ПЕРА БАГАТЫР
(Перым коми фольклорысь)
Водзкыв

Нӧрысын букыша сулалӧ парма,
Горулас паськыд ю визувтӧ-шывгӧ —
Шы ни тӧв кылӧдӧ ассьыс сӧдз васӧ.
Му вылас, ва вылас тувсовъя асыв.
Вӧр пуяс костъясысь мыччасьӧ йӧра,
Кыйкъялӧ кӧин сэн сьӧд парма вӧрын,
Варгыльтӧ-тапиктӧ ва дорлань ош —
Чегъялӧ кок увсьыс майӧг и потш.
Кӧч вылӧ уськӧдчис зэв ыджыд кутш.
Низь да мой вӧчӧны ассьыныс удж...
Важӧн нин вӧлӧма тайӧ,
Кольӧма сё вояс сайӧ.
Сэтӧні нӧрыс йыв медджуджыдінас
Тыдалӧ пуяс пыр ичӧтик кушин.
Кушинас Пералӧн неыджыд кола,
Пераыд колаас вӧравны волӧ,
Кузь шыӧн ошкӧс да йӧраӧс кыйны,
Уткаӧс-пӧткаӧс ты вылысь лыйны;
Камаысь кыркӧтшсянь, кӧн джуджыд йир,
Кыскыны мыкӧс моз кык пудъя сир,
Йӧралысь ки пӧвнас бертовтны сюр,
Ошлысь кос кабырнас жугӧдны юр,
Дзор коз пу нетшыштны вужнас
Сы кындзи некод эз кужлы.
Кӧсъя ме ньӧжйӧник висьтавны ӧні
Тіянлы тайӧ ён багатыр йывсьыс;
Шензигтыр, ышловзиг тіянлы мойдны
Сідз, кыдзи висьтавліс мем коми войтыр...
Лупъяын чужлӧма багатыр тайӧ,
Уралысь-вӧралысь морт вӧлӧм айыс.
Пералысь ёнлунсӧ, эбӧс да сям
(Кӧть вӧлӧм Пераыд ачыс и рам)
Тӧдлӧма парма и вой саридз дор,
Паськыда юргӧма сы йылысь гор...
Кывзӧй жӧ висьталӧм менсьым!
Кывзӧй да, ёртъясӧй, шензьӧй!

