ОЛЫШТАН ДА, МУСА ЛОӦ
Куимторъя ворсантор
Ворсысьяс:
Марпа — олӧмакодь крестьянка.
Анна — ичиньводз ныв Марпалӧн.
Ваня, ар 17,
Миша, ар 10 — Марпалӧн челядь.
Ӧгрӧ — Марпалӧн суседка.
Савӧ — зон, радейтӧ Аннаӧс.
Корасьысь — вежань Савӧлӧн.
Сьтэпан — крестьянин.
Маръя — сылӧн гӧтыр.
Гриша — налӧн пи.
Евлампия — сылӧн гӧтыр.
Павел — зон, Гришалӧн ёртыс.
Куим ныв.
Медводдза вӧчӧм.
Крестьянскӧй керка. Ӧти пельӧсын пач, вежӧс гӧгӧрыс лабичьяс, пызан.
Медводдза петкӧдчӧм.
МАРПА. (Ӧтнас; печкӧ). Аттӧ тайӧ миян Ваньӧ, пыр ылӧдлӧ, бӧрдӧдӧ Мишаӧс. Школаӧ тшӧкта нуны да эльтӧ: «Діль пӧ, Мишӧ, мунан школаад. Велӧдысьыс пӧ зэв скӧр. Киас зэв кузь ленейка. Мыйӧн вӧрзьӧдчыштан, пырысьтӧм-пыр юрад карскас сійӧн.» Мишук ичӧт вежӧрнад быд шуӧм пыдди пуктӧ. Бӧрдӧ сэсся, бурӧдны весиг он вермы. Некыдз оз мун школаӧ, полӧ ленейканад нӧйтӧмысь. Мырдӧн лои ыстыны, нӧйтігтырйи... Быдсӧн ачым мудзи... (кост). Мед во-мӧд ветлыштас, кырымасьныс кӧть велалас. Ньӧти велӧдчытӧм мортыд ӧд дзик йӧй кодь: кырымасьныд он куж ни, нимлунтӧ ассьыд он тӧд ни; весиг сьӧм лыдтӧ ог тӧдӧй (кост). Кыдз бара гижӧдсӧ аддзӧны. Ме видзӧдла да, сӧмын сьӧд визь тӧдчӧ. Миян Ваня пыр нига вылын зунясьӧ, сёйигӧн весиг оз пуктыв. Юалан, мый гижӧма, да скӧрмӧ, шуас: «Медлӧсьыд инас пӧ торкин». Мукӧддырйиыс лыддяс-лыддяс да шуас: «Ёна жӧ лӧсьыд нига!» Сэсся водзӧ кыв оз нуӧд, юась кӧть эн... Колӧ жӧ эськӧ быдӧнлы неуна кужны лыддьысьныд да... Абу тай со сідз. Томдырйиыд ӧд дыш велӧдчыныд. Гортсянь школаӧ мунан, ачыд кӧнкӧ керкаясын лунтыр пукалан, ворсан челядькӧд (кост). Мый нӧ та дыра Анӧыс оз лок? Ӧнӧдз ӧд мӧскыд колльӧдсис жӧ нин. Кӧнкӧ пӧдругаясыскӧд аддзысис да вензьӧ паськыд вомнас. (Сайын кок шы). Локтӧ кылӧ. (Пырӧ Ӧгрӧ).
Мӧд петкӧдчӧм.
Ӧгрӧ да Марпа
ӦГРӦ. (Пыригмозыс). Марпа помала печкӧ, нылыслы приданнӧй чӧжӧ. Ме лун-лун керкаысь керкаӧ довъяла, нинӧм ог кер. Ӧти кузя на весиг эг лэдзлы!..
МАРПА. Ӧні на сӧмын пукси. Пыр на челядькӧд косяси... Лок талань, шойччы!
ӦГРӦ. Регыдик кежлӧ инӧ пуксьыштла... Мый нӧ сідз косясян?.. Кӧнкӧ Аннатӧ пыр видан?
МАРПА. (Лёка). Сійӧ ӧд абу менам... Мишукӧс школаӧ ысті. Некыдз оз мун, дзик матӧ волі!... Тэ кӧнкӧ питӧ карӧ нин мӧдӧдін велӧдчыныс?
ӦГРӦ. Вешйы сэтысь, эн скӧрмӧд: карӧ кута мӧдӧдны. Муртса кырымасьны тай кужӧ-а, мый сэсся колӧ. Ёнатӧ велӧдчасны да тшыкӧны сӧмын, ентӧ вунӧдӧны.
МАРПА. Сідзи бара. Миян Ваня куим во ветліс карад да, зэв ентӧ оз лэпты.
ӦГРӦ. Ӧні тай кытчӧкӧ ветлывлӧ жӧ сійӧ? Кӧнкӧ гижӧ али мый нӧ?
МАРПА. Гижӧ. Правленньӧын. Зэв ещӧ урадник ошкӧ: вежӧра пӧ, шуӧ.
ӦГРӦ. Лӧсьыд жӧ нин тэныд, Марпа, овнытӧ: мужикыд нажӧвитӧ, пиыд нажӧвитӧ, горт гӧгӧр уджтӧ нылыд вӧчӧ. Сӧмын баруньӧав.
МАРПА. Эн горштӧ кыскав!.. Кыт нӧ тэнӧ асьтӧ дзескӧдӧ? Мужикыд миян дорысь кызджыка на босьтӧ.
ӦГРӦ. Став уджсӧ ӧтнамлы лоӧ вӧчны.
МАРПА. (Бокӧ). Вӧчны кӧ колӧ, эн довъяв дай. Лунтыр тай миянын прӧста швачвидзан. Ме тіянӧ кок помӧн на эг пыравлы-а.
ӦГРӦ. (Кузьчышъян пом видлалӧ, эз кыв Марпалысь кывъяссӧ). Мый?
МАРПА. Нинӧм... Анӧ вылӧ ропка. Мӧс колльыны муніс да воши кытчӧкӧ.
ӦГРӦ. Аннатӧ пӧ Наталь Савӧ сайӧ лӧсьӧдчӧмыд сетны. Збыль абу нӧ?
МАРПА. Быдӧнлы быдтор колӧ тӧдны... Мый нӧ, лӧсьӧдчи кӧ? Сета дай ставыс. Ёна жӧ тіян кынӧмыд висьӧ йӧз пондаыд. Наталь Савӧ кодь жӧникыд кӧ эськӧ сюрӧ, дивъя нин, майбыр, сетан да. Олӧмыс налӧн мый сулалӧ: ӧти пи, кык керка, — синнад он судз, сы судта; вит мӧс, куим вӧв видзӧны. Вотчинаыс либӧ мый ыджда!
ӦГРӦ. Овмӧсыс бур, нинӧм сы йылысь прӧста шуны. Славаыс на йылысь омӧль: еретникъяс найӧ. Тшыкӧдасны сӧмын нывтӧ.
МАРПА. Мун сэсь, эн скӧрмӧдчы. Кутшӧмкӧ еретникъяс. Нинӧм абусӧ сӧранныд!..
ӦГРӦ. Тэд, тьӧткаыдлы, дерт веськодь, кӧть код сайӧ сет. Медтыкӧ мынӧма-а.
МАРПА. (Нора). О, господьӧ помилуй, дзик жӧ нин прӧста, Ӧгрӧ, медбӧръя кывтӧ медвойдӧр шуин.
ӦГРӦ. Эн скӧрмы. Ме ӧд сідзи шуи, серала. (Чеччӧ). Бара на ылалі, мунны лоӧ. (Ӧдзӧс вугйӧ кутчысьӧ).
МАРПА. Мый нӧ на мунан, пукав!
ӦГРӦ. Шабдітӧ эн на курав, ӧтлаад тай кодӧс вольсавлім? Ме видлӧг вылӧ талун вайи, ог тӧд кутшӧм лоӧ.
МАРПА. Талун лоӧ жӧ куравны... Анӧӧс тшӧктыны.
ӦГРӦ. Тэ быдтор керны Анӧӧс тшӧктан, мем ставсӧ аслым лоӧ вӧчны... (Повзьӧмӧн). Окма, менам ӧд пачӧ рудзӧг нянь сюялӧма!.. Сёрнинад вуні... Ставыс, кӧнкӧ, сотчис. Мунны лоӧ да кыскавны ӧдйӧджык. (Петігас). Волы, Марпа, пукавныд! Некор тай нӧ он пыравлы. (Петӧ).
МАРПА. Вола. Ачыд пыравлы!
ӦГРӦ. (Посводзсянь ыджыд шыӧн). Ме быд лун дасысь пырала... Аннатӧ вӧлі гаралан, тонӧ, локтӧ нин.
МАРПА. (Гора). Петкӧдла ме сылы гаж талун!
ӦГРӦ. (Гора). Мы-ый?... Эг кыв!..
МАРПА. Тэ мыйкӧ сісь пельнад кылан!.. (Пырӧ Анна, мунӧ пач дорӧ).
3-ӧд петкӧдчӧм.
Марпа да Анна.
МАРПА. (Скӧра). Кытчӧ нӧ вошлін? Кӧнкӧ ас кодь дыш пӧдругаясыдкӧд вомтӧ паськӧдӧмыд да вензян. Синмӧн аддзытӧмтор!.. Батьыд кутшӧм, сэтшӧм и тэ: ӧткодьӧсь. Сійӧ тай муніс да, воши жӧ кытчӧкӧ-а. Шона колӧ пуктыны, важӧн ваймис... Довъялад. Мун пет, карта кӧть вольсав. Сэсся шабді курав.
АННА. (Оз мун; пач дінас мыйкӧ вӧчӧ).
МАРПА. Анӧ, кылан он нӧ? Али дзик пельтӧммин? Мун мися, картатӧ вольсав, нем уджтӧм! Босьта да ойкйӧдла печканнас!
АННА. (Мунӧ ӧдзӧслань). Ок тэ, ёма!.. Дугдывтӧг уджала, тэд пыр не чесьт! (Петӧ).
МАРПА. Ме тэныд! Он-ӧ кӧсйы пинясьны, зык лэптыны?
4-ӧд петкӧдчӧм.
МАРПА. (Ӧтнас). Велалӧма! Пыр пинясьны видзӧдчӧ. Лоӧ коркӧ велӧдыштны, вомсӧ тупкыны. Батьыслы норась кӧть эн, кивыль оз кер. Менсьым оз кывзы, тьӧткаыдлысь. Ӧдйӧджык колӧ верӧс сайӧ сетны син вежанінысь... Дыр-ӧ дӧзмӧдчас... Талун кӧсйӧны Наталь Савӧсянь корасьны локны. Оз кӧ уна приданнӧйсӧ коравны, сета... Ещӧ пӧ ӧд Наталь Савӧыслы сьӧлӧм вылас воӧ и (шпыньмунӧ)... Кыт бара кажитчӧма? Олан ногсӧ кӧ эськӧ тӧдӧ, пыр эновтас... (кост). Мыйкӧ тай нӧ дыр жӧ оз лок корасьысьыс?.. Регыд нин лун шӧр кад лоӧ. (Пырӧ Анна).
