ӦТУВЪЯ СЕМЬЯЫН
Тайӧ тӧлысьын сӧветскӧй народ да став прогрессивнӧй человечество пасйӧны зэв ыджыд праздник — Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслысь Союз котыртӧмсянь 50 во тырӧм.
Уна национальносьта социалистическӧй государство лӧсьӧдӧм — миян партиялӧн зэв ыджыд вермӧм, ленинскӧй национальнӧй политикалӧн триумф. Сӧветскӧй республикаяслысь Союз котыртӧмӧн лои ещӧ на водзӧ нуӧдӧма Великӧй Октябрлысь делӧсӧ, помӧдз вӧчӧма революционнӧй вежсьӧмъяс став странаын.
Коми Автономнӧй Сӧветскӧй Социалистическӧй Республика, коді пырӧ Российскӧй Федерацияӧ, эм Сӧветскӧй Союзлӧн торйӧдны позьтӧм юкӧн.
Коми АССР-са быд олысь нимкодьпырысь лыддьӧ, мый сійӧ — Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслӧн Союзса гражданин.
Кольӧм воын Коми АССР-са уджалысь йӧз пасйисны асланыс республика котыртӧмсянь 50 во тырӧм.
Ветымын во — историяын абу ыджыд кадколаст. Но коми йӧзлы, кыдзи и СССР-са мукӧд нацияяслы да народъяслы, тайӧ воясыс вӧліны вӧвлытӧма дзоридзалан воясӧн. Коми край лоис ёна сӧвмӧм индустрияа да водзын мунысь социалистическӧй культураа республикаӧн.
Великӧй Октябрьскӧй социалистическӧй революцияӧдз коми йӧзлӧн олӧмыс омӧля торъявліс Войвывса, Волга бердса да Средньӧй Азияса мукӧд ичӧтик народъяслӧн олӧмысь. Коми край вӧлі Российскӧй империялӧн пемыд, эновтӧм да бӧрӧ кольӧм пельӧсӧн. Самодержавйӧ казьтыштліс сы йылысь сӧмын сэк, кор ковмывлісны государственнӧй казналы доходъяс да саризмлы паныд мунысь йӧзӧс иналан места.
Великӧй Октябрьскӧй социалистическӧй революция орйӧдліс национальнӧя увтыртӧмлысь чепъяссӧ, бырӧдіс став национальнӧй привилегияяс, восьтіс коми народлы водзӧ мунан югыд туй. Уна нэм чӧжся историяын коми народлӧн первойысь лоис аслас национальнӧй самоуправленньӧ, сійӧ лоис равнӧйӧн сӧветскӧй народъяслӧн ыджыд семьяын.
Сӧветскӧй власьт збыльысь тырвыйӧ мездіс став гырысь и посниджык нацияясӧс да народъясӧс. Вок сяма дружба, ӧта-мӧдлы отсасьӧм, интернационализм — со мый сетіс первой лунсяньыс равноправнӧй республикаяслысь Союз котыртӧм.
Сӧветскӧй строй дырся 50 во чӧжӧн Коми крайын лоисны мойдын кодь вежсьӧмъяс народлӧн удж да олӧмлӧн быд юкӧнын. Тӧдны позьтӧма вежсис ачыс Войвылыс.
Сӧветскӧй власьт лӧсьӧдігӧн на В. И. Ленин ясыда аддзис Коми крайлысь водзӧ олӧмсӧ, унатор вӧчис сылысь производительнӧй вынъяс восьтӧм могысь. Сійӧ петкӧдліс водзмӧстчӧм печӧрскӧй из шом восьтӧмын, Ухтаын нефть корсьӧмын, кӧрт туй нюжӧдӧмын. Сійӧ бура аддзис мездмӧм народлысь гырысь позянлунъяссӧ, эскис сылӧн вынъясӧ да сямлунӧ.
Миян партиялӧн ленинскӧй национальнӧй политика, роч народлӧн да мукӧд братскӧй народъяслӧн отсӧгыс лоис сійӧ выннас, коді сетіс коми народлы позянлун регыдъя кадӧн венны аслас крайлысь экономика да культура боксянь кольччӧмсӧ.