І

Пераыд быдмигас чуймӧдліс йӧзтӧ,
Не ӧтчыд шензьӧдліс войтыртӧ сійӧ.
Коркӧ со батьысъяс мунӧмны сёрдӧ,
Пераӧс потанас кольӧмны гортӧ...
Зыбкасьыд кагаыд чеччыштас миян,
Ки пӧвнас нетшыштас потансӧ сійӧ,
Пос кузя йирк вылӧ катӧдас зон
(Со кутшӧм Пераыд вӧлӧма ён),
Керка вевт тьӧсъясысь стрӧитас чом
Зыбкаӧн ӧвтчӧ да вӧтлалӧ ном.
Пуксьӧма ӧклупень вылӧ,
«Ӧввӧ-ӧв!» — гораа сьылӧ.
Коркӧ и Пералы вит арӧс тыри.
Лунысь-лун, часысь-час быдмӧ да сӧвмӧ,
Ӧтчыд со Пералы айыс и шуӧ:
«Аскӧд тшӧтш босьта да вӧравны нуа!»
Батьыскӧд Пераыд мӧдӧдчис вӧрӧ.
Мунӧны. Воисны сук парма шӧрӧ...
Другысь кыдз уськӧдчас зэв ыджыд ош,
(Туйсӧ ӧд зверыдлы некыдз он потш!),
Бать вылас вожасяс, курччӧ нин юр...
Пераыд горӧдас: «Эн на зэв дур!»
Пельӧдыс кватитас звертӧ,
Шняпкӧбтас берег дор эрдӧ.
Быдмисны-сӧвмисны нёль чоя-вока.
Ыджыдджык вокъясыс — Ӧнтип да Мизя.
Сюсь вӧлі Ӧнтипыс: лыддьысьны кужӧ,
Кокньыда кутчысьӧ быдсяма уджӧ.
Ыджыд и збой сылӧн вӧлӧма сьӧлӧм,
Салдатӧ служитны мӧдӧдчӧ вӧлӧм.
Мизяыс гудӧкӧн ворсны зэв сюсь:
Войбыд кӧть сьылас да ворсас — оз узь.
Авъя зэв Зарань чой — быттьӧ льӧм роз,
Быттьӧкӧ лун бана керӧс дор оз.
Дзирдалӧ мичлуннас нывка,
Тувччалӧ — юсь этшӧн шывгӧ.
Олӧны-вылӧны нёль чоя-вока —
Дивуйтчӧ-шензьӧ став муыс и ваыс:
Пераыд лунысь-лун сӧвмӧ да ёнмӧ,
Абу нин детина, воис нин зонмӧ;
Гожӧм и ар коли лёка нин уна,
Ӧнтипыс регыд нин салдатӧ мунас;
Мизялӧн сигудӧк ворсіс быд рыт,
Гажӧдіс-пальӧдіс йӧзӧс войбыд,
Паськыда разалі ворсӧмлӧн шы,
Кывзісны парма и Кама выв гы;
Серамбан чужӧма Зарань
Быдӧнкӧд мелі да варов.
Лӧз чӧдлач синъяса мича ныв Зарань,
Русіник кӧсаа, намыр гӧрд паръя,
Юсь чипсан гӧлӧсӧн войтырлы сьывліс,
Яг нӧрыс пасьтала юргӧмыс кывліс.
Корсюрӧ Пера тшӧтш волывліс сэтчӧ,
Кытысянь мыла шы визувтіс-лэччис,
Кытӧні кывзісны пӧтка и звер
Мичаник сьыланлысь нэриник сер;
Кытысянь кывлывліс серамлӧн гор,
Чиктыліс ставнас дзик зӧм керӧс дор:
Гажаа ворсіс да сьыліс.
Тадз муніс том олӧм-вылӧм.
Пераыд зэв удал вӧралысь вӧлі.
Сьӧрсьыс эз новлӧдлы некутшӧм пищаль,
Кыйсигас босьтлывліс сӧмын кузь шысӧ:
Сідзикӧн петлывліс зверъяскӧд тышӧ.
Шыыс ӧд кык да джын сыв кузя сылӧн,
Саридз сай емдонысь дорӧма йылыс.
Лямпалӧн кузьтаыс вӧлӧм сыв нёль —
Мунігас йӧраысь бӧрӧ оз коль!
Ачыс ӧд быттьӧкӧ парма шӧр коз,
Зумыда тувччалӧ исполин моз.
Со кутшӧм вӧлӧма Пера.
Полӧма сыысь став зверыс.
Вокъяскӧд ӧтвылысь вӧдитліс тыла.
Нёль чоя-вокаыд уджаліс зіля.
Тылатӧ весаліг Пераыд кинас
Нетшкывліс пуяссӧ ректысянінас,
Пожӧм пу, ниа пу, кыдз пу и пипу
Чукӧрӧ тэчліс да пестыліс бипур.
Кырымас эз босьтлы пила ни чер,
Моздорас новлӧдліс гыр кыза кер.
Вокъясыд кӧдзлісны сёркни да сю,
Сё пудъя урожай вайлывліс му.
Тадзикӧн овлісны миян
Коммуса уль вӧрлӧн пиян.
Сэсся и коркӧ тай ыджыд вок Ӧнтип
Москваӧ салдатын служитны муніс,
Зараньӧс сетісны мӧд сиктса сайӧ.
Тадзикӧн янсавны кутісны найӧ.
Мӧд сиктыс сулаліс яг нӧрыс йылын,
Ю дорын, дас вит верст сайын, зэв ылын.
Чой-воклӧн вӧлӧма вит пудъя чер,
Ӧтувъя, дзик ӧти — нинӧм он кер!
Ковмас кӧ чойыслы — оз тай босьт шог!
Дас вит верст сайсянь сэк шыбитлас вок.
Со кутшӧм Пераыд вӧлӧм!
Шензисны вӧр-ва и вӧлӧсьт.