5-ӧд петкӧдчӧм.
МАРПА. Картатӧ вольсалін?
АННА. Эг на... (Полігтырйи). Тьӧтка, Наталь Савӧсянь корасьысь локтӧ. Энӧ, колӧкӧ, лӧсьӧдчӧй-а, ме ӧд ог мун сэтшӧм саяд; кӧть мый керӧй.
МАРПА. (Скӧра). Он мун?! Мый лои?.. Нылӧн нэм чӧжыд он-ӧ кӧсйы овны, либӧ манастырӧ мунны?.. (Нерӧ). «Сэтшӧм саяд» Кыт нӧ кутшӧм? Ваясны кӧ эськӧ мунан нин да, оз на ещӧ вайны-а... Кыт нӧ омӧль сійӧ? Медозыр жӧник вӧлӧсьтас.
АННА. Сэтшӧм еретник саяд бара ме ог мун!
МАРПА. (Бура кодь). Код сайӧ нӧ эськӧ мунан?.. Он-ӧ видз аслыд вылӧ Ларӧ Иван Сьтэпӧ Гришӧтӧ?.. Чӧв, Анӧ, чӧв! Сійӧ туйын, код тӧдас кор локтас... Ӧнӧдз сійӧ вунӧдіс нин тэнӧ... сё пӧв гӧтрасис.
АННА. (Бӧрдӧ). Тьӧтка, мем зэв мустӧм Наталь Савӧыд... Синмӧн ме сійӧс ог вермы видзӧдны... Кӧть сетад сы сайӧ, некутшӧм олӧм миян оз ло.
МАРПА. Сыысь маитчыны немтор: олыштад да муса лоӧ. (Скӧра). Ланьт, тіньгӧмыд! Код сайӧ сетасны, сы сайӧ и мунан. Тіян вылӧ кӧ видзӧдны, он вермыв сетлыны тэ кодьтӧ, сідз пӧрысьмад. Мун сэсь, синводзысь; тырмас сӧрныд. Сетам Наталь Савӧ сайӧ дай ставыс, абу аслад вӧля. Мун ӧдйӧнджык вольсав картатӧ да лок корасьысьяскӧд сёрнитны. (Пырӧ корасьысь. Анна петӧ).
6-ӧд петкӧдчӧм.
Марпа да корасьысь.
КОРАСЬЫСЬ. Олад-вылад!
МАРПА. Лок, шойччы! (Чеччӧ, пуктӧ печкансӧ лабичас). Лок этатчӧ, пуксьы (чышкыштӧ кинас лабичсӧ).
КОРАСЬЫСЬ. Лоӧ шойччыштны. (Пӧрччысьӧ. Марпа босьтӧ паськӧмсӧ, ӧшӧдӧ тув йылӧ. Корасьысь пуксьӧ). Тэ тай печкан нин. Кутшӧм кудель нӧ, тавося?
МАРПА. Абу!.. Колян восяыс кольыштліс. Асывъяснас да лун сьӧмӧснас прӧста олігмоз печкывла...
КОРАСЬЫСЬ. (Кызӧктӧ). Ме зэв ыджыд могӧн тэ ордӧ локті... Ог тӧд...
МАРПА. Но... Кутшӧм мог нӧ суис?..
КОРАСЬЫСЬ. Быттьӧкӧ оз тӧд!
МАРПА. Мыйӧн нӧ тӧда.
КОРАСЬЫСЬ. Вежа пиӧй ыстіс тіянӧ... ныв йывсьыд юасьны. Тыдалӧ, сьӧлӧмыс косьмӧ...
МАРПА. Мый нин бара? (Ачыс эськӧ гӧгӧрвоӧ). Немтор ог гӧгӧрво...
КОРАСЬЫСЬ. Нывтӧ коравны ыстіс. Тӧлысь кымын дольӧ нин: «Ветлы да ветлы». Дӧзми кывзыныс да со и локті.
МАРПА. Нылӧс коравны?! Но-о-о... (Быттьӧ не любӧ).
КОРАСЬЫСЬ. Дыр ог кутӧй сёрниӧн нюжӧдчыны. Вай висьтав, сетад онӧ эськӧ миян Савук сайӧ нывтӧ? Миян ӧд сійӧ зэв зіль, уджтӧ сідзи и пурӧ. Бабатӧ кокньыда кутас видзны...
МАРПА. (Аслыс эськӧ зэв любӧ). Миян нылыс том на да... Кытчӧ нӧ на верӧс сайӧ сетан?.. Сэсся сійӧ менам веськыд ки, зэв ён отсӧг. Сытӧг мем сьӧкыд лоӧ овныс. (Бокӧ). Кинас и кокнас сетам, босьт!
КОРАСЬЫСЬ. Том, шуан. Кымын арӧс нӧ?
МАРПА. Эм нин эськӧ ар кызь кымын да. Уртчӧмсӧ ог тӧд. Колян во коркӧ Рӧштво гӧгӧр дас ӧкмыс арӧс тырӧмӧн вӧлі шуӧ... Сідзи и эм. Регыд коркӧ тырӧ кызь арӧсыс. Со ӧд, велӧдчытӧм мортыд весиг арлыдтӧ челядьыдлысь он тӧд.
КОРАСЬЫСЬ. Кысь нӧ миянлы, пемыд йӧзлы, тӧдны. Ме выйӧдз ассьым ог тӧд арлыдӧс, недапӧштӧ йӧзлысь.
МАРПА. (Бокӧ). Тэ мыйкӧ тӧдан... пу йылысь турисӧ. Кутіс сэн арлыд йылысь вангыны. Оз вермы висьтавны, уна-ӧ приданнӧйсӧ кораласны. (Сылы). Приданнӧйтӧ нӧ уна-ӧ коралӧны?
КОРАСЬЫСЬ. Менам пӧрысьыс став семьялысь тӧдӧ арлыдтӧ. Сійӧ жӧ коркӧ висьтавлас да, тӧдлам нимлуннымӧс-а!
МАРПА. (Бокӧ). Кутіс! (Сылы). Миян ачыс тӧдӧ жӧ ставсӧ. Гижӧдтӧ аддзӧ да видзӧдлывлӧ календарысь.
КОРАСЬЫСЬ. Сідзтӧ дерт!..
МАРПА. Мӧдысь нин юала, уна-ӧ нӧ приданнӧйтӧ корӧны?
КОРАСЬЫСЬ. Мый? Ме ӧд сьӧкыдкодь пеля да...
МАРПА. (Бокӧ, скӧра). Вый!.. (Сылы). Уна-ӧ, мися, приданнӧйтӧ коралӧны? Миян ӧд унатӧ абу сетныд.
КОРАСЬЫСЬ. Приданнӧйтӧ?!. Оз уна. Шуӧны тай, дзик приданнӧйтӧгыд пӧ быттьӧкӧ абу жӧ лӧсьыд; ичӧтика кӧ пӧ сетыштасны и.
МАРПА. (Бокӧ). Тьпу ты, прӧсти господи! Мӧдіс... Мед кӧть эськӧ веськыда нин шуас. Нарошнӧ дӧзмӧдӧ менӧ. (Сылы). Дерт нин эськӧ ичӧтика да. Кысь унасӧ абутӧминсьыс коралан. Мыйта нӧ шуӧны?
КОРАСЬЫСЬ. Пудовня нёль ув кымын му тшӧктісны коравны. Видзсӧ...
МАРПА. Мый?!. Нёль пудовня ув му!?. Йӧймӧмаӧсь кӧ-а. Миян ставыс сымдаыс абу.
КОРАСЬЫСЬ. Уна кӧ сійӧ кажитчӧ, позьӧ чинтыштны.
МАРПА. Мутӧ кык пудовня улысь ыджыдджыкӧс ог вермӧй сетны.
КОРАСЬЫСЬ. Кык пудовня улыд этша жӧ лоӧ.
МАРПА. Этша кӧть абу. Унджыксӧ мукӧдлаысь корсьӧй!
КОРАСЬЫСЬ. Куим пудовня да джынсӧ сетад жӧ?
МАРПА. Кык пудовня ув. Сыысь унасӧ ог вермӧ. Сылы кӧ нӧ куим пудовня ув сетам, аслыным мый кольӧ?.. Сытӧг на ӧд нёльӧнӧсь.
КОРАСЬЫСЬ. Кӧть куим пуд ув?!
МАРПА. Ог, ог, ог!.. Шуи, мися, ог, ог и сет. Кык пудовня увсӧ инӧ сетам... Мый керан, дзик кушнад он мӧдӧд. Кӧть тьӧтка, да жаль жӧ ӧд.
КОРАСЬЫСЬ. (Бокӧ). Ёна пӧ жалитан, бок пӧлӧнысь. Кывсьӧ ӧд. (Сылы). Кыдз нӧ он жалит, коді сэсся, коньӧрӧс, жалитыштас.
МАРПА. Дерт сідз... Кык пудовня улыс шань абу?
КОРАСЬЫСЬ. Этшаджык жӧ эськӧ да. Мед инӧ, шань... Прӧсти господи донъясьӧм, быттьӧ кутшӧмкӧ вузӧс ньӧбам.
МАРПА. Видзсӧ нӧ уна-ӧ?
КОРАСЬЫСЬ. Ог нин висьтав. Тэа-меа ог ладмӧй. Аскӧдыс бӧрсі сёрнитӧй. (Чеччӧ).
МАРПА. Эн на мун. Самӧвар пукта да, тшай юам.
КОРАСЬЫСЬ. Пасибӧ. Мӧдысь. Талун ог эшты. Бура дыр нин вензим, донъясим. (Бокӧ). Мудер руч, локтӧм бӧрын эн пукты, ӧні вӧлись кӧсъян. Вежӧра асланьыд. (Петӧ).
МАРПА. (Тшӧтш петӧ. Сайын). Эн дивит, тьӧтушка, немторйӧн эг гӧститӧд да... (Пырӧ Анна).
7-ӧд петкӧдчӧм.
