ПОП ДА КАЗАК

Оліс-выліс пӧрысь старик. Сылӧн вӧлі куим пи. Сэтшӧм гӧля оліс старик, мый весиг нинӧмӧн вӧлі вердны ассьыс челядьсӧ. Вот ӧтчыд и мӧвпыштіс сійӧ сетны медыджыд писӧ поп ордӧ казакӧ.

— Бур, — шуӧ поп, — ме босьта тайӧ питӧ казакӧ, сӧмын сылы быть лоӧ вӧчны ставсӧ, мый тшӧкта. Ме сылы сета кык вӧв, да мед ӧти лунӧн гӧрас сы мында му, мыйта вермас кытшовтны менам понйӧй. Вӧчас кӧ сійӧс, мед кольччас уджавны, а оз кӧ, сэки ме сы мышкуысь сизим тасма вылӧ кучиксӧ куля.

Сьӧкыдӧсь вӧліны уджъясыс поплӧн, но нӧшта сьӧкыдджык вӧлі тшыгйӧн овны. Нинӧм вӧлі вӧчны коньӧр стариклы, да сӧгласитчис. Прӧщайтчис пиыскӧд старик да жугыля муніс гортас. А зонка кольччис выль кӧзяин ордӧ.

Мӧд луннас поп сетіс зонкалы кык вӧв, лэдзис му вылӧ понсӧ да тшӧктіс зонкалы заводитны гӧрны. Мырсис, мырсис зонка кузь лунтыр, но сӧмын вермис гӧрны мулысь нёльӧд юкӧнсӧ, кодӧс кытшовтіс пон. Поп вӧлі зэв скуп, казаклы весиг эз сет нянь шӧрӧм. Тшыгйысла да сьӧкыд уджысла гӧрысьлӧн быри эбӧсыс, да сійӧ усис му вылас.

Мӧд лунас поп муніс видзӧдлыны гӧрысьлысь уджсӧ. Аддзис, мый абу гӧрӧма став индӧм мусӧ.

— Но, кыдз, эн вермы мусӧ гӧрны?

— Эг, — вомгорулас шуис эбӧссьыс усьӧм казак.

— Но тадзтӧ мем ковмас пӧртны олӧмӧ ассьым кӧсйӧмъясӧс!

Поп босьтіс ньӧр чукӧр да кутіс зонкаӧс нӧйтны сэтшӧм вынӧн, мый зонкалӧн мышку кучикыс потіс сизим пельӧ. Эз вермы терпитны татшӧм нӧйтӧмсӧ зонка да куліс.

Колис во. Эз вермы виччысьны пӧрысь старик ыджыд писӧ да мӧдӧдчис поп ордӧ.

— Пиӧс видлыны вои, — шуис пӧрысь старик. — Кыдзи нин олӧ сійӧ тэ ордын да мыйла оз волывлы пӧрысь батьсӧ видлыны?

— Сійӧ эз вермы вӧчны, мый ме сылы тшӧкті, — вочавидзис поп, — да ассьыс олӧмсӧ сетіс енлы!

Бӧрддзис пӧрысь старик, но нинӧм вӧлі вӧчны.

— Босьт менсьым мӧд пиӧс, — шуис старик, — гашкӧ, сійӧ вермас тэ ордын овмӧдчыны.

— Вай сійӧс татчӧ, — радысла горӧдіс поп, — сӧмын сійӧ жӧ условьеясӧн. Найӧс кӧ оз пӧрт, мышкусьыс сизим тасма вылӧ кучиксӧ куля.

Нуас старик поп ордӧ мӧд писӧ.

Сьӧкыд вӧлі торйӧдчыны стариклы пиыскӧд, но гӧльлуныс веніс, и колис ассьыс писӧ пон ордӧ. Поп мӧдӧдіс зонкаӧс му вылӧ да тшӧктіс гӧрны сы мында му, уна-ӧ кытшовтас понйыс.

Кузь лунтыр гӧрис зонка да сӧмын вермис гӧрны дасӧд юкӧнсӧ, мыйта кытшовтіс поплӧн понйыс.

— И тэ эн вермы вӧчны, мый ме тшӧкті? — лёкысь горӧдіс поп да кутіс кучкавны сійӧс ньӧрйӧн. Кучкаліс сэтчӧдз, кытчӧдз мышкуыс эз потлась сизим пельӧ.

