ӦЛЬӦНА
Олісны-вылісны старик гозъя. Налӧн вӧлі куим пи да ӧти ныв. Оласны да оласны — мамныс кулӧ. Пӧлать пельӧсас сійӧс гуаласны. Сэсся батьныс кулӧ да паччӧр пельӧсас гуаласны. Оласны да оласны, да налӧн няньыс бырӧ. Няня муӧ мӧдӧдчисны.
Мунасны да мунасны, да зарни кыдз воас, ӧтик вок и шуӧ:
— Ӧльӧна чойӧ, ме татчӧ кая!
— Эн кай, эн кай, — шуӧ Ӧльӧна. — Каян да гажман, сэсся он и лэччы татчӧ.
Вок шуӧ:
— Лэчча, лэчча.
Кайис сійӧ пу вылӧ да зэв уна зарнисӧ гылӧдіс, Ӧльӧналы пидзӧс выйӧныс лои. Сэк сылы гажа кажитчис да шуӧ:
— Ме бара, Ӧльӧна чойӧ, ог и лэччы татысь.
Оз и лэччы.
Бӧрдігтырйи кык вок да чой водзӧ мӧдӧдчасны. Мунасны да мунасны, да эзысь килля кыдз воас.
— Ӧльӧна чойӧй, ме татчӧ кая.
— Эн кай, — шуӧ Ӧльӧна, — эн кай. Каян да вокыд моз сэтчӧ кольччан.
Вок шуӧ:
— Ог, ог, бӧр лэчча.
Каяс сійӧ пу вылӧ, Ӧльӧналы эзысь гылӧдас. Гажа пу вылын кажитчис воклы, сійӧ сэсь оз и лэччы.
— Ӧльӧна чойӧ, — шуӧ, — тан зэв гажа, ме бара татысь ог и лэччы.
Кыкӧн чоя-вока кольӧны, бӧрдігтырйи водзӧ мӧдӧдчасны. Мунасны да мунасны, воклӧн зэв ёна горшыс косьмыны кутас. Сэсся мӧс кок туй аддзас. Вок кутас шуны:
— Ӧльӧна чойӧ, ме татысь юа.
Ӧльӧна и шуӧ:
— Эн, эн ю. Тэ ӧд люкавны кутан менӧ.
Мунасны да мунасны, вӧв кок туй воас.
— Ӧльӧна чойӧй, ме татысь юа, — шуӧ вокыс.
— Эн, эн ю. Тэ ӧд вӧв лоан да чужъявны да курччавны кутан менӧ.
Сэсся и оз ю. Бара водзӧ мунны кутасны. Мунасны да мунасны, да вок бара кутас Ӧльӧналысь вӧзйысьны: ме пӧ татчӧ кежавла. Сэсся кежавлас да меж кок туйысь юас.
Ӧльӧна дінӧ сэсся петас. Кутас мыйкӧ висьтавны да толькӧ «бэ-э» артмӧ.
— Ак-ак, мыйла нӧ тэ, коньӧрӧй, юин, ме тай нӧ тэныд эг тшӧкты, со ӧд и меж лоин.
Но сэсся и межкӧд кутасны мунны водзӧ. Мунасны да мунасны, куст улӧ пуксясны. А кӧнкӧ сэн матын ӧксы пиян да баяр пиян дзоллясьӧны да мачасьӧны.
Сэсся и сьывны кутас Ӧльӧна:
Ӧксы пиян дзоллясьӧны, дзоллясьӧны,
Баяр пиян мачасьӧны, мачасьӧны.
Мачыс мунӧ вит кар йывті, вит кар йывті,
Дзолльыс мунӧ квайт кар йывті, квайт кар йывті.
Ме водзӧ тай оз усь, оз усь.
Под улӧй вӧд постӧм, постӧм,
Юр вылӧй вӧд вевттӧм, вевттӧм,
Ордӧсӧй вӧд стынтӧм, стынтӧм,
Рытыв тӧлыс ӧд тӧлӧдӧ, тӧлӧдӧ,
Асыв тӧлыс ӧд жбырӧдӧ, жбырӧдӧ,
Лун тӧлыс ӧд быгӧдӧ, быгӧдӧ,
Вой тӧлыс ӧд кынтӧ, кынтӧ,
Тэ кулан и ме кула.
Ӧксы пиян да баяр пиян кывзасны да кывзасны. Шуасны мӧда-мӧдныслы: коді пӧ татшӧм лӧсьыдасӧ сьылӧ, вайӧ жӧ корсям. Корсясны да корсясны, некысь оз и сюр. Гортас ветласны, узясны да оласны, аскинас бара локтасны дзоллясьны да мачасьны. Ӧльӧна бара кутас сьывны:
Ӧксы пиян дзоллясьӧны, дзоллясьӧны,
Баяр пиян мачасьӧны, мачасьӧны.