АННА. (Ӧтнас, пуксьӧ. Шога). Мый бара сёрнитісны? Сетасны, тыдалӧ, менӧ Наталь Савӧ саяд... Ок, ок, ок, мыйла бара миян ас вӧляыс абу! Мырдӧн вермӧны верӧс сайӧ сетны! Кодсянь тайӧ мунӧ-а? Сетасны мустӧм сайӧ да нэмыд сыкӧд ов. Шуӧны: олыштад пӧ да лӧсявны кутад, мусаӧсь пӧ лоанныд мӧда-мӧдныдлы. (Шога шпыньмунӧ). Кысь нин бара. Ӧні кӧ мустӧм, сэк ещӧ мустӧм лоӧ!.. Тані, гортын, тьӧтка водзын сьӧкыд вӧлі овны, мед кӧть эськӧ верӧс саяд бур инӧ веськалан, мусаджык мужик дінӧ... Шуда мортыд нэм чӧж шуда... Ми вок кодьыд огӧ мынлӧй сир курыд шогысь. (Кост. Скӧра). Мед, мед менӧ сетӧ тьӧтка Наталь Савӧ сайӧ. Ог мун!.. Нинӧм вылӧ ог мун! Кӧть татчӧ виасны, ог мун сы сайӧ, сэтшӧм еретник саяд. Зэв кӧ колӧ Наталь Савӧ чукӧрыс тьӧткалы, мед ачыс мунас. Ме ог мун, ог! Мырдӧн кӧ сетны кутасны, — джагӧдча, ваӧ пыра, яд юа! Сэки казяласны, кутшӧм верӧс саяд ас вӧля вывтіыд сетӧмыд... (Кост). Тьӧтка кӧнкӧ чайтӧ менӧ муніг. Кӧнкӧ лӧсьӧдчисны нин. Регыд жӧник локтас ме дінӧ... Мед, лӧсьӧдчис кӧ, мед!.. Мунысь оз ло!.. Ог мун, ог! (Сыркъялӧмӧн бӧрдӧ). Ог, Наталь Савӧ, ог мун тэ сайӧ... (Бӧрдӧ. Кост. Лӧня). Кӧн бара менам Гришукӧй?.. Кык воысь уна некутшӧм юӧр эз мӧдӧдлы. Ловъя абу нин бара... Перымлань кытчӧкӧ муніс окотасӧ тешитны, да оз лок ни немтор. (Повзьӧмӧн). Гашкӧ вунӧдіс нин менӧ да? Кыдз тьӧтка шуас, гӧтрасис. Эз, эз вунӧд!.. Тӧда ӧд... Сьӧлӧмӧй висьталӧ... Виччыся сійӧс кӧть дас во, некод сайӧ ог мун... Гришук, Гришук!
Кывлан кӧ эськӧ менӧ сетӧмӧс верӧс сайӧ, локтан жӧ да... Босьтан ас саяд... Ме тэнӧ некод вылӧ ог веж, донаӧс... (Шпыньялӧ). Кутшӧм долыда кутам овны!.. (Сьылӧ)
«Все пташки канарейки
Так жалобно поёт.
И нам тобой, мой милой,
Разлука подаёт»...
Да, разлука подаёт!.. (Зэв ӧдйӧ чеччӧ). Окма, менам вуні шонатӧ пуктыны. Мед кӧть тьӧтка оз тӧдлы, бара кутас сакны, мыйсюрӧӧн видны. Ок, сьӧкыд жӧ овны: пуксьыланін он аддзыв, а пыр видӧны. (Кӧсйӧ петны, пырӧ Савӧ).
8-ӧд петкӧдчӧм.
Анна да Савӧ.
САВӦ. (Быттьӧ мыжа морт). Олан-вылан, Анна! Ме эськӧ мамыд дінӧ локті да. Кӧн нӧ сійӧ?
АННА. (Бура). Кытчӧкӧ петӧма. Регыд локтас. (Кӧсйӧ петны).
САВӦ. (Мунӧ сы дінӧ). Анна, мыйла нӧ менӧ сэтшӧма мустӧмтан? (Гӧлӧсыс дрӧжжитӧ). Овны ме тэтӧг ог вермы, сэтшӧма радейта. Ок, Анна, мунан кӧ ме сайӧ, кутшӧм шудаӧсь лоам! (Анна сулалӧ, юр копыртӧма, Савӧ кӧсйӧ киӧдыс босьтны).
АННА. Эн кутчысь! Ачым ог тӧд мыйла. Он сьӧлӧм вылӧ во мем... Савӧ, эновт менӧ, эн корав! Ог ме мун тэ сайӧ. Эм кӧ сьӧлӧм, эновт, вунӧд менӧ! Вайны кӧ пондан, — тьӧтка мырдӧн сетас. Мун миянысь!.. Сэсся ньӧтчыд эн волы!
САВӦ. (Пуксьӧ, кинас шапкасӧ тільӧ). Ме пыр на надейтчи тэ вылӧ... Вӧлӧма со мый... Ог, Анна, он кӧ мун, ог кут коравны... Шуӧны, сӧмын пӧ господаяс, нем уджтӧм йӧз кужӧны радейтны; ми вок коддьӧм, сьӧд удж керысь — сьӧлӧмтӧмӧсь; налы кӧть пӧ кутшӧм гӧтыр, веськодь. Абу тай сідз вӧлӧма. Миян эм жӧ сьӧлӧмыс... кужам жӧ радейтныс... (Чеччӧ). Анна, лёкӧн эн казьтыв... Нэм тэнӧ ог вунӧд. Бать-мам кӧ мырдӧн оз гӧтравны, нэм ог гӧтрась.
АННА. (Тэрыба). Нэм кежлӧ, нэм кежлӧ?.. Вунӧд менӧ!.. Лёкӧн эн казьтыв! (Котӧрӧн петӧ. Савӧ юр лэдзӧма, пуксьӧ. Кост. Пырӧны Марпа да Миша).
9-ӧд петкӧдчӧм.
Савӧ, Марпа да Миша.
МИША. (Нюмъялӧ, мамкӧд орччӧн пырӧ, юръяс вылын киын нига; шапка шыбитӧ). Мамӧ, мамӧ, школаад тай вӧлӧм зэв лӧсьыд! Велӧдысьыс бур. Тонӧ нига сетіс и (петкӧдлӧ).
МАРПА. Ме тай шулі тэд, мися лӧсьыд сэн, немтор оз керны. Тэ он мун, бӧрдан. Йӧй!
МИША. Ваньӧыд повзьӧдлӧ да... Мамӧ, ме ёна велӧдча, учительӧдз.
МАРПА. (Шпыньмунӧ). Попӧдз кӧ нин-а.
МИША. Попӧдзыд ме ог! Налӧн паськӧмыс зэв кузь. Сэсся быд лун вичкоӧ ветлы. Попыдлы вуграсьны ни, мачасьны оз позь... (Нора). Ме ог попӧдзыд велӧдчы, мамӧ.
МАРПА. Но эн, эн. Учительӧдз инӧ!
МИША. Мамӧ, мамӧ, ме шыпасъяссӧ тӧда нин, Ваньӧыд велӧдліс да... (индӧ нига вылысь). Со А, со зы, «аз», бы, у, — «бу» — «азбу», кы, а — «ка». — Аз-бы-у-ка». Мамӧ, «азбыука» татчӧ гижӧма.
МАРПА. (Меліа). Но-но... Ай да тэ!
МИША. Мамӧ, «азбыукаыс» нӧ мый лоӧ?
МАРПА. Ме бара ог тӧд... Нинӧм ме ог тӧд, дитя.
МИША. Рочӧн гижӧмаӧсь?
МАРПА. Дерт рочӧн.
МИША. Мыйла нӧ абу комиӧн?
МАРПА. Ог тӧд, ог тӧд, дитя. Нинӧм мися ме ог тӧд.
МИША. Аттӧ лӧсьыд жӧ школаад!.. Быд лун кута ветлыны. Кымын во, мамӧ, колӧ велӧдчыны учительӧдзыс?
МАРПА. Уна на. Ӧти лун на ӧд тэ сӧмын ветлін. Он на другӧн во велӧдысьӧдзыд...
МИША. Мамӧ, вай сёям, кынӧмӧй сюмалӧ. Асывсяньыс нин эг сёйлы. (Шпыньялӧмӧн висьталӧ). Няньтӧ школаӧ мунігӧн понъяслы верді, зэв лӧсьыд! Шыбитан этадзи понйыдлы (петкӧдлӧ), да понйыд вылӧ чеччыштлас... Ми сералам!
МАРПА. Мун пет, да мӧд керкаын сунлабичын шомйӧв кринча эм, сёй!
МИША. Нӧкнас?
МАРПА. Талун школаад ветлӧм кузя нӧкнас позьӧ.
МИША. (Бергӧдчӧ, кӧсйӧ петны). Тайӧ нӧ, мамӧ, коді пукалӧ? Эгӧ тай нӧ ӧнӧдз аддзылӧй...
МАРПА. Но, пӧлинӧ тай... Зять пу! Мый нӧ юртӧ ӧшӧдӧмыд, он шыась?
МИША. Мамӧ, тайӧ и эм еретникыд, Аннаыдлӧн жӧникыс?
МАРПА. Кутшӧм еретник? Тэ тай, Мишӧ, вывті ышмин. Ме тэнӧ босьта кӧ!..
МИША. Мый нӧ? Омӧльсӧ немтор эг вӧч да. Оз ӧмӧй позь юавныс?
МАРПА. Петан кӧ пет, сёй! Скӧрма да...
МИША. (Зумыштчӧма петігас). Еретниктӧ аддзин да тшапмин. Чӧвлы!.. (петӧ).
МАРПА. Аттӧ тэ злӧдей, некытчӧ туйтӧм морт. Энлы ме тэнӧ! Петкӧдла гаж! (вӧтчылӧ сы бӧрся)
10-ӧд петкӧдчӧм.
Марпа да Савӧ.
МАРПА. Саватей, эн дивит, челядьыд ӧд мый кывласны, сійӧ и шуасны. Кӧнкӧ ӧд Анӧ жӧ велӧдӧ найӧс... Кӧн бара ачыс ветлӧ-а? Волас менам! Шона ӧнӧдз на абу пуктӧма, би чир весиг абу кольӧма. Со тэнад бабаыд кутшӧм лоӧ, любуйтчы!.. Ті ӧд зільӧсь да, сэтшӧмъясыд эськӧ тіянлы оз туйны да...
САВӦ. (Чеччӧ, кӧсйӧ мунны). Прӧщайтлӧ!..
МАРПА. Кытчӧ нӧ?
САВӦ. Гортӧ.
МАРПА. Регыд ӧд локтас, пукышт... Приданнӧй йывсьыд талун жӧ колі лӧсьӧдчыны. Сэсся регыдджык свадьба вӧчам дай...
САВӦ. Ме ог нин гӧтрась.
МАРПА. Мы-ый? Он гӧтрась?! Мый понда?
САВӦ. Сідзи, думӧй вежсис...