Колис бара во, да пӧрысь старик бара воис поп ордӧ.

— Гажтӧмчи аслам пиысь, — шуӧ старик.- Кыдз олӧ тэ ордын, дӧвӧлен-ӧ тэ сійӧ уджӧн?

— Сійӧ эз вӧч ставсӧ, мый ме сылы тшӧктылі вӧчны, да ен босьтіс сійӧс, — вочавидзис поп.

Бӧрддзис старик, ки и кок кутіс тіравны, но эз лысьт нинӧм шуны поплы. Гортас воӧм бӧрын ставсӧ висьталіс ичӧт пиыслы — Миронлы.

— Эн шогсьы, батьӧ, — шуис Мирон. — Ну менӧ поп ордӧ, гашкӧ, менам уджыс сылы кажитчас.

Мирон вӧлі ичӧт тушаа, но сэтшӧм ён, дась вӧлі став мирсӧ путкыльтны.

— Лэдз, батьӧ, — шуис сійӧ, — ме верма мынтысьны ас вӧсна и вокъяс вӧсна!

Старик сӧгласитчис Миронкӧд. Нуис Миронӧс поп ордӧ да шуӧ:

— Босьт менсьым медбӧръя пиӧс. Гашкӧ, сійӧ вӧчас ставсӧ, мый тэ сылы тшӧктан вӧчны.

— Вай, вай! — шуӧ поп. — Сӧмын мед бура уджалас, оз кӧ вермы ӧти лунӧн гӧрны сы мында му, мыйта лоӧ индӧма, мышкусьыс куля сизим тасма вылӧ кучиксӧ.

Мирон гӧгӧрвоис сэки, мый вӧсна эз воны бӧр гортас сылӧн вокъясыс, гӧгӧрвоис, кутшӧм ногӧн найӧ сетісны ассьыныс ловнысӧ енлы.

— Бур, — шуис Мирон, — ме вӧча ставсӧ, мый тэ тшӧктан вӧчны.

— Босьт тайӧ вӧвъяссӧ, — шуӧ поп, — да гӧр эсійӧ мусӧ, код кузя котӧртӧма менам понйӧй.

— Ладнӧ, — вочавидзис Мирон, — сӧмын эн вунӧд мӧдӧдны меным сёян!

— Эн тӧждысь, мӧдӧда, — лёкысь шуис поп.

Босьтіс Мирон вӧвъяссӧ да муніс му вылӧ. Корсис сэсь ён пу да ув вылас ӧшӧдіс поплысь понсӧ. Сэсся доддяліс вӧвъяссӧ да кутіс гӧрны. Тадз гӧрис сійӧ ӧбед кадӧдз. Но поп гӧрысьлы сёянсӧ эз мӧдӧд. Мирон эз виччысь сійӧс — пӧрӧдіс ӧтик вӧвсӧ му вылӧ да вундіс голясӧ. Яйсӧ пуис да бура ӧбедайтіс, а кусӧ косьтіс шонді водзын да пасьталіс ас вылас. Миронлӧн нӧшта унджык лоис выныс. Доддяліс сійӧ мӧд вӧвсӧ да гӧрис рытӧдзыс куим сы мында, мыйта вӧлі тшӧктӧма. Рыт нин, а сёян бара эз вайны. Мирон начкис мӧд вӧвсӧ да пуис ужын.

Мӧд луннас поп мӧвпалӧ, мый кад нин видзӧдлыны казак удж вылӧ, да муніс му вылӧ.

Шӧйӧвошлі поп, кор казяліс, мый вӧвъяссьыс кольӧма сӧмын куясыс, а понйыс троньвидзис пу ув вылын.

— Та вылӧ енлӧн вӧля, — веськыда шуис Мирон. — Тэ миянлы вунӧдін мӧдӧдны сёян, понйыд тшыгйысла и ӧшӧдчис. Вӧвъясыд эз вермыны тшыгъялӧмсӧ терпитны да сідз жӧ ассьыныс ловнысӧ сетісны енлы. А куліганыс куяснысӧ меным сетісны казьтылӧм вылӧ.

Ёна скӧрмис поп, скӧрысла быдӧн тіралӧ.

— Но, сідзкӧ, нинӧм он вӧч, енлӧн вӧля, — асьсӧ скӧрысла муртса кутӧмӧн шуис поп. — Аддза ме, мый тэ менсьым тшӧктӧмсӧ ставнас вӧчӧмыд.