Войнаводзвывса пятилеткаяс воясӧ вӧлі лӧсьӧдӧма Коми республикаын ӧнія промышленносьт, социалистическӧй видз-му овмӧс, национальнӧй культура.
Войнаводзвывса да война воясӧ зэв сьӧкыд условйӧясын Печӧрскӧй кӧрт туй нюжӧдӧм, Печӧрскӧй из шом бассейн да Ухтинскӧй промышленнӧй район стрӧитӧм вӧлі збыльысь эпопеяӧн.
Великӧй Отечественнӧй войналӧн сьӧкыд воясӧ Коми республикаса уджалысь йӧз, кыдзи и став сӧветскӧй народ, ӧружйӧӧн дорйисны уна национальносьта Сӧветскӧй Рӧдинаӧс, вынъяс жалиттӧг уджалісны тылын — промышленносьтын, видз-му овмӧсын, сетісны ставсӧ фронтлы, медым жугӧдны врагӧс.
Коми народлӧн повтӧм пиян петкӧдлісны Великӧй Отечественнӧй войналӧн фронтъяс вылын мужество да отвага. Республика сетіс Сӧветскӧй Армияӧ нелямынысь унджык тысяча боечӧс. Республикаысь 13 тысяча воинӧс вӧлі наградитӧма СССР-са боевӧй орденъясӧн да медальясӧн, а 16 мортлы сетӧма Сӧветскӧй Союзса Геройлысь ыджыд ним.
Войнабӧрса кадӧ Коми республика, кыдзи и став страна, вӧчис ассьыс экономикасӧ да культурасӧ сӧвмӧдӧмын выль ыджыд воськов. Великӧй роч народлӧн да мукӧд народъяслӧн отсӧгӧн пармаын да тундраын вӧлі лэптӧма ӧнія техникаӧн оборудуйтӧм уна сё промышленнӧй предприяттьӧ.
Сӧветскӧй власьт воясӧ Коми АССР-ын промышленнӧй продукция лэдзӧм содіс 260 пӧв. Сӧмын 1971-ӧд воын промышленнӧй продукция вузалӧмыс содіс 11 прӧчент вылӧ.
Коми республика лоис странаса Европейскӧй Войвылын зэв вына топливно-энергетическӧй базаӧн. Печӧрскӧй бассейнса шахтёръяс ӧні перйӧны вонас 22 млн. тонна из шом. Тайӧ став сарскӧй Россияын перъян из шомлӧн 3/4 юкӧныс.
Сӧветскӧй власьт воясӧ республикаын котыртӧма нефтянӧй промышленносьт. Кольӧм воын вӧлі перйӧма 9,1 млн. тонна нефть да газлысь конденсат, а пятилетка помын кутасны сетны 15-16 млн. тонна. Геологъяс восьталӧны нефтьлысь выль месторожденньӧяс. Зіля стрӧитсьӧны выль прӧмыселъяс да нефтепроводъяс, содӧ места вылын нефтьсӧ перерабатывайтӧм.
Кӧкъямысӧд пятилеткаын республикаын лӧсьӧдӧма промышленносьтлысь выль юкӧн — газӧвӧйӧс. Вуктыл, код йылысь войдӧр этшаӧн кывлісны весиг республикаын, ӧні лои тӧдсаӧн став страна пасьта. Тані восьтӧма газоконденсатнӧй месторожденньӧ, коді медся матын странаса промышленнӧй центръяссянь. Зэв дженьыд кадӧ нюжӧдӧма вына газопровод «Сияние Севера», кыті страналӧн центрӧ быд сутки сетсьӧ 35 млн. кубометр кельыдлӧз ломтас. 1971-ӧд воын перйӧма 10,5 млрд. кубометр газ. Пятилетка кежлӧ сетӧм заданньӧ лоӧ тыртӧма срокысь водз. Республикалӧн юбилей кежлӧ (1971-ӧд вося августын) Вуктылса газ воис республикалӧн столичаӧ — Сыктывкарӧ.
Нюжӧдсьӧ «Сияние Севера» газопроводлӧн мӧд визь.
Республикаса вӧр промышленносьт ӧні сетӧ страналы 21 млн. кубометр вӧр. Сӧветскӧй власьт воясӧ вӧр лэдзӧмыс содіс 30 пӧв.