МАРПА. О, господи помилуй!.. Мыйнӧ менӧ та дырасӧ ылӧдлін? Ок тэ, яндысьтӧм син!.. Ставныд ті сэтшӧмӧсь, еретник чукӧр! Мун, весась ӧдйӧджык тась, менам син водзысь!
САВӦ. Муна, муна, эн сак! Марпа, эн пыр вид Аннатӧ, жалитышт сійӧс. (Петӧ).
11-ӧд петкӧдчӧм.
МАРПА. (Ӧтнас). Сэтчӧ тэнӧ оз юавны. Мый вӧча, ачым тӧда... (броткӧ). Еретникъяс, ывсӧдлӧны менӧ... Ог пӧ гӧтрась... Гӧтрась кӧть эн, оз зэв тэысь гажтӧмтчыны... (Кост). Бара на эг мын Анӧысь. Аттӧ жӧ да дивӧ. Бара лун-лун пинь да зык лоӧ... (Сійӧ броткигӧн пырӧ Ваня).
12-ӧд петкӧдчӧм.
Марпа да Ваня.
ВАНЯ. Ме чайті кыкӧнӧсь кодкӧдкӧ. Ӧтнад тай... Мый нӧ нин бара броткан? (Пуксьӧ пызан сайӧ). Энлы, ме тэд сьӧмтор сетышта, гашкӧ бурасян (кыскӧ зептысь). На, босьт, сӧмын дугды увгӧмсьыд.
МАРПА. Но, сьӧм сетан. Кысь нӧ? (босьтӧ).
ВАНЯ. Талун двадцатӧй да сетісны.
МАРПА. Мися жӧ усъяс лудӧны вӧлі. (Ниртӧ уссӧ). Ускӧй, ускӧй, эн пӧръясь! (Видзӧдӧ сьӧм вылӧ). Уна-ӧ нӧ тані?
ВАНЯ. Тайӧ куима, тайӧ вита.
МАРПА. Вита да куима... Уна-ӧ нӧ сійӧ лоӧ? (Чуньӧн лыддьӧ). Вит, квайт, сизим, кӧкъямыс... Кӧкъямыс шайт?
ВАНЯ. Витсӧ аслыд, куимсӧ Анналы сет.
МАРПА. (Скӧра). Анӧлы ог жӧ сет, вешйы сэсь. Ачыс мед нажӧвитас.
ВАНЯ. Мамӧ, ёна жӧ тэ кедзовтан Аннаӧс! Ен грек сыысь суас тэнӧ. Кысь нӧ сійӧ нажӧвитас пыр гортса удж керӧ да? Йӧзӧ уджавны петавны оз и слӧймыв.
МАРПА. Мед кӧть кысь... (Пырӧ Анна).
13-ӧд петкӧдчӧм.
Найӧ жӧ да Анна.
ВАНЯ. Со и Анна локтіс. Мамӧ, сет куимасӧ сылы.
МАРПА. Ог сет. Мед ачыс корсьӧ, колӧ кӧ, сьӧм.
АННА. Меным некутшӧм сьӧм оз ков. (Бокӧ). Кысь нин тьӧтка сетас, ассьым видзӧдӧ босьтны.
МАРПА. Колӧ эськӧ да, ог на сет-а.
ВАНЯ. Мамӧ, сет! Либӧ бӧр аслым вай.
МАРПА. Мем кӧ сюри, этша нин босьтан. Тэныд аслыд грӧш ог сет.
АННА. Ваня, важӧн нин Наталь Савӧыс муніс?
ВАНЯ. Ме эг аддзыв. Локті тай да, эз нин вӧв-а.
МАРПА. Мый тэд сыысь? Водзджыксӧ вӧлі оз ков, ӧні юасян сэсся. Сёрмин, нылӧ: оз нин тэнӧ вай Савӧыд, оз гӧтрась. (Пинь йирыштӧ). Бара эг мын тэысь! Син водзын кутан туляйтчыны. Нэм, тыдалӧ, он мынлы тэысь!
ВАНЯ. Мамӧ, ӧні мынтӧдчан, мунас кӧ, — каитчан. Став уджтӧ ӧд Анна керӧ. Тэ сӧмын лун-лун гӧбӧч вылын куйлан, ӧкмысӧд керйӧ коктӧ лэптӧмыд да. Мунас кӧ, сьӧкыд тэд лоӧ овны.
МАРПА. Тэ эськӧ эн нин дорйы чойтӧ! (Броткигтырйи петӧ).
14-ӧд петкӧдчӧм.
АННА. (Аслыс). Оз нин гӧтрась... Оз корав менӧ... Ме чайті сійӧ оз кывзы менсьым, мырдӧн кутас вайны. Вӧлӧм Савӧыд прамӧй бур морт: кывзӧма. Пасибӧ жӧ тэныд, Савӧӧй, зэв ыджыда, нэм ог вунӧд тэнсьыд тайӧ буртӧ!
ВАНЯ. Сьӧкыд тэд, Анна, мамӧкӧд овны, пыр видӧ тэнӧ... Мый керан, лоӧ терпитны.
АННА. Мед видас. Сылӧн сэтшӧм нин модаыс. Он тай веж буракӧ.
ВАНЯ. Анна, кывлін эн на, Ларӧ Иван Сьтэпӧ Гриша пӧ воӧма. Тэ буракӧ сыкӧд ветлывлін мунтӧдзыс?
АННА. (Долыда). Чӧв? Воӧма? Кор нӧ?
ВАНЯ. Ме ог тӧд. Талун меным Симӧ Саньӧыд висьталіс.
АННА. (Аслыс). Вунӧдіс эз бара менӧ?.. Важкодьыс абу нин бара? Гашкӧ оз нин и тӧд менӧ да? Ӧд дзонь вит во ветліс... (Ванялы). Ваня, збыльысь? Он ылӧдлы?
ВАНЯ. Ог жӧ ылӧдлы. Збыль.
АННА. Ме ветла сы дінӧ. Буретш аски вӧскресенньӧ... Аски жӧ ветла.
ВАНЯ. Ветлы, ветлы. Сьӧлӧмыд типиктыны кутіс!
АННА. (Аслыс). Гришук, кор нин ме тэнӧ аддза... Босьт, босьт ас саяд ӧдйӧ, мезды тьӧткаысь! Муса Гришаӧй, дзонь вит во ӧд ме тэнӧ виччыси енмӧс моз! Воин жӧ!.. Ӧні сэсся ог нин торйӧдчылӧй... Муна сы ордӧ, сьывъяс ӧшӧдча да ёна и чорыда окала. Сэсся шуа: «Лок ӧдйӧ корасьны, Гришук, донаӧй менам!..»
ВАНЯ. (Аслыс). Кутшӧм долыд лои, висьталі да. Тыдалӧ, ёна муса Ларӧ Иван Сьтэпӧ Гришаыс, ёна сьӧлӧмыс косьмӧ сы понда... (Сералігтырйи). Мем бара кӧть коді, дзик веськодь: кӧть Анӧ, кӧть Машӧ, кӧть Сашӧ, кӧть Клашӧ. Коді кӧсъяс табак кӧшель вурны, сыкӧд и ветла, сійӧ и мусук менам! (Сералӧ, тэрыба петӧ).
Занавес.
Мӧд вӧчӧм.
Керка Ларӧ Иван Сьтэпанлӧн.
Медводдза петкӧдчӧм.
Сьтэпан да Маръя.
МАРЪЯ. Аттӧ тайӧ миян Гришук! Вит во ветліс, ыджыда некутшӧм юӧр эз мӧдӧдлы, сэсся друг ачыс пырис. Да ӧд ещӧ бабаӧн локтӧма!
СЬТЭПАН. Радлы, радлы (нерӧ): «Воис, да ӧд ещӧ бабаӧн». Локтісны тай уджъяс эштӧм бӧрын дась няньсӧ сёйны. Небось тулысын удж кежлӧ эз локны.
МАРЪЯ. Мый нӧ тэ видан питӧ? Абу ӧмӧй любӧ сылӧн локтӧмыс?
СЬТЭПАН. Любӧ, мый понда нӧ любӧыс лои? Кык вом дась нянь сёйны локтісны да сійӧ? Роч баба вайӧма... Рочьяс помсьыд миян сьӧд уджтӧ уджавсьӧма нин... Кутас лун-лун дувквидзны, а тэ уджав пӧрысьӧ-нэмӧн... Кыкнаннысӧ вӧтла! Кысь локтісны, мед бӧр сэтчӧ мунасны!
МАРЪЯ. (Скӧра). Ланьтан он, пӧрысь выжыв! Уджавтӧг ӧд оз ов. Мый вермас пыр уджалас.
СЬТЭПАН. Джоджтӧ, гашкӧ, муртса кутас жӧ чышкыны, сэсся эськӧ оз да. Мед, миянлы мый, миянлы сыкӧд не овны. Гришӧлы аслыс сьӧкыд лоӧ роч бабаыдкӧд.
МАРЪЯ. Кыдз нӧ, Сьтэпӧ, ми кутам моньыдкӧд сёрнитны? Сійӧ комиӧн оз куж, ми рочӧн.
СЬТЭПАН. Кыдзи?.. Некыдз!.. Ме ас пайысь кыв ог шулы-а.
МАРЪЯ. Сёрниттӧгыс нӧ кыдз?.. Абу ӧд лӧсьыд. Но да кыдзкӧ киясӧн да чуньясӧн кутам висьтавлыны дай.
СЬТЭПАН. (Кыскӧ табак мешӧк, гартӧ чигарка). Тэ ӧмӧй рочнас он куж?.. Ачыд пыр ышнясян — Яткаясӧ пӧ волывлі.
МАРЪЯ. Яткаад эськӧ дзонь во олі да, эг велавлы рочнас-а. Господаяс ордын сёян пулі да пӧжавлі. Пусяс вӧлі яйыд да висьтала налы: «Ӧбӧд, мися, гӧтов». Буракӧ оз прамӧя артмы шуӧмыс менам, кӧзяиныс пыр вӧлі сералӧ: «ӧбӧд гӧтов». Сымда со и велавлі рочнад.
СЬТЭПАН. «Ӧбӧд гӧтов» моньыдлы висьтавлы дай. Сэсся мед, колӧ кӧ, гӧгӧрвоас.
МАРЪЯ. Аттӧ зонмӧ! Быдсяма пӧлӧс сёрниыд жӧ эм. Мыйла и абу ӧти кыв ставныслӧн? Мыйла енмыс абу сідз лӧсьӧдӧма?
СЬТЭПАН. Ме ӧти кыв кужа жӧ рочнад. Сыльнӧйыд тай тан вӧлі, сылысь велавлі. Пыр вӧлі сійӧ менӧ аддзас да корӧ: «иди курим».