ІІ

Коркӧ со шог суис Москваса сарӧс:
Уськӧдчис сы вылӧ кутшӧмкӧ Гундыр.
Гундырыс пукалӧ телега вылын,
Жбыръялӧ сэтӧні кӧлеса сылӧн,
Кӧлеса ставсӧ, код веськалӧ, шырӧ,
Гундырыс кок улас лязӧдӧ-нырӧ.
Ыстылас медвына войскасӧ сар,
Дорйыны петавліс ставнас нин кар.
Гундырӧс вӧтлыны оз тырмы вын,
Йӧзыс пеж Гундырысь некыдз оз мын.
Войтырӧс ӧшлӧпан Гундыр
Виаліс войбыд и лунтыр.
Столичнӧй карӧ нин пеж лолыд пырӧ...
Мунас сэк сар дінӧ полігтыр Ӧнтип,
Висьталас сарыдлы Пера вок йывсьыс:
Аслас вын-эбӧснас ылӧдз пӧ кывсьӧ.
Сарыд сэк тройка вӧв, сизимӧс, сетас,
Пырысь-пыр Ӧнтип мед Перала петас.
Лупъяӧ тройкаяс кырссьӧны скач,
Кыккокйыв лэбзьӧны шойччывтӧг нач.
Воисны. Вӧвъяслӧн мышкыс — веж быг.
Чуймисны Лупъяса: «Мыйся нӧ зык!
Ой-я да! Мый нӧ нин лои?
Та мында йӧз татчӧ воис!»
Пералӧн сулаліс важиник керка.
Тройкаяс сизимӧн сувтісны сэтчӧ.
Гӧсьтъясыд пырисны багатыр ордӧ.
Кӧзяин вӧраліс, эз на вӧв гортас.
Москваса гӧсьтъясыд кутісны юны
Винаяс, быдсяма пӧлӧссӧ, уна.
Друг сэсся керкаыс грыммуні сырк
(Повзьӧмла гӧсьтъяслӧн кизьӧрмис гырк),
Вина тыр стӧканъяс пӧрины зёль,
Сулея уси да жугалі голь —
Тайӧ ӧд Пераыд ордас
Кызь додь сюв вайӧма гортас.
Стен бердӧ сувтӧдіс додь сювтӧ Пера.
Кыдзкӧ со дуркджыка сувтӧдӧм артмис,
Сійӧн и сыркмуні керкаыс сылӧн,
Пӧрины стӧканъяс пызанъяс вылын,
Москваса войтырыд садьтӧгыс повзис:
Вот сэсся, чайтӧны, олӧмныс овсис.
Ӧнтипыд павкӧдіс гӧсьтъясӧс тадз:
«Эн полӧй! Некодӧс оз вӧрзьӧд нач.
Кӧть ӧд и Пераыд ыджыд да ён,
Сійӧ ӧд раминик кукань кодь зон —
Вӧтлысьӧ йӧраяс бӧрся,
Чаль чуньӧн морттӧ оз вӧрзьӧд».
Коксьыс кор кепысьнас пыркӧдіс лымсӧ,
Тӧв лыбис, лэптысис турӧб да пурга.
Кильчӧ пос кайигас керкаыс вӧрис,
Пыригас ӧдзӧсас муртса нин тӧрис.
Керкаас Пера кор ньӧжйӧник пырис,
Гӧсьтъяслӧн морӧсыс шемӧсӧн тыри.
Вок шуӧ Пералы: суис пӧ мог —
Дзонь сизим тройка ӧд прӧста эз лок!
Босьтӧ пӧ Москвасӧ пеж багатыр.
Мездыны мунам вай, эн нюжмась дыр!
Первойсӧ Пераыд пыксис —
Полӧ зэв косьсьыд да зыксьыд!
Ӧнтиплы дыр лои нуӧдны сёрни:
Некыдзи Пераыд кывйӧ оз сетчы,
Сямма пӧ тышкасьны быдсяма зверкӧд,
Эг этша ошкӧс нин шыӧн пӧ чергӧд.
Мортыдкӧд косясьны некыдзи ог лысьт...
Быть лоӧ кывзыны ыджыдджык воклысь!
Пасьталіс Пераыд дукӧс да лоз,
Кӧмаліс нёль весьта выль нинкӧм гоз.
Вӧзйӧны тройка вӧв, код медся ён.
Оз босьт ӧд тройкатӧ багатыр-зон.
Лямпаӧн муна пӧ, шуӧ, —
Тройкасьыд ӧдйӧджык нуӧ!
«Кыдзи нӧ тэнӧ ми Москвасьыд аддзам?»
«Лямпаӧс сутшка ме туй бердас лымъяс;