Сыктывкарса лесопильно-деревообрабатывающӧй комбинат мӧдӧдӧ пилитӧм вӧрсӧ зэв уналаӧ, сы лыдын и рубежсайса странаясӧ. Содтӧ вынсӧ и Жешартскӧй фанернӧй завод, коді ӧні сетӧ вонас 70 тыс. кубометр фанера. 1969-ӧд воын заводитіс уджавны Сыктывкарса лесопромышленнӧй комплекс.
Партиялӧн XXIV съезд вылын Л. И. Брежнев казьтыштіс Сыктывкарскӧй ЛПК кыдзи медся гырысь предприяттьӧяс лыдысь ӧтиӧс, кодъясӧс вӧлі стрӧитӧма кольӧм пятилеткаын.
Стрӧительстволысь мӧд ӧчередьсӧ помалӧм бӧрын Эжва вывса гигант лоас Европаын татшӧм жӧ предприяттьӧяс лыдын медся гырысьясысь ӧтиӧн.
Уджалысь предприяттьӧяс лыдӧ пырис древесноволокнистӧй плитаяс вӧчысь завод Княжпогостын, кодлӧн вося вынйӧрыс 8 млн. квадратнӧй метр.
Ӧні ещӧ на стрӧитсьӧны вӧр обрабатывайтысь некымын ыджыд предприяттьӧ.
Революцияӧдз миян крайын электричество эз вӧв. Электроэнергетика кутіс сӧвмыны сӧмын Сӧветскӧй власьт дырйи. Кольӧм воын вӧлі вӧчӧма электроэнергиясӧ 2,7 млрд. киловатт-час. Тайӧ 1,3 пӧв унджык сы серти, мыйта вӧчсьыліс 1913-ӧд воын став сарскӧй Россияын. Заводитӧма лӧсьӧдны ӧти энергосистема, медым став потребительяслы лоис централизованнӧй электроснабженньӧ. Крайын, кӧні революцияӧдз эз на быдӧнлӧн вӧв и карасина лампа, ӧні вӧчсьӧ электроэнергияыс шӧркодя быд морт вылӧ унджык сы серти, мыйта сэтшӧм развитӧй капиталистическӧй странаын, кыдзи Италия, электрифицируйтӧма став гырысь и посни сиктъяс.
КПСС XXIV съездлӧн Директиваясӧн тайӧ пятилеткаын индӧма заводитны стрӧитны Печӧраса ГРЭС, кодлӧн вынйӧрыс лоас 2,4 млн. киловатт. Вит во чӧжӧн электроэнергия вӧчӧм содас 1,6 пӧв. Тайӧс лоас шедӧдӧма Вӧркутаса, Ухтаса да Сыктывкарса электростанцияясын содтӧд мощносьтъяс пыртӧмӧн.
Республикаын стрӧитӧма ремонтно-механическӧй, местнӧй да пищевӧй промышленносьтса предприяттьӧяс, мебель вӧчан да вурсян фабрикаяс, кожевенно-обувнӧй заводъяс, мясокомбинатъяс, сур пуан да йӧв вӧчан заводъяс, кондитерскӧй да макароннӧй фабрикаяс, хлебозаводъяс да мукӧд предприяттьӧяс. Йӧзлы колана тӧваръяс ӧні лэдзӧны республикаын 85 предприяттьӧ и пятилетка помын найӧ кутасны сетны тӧварсӧ 311 млн. шайт дон. Стрӧитсьӧны выль предприяттьӧяс: хлебозаводъяс Ухтаын, Койгородокын, Косланын, Усть-Куломын; йӧв заводъяс — Ухтаын, Сыктывкарын, Косланын, Объячевоын; вурсян да мебель вӧчан фабрикаяс Сыктывкарын.
Оз позь сӧвмӧдны экономика да культура бура уджалысь транспорттӧг. А революцияӧдз сійӧ миян крайын эз вӧв, не кӧ лыддьыны купечьяслысь некымын ичӧтик паракод.
