ТӦВСЯ РЫТӦ

Тоня Смолева талун дыр эз лок школаысь: дасьтісны пӧсылка Болгарияса велӧдчысьяслы, кодъяскӧд некымын во нин письмӧасисны. Мыйсӧ сӧмын пӧсылкаас эз пуктыны: книгаяс, значокъяс, маркаяс, уна пӧлӧс серпасъяс. Кор пӧсылка вӧлі дась, гижисны письмӧ, кыдзи коми сиктса челядь велӧдчӧны да олӧны, кутшӧм гажаа найӧ коллялісны Выль во да тӧвся каникулъяс. Корисны Болгарияса челядьӧс гожӧмнас волыны гӧститны найӧ сиктӧ.

Вӧлі нин кӧкъямыс час рыт, кор Тоня аслас класса велӧдчысьяскӧд мӧдӧдчис гортас. Шоныд классысь ывлаӧ петӧм бӧрын нывкаясӧс да зонкаясӧс пыр жӧ мӧдіс чеплявны лэчыд тӧлыс, трачкакылысь кӧдзыдыс. Ковмис лэптавны воротникъяс, кепысьӧн зыравны чужӧмнысӧ, тэрыбджыка восьлавны кӧдзыдӧн южмӧдӧм туй кузя.

Сиктса улича вылын некод эз вӧв. Татшӧм кӧдзыд дырйиыд, тыдалӧ, быдӧн зільӧны пукавны гортаныс, видзӧдны телевизор либӧ кывзыны радио. Понъяс весиг дзебсьӧмаӧсь, оз кыв налӧн гӧлӧсныс.

Тонялӧн керкаыс сикт помланьыс, сельпокӧд орччӧн.

Пӧдругаясыс вочасӧн пырисны гортаныс, Тоня коли ӧтнас. Ӧні сійӧ ещӧ на ёна ӧддзӧдіс воськовсӧ.

Кор Тоня кольӧ гортас ӧтнасӧн, быдторйысь вӧлі полӧ. Батьыс тшӧкыда сы вылын шмонитліс: «Но и полысь кӧч тэ, дас кык арӧс тыри, а аслад вуджӧрысь полан. Кӧнкӧ кӧ шыр чивӧстас, синъясыд бара нин шармӧмаӧсь, а ещӧ гӧрд галстук новлан».

— Тэ ӧд ичӧт дырйиыд, кӧнкӧ, повлін жӧ, — вочавидзліс Тоня батьыслы.

Ӧтчыд, кор батьыс да мамыс мунісны собрание вылӧ, да Тоня колис гортас пель пӧла Мишка каньыскӧд, кусіс электричество. Нывкаӧс дрӧж быдсӧн босьтіс. Кималаснас корсис пальтосӧ, кватитіс тув йылысь шапкасӧ, кокас сюйис гынкӧм и котӧрӧн уськӧдчис ывлаӧ. Эз на удит воны контораӧдз, кӧні соборуйтісны совхозса уджалысьяс, кыдзи сиктса уличаяс вылын да керкаясын бӧр ломзис электричество.

Тоня вӧлись казяліс, мый ӧти кокас сылӧн аслас гынкӧмыс, а мӧдас — мамыслӧн. Кӧть вӧлі яндзим, но нывка гортас эз лысьт бергӧдчыны, жӧдзис-ветлӧдліс контора дорын сэтчӧдз, кытчӧдз эз помась собраниеыс.

Ӧні со сійӧ бара полӧ, муныштас, кывзысьыштас, чошкӧдӧма пельяссӧ. «Колӧма тшӧктыны пӧдругаясӧс гортӧдз колльӧдны», — видӧ асьсӧ Тоня.

Кор мыччысис сельпо, вӧлись неуна сайкалі. Тасянь ӧд гортыс зэв нин матын. Но сійӧ жӧ кадӧ магазин ӧдзӧсын мыйкӧ дзуртыштіс, сэсся сявкнитіс-кусіс сельпоӧ пыранінын ӧшалысь лампочкаыс, кодкӧ быттьӧ кучкис сэтчӧ.

Тоняӧс повзьӧмысла бара дрӧж босьтіс. Сійӧ кежис кер бунт сайӧ, коді вӧлі дзик туй бокас да мӧдіс видзӧдны магазин кильчӧ вылӧ. Бара, кылӧ, гольсмуні, сэсся дзуртыштіс ӧдзӧс, и гӧгӧр лои лӧнь. «Вӧръяс али мый пырисны магазинас? Горзыны кӧ кута, виасны менӧ. Мый вӧчны? И гортӧ ог лысьт мунны: колӧкӧ, кыйӧдчӧны».

