шуам, айсӧ лыйис... А он кӧ тӧд, коді эньыс да коді айыс, немторла пищальсӧ киад босьтны. Яй кӧ ёна колӧ, мун да ньӧб лавкаысь мӧс кокъяс, вильӧд кӧть пинь чегтӧдзыд...
Н-но вот, видча тадзи, а аслым сэтшӧм жаль дзодзӧгыс, мый, мися, ӧні лоӧ сыкӧд, коньӧркӧд? Кысь сійӧ аддзас выль мусуксӧ, ӧд став кельӧбыс важӧн нин Войвылӧ муніс...
Мыйӧн сӧмын прӧст кад лоыштіс, ме пырысь-пыр жӧ бара муні Ёкыша ты дорӧ. И мый жӧ тэ чайтан? Шонді лэччан дор бара казялі дзодзӧгтӧ: сійӧ лэбис вад весьтӧд да нораа гогзис-дзуртіс. Дерт, сійӧ век на корсис-чуксаліс ассьыс пӧдругасӧ...
Но аддзан ӧмӧй, кор сійӧс Гриньӧ важӧн нин жаритіс!
Н-но вот... Дзодзӧгыд сэсся гожӧмбыд оліс Ёкыша тыад. Муяс вылысь некымынысь аддзывлӧмаӧсь и. Кӧнкӧ, ӧзимӧн чӧсмасьыштны лэблывліс... Гриньӧ кык пӧрйӧ на лыйлӧма сылы, но абу веськалӧма. Аръявылыс нин, ельдӧг вотігӧн, ме бара на кывлі коньӧр лэбачлысь гогзьӧм-лӧвтӧмсӧ...
А сэсся кынмавны кутіс. Йи сувтӧм бӧрын ме муні Ёкыша тыӧ тӧвся кыснанӧн ёкыш лэптавны. Понді матыстчыны аслам важ коляс дінӧ. Видзӧда, стеклӧ кодь югыд йи вылын мыйкӧ рудвидзӧ. Сьӧлӧмӧй юковтіс морӧсын: абу-ӧ дзодзӧгыд?!
Сійӧ и вӧлӧма. Абу нин ловъя... Пасьмунӧма морӧснас чорыд йи вылӧ... Гашкӧ, войнас вердчис кӧнкӧ муяс вылын. А сэсся ывлаас друг ёна кынмис, тыын медбӧръя рыыс йисяліс... Коньӧр, чайтіс, мый сэні ва на и швач пуксис...
Гашкӧ, медбӧръя здукӧдзыс век на надейтчис, мый вот-вот воас сы дінӧ мусаыс. Сьӧлӧмыс некыдз эз лэпты мунны сытӧг шоныд муӧ...
Ме пондылі нуны сійӧс гортӧ, но друг зэв шог лои. Мыйлакӧ дум вылӧ уси аслам гӧтырӧй... Сійӧ кувсис вит во сайын, кынӧмас ракысь...
И ме дзеби дзодзӧгсӧ тыбердса джуджыд керӧсӧ, пашкыр ниа улӧ. Ӧні быд пӧрйӧ, кор волывла Ёкыша тыӧ, век нин сулышта тані. Сьӧлӧмӧй сэки нӧйтчыштӧ морӧсын, быттьӧ медмуса другӧй куйлӧ ниа улас.