Печӧрскӧй кӧрт туй, коді ворсӧ миян республикалысь экономика кыпӧдӧмын зэв ыджыд роль, ӧні пырӧдчӧ ылысджык районъясӧ. 1961 воын вӧлі нюжӧдӧма кӧрт туй Сыктывкарӧдз, коді вуж выйӧныс вежис республикалӧн столичалысь транспортнӧй йитӧдъяс да сетіс позянлун ӧдйӧ кыпӧдны сылысь экономикасӧ.
Матысса кадӧ лоӧ сдайтӧма постояннӧй эксплуатацияӧ Микунь — Кослан — Ертом да Сосногорск — Троицко-Печорск кӧрт туй линияяс, мый восьтӧ позянлун водзӧ сӧвмӧдны вылыс Печӧралысь да Удорскӧй районлысь экономикасӧ.
Гражданскӧй авиацияса Коми Управленньӧлӧн самолётъяс ӧні лэбалӧны республикаса став райцентръясӧ, гырысьджык сиктъясӧ да посёлокъясӧ, а сідз жӧ странаса 40 гырысь карӧ. Сыктывкарсянь Москваӧдз ӧнія лайнеръяс лэбӧны кык часӧн. Ыджыд отсӧг сетӧ авиация геологъяслы, нефтяникъяслы, газӧвикъяслы.
Республикаса юяс кузя ветлӧны ӧдйӧ мунысь суднояс. Ӧдйӧ паськалӧ трубопроводнӧй транспорт.
Ыджыд тӧдчанлун сетсьӧ автомобильнӧй туйяс стрӧитӧмлы. Кӧкъямысӧд пятилеткаын вӧлі вӧчӧма 274 км, а ӧкмысӧдын лоӧ ещӧ 410 км. Но транспорт век на кольччӧ экономикаысь, торйӧн нин оз тырмыны автомобильнӧй туйяс.
Сӧветскӧй власьт воясӧ лӧсьӧдӧма бур связь, нуӧдӧма радиофикация, стрӧитӧма да уджалӧны куим телецентр, «Орбита» системалӧн кык станция. 1970 воын заводитіс уджавны радиорелейнӧй линия Москва — Сыктывкар. Сійӧ нюжӧдсьӧ Ухта, Печӧра, Инта каръяс пыр Вӧркутаӧдз да локтан воын сійӧс лоӧ дзоньнас эштӧдӧма. Сыктывкарса олысьяс кольӧм восянь заводитісны видзӧдны телевиденньӧлысь тшӧтш и мӧд программа. Матысса кадӧ республикаса олысьяслӧн 80 прӧчентыс кутасны аддзыны центральнӧй телевиденньӧлысь передачаяс.
Зэв гырысь вежсьӧмъяс лоисны республикаса видз-му овмӧсын. Уна тысяча посньыдик крестьянскӧй овмӧсъяс пыдди ӧні котыртӧма гырысь механизируйтӧм совхозъяс, колхозъяс да птицефабрикаяс. Войвывса каръясын олысьясӧс йӧлӧн да свежӧй овощиӧн вердӧм могысь лӧсьӧдӧма подсобнӧй овмӧсъяс «Вӧркутауголь», «Интауголь» комбинатъясын, «Коминефть» объединенньӧын да мукӧд ведомствоясын. Сӧветскӧй власьт воясӧ кӧдза муяс паськалісны куим пӧв. Картупель ӧні чукӧртӧны 14 пӧв, град выв пуктасъяс — 11 пӧв унджык.
Республикаса видз-му овмӧс ӧдйӧ вуджӧ индустриальнӧй рельсъяс вылӧ. Индӧма стрӧитны гырысь животноводческӧй комплексъяс: ӧтиӧс (Зеленечын) порсьясӧс тшӧгӧдӧм вылӧ, кӧні кутасны видзны 24 тыс. юр, да вит комплекс 4400 мӧслы. Паськӧдсьӧны Сыктывкарса, Интаса да Вӧркутаса птицефабрикаяс. 270 тысяча курӧг видзӧм вылӧ фабрикаяс лоӧ лэптӧма Печӧраын да Эжваын. 1973 воын заводитасны стрӧитны тепличнӧй комбинат Сыктывкарын, 1975 воын — Печӧраын. Паськӧдсьӧны ӧнія тепличаяс Вӧркутаын, Интаын, Ухтаын.