И сэки Тонялы дум вылас уси, мый сельпосянь неылын олӧ милиционер, Клим Климович. Петіс туй вылас да котӧртіс сы ордӧ. И полӧмыс быри, и кӧдзыдыс кытчӧкӧ воши. Кашкӧ да котӧртӧ, чужӧм кузяыс пӧсь визувтӧ.

Муртса восьтіс Тоня керка ӧдзӧссӧ, аддзис Клим Климовичӧс и сыркъялӧмӧн бӧрддзис. Милиционер вештіс ныр увсьыс газетъяс, ӧдйӧ локтіс шогӧ усьӧм нывкалы паныд.

— Мый лои? Коді ӧбидитіс?

— Эстӧн... Сельпоын...

— Мый сельпоас? Пӧжар? Висьтав ӧдйӧджык.

— Вӧръяс сэтчӧ пырисны. Ачым аддзылі, честнӧй пионерскӧй... Дзик на ӧні томансӧ жугӧдісны.

Клим Климович дӧрӧм вылас плавкнитіс дженьыдик сьӧд пасьсӧ, зептас сюйис пистолет и уськӧдчис ывлаӧ. Тоня — сы бӧрся.

— Сельсӧветса пред дорӧ котӧртлы, мед дружинникъясӧс отсӧг вылӧ ваяс. Гӧгӧрвоин? Ме сельпо дорас лоа. Ӧдйӧджык сӧмын, — сетіс индӧд нывкалы милиционер, а ачыс котӧртіс водзӧ.

Тоня вӧчис сідз, кыдзи тшӧктіс милиционер. Недыр мысти сиктсӧветса председатель, шофёр Ненев да ещӧ кык том морт восьлалісны нин сельполань. Тоня муртса удитіс вӧтчыны на бӧрся.

Кор пырисны сельпоӧ, аддзисны татшӧм серпас: джодж шӧрын, кияссӧ вывлань лэптӧмӧн, сулалісны кузь юрсияса кык мужичӧй, налы паныдӧн, пистолетсӧ чургӧдӧмӧн, вӧръяс вылысь синъяссӧ эз вештыв милиционер.

Мыйӧн гусясьысьясӧс шобисны да петкӧдісны сельпоысь, медым нуны районнӧй центрӧ, Клим Климович кӧсйис аттьӧавны пионерка Тоня Смолеваӧс, но сійӧ некӧн эз тыдав. Тӧдӧмысь, гортас котӧртіс.

Тоня кӧсйис висьтавны лоӧмтор йывсьыс гортсаясыслы, но мамыс пыр и кутіс видчыны:

— Кӧні тэ та дырасӧ шӧйтан? Батьыд корсьны нин вӧлі мӧдӧдчӧ.

Нывка сідзи и немтор эз висьтав. Мӧд луннас школаӧ, кӧні велӧдчис Тоня, корисны и сылысь бать-мамсӧ.

— Мыйкӧ, буракӧ, нывным пакӧститчӧма. Прӧста эськӧ кыкнаннымӧс школаӧ эз корны, — майшасис батьыс.

Кор Тонялӧн бать-мамыс пырисны школаӧ да аддзисны залысь милиционерӧс и сыкӧд орччӧн ассьыныс нывсӧ, мамыс повзьӧмысла ещӧ на ёнджыка жугыльмис. Залын пукалісны учительяс, велӧдчысьяс.

Сёрнитны заводитіс Клим Климович:

— Ті, дерт, кывлінныд нин, мый тӧрыт рыт кык вӧр пыралісны гусясьны магазинӧ. Найӧс казялӧма да отсаліс кутны тіян школаысь витӧд класса велӧдчысь, пионерка Тоня Смолева. Повтӧмлун петкӧдлӧмысь милицияса начальник тшӧктіс висьтавны сылы зэв ыджыд аттьӧ да премируйтіс транзисторӧн. Висьталіс сідз жӧ ыджыд аттьӧ учительяслы да бать-мамыслы, кодъяс отсалісны нывкалы лоны татшӧм смелӧн да сюсьӧн.

Залын пукалысьяс ставӧн сувтісны, дыр клопӧдісны кияснас повтӧм нывкалы, уна бур кыв висьталісны и Тоня бать-мамлы да учительяслы.