Кодыр ті Москваад тройканад воад,
Сы серти тӧданныд, кытӧн ме лоа».
Дзужнитіс лямпаыд, шурснитіс-тӧвзис,
Мӧдӧдчис ӧдйӧджык медудал вӧвсьыс.
Веж еджыд лым кузя том багатыр
Исковтӧ ывлаӧн любуйтчигтыр.
Воис ӧд тройкаысь кык лунӧн водз...
Та ӧдйӧ лямпаӧн ветлысьыд шоч!
Воӧма Москваӧ, бердас.
Сувтӧма кар дінас, эрдас.
Москваӧ, кар бердас, Пера кор воис,
Лямпасӧ лым пиӧ сувтӧдіс-сатшкис,
Туйбокса кабакӧ ньӧжйӧник пырис.
Сэтӧні ызгӧны йӧз вӧлі тырыс.
Мыйкӧ пӧ веськӧдны горш меным вайӧй!
Ичӧтик сур кружка сетӧны найӧ.
«Кружкаыд тайӧ ӧд курӧглы пай!
Эсійӧ ведраас кисьтӧй мем вай!»
Пераыд шнипыртіс кык ведра сур,
Нурйыштчис пельняньӧн, пыркнитіс юр —
Кӧкъямыс кумли тыр сёйис,
Вӧлисти пӧт сэки лоис.
Тшӧк ланьтіс кабакса войтырыд — шензьӧ...
Пераыд петіс да лызь дорас водіс,
Суркмуні-унмовсис багатыр онмӧн:
Тыдалӧ, кузь туяд мудзӧма зонмыд!
Чуймӧмӧн кывзӧны шкоргӧмсӧ сылысь.
Ныргорӧн узьӧмсьыс керкаяс вылысь
Лымйыс весь гылалӧ, тіралӧ му,
Дзӧрӧ да шатласьӧ туйдорса пу...
Узьӧ нин кык сутки Коммуса зон,
Ун сылӧн чорыд, и чӧскыд, и ён!
Мудзӧма, тыдалӧ, Пера.
Мудзан, дерт, мый сэсся керан!
Уна йӧз чукӧрмис узьысь морт дінӧ.
Шензьӧны, ваксьӧны Москваса войтыр:
Кутшӧмкӧ тӧдтӧм морт ныргорӧн узьӧ,
Нинкӧмыс мортыслӧн дзонь аршын кузя,
Небыдик ньыв пу лап — вольпасьыс сылӧн,
Ас кыӧм руд дукӧс павкнитӧм вылас,
Чурвидзӧ туй бокас нёль сывъя лызь.
Некод оз тӧд, мортыс локтӧма кысь.
Гӧрдлӧны-ваксьӧны чукӧртчӧм йӧз,
Ызгӧны, быттьӧкӧ баксӧ сё мӧс.
Войтырлӧн содӧ пыр увгӧм.
Кодкӧ со майӧгӧн тувкис.
Тувкӧмсьыд Пераыд звиркнитіс-чеччис.
Видзӧдӧ: сы гӧгӧр тшем сувтӧм йӧзыс:
Некытчӧ тувччыны — ызгӧ да жуӧ.
Пераыд йылӧдыс кер босьтас, шуӧ:
«Мывкыда, ай-мамъяс, тэрмӧдлӧй коктӧ!
Йӧй-бӧбъяс, ме дінӧ матӧджык локтӧй!»
Войтыр юр вывтіыс ӧвтыштіс жбыр...
Сявкмуні жуысь йӧз пырысьтӧм-пыр:
Пышйисны садьтӧгыс став йӧзыс нач.
Весь шензьысь войтырысь мынтӧдчис тадз.
Тройкаяс сизимӧн сэки
Кар бердӧ воисны регыд.
Тройкалысь аддзис кор Пераыд локтӧм,
Ылӧ зэв туй бокӧ шыбитіс кертӧ,
Ӧнтипыд Пераӧс сар ордӧ нуис.
Радпырысь шензигтыр сар сылы шуис:
«Мудзис ӧд: узьтӧдӧй-шойччӧдӧй тайӧс!»
Пухӧвӧй перина куимӧс вайис.
Пераыд чезрасьӧ: «Абу ме код...
Ме бара садь юрӧн татчӧ ог вод!
Татӧні тырыс, дерт, лудік да пытш,
Накӧд мем кузь войбыд тышкасьны дыш!
Оз ков мем, оз ков мем тайӧ!
Небыдик ньыв пу лап вайӧй!»
Асывнас луд вылын кар бердын пансис
Ыджыд тыш Гундыра-Пераа костын.
Телега грымӧдӧ-локтӧ да нырӧ,
Кӧлеса бергалӧ-жбыргӧ да шырӧ,
Ставсӧ дзик талялӧ, жугӧдӧ, гӧрӧ.