Ӧдйӧ кыпӧдны республикалысь экономикасӧ отсаліс сійӧ, мый Сӧветскӧй государство сетліс та вылӧ зэв гырысь средствояс.
Ӧні миян республика — зэв ыджыд стрӧительнӧй площадка. Кӧкъямысӧд пятилеткаын Коми АССР-лысь экономика да культура кыпӧдӧм вылӧ вӧлі видзӧма 2,8 миллиард шайт.
Выль объектъяс кыпӧдӧны гырысь стрӧительнӧй организацияяс «Главкомигазнефтестрой», «Комипромжилстрой», «Печӧршахтострой» «Комисельстрой», «Печӧрстрой» да мукӧд. Лӧсьӧдӧма стрӧительнӧй индустриялысь зумыд база.
Ӧкмысӧд пятилеткаын колӧ пӧртны олӧмӧ капитальнӧй стрӧительство кузя зэв ыджыд программа. Та вылӧ индӧма видзны 4,4 млрд. шайт, мый лоӧ кольӧм пятилеткаын серти 67 прӧчент вылӧ унджык.
Индӧма видзны гырысь капиталовложенньӧяс промышленносьт, видз-му овмӧс да народӧн потребляйтан тӧваръяс вӧчысь овмӧсъяс паськӧдӧм могысь. 800 млн. шайт лоӧ видзӧма оланінъяс, коммунальнӧй овмӧсъяс, школаяс, детскӧй да лечебнӧй учрежденньӧяс стрӧитӧм вылӧ. Лоӧ вӧчӧма олан керкаяс 2,1 млн. кв. метр.
Оланінъяс да мукӧд социально-культурнӧй учрежденньӧяс стрӧитсьӧны уна, но век жӧ оз на тырмыны, сы вӧсна мый ӧдйӧ содӧ на вылӧ коланлуныс. Да и важся пу керкаяс ӧдйӧ сісьмӧны.
Миянлы и водзӧ колӧ дугдывтӧг тӧждысьны стрӧительство бурмӧдӧм вӧсна, сэні уджсӧ донтӧммӧдӧм вӧсна. Колӧ став мераясӧн чинтыны стрӧитчан срокъяссӧ, бурмӧдны уджъяслысь качествосӧ.
Республикаын промышленносьт сӧвмӧдігӧн кыптісны выль каръяс да рабочӧй посёлокъяс. Лоисны сэтшӧм мича каръяс, кыдзи Вӧркута, Ухта, Инта, Печӧра, Сосногорск, Микунь.
Сыктывкар — республикалӧн столича зэв ичӧтик уезднӧй карсянь быдмис збыль вылӧ ӧнія карӧдз. Стрӧитӧма каръяс сяма 36 рабочӧй посёлок. Ӧні республикаса населенньӧ лыдысь 63 прӧчентыс олӧ каръясын да посёлокъясын.
Ӧнія Коми республика — странаса тӧдчана экономическӧй район. Став союзнӧй республикаясӧ да рубежсайса 18 государствоӧ мунӧ Коми АССР-са промышленносьтлӧн продукция: коксуйтчысь из шом, нефть да нефтьысь продуктаяс, природнӧй газ, техническӧй са, целлюлоза, бумага, картон, фанера, вӧр, древеснӧй плитаяс, пилитӧм вӧр, электротехническӧй изделльӧяс, стрӧительнӧй материалъяс, химическӧй продукция, замша, пушнина да сідз водзӧ.
А миянӧ страналӧн быд помсянь воӧны машинаяс, металл, оборудованньӧ, минеральнӧй удобренньӧяс, разнӧй сикас тӧваръяс.
Сӧветскӧй власьт лӧсьӧдан первой лунсянь нуӧдсис зэв ыджыд удж крайлысь культурасӧ кыпӧдӧм могысь.
Талун Коми АССР — дорвыв грамотнӧй йӧза республика, кӧні успешнӧя решайтсьӧ быд мортлы средньӧй образованньӧ сетан проблема. Таво челядьлӧн 82 прӧчентыс, кодъяс помалісны 8-ӧд классъяс, водзӧ велӧдчӧ средньӧй учебнӧй заведенньӧясын.