МАРЪЯ. (Сералӧ). Ми тай, гозъя, рочнад кужам на. Ог матӧ воӧ. Тэ кутан дольны сылы «иди курим», ме — «ӧбӧд гӧтов»...
СЬТЭПАН. (Сералӧ). Но инӧ, моньӧ, (гора) «иди курим». (Пырӧ Павел).
Мӧд петкӧдчӧм.
Сьтэпан, Маръя да Павел.
ПАВЕЛ. Иди, иди, идита нин... куритны... Вай курим.
СЬТЭПАН. Вешйы сэсь! Ме ог тэнӧ кор.
ПАВЕЛ. Вай куритӧд, Сьтэпан дядь. Асывбыд на эг куритчыв.
СЬТЭПАН. Шемела пес дай сета.
ПАВЕЛ. (Пуксьӧ джоджӧ, кӧсйӧ шемела песны).
МАРЪЯ. Дугды, Павел!.. Садьмӧдан Гришукӧс...
ПАВЕЛ. (Чеччӧ джоджысь, пуксьӧ Сьтэпан дінӧ) Кутшӧм Гришаӧс? Воис ӧмӧй?
МАРЪЯ. Воис дерт. Эн на кывлы?
ПАВЕЛ. Но, зонмӧ!.. Эг дерт... Сьтэпан дядь, пиыд воӧма да, сы понда кӧть ӧтчыд куритӧдан жӧ.
СЬТЭПАН. На, на, на. Он жӧ нин мын тэысь-а.
ПАВЕЛ. (Серӧктӧ). Он бара. (Гартӧ).
МАРЪЯ. Тэ мый, Павел, Гришукыд миян туйӧ ветліс да кутшӧм мича паськӧмъяс нажӧвитӧма: пинжакыс роч нойысь, чуняс зарниа чунькытшъяс.
ПАВЕЛ. Эн ошйысь. Аслам, со кымын чунькытшыс! (Петкӧдлӧ чуньяссӧ).
СЬТЭПАН. Нывъясыд жӧ ӧд кӧнкӧ сеталісны?
ПАВЕЛ. Найӧ. (Кыскӧ зептысь зэв мича кӧшель). То ӧд ещӧ мый сетісны! Ак!.. Табакыс сӧмын абу-а.
СЬТЭПАН. Лок талун вартны, сетышта.
ПАВЕЛ. Мем дыш. Табакыд сідз сюрӧ.
МАРЪЯ. Сьтэпан, огӧ жӧ йӧзӧс вартныд корӧй. Питӧ да моньтӧ петкӧдам.
СЬТЭПАН. Найӧ вартӧм вылад кӧ усям, тшыг кулам... Кыськӧ роч помысь вартны дай.
ПАВЕЛ. Сідз, сідз, Сьтэпан дядь, роч помсьыд уджавсьӧма нин. Налы сӧмын нянь сёйны да ӧшинь дорын пукавны. Ме...
МАРЪЯ. (Торкӧ). Тэ эськӧ ланьт, нем уджтӧм!
ПАВЕЛ. Нем уджтӧм да унджык бурсӧ вӧча.
МАРЪЯ. Ланьт нин... Мун, Сьтэпӧ, шонатӧ содтышт, мед аски асыв кежӧ косьмас.
СЬТЭПАН. Удита на. Колӧ вот идзас лэптавны. Лок, Павел, отсалышт мем, табакнад куритӧда! (Чеччӧ).
ПАВЕЛ. Вешйы сэсь! Мем дыш. Ветла Ёгор Микулай дінӧ, сэсся бӧрсі Гриша дінад бара вола (петӧ).
МАРЪЯ. Идзасыд мӧд лун лэптавсяс. Оз на талун ков, вӧскресенньӧ кузя. (Сьтэпан шапкаасьӧ, петӧ).
3-ӧд петкӧдчӧм.
МАРЪЯ. (Ӧтнас; пач дорын). Мый и пуны дона гӧсьтъяслы?.. Ог тӧд. Яй пуи, чериняньяс пӧжалі, — тӧрыт рытывбыд черисӧ корси, некод оз вузав. Висьталі сэсся, мися Гришук воис да вӧлись сетісны. Пувъя пирӧг, рыська шаньга пӧжалі. Мыйнӧ сэсся, тырмас. Мед ичмонь ачыс чӧскыдасӧ пӧжавны кутас... Кыдз бара ме сыкӧд кута сёрнитнысӧ-а? Аттӧ дивӧ! Вот смекыд лоӧ, ог кутӧй мӧда-мӧдтӧ гӧгӧрвоны да. Быдсяма сёрниыд жӧ эм му вылад, енмӧй господьӧй!.. Тотараяс эмӧсь, китайяс, — ставныслӧн аслыныс пӧлӧс сёрни. Татчӧ ӧти вузасьыс китаеч воліс, ёна жӧ тешкодь: ас ногыс сёрнитны кутас, да сӧмын сяргӧ сярган моз. (Пырӧ Ӧгрӧ).
4-ӧд петкӧдчӧм.
Маръя да Ӧгрӧ.
ӦГРӦ. Олад-вылад!.. Маръя тай со ӧтнас. Кӧнӧсь нӧ мукӧдыс?
МАРЪЯ. Кӧзяиныс кытчӧкӧ петіс.
ӦГРӦ. Гришукыд пӧ тай воӧма. Видлыны локті.
МАРЪЯ. Воис, воис, Ӧгрӧпена. Гӧтрасьӧма рочад, бабаыскӧд воис.
ӦГРӦ. Збыль жӧ гӧтыра? Ме ещӧ, висьталӧны да, ог эскы. Кутшӧмджык нӧ гӧтырыс? Мича абу?
МАРЪЯ. Лёка мича. Сӧмын косіник-а, абу ён. Миянлысь уджтӧ ӧдвакӧ вермас уджавны.
ӦГРӦ. Озырлӧн абу?
МАРЪЯ. Ог и тӧд. Паськӧмъясыс тай мичакодьӧсь-а. Зэв тешкодьӧс кутшӧмӧскӧ новлӧ, сибыранка Сашӧыдлӧн кодь. Кыдз шусьӧ?.. Юквалань тай нимыс мунӧ-а: уква ли, убка ли... оз менам артмы.
ӦГРӦ. Роч абу?
МАРЪЯ. Роч дерт. Сійӧ и матыс. Кыдз кутам сёрнитныс-а... Со ӧд Ӧгрӧпена, Гришукӧй менам роч баба нажӧвитӧма. Кутшӧм мем нимкодь!
ӦГРӦ. Тэнӧ нӧ кыдз шуӧ, энькаӧн?
МАРЪЯ. Некыдз на эз шулы. Эгӧ на сёрнитлӧй. Тӧрыт рыт сёрӧн нин воисны, тшай юыштісны да водісны... Ӧні узьӧны...
ӦГРӦ. Дерт узясны. Кузятӧ локтісны да мудзисны... (Кылӧ сайын кызӧктӧм).
МАРЪЯ. Ой, кылӧ локтӧ. Чеччӧма нин. Ме чышъянтӧм (корсьӧ чышъянсӧ). Кӧн нӧ чышъяныс? (Сюрӧ лабичысь, чышъянасьӧ).
ӦГРӦ. (Пукалӧ вӧлі пызан дорын, вешйӧ порог дорӧ). Видзӧдлам, кутшӧм сэтшӧм тіян монь... (Пырӧ Евлампия, мича паськӧма: юбкаа да ковтаа).
5-ӧд петкӧдчӧм.
Найӧ жӧ да Евлампия.
ЕВЛАМПИЯ. Здравствуйте! С добрым утром, мама!..
МАРЪЯ. Зрасуй, зрасуй! (бокӧ) Мама!.. Кутшӧм нӧ ме талы «мама». (Евлампия сетӧ ки, Ӧгрӧлы тшӧтш). Мыйла нӧ киасьӧ? Быттьӧ бокӧвӧй.
ӦГРӦ. (Бокӧ). Утром... Поводнӧй утро. Лун шӧр бӧр регыд лоӧ!
ЕВЛАМПИЯ. (Пуксьӧ).
МАРЪЯ. Гришук эз на чеччы?
ЕВЛАМПИЯ. (Эз гӧгӧрво). Что Гриша?
МАРЪЯ. (Кияснас и быд ногыс юалӧ, быттьӧ немӧй). Мися, эз на чеччы, узьӧ?.. Узьӧ на?..
ЕВЛАМПИЯ. (Юрнас копыртӧ). Встал, встал. Сейчас придет сюда.
МАРЪЯ. (Ӧгрӧлы). Узьӧ на пӧ, юрнас тай со копыртліс.
ӦГРӦ. Рытӧдзыс узяс нин сійӧ. (Евлампия видзӧдлӧ Ӧгрӧ вылӧ).
МАРЪЯ. (Индӧ чуньнас Ӧгрӧ вылӧ). Тайӧ миян суседка.. (Петкӧдлӧ вит чунь). Вит керка сайысь... Ӧгрӧ нима.
ЕВЛАМПИЯ. Соседка?! А-а! Поняла, поняла.
МАРЪЯ. Ӧгрӧпена, мый нӧ шуис?.. Паняла пӧ? Кынӧмыс буракӧ сюмалӧма.
ӦГРӦ. Ме бара и ог тӧд. Рочнад дзик нинӧм ог гӧгӧрво.
МАРЪЯ. (Кияснас). Мый нӧ сёян? Панялан?
ЕВЛАМПИЯ. (Шпыньмунӧ). Ничего не поннмаю.
ӦГРӦ. Буракӧ шуӧ, нинӧм пӧ ог паняв.
МАРЪЯ. Мый Гришукыс сы дыра оз лок. Кӧть эськӧ висьталіс талысь сёрнисӧ.
ЕВЛАМПИЯ. (Казялӧ джоджысь ёг). Пол мести, мама?
МАРЪЯ. Ӧгрӧпена, мый нӧ шуӧ?
ӦГРӦ. Ме эг гӧгӧрво.
МАРЪЯ. Буракӧ, пальто корӧ.
ӦГРӦ. Сідзи ий эм. «Пальто пӧ мыччы».
МАРЪЯ. Кӧн бара пальтоыс? (Видзӧдлӧ гӧгӧр). Кӧн нӧ пальтоыд?.. (Петалӧ, вайӧ сылысь пальтосӧ).
ЕВЛАМПИЯ. (Ёна серӧктӧ). Нет, не пальто. (Кинас петкӧдлӧ.) Пол, пол мести.
МАРЪЯ. (Пуктӧ пальтосӧ, юр пыркӧдӧ). Ог гӧгӧрво. Мый бара, коньӧр, шуӧ-а. (Пырӧ Гриша).