Мачыс мунӧ вит кар йывті, вит кар йывті.
Дзолльыс мунӧ квайт кар йывті, квайт кар йывті.
Ме водзӧ тай оз усь, оз усь.
Под улӧй вӧд постӧм, постӧм.
Юр вылӧй вӧд вевттӧм, вевттӧм,
Ордӧсӧй вӧд стынтӧм, стынтӧм,
Рытыв тӧлыс ӧд тӧлӧдӧ, тӧлӧдӧ,
Асыв тӧлыс ӧд жбырӧдӧ, жбырӧдӧ,
Лун тӧлыс ӧд быгӧдӧ, быгӧдӧ,
Вой тӧлыс ӧд кынтӧ, кынтӧ,
Тэ кулан и ме кула.
Ӧксы пиян да баяр пиян кывзасны да и шуӧны:
— Кытӧні татшӧм лӧсьыдасӧ сьылысьыс?
Бара корсьны кутасны. Корсясны да корсясны да и аддзасны. Тэ пӧ татшӧм лӧсьыдасӧ сьылан? Ме пӧ, шуӧ Ӧльӧна. Ӧксы пи шуӧ:
— Ме сайӧ он мун?
Баяр пи шуӧ:
— Ме сайӧ он мун?
— Чӧвлы, менам ӧд ещӧ меж на эм. Сійӧс кӧ кӧсйысянныд шобді йӧртӧд дорын да ма юкмӧс дорын видзны — муна.
Ӧксы пи шуӧ:
— Видзам нин эськӧ сійӧс да.
— Ещӧ ӧд менам эм чунькытш. Чунькытш пырыс кодлӧн ньӧвйыс мунас, сы сайӧ и муна.
Чунькытш лӧсьӧдас, баяр пи ньӧвйыштас да бокӧ, ӧксы пи ньӧвйыштас да и шӧрас веськалӧ.
Ӧксы пи ордӧ и мунасны. Межӧс йӧртасны шобді йӧртӧд дорӧ да ма юкмӧс дорӧ. Асьныс зэв бура кутасны овны. Верӧсыс луннас ветлывлӧ уджавны, гӧтырыс горт олӧ. Верӧсыс мунігас и шуӧ:
— Тэ бара игнась быдлаті, ёма ныв вӧзйысьны кутас да эн лэдз.
Верӧс мунӧм бӧрын сэтчӧ локтіс ёма ныв да кутас йиркӧдчыны. Ӧти ӧдзӧсӧ грым, мӧд ӧдзӧсӧ йирк. Сэсся оз восьтыны некыт. Скӧрмас дай бӧр мунӧ. Верӧс воас. Ичмонь ставсӧ сылы висьталас. Ёна пӧ и грымӧдчис ёма нылыд.
Мӧд лун верӧс бара мунас уджавны, ёма нылӧс оз тшӧкты лэдзны. Мыйӧн верӧс мунас, пырысьтӧм-пыр локтас ёма ныв, кутас вӧзйысьны.
Ӧльӧна чойӧ, восьты, восьты!
Тоясям да пытшасям...
Петтӧм серамнымӧс петкӧдлам,
Гажтӧм гажнымӧс гажӧдам...
Восьты, восьты.
Ӧльӧна шуӧ:
— Ог, ог. Ӧксы пи эз тшӧкты.
Ёма ныв ӧти ӧдзӧсӧ грым, мӧд ӧдзӧсӧ йирк, Ӧдзӧсыс и воссяс. Пырас керкаӧ, Ӧльӧнаӧс той корсьны личкас. Корсигкостіыс булавкаӧн балябӧжас сутшкас — Ӧльӧна унмовсяс. Сэсся сійӧс ёма нылыд ва дорӧ кыскас, кӧрт бӧчка пиӧ сюяс да ваас и бруткас.
Локтӧ гортас ӧксы пи:
— Ӧльӧна, восьты!
— Восьта, восьта, — керкасянь шуӧ ёма ныв.
А гӧлӧсыс сылӧн абу Ӧльӧна кодь и ӧксы пи юаліс:
— Мый нӧ, Ӧльӧна, лои?
— Пӧсь юква паньышті да кывйӧй сотчис.
А меж ывлаын зэв гораа сьылӧ:
Ёма нылыд ӧд тоша черсӧ кеслӧ, черсӧ кеслӧ,
Йыла пуртсӧ кеслӧ, пуртсӧ кеслӧ.
Тэ кулін и ме кула.