Республикаса быд нёльӧд олысь велӧдчӧ.
Народнӧй образованньӧ юкӧнын лӧсьӧдӧма бур система. Уджалӧны куим стационарнӧй вуз да мукӧд вузъяслӧн кык филиал. Таво восьтіс том йӧзлы ӧдзӧсъяс Сыктывкарса государственнӧй университет, мый лоис республика олӧмын ыджыд событтьӧӧн. Уджалӧны 782 общеобразовательнӧй школа, 17 средньӧй специальнӧй учебнӧй заведенньӧ, профтехобразованньӧлӧн 30 училище, кодъяс лыдысь 14-ын сетсьӧ средньӧй образованньӧ.
Детскӧй садъясын да яслиясын олӧны 85 тысяча челядь, дошкольнӧй арлыдаяслӧн 70 прӧчентыс. Дошкольнӧй учрежденньӧяс кузя ми кутам РСФСР-ын первой местаясысь ӧтиӧс.
Дженьыд кадӧ лоис гӧтӧвитӧма учительяслысь, врачьяслысь, инженерно-техническӧй рӧбӧтникъяслысь, видз-му овмӧсса специалистъяслысь, наукаса да культураса рӧбӧтникъяслысь уна лыда кадръяс.
Коми АССР-ын уджалӧ учёнӧйяслӧн ыджыд отряд. Ӧні дас кӧкъямыс научнӧй учрежденньӧын да высшӧй учебнӧй заведенньӧясын артавсьӧ тысячаысь унджык научнӧй сотрудник, на лыдын наукаясса 275 доктор да кандидат. Ыджыд научнӧй учрежденньӧӧн лоис СССР-са наукаяс Академиялӧн Коми филиал, сылӧн геология, биология, история, кыв да литература институтъясӧн да мукӧд научнӧй подразделенньӧясӧн. Филиалса учёнӧйяслысь уна уджъяс тӧдӧны страна пасьталаын.
Ыджыд удж нуӧдӧны республикаса писательяслӧн организация, художникъяслӧн Союз да композиторъяс Союзлӧн оргбюро. Сӧветскӧй власьт воясӧ дзик выльысь лӧсьӧдӧма национальнӧй литература да искусство. Коми писательяслысь гижӧдъяс лэдзӧма СССР-са народъяслӧн уна кывъяс вылын, миян художникъяслысь картинаяс эз этшаысь петкӧдлыны выставкаяс вылын Москваын да рубеж сайын. Писательяс, художникъяс, композиторъяс, артистъяс асланыс уджъясӧн унаысь ветлывлісны миян страналӧн столичаӧ, мукӧд республикаясӧ да каръясӧ, весиг гранича сайӧ. И быдлаын найӧс бура донъявлісны.
Позьӧ шуны, мый ӧні коми национальнӧй литература да коми йӧзлӧн аслыссяма искусство пуктӧны тӧдчана пай СССР-са народъяслысь культура водзӧ озырмӧдӧмӧ. И тайӧ зэв лӧсялана. Ӧд миян уна национальносьта государствоын ӧтувъя культураыс тэчсьӧ да озырмӧ став народъяс культураясысь. Коми народлӧн культура сідз жӧ оз вермы йӧршитчыны аслас кыш пытшкӧ.
Республикаын восьтӧма культуралысь уна сё учрежденньӧ: театръяс, культура дворечьяс да керкаяс, клубъяс, библиотекаяс, кинотеатръяс, кодъяс нуӧдӧны йӧзӧс коммунистическӧя воспитайтӧм кузя зэв ыджыд удж.
Сӧвмӧ сцена вылын профессиональнӧй да народнӧй искусство. Паськалӧ рӧднӧй кыв вылын репертуар. Сӧмын кольӧм воын театръяс да филармония петкӧдлісны 5 тысяча сайӧ спектакль да концерт, кодъясӧс видзӧдісны 1 миллионысь унджык морт. Содӧ лыдыс челядьлы восьтӧм музыкальнӧй школаяслӧн. Республикаын ӧдйӧ паськалӧ художественнӧй самодеятельносьт.