Гундырыс дізьвидзӧ телега шӧрас.
Ки пӧвнас Пераыд тойыштіс сэк —
Телега летитіс быттьӧкӧ шег,
Удитіс керыштны Пералысь чаль.
«Ки улӧ эз сюр ӧд пежыд! Зэв жаль!..
Лёкӧсь тан номъясыд! — шензьӧ: —
Чуньӧс со курччисны менсьым!»
Шойччыны мунісны аскиӧдз сэсся.
Асывнас кось вылӧ петӧны бара:
Телега грымӧдӧ-локтӧ да нырӧ,
Кӧлеса бергалӧ-жбыргӧ да шырӧ.
Воис нин матӧ дзик Пераыд дінӧ.
Тойыштіс-йӧткыштіс Пера мӧд кинас —
Шырк кылӧ Пералӧн ори водз чунь.
«Виччысьны колӧ тай. Синтӧ эн кунь!
Лӧддзыд тай татӧні вӧлӧма скӧр!»
Пераыд шуис да бергӧдчис бӧр.
Телега тутӧма ылӧ,
Шор сайӧ, паськыд ыб вылӧ.
Шойччыны мунісны аскиӧдз сэсся,
Асывнас кось вылӧ петӧны бара:
Телега грымӧдӧ-локтӧ да нырӧ,
Кӧлеса бергалӧ-жбыргӧ да шырӧ.
Воис нин матӧ дзик Пераыд дінӧ.
Кватитіс Пераыд сэк кыкнан кинас,
Кабыртіс — быттьӧкӧ капуста мач,
Лэптыштіс, сэсся тай... му бердӧ швач.
Телега пазалі — торйыс оз сюр,
Кӧлеса жугалі — оз нин со дур,
Югнитліс быттьӧкӧ чардби.
Гундырысь ляспапу артмис.
Шызьӧма радысла Москваса войтыр,
Ыльӧбӧн уськӧдчис Пералы паныд.
Нимкодьла войтырыд быд ногыс ышмӧ.
Пераыд повзис сэк: думайтӧ — мыжмис.
Уськӧдчис кыккокйыв пышйыны карӧд.
Вӧтчӧ йӧз, чолӧм кыв горзӧ зэв яра.
Пера сэк нетшыштіс керкаысь кер,
Уськӧдчис войтырлы паныд, кыдз звер...
Сы дінӧ вевъяліс котӧртны вок
(Вермис ӧд лоны сэк зэв ыджыд шог:
Став йӧзсӧ эськӧ дзик виис!)
Ӧнтипыд ӧлӧдіс сійӧс.
Пераӧс сар ордӧ корисны сэсся.
Сарыд и юалӧ: «Мый нӧ тэд колӧ?
Дас содз тыр зарни-ӧ, боярскӧй паськӧм?
Сё шайта дозмук-ӧ, зӧлӧтӧй тасьті?
Верма ме козьнавны зэв ыджыд чинӧн».
Пераыд кыввидзӧ: «Оз ков мем нинӧм.
Миянлы кыйсьыны сет парма-вӧр,
Некод мед мырддьыны оз вермы бӧр.
Сет сэсся ыджыдджык сьӧктан да казь,
Вуз-вотысь Коммусӧ мезды да разь,
Некысянь эз вӧв мед синӧм.
Та кындзи оз ков мем нинӧм».
Пералы сетіс сар ставсӧ, мый корис:
Вӧр-ваын кыйсьыны грамота сетіс,
Тывъявны-кутавны сьӧла да байдӧг
Шӧлкӧвӧй казь, — гашкӧ, ветымын шайта,
Нинкӧмсӧ сьӧктавны зӧлӧтӧй пыжъян,
Мамыслы козьналіс кашемир чышъян.
Пералы зэв вӧлі нимкодь да рад...
Воис со Москваысь вӧрзьыны кад.
Пераыд босьтіс сэк ассьыс кузь лызь,
Шутёвтіс сэтчаньӧ, корлісны кысь,
Дзирдалан лым вывті тюлӧ
Лямпаӧн ас чужан мулань.
«Петіс-ӧ Гундыртӧ выймитны сямыс?» —
Шогсьӧ да тӧждысьӧ Пералӧн мамыс,
Коли син куньлытӧг вель уна вой.
Гажтӧмчӧ вокыс и тӧждысьӧ чой.
Лун и вой мӧвпалӧ, шогсьӧ быд морт,
Виччысьӧ, кор воас багатыр ёрт.
Со сэсся багатыр воис —
Коммуын гажаджык лоис.