— Ӧксы пи, межтӧ начкы. Ме зарни юра пи нӧбала да меж яй колӧ.
Ӧксы пи шуӧ:
— Мый нӧ тэ лоин, Ӧльӧна? Кувтӧдзыд вӧлі тшӧктан видзны ма юкмӧс дорын да шобді йӧртӧд дорын, а ӧні начкыны тшӧктан?
Ёма ныв шуӧ:
— Мед, мед, начкы, начкы!
Меж ӧтарӧ котралӧ ва дорӧдз да горзӧ, равзӧ-сьылӧ:
Ӧльӧна чойӧ, ёма нылыд ӧд менӧ тшӧктӧ начкыны, начкыны.
Тоша черсӧ кеслӧ, черсӧ кеслӧ.
Йыла пуртсӧ кеслӧ, пуртсӧ кеслӧ.
Тэ кулін и ме кула.
Ӧксы пи лэччас ва дорӧ кывзысьны: мый нӧ пӧ тайӧ межыс ва дорӧ котралӧ?
Кывзысяс, кывзысяс дай кылас Ӧльӧналысь гӧлӧссӧ. Корсьны кутас. Дыр корсяс, сэсся аддзас ва вылысь кӧрт бӧчка. Кӧрт бӧчка кыскас, жугӧдас, Ӧльӧнаӧс перъяс, Ӧльӧналӧн толькӧ нин лолыс: турдӧма, кынмӧма. Ӧксы пи катӧдас Ӧльӧнаӧс гортас, шонтас. Сэсся ёма нылӧс зэв ёна нӧйтас да нӧйтас, сэсся шодлан чань бӧжӧ и кӧрталас. Шодлан чаньыд шодлӧдлас да шодлӧдлас — кытчӧ юрыс, кытчӧ кокыс, кытчӧ киыс кольӧ, — ставсӧ дрӧбитас.
Ёма локтӧ ныв ордӧ гӧститны. Нылыслӧн паныд лоӧ сылӧн юрыс. «Час жӧ тайӧс ме нуа нылӧйлы шыд гырничыс вылӧ, гашкӧ, абу на да».
А юрыс шуас:
— Мамӧӧй, мамӧӧй, тайӧ ӧд менам юр чашкаӧй.
Ёма шуӧ:
— Тьфу, тьфу, тьфу! Мый тайӧ чудитчӧ!
Мунас, мунас да киыс паныд лоӧ:
— Час жӧ ме тайӧс нылӧйлы кураныс вылӧ нуа. Гашкӧ, сылӧн и кураныс абу да!
— Мамӧӧй, мамӧӧй, тайӧ ӧд менам киӧй.
— Тьфу, тьфу, тьфу! Мый нӧ тайӧ чудитчӧ!
Мунас, мунас да кок пӧлыс паныд лоӧ.
— Час жӧ ме тайӧс нылӧйлы нуа коколюка пыдди, гашкӧ, налӧн коколюкаыс абу да.
— Мамӧӧй, мамӧӧй, тайӧ ӧд менам кокӧй!
— Тьфу, тьфу, тьфу! Мый нӧ тайӧ чудитчӧ!
Мунас, мунас да рушкуыс паныд лоӧ.
— Час жӧ ме тайӧс нылӧйлы пожйыс вылӧ нуа. Гашкӧ, налӧн пожйыс абу да.
— Мамӧӧй, мамӧӧй, тайӧ ӧд менам рушкуӧй.
— Тьфу, тьфу, тьфу! Мый нӧ тайӧ чудитчӧ!
Мунас, мунас да мышкуыс паныд лоӧ.
— Час жӧ ме тайӧс нылӧйлы нуа шердын пыдди. Гашкӧ, налӧн шердыныс абу да.
— Мамӧӧй, мамӧӧй, тайӧ ӧд менам мышкуӧй!
— Тьфу, тьфу, тьфу! Мый нӧ тайӧ чудитчӧ!
Ема воас нылыс ордӧ да ставсӧ джодж шӧрас дізь шыбитас.
— На жӧ, нылӧй! Ме тэныд пань и шердын и быдтор вайи.
Ӧксы пи босьтас ёмаӧс да бара жӧ шодлан чань бӧжӧ домалас. Сійӧ шодлӧдлас, шодлӧдлас — кытчӧ киыс кольӧ, кытчӧ кокыс — ставсӧ дрӧбитас.
Ӧксы пи Ӧльӧнакӧд важ моз зэв лӧсьыда да бура овмӧдчасны. Межӧс шобді йӧртӧд да ма юкмӧс дорын кутасны видзны. Ӧні на олӧны-вылӧны.