Вуж выйӧныс вежсис здравоохраненньӧ.
Ӧні йӧзлысь здоровйӧсӧ видзӧны уна тысяча врач да средньӧй медицинскӧй рӧбӧтник. Быд дас тысяча морт вылӧ воӧ 27,8 врач. Тайӧ лыдпасыс ёна ыджыдджык медся сӧвмысь капиталистическӧй странаясын серти. Революцияӧдз серти шӧркодя кык пӧв да унджык нюжаліс мортлӧн олан нэмыс.
Лӧсьӧдӧма ӧнія кадся уна сё лечебно-профилактическӧй учрежденньӧяс, кытчӧ сувтӧдӧма медся выль медицинскӧй оборудованньӧ. Сэні эм быд тысяча олысь вылӧ 14,6 койка. Тайӧ унджык РСФСР пасьталаса шӧркодь лыдпасысь. Воысь во паськалӧ гырысьяслы да челядьлы специализированнӧй медицинскӧй отсӧг сетӧм.
Пятилеткалӧн локтан воясӧ лоӧ вӧчӧма здравоохраненньӧ сӧвмӧдӧмын выль ыджыд воськов, пӧртсьӧ олӧмӧ медицинскӧй учрежденньӧяс стрӧитан паськыд программа.
Экономика да культура сӧвмӧмкӧд тшӧтш дугдывтӧг содіс и республикаса уджалысь йӧзлӧн материальнӧй благосостоянньӧыс. Йӧз кутісны овны бурджыка, чӧскыдджыка сёйны-юны.
Войвывса районъясын олысьяслы сетсьӧны уна льготаяс. Ӧткымын войвывса льготаяс ӧні заводитӧма сетны и республикалӧн шӧр да лунвыв районъясын олысьяслы. Бӧръя воясӧ ёна содіс рабочӧйяслӧн да служащӧйяслӧн удждоныс, бурмис колхозникъяслы мынтысьӧм.
Быд олысь вылӧ вӧчсьӧны бытӧвӧй услугаяс шӧркодя вонас 21 шайт 10 коп. дон. Йӧзлы вӧчсьӧ 300 пӧлӧс услуга.
Вӧвлытӧма паськалӧ республикаын олан керкаяс да коммунально-бытӧвӧй учрежденньӧяс стрӧитӧм. Сӧмын кӧкъямысӧд пятилетка дырйи вӧлі стрӧитӧма 2,2 млн. квадратнӧй метр бур оланін. Тайӧ пӧшти сы мында жӧ, мыйта вӧлі республикаын став государственнӧй оланіныс 1965-ӧд воын. Лэптӧма уна школаяс, детскӧй садъяс да яслияс, больничаяс да поликлиникаяс, клубъяс, культура керкаяс, коммунально-бытӧвӧй да вузасян предприяттьӧяс.
Но, век жӧ, оланінъяс, школаяс, детскӧй учрежденньӧяс да больничаяс оз на тырмыны.
Зэв гырысь успехъясысь, кодъясӧс шедӧдӧма кӧзяйственнӧй да культурнӧй стрӧительствоын, миян республикалы вӧлі сетӧма 1966-ӧд воын Рӧдиналысь медыджыд награда — Ленин орден, а 1971-ӧд воын — Октябрьскӧй Революция орден.
Республика гӧрдитчӧ аслас передӧвикъясӧн. На лыдысь комын кӧкъямысӧн новлӧны Социалистическӧй Уджвывса Геройлысь нимсӧ.
Уджын шедӧдӧм гырысь успехъясысь республикаса 112 тысяча труженикӧс наградитӧма СССР-са орденъясӧн да медальясӧн. 2518 мортлы сетӧма РСФСР-лӧн да Коми АССР-лӧн народнӧй овмӧсса да культураса заслуженнӧй деятельяслысь нимъяс. Тайӧ йӧзыс — миян кадся збыль вылӧ геройяс — выль олӧм тэчысьяс.
Коркӧя пемыд крестьяналӧн, вӧралысьяслӧн да кӧр видзысьяслӧн челядь да внукъяс лоины гырысь предприяттьӧясса, стройкаясса, колхозъясса да совхозъясса веськӧдлысьясӧн, инженеръясӧн, врачьясӧн, учительясӧн, агрономъясӧн, зоотехникъясӧн, учёнӧйясӧн.