6-ӧд петкӧдчӧм.
Найӧ жӧ да Гриша.
ГРИША. Дыр жӧ узьсис, мамӧ.
МАРЪЯ. Туяд бурасӧ кӧнкӧ эз сюрлы узьныд да, узьсьытӧг оз ов. Ми Ӧгрӧпенакӧд гӧтырыдкӧд бура ёна сёрнитім, сӧмын немтор эг гӧгӧрвоӧй.
ГРИША. (Мунӧ Ӧгрӧпена дінӧ). Олан-вылан, Ӧгрӧпена тьӧтка! (Ки сетӧ).
ӦГРӦ. Олан-вылан, олан-вылан, Гриша! Ветлін-мунін, уна йӧзӧс аддзылін, асьтӧ петкӧдлін. Мунігад кутшӧм том вӧлін, ӧні тошка дядьӧ воӧмыд.
ГРИША. Вит во ӧд, тьӧтушка, эг волы гортӧ, дерт сэсся вежсян. (Мамлы). Мый тэ, мам, шуин? Он гӧгӧрвоӧй мӧда-мӧдыдлысь али мый?
МАРЪЯ. Дзик немтор ог гӧгӧрвоӧй. Шуис мыйкӧ, ме велалі «пальто мыччы». Вайи пальтосӧ да эз босьт. Оз пӧ ков. Ачыс сералӧ.
ЕВЛАМПИЯ. (Вашкӧдӧ Гришалы пеляс).
ГРИША. Ка, ка, ка!.. (Ёна сералӧ) Аттӧ мамӧ! (Ставныс сералӧны).
МАРЪЯ. Мый нӧ, мый, Гришук?..
ГРИША. Ӧтиыс юалӧма, джодж пӧ колӧ оз чышкыны, мӧдыс пальто мыччӧма! Ка, ка, ка!
МАРЪЯ. (Ёна сералӧ). Чӧв!.. Джодж чышкӧм йылысь вӧлӧм юасьӧ! Ка-ка-ка!.. Ме дзик мӧдтор велалі.
ӦГРӦ. Со и сёрнит рочьясыдкӧд. Сымда и гӧгӧрвоан.
МАРЪЯ. Ми ӧтитор висьталам, найӧ мӧдтор. Сідз тай... Мый нӧ, Гришук, гӧтырыдлӧн нимыс?
ГРИША. Евлампия.
МАРЪЯ. Кыдзи?.. Елапея?
ГРИША. (Сералӧ). Ев-лам-пи-я!
МАРЪЯ. (Серӧктӧ; ставныс сералӧны). Сэсся со и шу! Быдсяма нимыд му вылад эм: кывйыд оз бертовтчы мукӧдсӧ шуны!
ӦГРӦ. Рочьясыдлӧн и нимыс аслыссяма. Пон кыв!
ЕВЛАМПИЯ. Ничего не понимаю, что говорит. Собачий язык!
МАРЪЯ. Гришук, тшай юад али сёяд войдӧр?
ГРИША. Тшайсӧ юам. Зэв горшӧй косьмӧ. Пукты мун, мамӧ, самӧвартӧ.
МАРЪЯ. Пыр, пыр, дона пи. Талун тіян понда пӧжалі рыська шаньга, пувъя пирӧг... Яй пуи; кӧсъя вӧлі...
ГРИША. (Торкӧ). Но, но... пасибӧ. Мун самӧвартӧ пукты. (Маръя петӧ).
ӦГРӦ. (Чеччӧ). Лоӧ мунны. Гриша, али ӧні ӧд тэ Григорей Сьтэпанӧвич нин, волывлы пукавныд.
ГРИША. Вола.
ӦГРӦ. Волы, волы. Гӧтырыдкӧд. (Петӧ).
ГРИША. Ступай поможь маме самовар кипятить.
ЕВЛАМПИЯ. Хорошо. (Петӧ).
7-ӧд петкӧдчӧм.
ГРИША. (Ӧтнас). Дырӧннад тай бӧр на жӧ ас муӧ, коми йӧз пытшкӧ вои. Ёна жӧ гажтӧм вӧлі мем Рочад. Некодкӧд сьӧлӧмысь сёрнитны ни, немтор ни. Вит во чӧж комиӧн кыв эг шулы. Ёна жӧ гажтӧм коми йӧзысь да коми кывйысь. Ӧні пӧттӧдз сёрнита ас муса кывйӧн!.. Мукӧд ветласны Рочад тӧлысь-мӧд кежлӧ да вунӧдасны коми кывтӧ. Воасны гортад, сідзи и чегъялӧны рочнад; ӧти кыв рочӧн, дас кыв комиӧн. Ӧтчыд ме сэтшӧм кыдъя рочтӧ ас сиктын туйӧ мунтӧдз аддзылі, да кувтӧдз верми серавны. Рочалӧ ӧти нывлы: «Буракӧ очень жӧ ты устал», да сэтшӧм збыль чужӧмӧн. Ме эг вермы кутчысьны да кыдз прысьнита-серӧкта. Кыдъя рочыд шуӧ меным: «Ты дзик сумашедшӧй!» Нылыс чилӧстіс (вӧснид гӧлӧсӧн): «Я бара бегу; боюсь таысь!» Ка-ка-ка! (Сералӧ. Пырӧ Анна).
8-ӧд петкӧдчӧм.
Гриша да Анна.
АННА. (Пырӧ гусьӧникӧн, мича платтьӧа). Гриша!.. Видза олан!.. Тэ ӧтнад?..
ГРИША. (Чужӧмыс кельдӧдӧ, повзьӧ). Анна, тэ!..
АННА. (Уськӧдчӧ сьывъяс). Гришук!.. Донаӧй!.. Мусаӧй!.. Воин... Воин... Ӧдва верми виччысьны тэнӧ... Вит вонад мыйта синва кисьті тэ понда. (Видзӧдӧ синмас). Кутшӧма туяд шаньмӧмыд!.. (Окалӧ).
ГРИША. (Мездысьӧ). Анна... Тэ эн на вунӧд менӧ?
АННА. Мый нӧ тэ лоин, татшӧм кывъяс шуан? Тэ ӧмӧй вунӧдін менӧ?..
ГРИША. (Оз тӧд, мый шуны). Ме?.. Да ӧд... Ме ог тӧд... (Пуксьӧ). Пуксьы!.. (Анна орччӧн пуксьӧ). Эг, эг, Анна, вунӧд. Пыр тэ менам тӧд вылын... Ӧні... Ӧні аддзи да, ещӧ тэ мусаджык лоин... Ок, Анна, ёна ме тэнӧ радейта! Да... (Горшас кывйыс мытшасьӧ).
АННА. (Тэрыба). Мый ланьтін, висьтав. Мый «да»? Гришук, ӧдйӧджык вай менӧ, мезды тьӧткаысь, сёйӧмӧн сійӧ менӧ сёйӧ... Ловйӧн гуӧ сюйӧ... Тэкӧд зэв шудаӧсь лоам! Дырджык кӧ эн лок, Гришук, менӧ эськӧ Наталь Савӧ сайӧ сетісны... (Сералӧ). Сэк эськӧ тэнад Аннаыд эз ло тэныд, исковтіс чуньяс косттіыд.
ГРИША. (Юр лэдзӧма). Анна, муса тэ меным... Сӧмын вайны ас сайӧ ог вермы... (Чеччӧ, юрӧ кутчысьӧ. Анна повзьӧмӧн видзӧдӧ сы вылӧ. Кост). Анна, донаӧй менам!.. (Мунӧ Анналань. Сайын Евлампеялӧн шы: «Чай готов, Гриша!»).
ГРИША. (Бӧрыньтчӧ; жугыля). Сейчас.
АННА. Коді нӧ тайӧ чуксалӧ тэнӧ?
ГРИША. Тайӧ.. Ок, Анна, ме ӧд... (Гӧлӧсыс дрӧжжитӧ). Ме... гӧтыра... Тайӧ менам гӧтырӧй...
АННА. (Дрӧгмунӧ). Гӧтыра?.. Гриша, мый шуин?.. Гӧтыра?.. Тэ, тэ гӧтыра?.. (Чеччӧ сы дінысь). Сідзкӧ тэ менӧ ылӧдлін?.. Абу и яндзим тэныд?.. Ме виччыси тэнӧ, чайті... Мися тэ сайӧ муна да шуда лоа. (Скӧра, бӧрдӧ). Тэ ылӧдін менӧ... Пасибӧ, пасибӧ, Григорей Сьтэпанӧвич!
ГРИША. (Юр ӧшӧдӧма, матыстчӧ Анна дінӧ). Анна!..
АННА. Эн, эн лок ме дінӧ!.. Тэ менӧ ылӧдны кӧсйин!.. Нинӧм пыдди менӧ пуктан!..
ГРИША. (Бӧр пуксьӧ. Гӧлӧсыс дрӧжжитӧ). Анна, кывзы, ме тэныд ставсӧ висьтала... Пуксьыв... (Анна пуксьӧ мӧд лабичӧ, гусьӧн бӧрдӧ). Кывзы, Анна... Ме гӧтыра... Невӧляысь лои гӧтрасьны, тшыглы кулӧмысь мездысьӧм кузя... Куим восӧ мунӧм бӧрын заводын уджалі. Ёна сьӧкыд вӧлі мем сэк овны: квайт чассянь да мӧд квайт часӧдз вӧлі уджалан, юр он лэптыв... Сыысь сетасны тэд дас сизим ур. Ов кыдз кужан... Ньӧб мый колӧ. Сӧмын ӧд кык пунт нянь сы вылӧ сюрӧ. Думышт ачыд, со кутшӧм вӧвлі менам олӧмыс. Сэсся тшыгъявны куті. Сэки тӧдмаси ӧти нянь вузалысь тьӧткакӧд. Сылӧн нылыс менӧ радейтны кутіс. Ме ышті приданнӧй вылас, вайи сійӧс. Кык во нин гӧтрасьӧмӧйлы.
АННА. Эн ылӧдлы. Тшыг кӧ кутін кувны, — гортад позис локны.
ГРИША. Оз позь вӧлі, Анна. Ме заводӧ вит во кежлӧ медасьлі. Мыйӧн тай срокыс тыри, ӧти лун сэн эг ов, пырысьтӧм-пыр гортӧ локті.
АННА. (Чеччӧ). Мый керан. Кысь нин мем, шудтӧм мортлы. Бара лоӧ гортӧ мунны (ышлолалӧ) лёк тьӧтка дінӧ, видчӧмсӧ сылысь кывзыны. Гришӧ, Гришӧ, мыйла нӧ ме сэтшӧм шудтӧм?! (Бӧрдӧ). Эг ӧмӧй ме тэнӧ радейт: лун и вой дум вылысь эг воштыв, пыр виччыси. Со тай воин...