— Мӧсъяс бӧрся видзӧд, — мӧд асывнас казаклы шуӧ поп, — ме муна свадьба вылӧ. Медым мӧсъяс эз петны картаысь!

— Бур, — шуӧ Мирон, — эн тӧждысь, мун. Ӧтик мӧс оз кут радлыны, оз кӧ кутны менсьым кывзыны.

Поп муніс свадьба вылӧ, а Мирон кольччис мӧсъяс видзны. Луннас мӧсъяслы окота вӧлі ва дорӧдз лэччывны юыштны ва. Сьӧрся-бӧрся кутісны петавны картаысь. А Мирон быд мӧслы, коді воськовтас карта порог, кымӧсас чер тышкӧн кучкаліс. Мӧс юръяссӧ чукӧрӧ тэчис.

Воис поп свадьба вылысь, аддзӧ карта ӧдзӧс дорысь мӧс юр чукӧр, а налысь тушаяссӧ лэб улысь. Поп ас ку пытшкӧссьыс петіс.

— Ме абу мыжа, — шуис Мирон, — мӧсъясыд менсьым эз кывзыны да сетісны ассьыныс ловнысӧ енлы.

Скӧрмӧмысла поп нинӧм эз вермы шуны да тэрыба пырис керкаас.

Мӧд луннас поп казакыслы шуӧ:

— Босьт тайӧ ыжъяссӧ да на бӧрся сюся видзӧд, мед найӧ оз пырны сад йӧрӧ.

— Лоӧ вӧчӧма, — шуис Мирон.

Мирон кутіс видзны поплысь ыжъяс. Недыр мысти ыжъяс кутісны ӧта-мӧд бӧрся чеччавны потшӧс вомӧн сад йӧрӧ. Уна уджаліс Мирон, став ыжъяссӧ начкаліс да чукӧрӧ пу улӧ тэчис.

Кӧзяин казяліс помӧдз орӧмсӧ да эз нин вермы казаккӧд мирӧн овны.

— Мый тэ вӧчин! — горзӧмӧн уськӧдчис казак вылӧ поп. — Тэ менӧ помӧдз орӧдін!

— Та вылӧ енлӧн вӧля, — вочавидзис Мирон. — Ыжъясыд эз кывзыны менсьым, да найӧс ен босьтіс. Кытчӧ тшӧктан идравны ыж тушаястӧ?

Поплӧн пузис вирыс: воштіс сійӧ вӧвъяс, мӧсъяс да став ыжъяссӧ.

— Виа ме казакӧс, — гӧтырыслы шуӧ поп, — дасьты мем пищаль.

А тайӧс Мирон кывліс. Рытнас сійӧ пуктіс аслас вольпась вылӧ песласян вор да шебраліс эшкынӧн, а ачыс дзебсис да кутіс видзӧдны, мый кутас вӧчны поп.

Пуксис вой. Поп босьтіс пищаль да кыйкъялӧмӧн пырис чуланӧ, Мирон узянінӧ, сэсся метитчис да лыйис.

— Но, слава тебе господи, мыні ме лёк казакысь, — нюмъялӧ да радлӧ поп.

Аскинас Мирон пырис поп ордӧ — дзоньвидза да ён. Шай-паймуніс поп да ещӧ на ёнджыка скӧрмис. Мирон петіс, да попыд и гӧтырыслы шуӧ:

— Ловъя вывсьыс ме сійӧс пуа. Дасьты вой кежлас пельса тыр пӧсь ва!

— Мед отсалас ен тэныд, — вочавидзис попаддя.

Мирон кыліс и тайӧ сёрнисӧ. Кутіс сійӧ кык крыса, найӧс кӧрталіс аслас вольпась вылӧ, пуктіс сэтчӧ вор да шебраліс эшкынӧн, а ачыс бара дзебсис да кутіс видзӧдны, мый кутас вӧчны поп.

Поп виччысис войсӧ. Босьтіс ведра тыр пӧсь ва да Мирон вольпась вылӧ койыштіс. Эшкын улын кутісны чирзыны сотчӧм крысаяс. Радлыны кутіс поп.

— Енмӧй, босьт лёк мортлысь ловсӧ, — сералӧмӧн шуис сійӧ.