Важся кадӧ саризмӧн увтыртӧм коми народлӧн эз вӧв аслас государственносьт, сійӧс вӧлі юкӧма сэкся нёль административнӧй губерняӧ. Ӧні котыртӧма Коми Автономнӧй Сӧветскӧй Социалистическӧй Республика, и коми йӧз асьныс веськӧдлӧны государство делӧясӧн. Странаса власьтлӧн медвылыс органӧ — СССР-са Верховнӧй Сӧветӧ бӧрйӧма республикаса уджалысь йӧзлысь 14 представительӧс, РСФСР-са Верховнӧй Сӧветӧ — 7 мортӧс, Коми АССР-са Верховнӧй Сӧветӧ — 156 депутатӧс, уджалысь йӧз депутатъяслӧн местнӧй Сӧветъясӧ — 8990 мортӧс.
Вуж выйӧныс вежсис населенньӧлӧн социальнӧй составыс. 1917-ӧд воын Коми крайын вӧлі ставыс 500 гӧгӧр фабрично-заводскӧй рабочӧй. Ӧні промышленносьтын, стрӧительствоын да транспорт вылын уджалӧны уна сё тысяча рабочӧй. Ӧнія рабочӧй класслӧн быдмӧмыс — медся гырысь вежсьӧмъясысь ӧти, коді лоис республикаын Сӧветскӧй власьт дырйи.
Коми республикаын лоӧм социально-политическӧй да экономическӧй вежсьӧмъяс — яръюгыд пример сылы, кыдзи пӧртсис олӧмӧ миян партиялӧн ленинскӧй национальнӧй политика, кыдзи кутісны дзоридзавны да матысмисны ӧта-мӧд дінас социалистическӧй нацияяс. Тайӧ матысмӧмыс мунӧ общественнӧй олӧмлӧн став юкӧнъясын — экономическӧйын, политическӧйын, социальнӧйын, культурнӧйын.
Республикаын комияскӧд ӧтлаын олӧны да уджалӧны рочьяс и украинечьяс, белорусъяс и тотара, чувашъяс и удмуртъяс — уна дас национальносьта йӧз. Ставныс найӧ пӧльзуйтчӧны ӧткодь политическӧй правоясӧн, ӧнія культуралӧн да цивилизациялӧн благоясӧн, активнӧя участвуйтӧны республикаса политическӧй да культурнӧй олӧмын, сетӧны ассьыныс уджсӧ, тӧдӧмлунъяссӧ да опытсӧ коммунизм стрӧитӧмӧ.
Коммунистическӧй партия пуктӧ зэв ыджыд вын, мед эськӧ сӧветскӧй народъяс и водзӧ ӧтувтчисны.
СССР-са народъяслӧн великӧй семьяын ветымын вося туйсӧ арталігӧн Коми йӧз зэв бура аддзӧны ассьыныс аскиа лунсӧ. Промышленнӧй предприяттьӧясса, стройкаясса коллективъяс, колхозъясын да совхозъясын уджалысьяс, кодъясӧс ышӧдӧны КПСС XXIV съездлӧн решенньӧясыс, ещӧ зільджыка уджалӧны ӧкмысӧд пятилетньӧй план тыртӧм могысь.
Коми республика озыр природнӧй ресурсъясӧн да минеральнӧй сырьёӧн, эм гырысь запасъяс из шомлӧн, нефтьлӧн, природнӧй газлӧн, каменнӧй да калийнӧй совъяслӧн, титанлӧн, бокситъяслӧн, вӧрлӧн, пушниналӧн. И миян мог — сувтӧдны тайӧ помтӧм озырлунъяссӧ сӧветскӧй народлы служба вылӧ.
Падъявтӧг позьӧ шуны, мый Ленин ордена да Октябрьскӧй Революция ордена Коми республикаса уджалысь йӧз пуктасны став вынсӧ миян странаын коммунистическӧй общество стрӧитӧмӧ да вӧчасны республиканымӧс ещӧ на озырджыкӧн да мичаджыкӧн.