ГРИША. (Пукалӧ; полігтырйи). Анна, кор тэ эн вӧв менам син водзын, мем кажитчылін веськодь, ог вӧлі думайт, а ӧні?.. Ӧні аддзи да сьӧлӧмӧй майышмуні: бара тэ важ кодь муса лоин!.. Ок!..
АННА. Муса кӧть абу, ӧні он нин бергӧд. Кулӧм мӧстӧ этша вердан.
ГРИША. Бергӧдам, Анна!.. Ме гӧтырӧс вӧтла, гортас ыста. Тэкӧд кутам овны! Шуда тэ сэк лоан! Дерт веничайтчыны миянлы оз позь, оз менӧ веничайтны, гӧтырӧй ловъя на да. Венечтӧг кутам овны. Нинӧм сыысь, Анна. Сідз, абу?... (Матыстчӧ сы дінӧ).
АННА. (Висьталігас букыша видзӧдӧ, Гришаӧс тойыштӧ дінсьыс). Эн матыстчы ме дінӧ, кыдз сюрӧ олысь морт!.. Тэ тадз лысьтан сёрнитны мекӧд, бур оласа нывкӧд... Вунӧдін, кутшӧм ме. «Венечтӧг», друга-пӧдруга моз овны кӧсъян! Некысь! Коми йӧзыд абу на сэтшӧмӧсь... Ёна на веськыдӧсь найӧ... Тэ моз оз видзӧдчыны кык да куим гӧтырӧн овны... Та бӧрын тэ абу морт вӧлӧмыд. Сёрнитныс весиг тэкӧд зывӧк. Кутшӧм муса вӧлін войдӧр, сэтшӧм жӧ мустӧм лоин тайӧ сёрнияснад!.. Лучшӧ Наталь Савӧ сайӧ муна, тэысь сійӧ бурджык (ӧдйӧ мунӧ).
9-ӧд петкӧдчӧм.
ГРИША. (Ӧтнас). Анна!!! (Сайын шы Маръялӧн: «Гришук, лок нин тшайтӧ юны!»).
ГРИША. (Зэв шога пуксьӧ пызан дорӧ, юрсӧ ӧшӧдӧ кияс вылас. Ышлолалӧ. Кост. Недыр мысти пырӧ Павел, гудӧка).
10-ӧд петкӧдчӧм.
Гриша да Павел.
ПАВЕЛ. Григорей друг! Олан-вылан, колӧ кӧ!
ГРИША. Здорово. (Киасьӧны).
ПАВЕЛ. Тэ, зон, Григорей друг, вель ёна нюжалӧмыд. Абу нин ичӧтдырся кодьыд, кор вӧлі лыанад да бабкинад ворсам.
ГРИША. Тэ ӧд сэсянь быдмӧмыд жӧ.
ПАВЕЛ. Ме бара эг. Кутшӧм сэк вӧлі, ӧні сы ыджда жӧ... Лӧсьыд, Григорей друг, ичӧтдырйиыд вӧлі: косясям, косясям, пыр бӧр бурасям, окасям. Ми Тима Аннакӧд унаысь воча юрси кутчысьлывлім.
ГРИША. (Аслыс) Тима Анна.. Да... Воліс да видіс сӧмын. «Кутшӧм пӧ войдӧр муса вӧлін, ӧні сэтшӧм жӧ мустӧм лоин». Мый вӧсна?.. Окма!.. Тшыг кулігад гӧтрасьны лои... Ӧні эськӧ рад мынтӧдча да — некысь. Анна веськыд морт, вывті прамӧй, авъя...
ПАВЕЛ. Мый нӧ тэ, Григорей друг, вомгорулад, кысӧ моз, мургыны кутін, Тима Аннаӧс казьтылан?
ГРИША. Лӧсьыд тэд овны, Павел Митиперӧвич!
ПАВЕЛ. (Нимкодя). Павел, дай Митиперӧвич!.. Некод на менӧ некор тадзтӧ эз величайтлы. Ӧнӧдз пыр на вӧлі Пашӧ, либӧ бобыль, либӧ корысь. Он кӧ шу бобыль Пашӧӧн, некод оз и тӧд... Ӧні?.. Павел Митиперӧвич!.. Пасибӧ тэныд, Григорей друг, пасибӧ! (шпыньялӧ).
ГРИША. Ме быдӧнӧс вичала, ӧткодь мем ставыс. Мый эськӧ, тэ кодь долыда кӧ овсьӧ мем, Павел Митиперӧвич!..
ПАВЕЛ. Некысь!.. Ме кодь долыда ковмӧма. Ок, Павел Митиперӧвичыд ӧд, Григорей друг, ёна долыда олӧ. Сэтшӧм долыда, веськыд трасича! Мыйысь мем шогсьыныс? Бӧжӧй дженьыд; кытчӧ колӧ, сэтчӧ муна. Кынӧмӧй кӧ сюмалӧ, — корышта, либӧ час-мӧд уджалышта. Вина юыштны кӧ колӧ, сӧмын ӧти ӧбедня вичко поспомын сулав, нажӧвитан парта вылад. Табак кӧшельыд киссяс, — ветлыны нывъяс дінӧ, выльӧс вурасны. (Перйӧ зептысь кӧшель): со кутшӧм мича! Видзӧдлы, Григорей друг!.. Тӧрыт на нывъяс сетісны. (Гриша оз видзӧд).
ГРИША. Долыд тэныд, долыд...
ПАВЕЛ. Мыйысь нӧ тэ, Григорей друг, сэтшӧмасӧ шогсян? Ме со локті гудӧкӧн, гажӧдчыны, а тэ ныртӧ нюжӧдӧмыд. Вай гажӧдчыштам!
ГРИША. (Шога). Гажӧдчыштам и эм. Вай ворсышт мыйкӧ.
ПАВЕЛ. (Босьтӧ гудӧк). Йӧкты, Григорей друг!.. (Ворсӧ гажа тор). Мый нӧ сэсся он йӧкты?
ГРИША. Ворс нораджыкӧс, Павел Митиперӧвич.
ПАВЕЛ. Павел Митиперӧвичыд кужӧ ворсны и нора. (Ворсӧ шог сьыланкыв, вомгорулас сьылӧ).
ГРИША. Гортӧ локтігӧн мӧвпала, мися долыда да бура овмӧдча. Эз тай ло сідз. (Кост). Мыйла бара ме гӧтраси туяс-а?... Окма!.. Аслам ӧні некутшӧм олӧм оз ло, дай Анналы оз зэв долыд ло... Но да сійӧ мунас Наталь Савӧ сайӧ, овмӧдчасны. (Лэдзӧ юрсӧ пызан вылӧ. Павел ворсӧ. Пырӧ Маръя).
11-ӧд петкӧдчӧм.
Найӧ жӧ да Маръя.
МАРЪЯ. Мый нӧ сэсся, Гришук, он лок тшайтӧ юны? Кымынысь чукӧстлісны. Лэбулын юам, зэв гажа луныс да. Лок, Пашӧыдкӧд эштан на сёрнитныд.
ПАВЕЛ. (Дугдӧ ворсны). Ме, тьӧтушка, абу нин Пашӧ, Павел Митиперӧвич нин. Юав кӧть Григорей друглысь.
МАРЪЯ. (Шпыньмунӧ). Пашӧыс на тэ серти лишнӧй... (Нерӧ) Павел Митиперӧвич... Бобыль Пашӧыс шань... Ӧдйӧнджык, Гришук, лок, кусӧ самӧварыс. Мый нӧ тэкӧд лои, юртӧ ӧшӧдӧмыд? Павел, мыйысь нӧ сэтшӧма Гришасӧ шогӧдіс?
ПАВЕЛ. Вичалан кӧ висьтала.
МАРЪЯ. Павел Митиперӧвич, висьтав.
ПАВЕЛ. (Серӧктӧ). Э-э! Вичалін жӧ, діль! Ог висьтав!
МАРЪЯ. Висьтав, Митиперӧвич.
ПАВЕЛ. Туяд ветлӧма да вывті нежнӧй лоӧма... (Сералӧ).
МАРЪЯ. Павел мортыс оз шогсьы, пыр жеръялӧ. (Петігмоз). Лок, Гришук. Кӧдзалас самӧварыс. (Петӧ).
ГРИША. Павел Митиперӧвич, мунам тшай юны!
ПАВЕЛ. Маръя тьӧткаыд менӧ эз кор да.
ГРИША. Мунам! Гажӧдыштан кӧть неуна.
ПАВЕЛ. Мунам. (Петігмозыс). Павел гажӧдны кужас, ка-ка-ка! (Петӧны).
Занавес.
Коймӧд вӧчӧм.
Марпа ордын.
Медводдза петкӧдчӧм.
МАРПА. (Чышкысьӧ). Некор эг чышкысьлы, да талун — празьник кузя лоӧ чышкысьны. Анӧ кытчӧкӧ асъя звӧнитігӧн муніс да эз на волы. Ӧбедня нин важӧн сьывсис-а. Пӧлинӧ, Ларӧ Иван Сьтэпӧ Гриша дінад эз-ӧ мун, воӧма пӧ, шуӧны да. Тайӧ бара дзик сэтчӧ муніс. Вӧлись мына сыысь; дерт нин, ме чайта, ӧні гӧтрасясны. (Кост). Мый эськӧ мем сэтшӧмасӧ сыысь мынтӧдчыныс? Кыдз Ваньӧ шуас, сы дырйи мем овны кокньыдджык... Кыдзкӧ со абу аслам ныв да, мустӧм. Ог вермы радейтны. (Чышкысьӧ. Пырӧ Иван сералігтырйи).
Мӧд петкӧдчӧм.
Марпа да Иван.
МАРПА. Мый бара тэ, Ваньӧ, вӧв моз, пыр гӧрдлан-а? Долыд жӧ, зонмӧ, тэд овныд!
ИВАН. Мамӧ, мамӧ, Мишӧыд шатинъясӧн вӧлі вуграсьны мунӧ да, ме сылысь ӧтиӧс нетшышті да чеги. Сійӧ бӧрдны кутіс. Вомыс кутшӧм мисьтӧм! (Сералӧ).
МАРПА. Пыр тэ сійӧс, коньӧрӧс, Ваньӧ, ӧбӧдитан. Оз жӧ эськӧ ков ас дорысь посниястӧ вӧрзьӧдны да.
ИВАН. Зэв тешкодя бӧрдӧ да, сійӧн и вильшала. Мый водзын нӧ, мамӧ, тэ талун ачыд чышкысян? Лым усьӧм водзын?
МАРПА. Анӧыд асывнас муніс да эз на волы; быть сэсся чышкысь. Буракӧ Гришукыс дінӧ муніс.