Мӧд асывнас аслас узянінысь Мирон петіс дзоньвидза да ён. Ещӧ ёнджыка скӧрмис пон да пиньяснас трачкӧдчӧмӧн юаліс:

— Кутшӧма узин войнас?

— Аттьӧ бур кыв вылад, зэв чӧскыда, — нюмъялӧмӧн шуис Мирон. — Крысаяс ли мый ли тай эшкынӧс кӧтӧдӧмаӧсь-а.

Поп нинӧм эз шу, тэрыба муніс гӧтыр дінас да шуӧ сылы:

— Нинӧм оз босьт миянлысь казакнымӧс. Тыдалӧ, сылӧн кутшӧмкӧ талисман эм. Но ладнӧ, видла нӧшта яд. Гашкӧ, сійӧ действуйтас. Рыт кежлас яй жарит, сӧмын мед чӧскыд вӧлі. Миян казак зэв ёна радейтӧ яйтӧ.

Воис рыт. Пуксисны ужнайтны. Миронӧс поп тшӧтш ӧтлаӧ корис сёйны. Гӧгӧрвоис Мирон кӧзяинлысь мӧвпсӧ да казявтӧг ассьыс тасьтісӧ вежис поп пи тасьтіӧн да кутіс ошкӧмӧн сёйны.

— Та вылӧ эм енлӧн вӧля, — бӧрдігтырйи шуаліс поп, кладбище вылӧ писӧ колльӧдігӧн.

Пи кулӧм бӧрын ещӧ ёнджыка кутіс усьласьны поп аслас казак вылӧ.

— Лэб вылӧ вольсав вольпась куим морт вылӧ, — тшӧктӧ ӧтчыд гӧтырыслы поп. — Тэ водан казака-меа костӧ да, кор ме тэнӧ надзӧникӧн вӧрзьӧда, тэ тойыштан казакӧс. Из доръясӧ сійӧ доймалас дай кулас. И сэки ми мынам сыысь.

Водісны куимӧн узьны — поп, попаддя да казак. Кор унмовсисны поп гозъя, казак надзӧникӧн водіс на костӧ. Войнас поп садьмис да надзӧникӧн вӧрзьӧдіс Миронӧс — чайтіс, мый сійӧ гӧтырыс. Мый вынсьыс казак йӧткыштіс попаддяӧс.

Югдігӧн поп шуӧ:

— Чеччы, матушка, ми мынім казакысь!

— Слава богу, — шуӧ казак.

«Зэв бур талисманыс сылӧн, — мӧвпалӧ поп, — ог вермы изведитны, тыдалӧ, казакӧс! Кӧть кыдзкӧ ассьым лолӧс колӧ спаситны».

Босьтіс поп ассьыс став деньгасӧ да муніс гортсьыс. Ӧти дядьӧлы поп тшӧктіс кладбище бокӧ кодйыны гу.

— Кодкӧ кӧ юалас ме йылысь, висьтав, мый ме муні лунвылӧ, — шуис поп, а ачыс гуас дзебсис.

Казяліс Мирон — поп пышйӧма. «Он, — думайтӧ, — мын меысь, вир юысь гундыр, ме тэд мынтыся на вокъяс вӧсна». Муніс базар вылӧ да кутіс горзыны:

— Коді индас, кытчӧ муніс поп, тайӧ вӧвсӧ сета сылы.

— Ме сылы кодйи гу, — шуӧ ӧти дядьӧ, — гашкӧ, сэн сійӧ. Лок, ме тэд петкӧдла местасӧ.

Мирон муніс дядьӧкӧд гу дорӧ. Босьтіс киас гез да кутіс гу дорті кытшлавны, ачыс мӧс моз баксӧ.

А поп чайтіс, мый сійӧ мӧдар югыдас нин воис, да мӧскыд встречайтӧ кӧзяинсӧ. Мыччис юрсӧ гуысь да кутіс чуксавны мӧссӧ. Уськӧдчис сэк Мирон поп вылӧ да кӧрталіс сійӧс пу дінӧ.

— Вай, — шуӧ, — мынтысь ӧні вокъясысь. Висьтав, кыдз найӧс виин.

Сэсся босьтіс ньӧр да кутіс попӧс нӧйтны. Кувтӧдзыс нӧйтіс. А сэсся муніс бать ордас да кӧнкӧ ӧні на олӧны-вылӧны.