ІІІ

Эз дыр вӧв Коммуын личыда олӧм:
Сарыд став грамота бӧр сылысь мырддис,
Коммусӧ козьналіс Строганов графлы,
Пералысь бур керӧм вунӧдіс — тшапмис...
Эз кӧсйы кесъясьны графыдлы Пера:
Сарыдлысь кыв вуджӧм некыдз эз верит.
«Мый лоан ло, но ме вӧр-ва ог сет,
Графыдлы копрасьны коскӧдз ог пет.
Коммуса гӧль войтыр отсалас мем.
Ог сетчӧй графыдлы, ог сетчӧй нэм!»
«Ог сетчӧй!» — горӧдіс войтыр,
Лӧглунӧн сьӧлӧмныс ойдіс.
Графыдлӧн войскаыс кыйӧдіс вины —
Куим во вӧтлысис Пераыд бӧрся.
Лямпаӧн Пераыд кыйсьыны мунас,
Вӧтӧдӧ войска, но оз вермы суны.
Войскаыд кытшовтас-шобас став вӧр —
Пераыд гортас нин локтӧма бӧр.
Шобӧны керка и карта, и кум —
Оз югды, весьшӧрӧ вӧчлӧны шум:
Ператӧ сиктсаяс быдӧн
Зілисны саймовтны пыдӧ.
Дӧвквидзис из керӧс Кама ю дорын —
Коммуын медджуджыд, медгажаиныс.
Из керӧс чук йылас — Коммулӧн шӧрыс:
Тыдаліс сэсянь став сиктыс и вӧрыс,
Ӧтчыд со Пераыд чук йылӧ кайис
(Ёна зэв радейтліс местасӧ тайӧс!),
Сувтіс, кӧн керӧслӧн медджуджыдін,
Ас мулысь мичлунсӧ аддзис сэк син:
Мыччысис тувсовъя шонділӧн юр,
Шыльквидзис син водзас парма и нюр.
Любуйтчис Пераыд юӧн,
Пом ни дор вӧрӧн да муӧн.
Графыдлӧн войскаыс казяліс сійӧс.
Ператӧ кыксё морт босьтісны кытшӧ,
Пищальӧн витӧны, гашкӧ нӧ, сёӧн.
Аддзӧ нин Пераыд: пом сылы воӧ:
«Ог сет ме пежъяслы яйӧс ни вирӧс!»
Чеччыштас чук йывсянь медджуджыд йирас...
Шуӧны: изйӧ пӧ пӧри бур морт —
Коммуса войтыр дор сулалысь ёрт...
Зэв джуджыд из сюръя збыль сэтӧн эм,
Ва шӧрын сулалӧ... сулалас нэм!
Вынйӧра кырымыс сылӧн
Индӧ со керӧс чук вылӧ.

Бӧркыв

Сэки, кор Коммутӧ пычӧдіс графыд,
Кама шӧр из сюръя — Пералӧн мыгӧр —
Кось вылӧ ышӧдіс нартитӧм йӧзтӧ,
Мездлунлысь бикиньтор сьӧлӧмас ӧзтіс,
Вӧрӧгӧс пазӧдны вын ассьыс вӧзйис:
Ловзьыны... чеччыштны из сюръя кӧсйис
Сэтчӧ, кӧн тӧдчыштіс чук йывлӧн лӧз,
Тыдаліс кысянь став нартитӧм йӧз,
Уджалысь войтырлӧн синва да пӧсь,
Гӧль йӧзӧс кедзовтысь вир юысь «гӧсьт»...
Сэтысянь горӧдны кӧсйис:
«Ыпнит жӧ, мездлун би, ӧзйы!»

* * *

Колины вояс и колины нэмъяс.
Унаысь воліс нин тулыс и гожӧм.
Нартитӧм Коммуса войтыр дыр лӧвтіс.
Граф чукӧр зеп тырыс озырлун сӧвтіс.
Гӧль йӧзӧс дорйысьыс водзӧ пыр лыдмис:
Му вылын мӧд пӧлӧс багатыр быдмис,
Шедӧдіс нартитӧм войтырлы мез,
Голяысь перйис да шуркнитіс гез,
Вылӧ зэв чук йылӧ сатшкис гӧрд флаг,
Шляпкысис-лязаліс вир юысь гаг...