ИВАН. Кутшӧм Гришук дінӧ?.. Ларӧ Иван Сьтэпӧ Гришӧ дінӧ?.. Мый сэн сійӧ керас, гӧтыра морт дінас?
МАРПА. Гӧтыра?! Туяс гӧтрасьӧма?.. Анӧ сійӧс верӧс вылас витіс. Бара эз веськав... Код сайӧ ӧні сетан?
ИВАН. Эн пов, вайысьыд лоӧ!
МАРПА. Лоӧ эськӧ да. Оз ӧд ещӧ Анӧыд код сюрӧ саяд мун.
ИВАН. Оз кӧ мун, гортын олас. (Босьтӧ пызан вылысь нига, лыддьӧ).
МАРПА. Тэныд лӧсьыд сідзтӧ шуны, мем кутшӧм? Ёна нин сійӧ менсьым синмӧс вежис!.. Коравлісны Наталь Савӧ сайӧ да, эз мун, шуӧ: «Мустӧм пӧ сійӧ». Ог тӧд, кыт мустӧм: озыр, ӧтка пи; мый ещӧ колӧ?.. Мустӧм... Ӧні мустӧм, мунас да олыштасны, — мусмас. Быдӧн ӧд мунтӧдзыс верӧспутӧ мустӧмтӧны. Ме мустӧм сайӧ жӧ мунлі; ӧні кутшӧм муса лои... Ӧні кӧть эськӧ Анӧыс мунас да, Наталь Савӧыс ачыс оз вай.
ИВАН. (Дугдӧ лыддьысьны). Ланьт нин, ланьт! Тэнад сёрнилы, заводитан да, пом оз волы, изан тыртӧм мельнича моз. Лыддьысьны он лэдз. (Лыддьысьӧ).
МАРЪЯ. (Быттьӧ мыжа). Но-о-о-о! Ог нӧ, ог. Лыддьысь. Дугда сэсся.
ИВАН. Кутіс! (Пырӧны куим ныв).
3-ӧд петкӧдчӧм.
Найӧ жӧ да куим ныв.
І НЫВ. Марпа тьӧтушка, Аннаыд гортад?
МАРПА. Абу.
І НЫВ. Кӧн нӧ?
ІІІ НЫВ. (Бокӧ). Ваньӧыс тай эм-а, сэсся некод оз ков.
МАРПА. Ме нӧ мыйӧн тӧда кӧн ті ветланныд?
ІІ НЫВ. Мый талун сэтшӧм лёк?
МАРПА. Лёкман ӧд. Празьник кузя аслым лои чышкысьны (лӧдӧ корӧсь вылӧ ёг да петӧ).
4-ӧд петкӧдчӧм.
Иван да куим ныв.
ІІІ НЫВ. (Мунӧ Иван дінӧ). Ваньӧ, мунам ворсны!
ИВАН. Ворсны?! Мыйӧн? Чачаӧн?
ІІІ НЫВ. Шуас жӧ зонмӧ «чачаӧн». Абу ӧд кагаяс. Кадрелясьны. Бобыль Пашӧ гудӧкалас.
ИВАН. Ме ог. Мунӧ чеччалӧ, зэв кӧ колӧ.
ІІ НЫВ. Тэ тшӧтш!
ИВАН. Ме ог. Мунӧ асьныд.
СТАВНЫС. Петам, Иван (кыскӧны).
ИВАН. (Мездысьӧ). Вешйӧ сэтысь колӧкӧ-а!.. Скӧрмӧданныд кӧ ӧд... (І да ІІ ныв мӧдӧдчӧны петны).
ІІІ НЫВ. Ваньӧ, он ӧмӧй нин менӧ радейт?
ИВАН. Некыт тэнӧ радейтныс!
І НЫВ. Лок, Ваньӧ, мунам! Оз кӧ мун, мед, абу зэв колантор. Кевмысян сэн, сувтӧмыд да. Мунамӧ!.. Колантор!..
ІІІ НЫВ. Мед ышнясьӧ... Регыд ачыс кутас сюйсьыны.
ИВАН. Зэв тай коланторъяс... Сюйсьыны. Асьныд тай пыр колльӧдчыны нуӧдчанныд-а. (Нывъяс петӧны. Ваньӧ лыддьысьыштӧ да петӧ нигаӧн. Недыр мысти пырӧ Анна, пӧрччӧ чышъянсӧ, пуксьӧ пызан дорӧ. Кост).
5-ӧд петкӧдчӧм.
АННА. (Ӧтнас). Гришаӧс эськӧ аддзылі... Кутшӧма гажӧй вӧлі сыысь бырӧ. Кӧть эськӧ мися син пӧлӧн видзӧдлыны. Ӧні дзик веськодь. Весиг видзӧдлывлыныс сы вылӧ ог кут, сэтшӧм мустӧм... «Гӧтырӧс пӧ вӧтла, тэкӧд кута овны, венечтӧг»... Яндысьтӧм син!.. Туяд дзикӧдз тшыксьӧма. Мунтӧдзыс кутшӧм прамӧй, веськыд сёрниа, мелі морт вӧлі. Кысь нин туйӧ ветлӧм мортлы прамӧйӧн лоны. Коді ветліс, сійӧ и тшыкліс, некытчӧ туйтӧмӧн воліс. (Кост). Лоӧ Наталь Савӧ сайӧ мунны. Сійӧ ӧні Гриша дорысь кажитчӧджык. Кыдз тьӧтка шуас: «Мунан да муса лоӧ». Ӧдвакӧ... Савӧыд эськӧ сідзнас зэв авъя морт, гашкӧ и мусмас... (Кост). Кутшӧм нимкодь лоӧ тьӧткалы Наталь Савӧ сайӧ мунӧмсьыд. Важӧн нин сійӧ меысь мынтӧдчӧ... Лоӧ тьӧткаӧс тшӧктыны корны Наталь Савӧӧс да лӧсьӧдчыны. (Пырӧ Марпа).
6-ӧд петкӧдчӧм.
Анна да Марпа
МАРПА. (Сералігтыр). Анӧ тай воӧма нин Гришук дінсьыс... Кор нӧ свадьбаныд?.. Пируйтыштам!.. Видзӧдыштам, кыдзи миян Анӧ кутас пукавны Парӧ Иван Сьтэпӧ Гришуккӧд.
АННА. (Шога видзӧдлӧ тьӧтка вылӧ). Тьӧтка, мун, колӧ кӧ, кор Наталь Савӧтӧ. Муна сы сайӧ.
МАРПА. Мунан!? Ӧні сійӧ ачыс оз вай тэнӧ... Мед войдӧр кужин овныд.
АННА. Ваяс. Сӧмын ветлы, кор... Лӧсьӧдчам.
МАРПА. Ваяс кӧ эськӧ лӧсьыд... Таысь ме тэнӧ, Анӧ, радейта. Мый эськӧ пыр кӧ тадз олан. Мустӧмӧн шулывлін, йӧй!.. Олыштан да муса лоӧ, ещӧ кутшӧм муса! (Кост). Оз кӧ вай... (скӧра) овны эн кӧсйы!..
АННА. (Дӧзмыштӧмӧн). Ветлан он нӧ, тьӧтка? Он кӧ, ме Иванӧс ыстыла.
МАРПА. Пыр котӧртла. Мися Анна зэв ӧдйӧ корис тэнӧ, Савӧ. (Петӧ).
АННА. (Вель дыр шытӧг бӧрдӧ, сэсся юрсӧ лэптӧ). Мыйла нӧ ме татшӧм шудтӧм?.. Муна Наталь Савӧ сайӧ, мустӧм морт сайӧ... Йӧз ордын кута овны... Мый бара лоӧ?.. Кутшӧм олӧм воссяс?.. Но да ӧд оз медводдзаӧс мустӧм саяд сетны... Унджык нылыс мунлӧ ас вӧля вывтіыс да пыр жӧ кыдзкӧ нэмсӧ колльӧны... (Пырӧ Иван).
7-ӧд петкӧдчӧм.
Анна да Иван.
ИВАН. Мамӧыс нӧ кӧні? (Анна нинӧм оз шу. Иван матыстчӧ сы дінӧ). Мый нӧ лоин, Анна? Бӧрдӧм чужӧма тай нӧ?
АННА. Нинӧм.
ИВАН. Мыйкӧ тэ пыр бӧрдан! Дугды, дугды! (Пырӧ Марпа).
8-ӧд петкӧдчӧм.
Найӧ жӧ да Марпа.
МАРПА. (Нимкодя). Пыр локтас Саватейыд... Бать-мамыс сэсся воасны. Ки кутам талун... Но, слабог, ен отсаліс кувтӧдз войдӧр нылӧс инавны. Ме ӧд тэнӧ, Анна, радейтӧм кузя сета верӧс саяд. (Иванлы). Сэсся регыд Иванлы гӧтрасян кад. Тэ сайӧ, Иван, озырӧс жӧ ваям; чойыд со озыр сайӧ жӧ мунӧ.
ИВАН. Кад воас гӧтрасьны, огӧ тэнсьыд юалӧй озырӧс-ӧ, гӧльӧс-ӧ вайны. Корся аслым пӧлӧс дай шуа: «Тайӧ, мамӧ, моньпу тэнад... » (Сералӧ).
МАРПА. Ог кӧ сибӧд ме сійӧс?
ИВАН. Сибӧдан.
МАРПА. Мун сэтысь! Изан пыр мый сюрӧ. Анна, пет мыссьы. Бӧрдӧм чужӧмнад ки кутігад сулавны абу лӧсьыд. Чунькытшасьӧм бӧрад эштан бӧрдныд.
АННА. Прӧщай, шудтӧм ныв олӧм!
МАРПА. Лоӧ петны самӧвар сувтӧдны. Жӧникыд пыр локтас... (Петӧ).
ИВАН. Тэнад, тыдалӧ, Анна, оз гажыд пет мунны Наталь Савӧ саяд?
АННА. Мый нӧ керан сэсся?.. Он тай ас колӧм сертиыд лӧсьӧд. Муна кӧ, гашкӧ бурджык олӧм пуксяс. Ичинь тай шуӧ: олыштад пӧ да мусаӧсь лоад. Гашкӧ збыль сідз да. Савӧ чӧв оласа, авъя морт; менӧ радейтӧ. Олыштам да, гашкӧ и мем сійӧ мусмас.
ИВАН. Мун, мун, Анна, он норась. Савӧыд миян зонъяс пытшкын медшань морт. Ёна и пируйтам! Вай китӧ, Анна! (Кутчысьӧны, окасьӧны. Кыкнаныс ёна сералӧны).
Занавес ньӧжйӧникӧн тупкысьӧ.
